DOMEIN H WELVAART EN GROEI. Hoofdstuk 14 Inkomensverdeling

DOMEIN H

WELVAART EN GROEI

Hoofdstuk 14

Inkomensverdeling

Hoe ontstaan inkomensverschillen en hoe vindt herverdeling van inkomens plaats

Deelvragen:

■ 14.1 Welke inkomensbronnen zijn er en waarom bestaan er inkomensverschillen?

■ 14.2 Hoe worden inkomensverschillen gemeten en geregistreerd?

■ 14.3 Worden inkomensverschillen door overheidsbeleid groter of kleiner?

14.1

INKOMENSBRONNEN EN -

VERSCHILLEN

Primair inkomen

Primair inkomen is de optelsom van:

■ Arbeidsinkomen: loon, honoraria, gage, courtage, ondernemersloon (andere begrippen voor hetzelfde)

■ Vermogensinkomen: rente, huur, pacht, winst en dividend

Overdrachtsinkomen

■ Over het primaire inkomen moeten belasting en premies betaald worden

■ Een deel hiervan gebruikt de overheid om mensen financieel te steunen

■ Dat heet overdrachtsinkomen, inkomen dat verkregen wordt zonder tegenprestatie

Van primair naar secundair inkomen

Tertiair inkomen/tertiaire inkomensverdeling hoeven jullie niet te kennen

Oorzaken inkomensverschillen

Huiswerk

■ Opgave 14.2 – a, b en c

■ Opgave 14.5

Uitwerking 14.2

■ Bruto arbeidsinkomen:

– 12 x € 5.000 + 1,08 x € 4.000 = € 68.800

■ Bruto vermogensinkomen € 402 +

■ Totaal € 69.202

■ Belasting + premies / bruto jaarinkomen = 12 x € 1.730 / _{€ 69.202} x 100% = 30,3%

Uitwerking 14.2

Uitwerking 14.5

a) 446.000 / 7.548.000 x 100% = 5,9%

b) 7.548.000 x € 34.200 = € 258.141.600.000 (= € 258,1416 miljard) c) Er zijn bijvoorbeeld:

• Zzp’ers die meer kosten dan opbrengsten hebben

• Eenmanszaken en firma’s (vof) die verlies lijden

d) Vermogen = bezit – schuld; is de schuld groter dan het bezit = negatief vermogen e) 157.000 mensen hebben een vermogen van minstens € 1.000.000;

• 157 .000/ 7.481.000 x 100% = 2,1%

f) Laag inkomen = moeilijk vermogen opbouwen met sparen, beleggen of een eigen huis kopen

14.2

LORENZCURVE

Inkomensverdeling in Lorenzcurve

■ De Lorenzcurve geeft weer hoeveel procent van het inkomen wordt verdiend door hoeveel procent van de mensen

■ Stappenplan

1. Verzamel de gegevens: de personen en hun de inkomensgegevens, groepeer ze eventueel en zet ze in volgorde van laag naar hoog inkomen

2. Totaliseer: het totale aantal personen en het totale inkomen

3. Bepaal per persoon/groep het percentage van het totale aantal personen

4. Bepaal per persoon/groep het percentage inkomensaandeel van het totale bedrag aan inkomen

5. Cumuleer (= tel bij elkaar op) de percentages van de personen/groepen 6. Cumuleer de percentages inkomensaandeel van de personen/groepen

Lorenzcurve van het voorbeeld:

verzamelen gegevens en sorteren laag-hoog

■ Verzamelen gegevens en sorteren van laag naar hoog:

■ Persoon 1 Andreas € 40

■ Persoon 2 Gerrit € 90

■ Persoon 3 Janosh € 66

■ Persoon 4 Riet € 24

■ Persoon 5 Siem € 180

■ Totaal 5 € 400

Lorenzcurve van het voorbeeld:

bepalen percentages

Totaal 5 personen, dus iedere persoon vertegenwoordigt …% van het totaal:

■ Riet 1/5 x 100% = 20%

■ Andreas 1/5 x 100% = 20%

■ Janosh 1/5 x 100% = 20%

■ Gerrit 1/5 x 100% = 20%

■ Siem 1/5 x 100% = 20%

■ Totaal 100%

Totaal € 400 inkomen, dus iedere persoon heeft …% van het totaal:

■ Riet 24/400 x 100% = 6%

■ Andreas 40/400 x 100% = 10%

■ Janosh 66/400 x 100% = 16,5%

■ Gerrit 90/400 x 100% = 22,5%

■ Siem 180/400 x 100% = 45%

■ Totaal 100%

Lorenzcurve van het voorbeeld:

cumuleren (optellen van de percentages)

Cumulatief personen:

■ Riet 20%

■ + Andreas 20% + 20% = 40%

■ + Janosh 40% + 20% = 60%

■ + Gerrit 60% + 20% = 80%

■ + Siem 80% + 20% = 100%

Cumulatief inkomen:

■ Riet 6%

■ + Andreas 6% + 10% = 16%

■ + Janosh 16% + 16,5% = 32,5%

■ + Gerrit 32,5% + 22,5% = 55%

■ + Siem 55% + 45% = 100%

Met bovenstaande percentages tekenen we de Lorenzcurve, op de volgende dia de rode lijn

Lorenzcurve van het voorbeeld: de grafiek

■ Punt A:

– 20% van de personen heeft 6% van het inkomen.

