Inventarisatie
bestratingsopdruk
15.213 bomen
Haagse Beemden
OPDRACHTGEVER Gemeente Breda
PROJECTCODE 15371 DATUM 1 maart 2016
INLEIDING
In opdracht van de gemeente Breda, afdeling Wijkzaken, mevrouw W.J.M. van den Bersselaar, heeft Bomenwacht Nederland een inventarisatie van de bestratingsopdruk uitgevoerd bij 15.213 bomen in de wijk Haagse Beemden te Breda.
Aanleiding van deze inventarisatie vormt het feit dat relatief veel bomen met hun wortels de bestrating opdrukken, wat overlast en/of veiligheidsrisico’s met zich meebrengt.
De inventarisatie geeft inzicht in de omvang van de problematiek en de mogelijke oorzaken en geeft richting aan eventuele oplossingsmogelijkheden.
Doelstelling van de inventarisatie is het uniform beoordelen van de mate van bestratings- opdruk en de achterliggende oorzaken. Op basis hiervan dienen heldere afspraken en richtlijnen voor een correcte besluitvorming te worden gemaakt. De resultaten dienen voldoende handvatten te bieden voor een doelgerichte aanpak van de opdrukproblematiek.
De inventarisatie is uitgevoerd tussen 16 december 2015 en 29 januari 2016 door E. Pronk en N. Jansen, boomtechnisch adviseurs bij Bomenwacht Nederland.
SITUATIE
De 15.213 onderzoeksbomen staan in de wijk Haagse Beemden. Het betreft hier een woonwijk aan de noordwestzijde van de stad Breda, die in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw is aangelegd. De woonwijk is op een deel van het natuurgebied Haagse Beemden gebouwd en heeft een groen karakter.
De volgende grafiek geeft weer hoe het gecontroleerde bomenbestand is opgebouwd.
Uit de grafiek blijkt dat 3 boomsoorten meer dan de helft van het gehele bomenbestand beslaan. Het betreft Quercus (eik), Fraxinus (es) en Tilia (linde).
4.635
1.836
1.412 1.216
1.116 959
4.039 Sortiment
Quercus Fraxinus Tilia Aesculus Salix Populus Overig
ONDERZOEKSMETHODE
Voor de inventarisatie van de bestratingsopdruk is een methode ontwikkeld die beschreven staat in de ‘Handleiding bestratingsopdruk’. Deze handleiding is opgenomen in bijlage A.
In de ‘Handleiding bestratingsopdruk’ staan richtlijnen en afspraken die zijn vastgelegd voor de inventarisatie. Over de volgende onderwerpen is informatie te vinden in de handleiding:
Boomgegevens die geregistreerd dienen te worden tijdens de inventarisatie;
Beoordelingscriteria voor bestratingsopdruk;
Primaire oorzaken voor de bestratingsopdruk;
Eventuele gerichte oplossingsmogelijkheden.
RESULTATEN
Per boom zijn de resultaten van de inventarisatie terug te vinden op het registratieformulier in bijlage B. Tevens zijn de resultaten weergegeven op de overzichtstekeningen in bijlage C.
AFWIJKINGEN BASISGEGEVENS
Tijdens de inventarisatie is eerst beoordeeld of de boomgegevens die al aan de bomen gekoppeld waren, overeenkomen met de werkelijke situatie.
In totaal zijn bij 5.398 bomen afwijkingen aangetroffen in de basisgegevens. Per boom kan het gaan om één of meerdere afwijkingen. Zo zijn 627 bomen op locatie niet aangetroffen.
Deze zijn geregistreerd als ‘Niet aanwezig’. Verder konden 54 bomen niet worden beoordeeld. Deze staan op een ontoegankelijke locatie en zijn dan ook geregistreerd als
‘Niet te beoordelen’. Daarnaast blijken vooral de boomhoogte en de boomsoort relatief vaak af te wijken.
