KNNV Zoogdierwerkgroep Voorne

(1)

KNNV Zoogdierwerkgroep Voorne

Vleermuizen tellen is een kunst: watervleermuizen en grootoorvleermuizen foto Jan Alewijn

verslag 82

Wintertelling Vleermuizen Voorne

januari 2017

Jan Alewijn Dijkhuizen

(2)

inleiding

Sinds de winter van 1982 worden op Voorne de vleermuizen in winterslaap geteld.

In de loop van de jaren werden steeds nieuwe overwinteringsobjecten en daarmee ook meer vleermuizen ontdekt. Dit jaar zijn alle objecten geteld en er zijn geen nieuwe bij gevonden.

De telling is dus geheel vergelijkbaar met die van vorig jaar.

Er werden in het eerste weekeinde van januari 2017 door leden van de ZWG-ZH en de ZWG van de KNNV meer dan 100 objecten bezocht met als resultaat 455 getelde overwinterende vleermuizen. Dit aantal is hoger dan ooit! Er zijn al vroeg in de herfst wel wat koude nachten geweest maar verder was de winter tot dit weekeinde zacht te noemen. Opvallend is ook dat een aantal objecten behoorlijk droog zijn geworden door relatief weinig neerslag.

De verzamelde gegevens worden landelijk verwerkt ten behoeve van het meetnet overwinterende vleermuizen van het CBS.

gebiedsbeschrijving

Op een enkel object na is onderzoek gedaan in bunkers uit de Tweede Wereldoorlog welke verspreid liggen in de Duinen van Voorne en in de duinzoom. De bunkers in de duinen zijn allen onder het zand gewerkt en meestal met struweel of bomen begroeid. De bunkers in de duinzoom staan boven de grond en worden gedeeltelijk ook gebruikt als manege of als schuur. (Noordweg, Windgatseweg). De Waterbunker in Hellevoetsluis is ook weer bezocht en daarnaast is ook een bezoek gebracht aan de vleermuisgrot in het Grasweggebied maar daar werden (nog) geen vleermuizen gevonden. Fort Noorddijk is ook bezocht, hier heeft een restauratie plaatsgevonden en zijn ook aanvullende maatregelen genomen ten behoeve van vleermuizen. Deze zijn nog niet aangetroffen.

werkwijze

Het onderzoek is uitgevoerd conform de “handleiding voor het monitoren van vleermuizen in de winter” CBS 2005.

Op vrijdag 6 en zaterdag 7 januari 2017 werd het gehele kustgebied van Voorne onderzocht.

Er werd gebruik gemaakt van led verlichting (koud) en spiegeltjes om in alle hoeken en gaten te zoeken.

Na afloop is er een discussie ontstaan over het maken van foto’s van vleermuizen. Daar zal volgend jaar rekening mee worden gehouden

Dankzij de inzet van Kees Mostert, Jan Wondergem, Jeroen Willemsen, Jos van der Kaaden, Wim Kleiburg, Han Meerman, Hanna Borren, Anton van Meurs, Eric Thomassen, Karel Adriaanse, Els Jonkers en ondergetekende is het onderzoek snel en efficiënt

uitgevoerd.

vandalisme

Er zijn tijdens deze telling enkele vernielingen aangetroffen, bij Natuurmonumenten zijn een aantal bunkers van het Weergors complex in trek bij jeugd en zwervers en de “natte bunker”

in de Wasserman staat nog steeds open, overigens was er in deze bunker geen schade aangericht en neemt het aantal vleermuizen in deze bunker weer toe. Duidelijk is wel dat de bunkers over het algemeen regelmatig betreden worden. Bij het Zuid-Hollands Landschap waren van drie bunkers de sloten vernield maar binnen was van de betreding niets te merken. In 1 bunker die min of meer voor jeugd open staat werden veel vuurwerkresten maar ook 8 watervleermuizen aangetroffen.

(3)

beheer van bunkers

Een deel van de bunkers is in de loop van de jaren afgesloten voor publiek, hoewel enkelen hiervan steeds opengebroken worden blijkt het zinvol een aantal objecten goed te

beschermen. Het afsluiten met stalen deuren met een kleine invliegopening lijkt de beste resultaten te geven.

resultaten

De tabellen geven het aantal vleermuizen per geclusterde bunkers weer.

Ter vergelijking is steeds een grafiek toegevoegd met aantallen vleermuizen sinds 2003.

Achter in het verslag is het totaal overzicht bijgevoegd.

kaart verdeling complexen bunkers:

Boulevard: Zuid-Hollands Landschap

Biberstelling: Zuid-Hollands Landschap

Noordweg: particulier

Heesterhof: Zuid-Hollands Landschap

Wassermann: Natuurmonumenten

Windgatseweg: particulieren

Schapenwei: Natuurmonumenten

Quacksedijk: particulier

Meertje Pompstation: Natuurmonumenten

Quackbunkers: Natuurmonumenten

Weergors: Natuurmonumenten

gegevens uit dit verslag mogen niet zonder toestemming van de Zoogdierwerkgroep van de KNNV afdeling Voorne worden gebruikt met uitzondering van de

terreinbeheerders Natuurmonumenten en het Zuid-Hollands Landschap.