Dat is Riet

■ Punt B;

– 40% van de personen hebben samen 16% van het inkomen. Dat zijn Riet en Andreas

■ Punt C:

– 60% van de personen hebben samen 32,5% van het inkomen. Dat zijn Riet, Andreas en Janosh

■ Punt D:

– 80% van de personen hebben samen 55% van het inkomen. Dat zijn Riet, Andreas, Janosh en Gerrit

■ Punt E:

– 100% van de personen hebben samen 100% van het inkomen. Dat zijn dus alle personen samen:

Riet, Andreas, Janosh, Gerrit en Siem

Lorenzcurve

■ Lijn a (de blauwe lijn) is de lijn waarbij iedereen evenveel verdient

■ Lijn b (de groene lijn) is de lijn

waarbij persoon het totale inkomen verdient, en de rest dus niets!

■ Lijn c (de rode lijn) is de lijn die onze 5 personen weergeeft

Weetjes

■ Jullie hoeven de Ginicoëfficiënt niet te kennen

■ Onderverdeling van de groepen van de Lorenzcurve

– Percentiel: de groep is onderverdeeld in 100; iedere groep vertegenwoordigt 1%

– Deciel: de groep is onderverdeeld in 10; iedere groep vertegenwoordigt 10%

– Kwintiel: de groep is onderverdeeld in 5; iedere groep vertegenwoordigt 20%

■ In het voorbeeld met 5 personen hebben we dus te maken met kwintielen

Secundaire inkomensverdeling – 1

■ De secundaire inkomensverdeling komt tot stand na het betalen van belasting

■ Ons inkomstenbelastingsysteem is progressief: hoe hoger het bruto-inkomen hoe hoger het percentage dat aan belasting betaald moet worden

■ Daarom ligt in ons land de Lorenzcurve na belasting dichter tegen de 45°-lijn dan voor belasting

Secundaire inkomensverdeling – 2

■ De ontwikkeling van de inkomensverschillen is te meten door de verhouding te berekenen van het 10^e en het 1^e deciel; hoe vaak past het 1^e in de 10^e

■ In 1960 past 1^e in 10^e : 27,9 / 1,5 = 18,6 In 2015 past 1^e in 10^e: 22,3 / 3,1 = 7,2

■ De verhouding is afgenomen; de inkomens na belasting zijn dichter bij elkaar gekomen

Ontwikkelingslanden

■ Nederland heeft een veel minder scheve

inkomensverdeling, zowel primair als secundair, dan ontwikkelingslanden

■ Hiernaast staan de primaire inkomensverdelingen van Nederland (groen) en Sierra Leone (oranje) plus de secundaire inkomensverdeling van Nederland (rood)

■ De inkomensverdelingen in ontwikkelingslanden zijn meestal schever (= “bollere buiken”) dan die in de rijkere landen

Oorzaken verschillen in inkomens in ontwikkelingslanden

Primair inkomen

■ Hogere werkloosheid: groot aanbod en weinig vraag geeft lage lonen; er zijn geen minimumlonen

■ Lagere arbeidsproductiviteit

■ Lager opleidingsniveau en analfabetisme

■ Grote verschillen in vermogen

Secundair inkomen

■ Sociale zekerheid: er is een beperkt of geen stelsel van sociale zekerheid

■ Degressieve belastingen: de hogere inkomens betalen procentueel minder belasting

Ω einde paragraaf 14.2

Huiswerk

 Opgave 14.6 – a en b

 Opgave 14.8

 Opgave 14.10

Uitwerking

Uitwerking

14.3 NIVELLERING, DENIVLLERING,

OVERHEIDSBELEID

Nivellering, denivellering

■ Nivellering: als de

inkomensverschillen naar verhouding kleiner worden

■ Denivellering: als de inkomensverschillen naar verhouding groter worden

Overheid

primaire verdeling

■ De overheid in Nederland streeft naar een rechtvaardige inkomensverdeling

■ Primaire verdeling

– Minimumloon: verhoging = nivellerend, verlaging is denivellerend

– Maximumtarieven/bonussen: verlaging = nivellerend, verhoging = denivellerend – Algemene wet gelijke behandeling: arbeidsvoorwaarden mogen niet meer verschillen – Subsidiëring van het onderwijs

– Ambtenarensalarissen versus salarissen bedrijfsleven: ontkoppelen = denivelleren

Overheid – secundaire verdeling

■ Belastingstelsel

– Progressief belastingtarief: hoe hoger het inkomen, hoe mee belasting betaald moet worden (draagkrachtbeginsel)

■ Progressief belastingtarief werkt dus nivellerend

■ Proportioneel tarief: iedereen betaalt hetzelfde belastingpercentage (denivellerend)

■ Degressief belastingtarief: hoe hoger het inkomen, hoe minder belasting betaald moet worden (denivellerend)

Overheid – secundaire verdeling

■ Heffingskorting

– De kortingen zijn voor iedereen gelijk in dezelfde omstandigheden – Gunstiger voor lagere inkomens

– Dus nivellerend

■ Aftrekposten

– Verlagen het belastbare inkomen – Gunstiger voor hogere inkomens – Dus denivellerend

Overheid

secundaire verdeling – inkomensoverdrachten

■ Sociale uitkeringen: het stelsel van sociale zekerheid werkt nivellerend voor de ontvangers

■ Worden de uitkeringen verhoogd dan treedt verdere nivellering op

■ Worden de uitkeringen verlaagd dan treedt denivellering op

■ Sociale premies: heffing van sociale premies werkt denivellerend voor de betalers

■ Tot de maximumgrens is de heffing proportioneel

■ Na de maximumgrens daalt het percentage bij inkomensstijging: degressief tarief

■ Toeslagen: huurtoeslag en zorgtoeslag zijn afhankelijk van het inkomen: nivellerend

Ω paragraaf 14.3