BESTRATINGSOPDRUK
Van de 14.532 beoordeelde bomen blijken 11.805 bomen geen bestratingsopdruk te veroorzaken. Bij de andere 2.727 bomen is wel bestratingsopdruk geconstateerd.
De volgende grafiek vat deze bevindingen samen.
2.727
11.805
54 627 Bestratingsopdruk
Bestratingsopdruk
Geen bestratingsopdruk
Niet te beoordelen
Niet aanwezig
MATE VAN BESTRATINGSOPDRUK
Zoals aangegeven veroorzaken 2.727 bomen bestratingsopdruk. Bij 1.212 bomen gaat het om lichte opdruk, bij 1.109 bomen om aanzienlijke opdruk en bij 406 bomen om ernstige opdruk.
De volgende grafiek vat deze bevindingen samen.
406
1.109 1.212
Mate van bestratingsopdruk
Ernstig Aanzienlijk Licht
BESTRATINGSOPDRUK IN RELATIE TOT TYPE STANDPLAATS
Van de 2.727 bomen die bestratingsopdruk veroorzaken, staat het merendeel (1.753 stuks) in de elementenverharding. Ook op andere typen standplaatsen (gazon, ruw gras, open grond, heesterbeplanting) is sprake van opdruk, maar in veel mindere mate.
De volgende grafieken geven voor de elementenverharding en voor de andere typen standplaatsen de (mate van) bestratingsopdruk weer.
347
812
594 845
Bestratingsopdruk bij bomen in de elementenverharding
Ernstig Aanzienlijk Licht Geen
59 297 618
10.960
Bestratingsopdruk bij bomen op andere typen standplaatsen
Ernstig Aanzienlijk Licht Geen
OORZAKEN BESTRATINGSOPDRUK
Voor de bestratingsopdruk zijn twee primaire oorzaken aan te wijzen: een beperkte boomspiegel en boomwortels die onder de bestrating groeien.
Er is sprake van een beperkte boomspiegel wanneer de grootte van de boomspiegel niet in verhouding staat tot de omvang van de stamvoet van de boom.
Boomwortels gaan onder de bestrating groeien wanneer de kwaliteit en/of kwantiteit van de doorwortelbare ruimte ontoereikend is voor de boom. Ook kan een boomsoort de
eigenschap hebben zijn wortels oppervlakkig te vormen (zoals bij de vlinderbloemigen).
Bij diktegroei of door de vorming van reparatieweefsel na beschadiging van de wortels wordt de bestrating opgedrukt.
Bij een boom kan de bestratingsopdruk uiteraard ook worden veroorzaakt door een combinatie van beide factoren.
Voor de 2.727 bomen die bestratingsopdruk veroorzaken, geeft de volgende grafiek weer wat de primaire oorzaak is.
859
1.128 740
Primaire oorzaak bestratingsopdruk
Beperkte boomspiegel
Boomwortels onder bestrating
Beperkte boomspiegel en boomwortels onder bestrating
BESTRATINGSOPDRUK IN RELATIE TOT FUNCTIE BESTRATING
De bestratingsopdruk komt het meest voor bij voetpaden en rabatstroken. Bij voetpaden is 1.902 keer bestratingsopdruk waargenomen en bij rabatstroken 1.206 keer. De minste bestratingsopdruk komt voor bij fietspaden, namelijk 68 keer. Overigens kan de opdruk bij een bepaalde boom betrekking hebben op meerdere bestratingsfuncties.
De volgende grafiek laat het verband zien tussen de mate van bestratingsopdruk en de functie van de bestrating.