(4)

resultaten per complex

Boulevard Zuid-Hollands Landschap

Opvallend in dit complex is het aantal grootoorvleermuizen, vorig jaar geen één, nu 7. Bunker 4 is echt een jeugdbunker, die ligt vlak bij een druk fietspad en wordt door het ZHL ook niet afgesloten, ondanks afgestoken vuurwerk waren er in buisjes 8 watervleermuizen aanwezig.

Biberstelling Zuid-Hollands Landschap

Watervleermuis wakker 2017

water grootoor baard dwerg indet Totaal

85001 3 1 4

85002 1 1

85003

85004 8 8

85005

85006 10 1 11

85007 10 3 13

85008 1 1

85009 2 2

85010 1 1

85011 6 6

39 7 1 47

2017

85012 6 6

85013 85014

85015 4 4

85016 1 1 2

85017 5 5

85018 2 2

85019 7 2 9

85020 8 1 9

85021 1 1

85022 1 1

85081 28 28

85082

85084 5 1 6

85085 1 1

85089 3 3

85090 1 1

85091 15 4 19

85093 6 1 7

85097

85099 10 10

85100 14 14

85101 2 2

85102 4 2 6

121 15 136

(5)

De Biberstelling is een zeer belangrijk vleermuisreservaat geworden. 1/3 van de

overwinterende vleermuizen op Voorne verblijft in deze stelling. Ook hier valt het aantal grootoorvleermuizen op, nu 15 tegen 3 vorig jaar. Wat ook opvalt is dat het lijkt of vleermuizen binnen dit complex hoppen. Kennelijk wordt steeds de meest ideale locatie uitgezocht. We hebben enkele dieren aangetroffen die al wakker waren voor wij binnen kwamen en door het object vlogen. Binnen dit complex is ook de Stichting Biberbunker actief die juist aandacht voor de cultuurhistorische aspecten vraagt. Het is een uitdaging om dit zonder schade aan de vleermuispopulatie ruimte te geven. De zoogdierwerkgroep blijft graag betrokken bij de ontwikkelingen rond dit complex.

De Adcockbunker, vleermuisverblijf en onderdeel van een educatieve route

Heesterhoff Zuid-Hollands Landschap

De fluctuatie in dit complex is groot, dit kan te maken hebben

2017

85023 2 2 4

85024 3 3

85025 2 2

85026

85027 2 2 4

85094 8 8

85098 2 2

16 7 23

(6)

met het feit dat de bunkers hier allemaal vrij hoog liggen en dus erg afhankelijk van weersinvloeden. De waterstand is dit jaar opvallend laag en de bunkers in de Heesterhoff opvallend droog. Ook hier waren meer grootoorvleermuizen te vinden dan voorgaande jaren.

Afgelopen jaar zijn diverse keren de sloten in dit complex vernield en zo spoedig mogelijk vervangen, binnen leek geen schade aangericht maar of betreding uiteindelijk toch invloed heeft gehad op het aantal vleermuizen kan niet worden uitgesloten.

Windgatseweg Particulier

Hoewel er dit jaar weer wat meer vleermuizen zijn gevonden blijft bescherming van vleermuisverblijven onzeker in particulier handen. In bunker 32 mogen we van de nieuwe eigenaar al niet meer komen en de objecten 28 en 29 komen ook in andere handen. Hoewel ook particulieren verplicht zijn om rekening te houden met overwinterende vleermuizen blijkt in de loop van de jaren het gebruik in de bunkers steeds verder geïntensiveerd met gevolgen van dien.

Noordweg Particulier

Er werd zowaar weer een grootoorvleermuis

gevonden aan de Noordweg maar ook hier geldt dat medegebruik niet bevorderlijk is voor de vleermuis stand. Een voordeel bij dit complexje is dat de boulevardbunkers zeer nabij zijn en een goed alternatief bieden.

Een van de vele grootoorvleermuizen die dit jaar werden geteld 2017

85028 7 7

85029 85030

85031 4 1 5

85032 85033

85034 3 3

85035 3 1 4

85036 3 2 5

85037 1 1

85038 4 4

85039 3 3

27 5 32

2017

85040 1 1

85041 85042 85043

1 1

(7)

De Wassermann Natuurmonumenten

Het aantal vleermuizen in dit complex fluctueert altijd al maar dat er dit jaar zo veel

vleermuizen zouden worden geteld was verrassend. Ook hier was het aantal

grootoorvleermuizen opvallend hoog.

Spectaculair was de vondst van een hele groep watervleermuizen en grootoorvleermuizen in een buisje in een gang. Dit hadden we geen van allen ooit gezien!

18 grootoorvleermuizen en 5 water.

Schapenwei Natuurmonumenten

Bunker 59 blijft een mooi object!

2017

85046 8 3 11

85047 2 2

85048

85049 16 16

85050 4 4

85051 1 1

85052

85053 1 1

85054 12 18 30

85055 4 4

85056 85057 85058

85080 3 3

85104 1 1

85105 6 1 7

53 27 80

2017

85059 9 3 12

85060

85061 1 1

9 4 13

(8)

Meertje Pompstation Natuurmonumenten

Dit complex is enkele jaren geleden grotendeels van struiken ontdaan, toeval of niet, vanaf dat moment moest de vleermuispopulatie van een stevige terugval herstellen.

Zowel in de bunkers die van struiken zijn ontdaan als in de twee “nieuwere” bunkers (nr 92 en 95) was een verbetering waar te nemen. Dit levert soms

macabere plaatjes op……

Watervleermuis

Quackbunkers Natuurmonumenten

Zoals vorig jaar al opgemerkt zijn de bunkers in dit complex zeer gevoelig voor het

buitenklimaat. Deze keer was het weer iets natter en wellicht is

dat mede de oorzaak voor weer een toename van vleermuizen. Ook deze keer viel het ondanks de gemakkelijke bereikbaarheid mee met vandalisme.

2017

85062 1 1 2

85063

85064 8 8

85065 2 2

85066 5 5

85067 7 1 8

85068 24 24

85092 14 14

85095 22 1 23

83 3 86

2017

85069 2 2

85070 7 7

85071 5 5

85072 6 6

85073 12 2 14

32 2 34

(9)

Weergors Natuurmonumenten

Of het hier ooit nog goed komt?

In dit kleine complex wordt wel erg veel rotzooi gemaakt. Er werd afval, bouwhout, hooibalen,

een pakket plastic en zelfs een compleet kacheltje met schoorsteenpijp aangetroffen.

De kachel bleek in een nieuw open gebroken bunker te staan.

Er werden zowiezo veel graafsporen waargenomen.

Natuurmonumenten moet zich beraden hoe de reeds jarenlange verstoringen een halt toe kan worden geroepen. Vanaf het strand en de parkeerplaats is het gebied gemakkelijk te bereiken……..

Quacksedijk particulier

De grote vraag was dit jaar vooral in welk buisje de grootoorvleermuis zich verstopt had. Het enige

opvallende was dat er een soort rooster voor de toegang was geplaatst maar zo te zien konden vleermuizen deze hindernis wel nemen.

2017

85074 85075 85076

85077 1 1

85078 1 1

85103

1 1 2

2017

85079 1 1

(10)

Overzicht aantallen vleermuizen op Voorne

(11)

Conclusie

Het aantal grootoorvleermuizen is in vergelijking met eerdere jaren explosief gestegen! Alleen in het jaar 2008 werden er drie meer geteld. Vooral het verschil met vorig jaar is extreem te noemen. Van 16 naar 73!

Het aantal watervleermuizen was een absoluut record.

Beide soorten samen levert 100 vleermuizen meer op dan vorig jaar tot een totaal van 455 exemplaren.

De maand oktober was in vergelijking met andere jaren erg koud, wellicht heeft dit er toe bijgedragen dat vleermuizen beschutting in de bunkers hebben gezocht. Toch blijft het elk jaar moeilijk de cijfers te duiden, behalve dat het aantal overwinterende vleermuizen in de bunkers van Voorne op langere termijn nog altijd toeneemt. Zowel voor Natuurmonumenten als voor het Zuid-Hollands Landschap brengt dit een grote verantwoordelijkheid met zich mee. Vleermuisverblijven zijn bij wet beschermd.

Dankwoord Mijn dank gaat uit naar de tellers, Natuurmonumenten, het Zuid-Hollands Landschap en de particulieren voor hun gastvrijheid en Karel voor het maken van de mooie vleermuis- en sfeerfoto’s.

Karel kan nog lachen…….

Jan Alewijn Dijkhuizen KNNV Zoogdierwerkgroep

2003 234 56 2 2 1 295 2004 208 61 6 14 3 292 2005 234 47 9 6 7 303 2006 248 52 7 4 5 316 2007 209 32 11 7 0 259 2008 176 76 6 0 5 263 2009 201 62 2 4 4 273 2010 234 43 4 4 2 287 2011 239 51 7 4 1 302 2012 242 41 4 5 2 294 2013 310 63 0 1 6 380 2014 292 44 0 1 3 340 2015 348 42 0 0 7 397 2016 323 16 1 1 4 345 2017 381 73 0 0 1 455