574
42 117
268 198
461
23 82
358
215 96
3 16
112
74
0 200 400 600 800 1000 1200
Voetpad Fietspad Rijweg Parkeerplaats Rabatstrook
Mate van bestratingsopdruk in relatie tot functie bestrating
Licht Aanzienlijk Ernstig
BESTRATINGSOPDRUK IN RELATIE TOT BELEIDSSTATUS
Aan elke boom is een beleidsstatus toegekend conform de indeling die wordt aangehouden in het Handboek Bomen 2014 (een uitgave van het Norminstituut Bomen). Deze indeling luidt als volgt:
Beleidsstatus I Beschermwaardig, monumentaal Beleidsstatus II Hoofdstructuur
Beleidsstatus III Reguliere laanboom Beleidsstatus IV Regulier, verkorte omloop Beleidsstatus V Regulier, korte omloop
De meeste bestratingsopdruk blijkt voor te komen bij bomen met beleidsstatus IV (‘Regulier, verkorte omloop’) of beleidsstatus V (‘Regulier, korte omloop’). Het gaat hier veelal om bomen met een lokaal ondergeschikte, tijdelijke of beperkte functie c.q. status.
De volgende grafiek laat het verband zien tussen de mate van bestratingsopdruk en de beleidsstatus.
0 11 242 355
604
2 2
100
191
814
0 0
11
55
340
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800
I II III IV V
Mate van bestratingsopdruk in relatie tot beleidsstatus
Licht Aanzienlijk Ernstig
CONCLUSIE
Op basis van de resultaten volgt hieronder de conclusie.
Tijdens de inventarisatie is geconstateerd dat 81 procent van de beoordeelde bomen in de wijk Haagse Beemden geen bestratingsopdruk veroorzaakt. De andere 19 procent (2.727 bomen) veroorzaakt wel bestratingsopdruk.
De gesignaleerde bestratingsopdruk is beoordeeld als licht (44 procent), aanzienlijk (41 procent) of ernstig (15 procent). Primaire oorzaken zijn een beperkte boomspiegel en boomwortels die onder de bestrating groeien.
Het voetpad is het type bestrating waar de meeste bestratingsopdruk in de Haagse
Beemden optreedt. De opdruk leidt hier tot struikel- en/of valgevaar en vormt dus een direct veiligheidsrisico voor de gebruikers. Hetzelfde veiligheidsrisico geldt voor de opdruk bij fietspaden, alleen komt het probleem daar veel minder voor. In elk geval is het van belang om de veiligheid van voet- en fietspaden te garanderen voor de gebruikers en het gevaar van struikelen of vallen weg te nemen.
De bestratingsopdruk blijkt het meest voor te komen bij de bomen met een ‘lagere’
beleidsstatus. Bij het treffen van maatregelen om de opdruk te verhelpen zal dan ook steeds moeten worden bekeken of de benodigde inspanning in verhouding staat tot de functie die de boom vervult.
Wanneer de standplaats of groeiplaats ontoereikend is voor een optimale boomgroei, zal dit de resterende levensduur van de boom (sterk) beperken. Tegelijkertijd brengen de
beperkingen bestratingsopdruk met zich mee. Een verbetering van de groeimogelijkheden zal dus niet alleen leiden tot beter groeiende bomen, maar ook tot een vermindering van de opdrukproblemen.
ADVIES
Het merendeel van de opdrukproblemen kan opgelost worden door de bestrating opnieuw aan te brengen en/of de boomspiegel te vergroten.
Gezien het grote aantal bomen waar het probleem met bestratingsopdruk speelt, adviseren wij een beslismodel op te stellen. Door de inventarisatiegegevens te analyseren met behulp van het beslismodel, kunnen de maatregelen en de prioriteiten worden bepaald. Belangrijke criteria in het beslismodel zijn de mate van bestratingsopdruk, de functie van de bestrating en de beleidsstatus van de boom. Daarnaast is de gebruiksintensiteit van het betreffende wegvak van belang. Dit kenmerk is niet opgenomen tijdens de inventarisatie, maar kan worden bepaald op basis van de gebiedskennis van de beheerder. Door deze werkwijze kunnen de individuele bomen worden geclusterd.
Daarnaast dient beoordeeld te worden of de huidige inrichting van het gebied voldoet aan de eisen die de boom of de omgeving daaraan stelt. Door de groei van de boom heeft deze een groter deel van de buitenruimte nodig. Meer ruimte voor de boom betekent minder ruimte voor andere gebruiksdoelen. Daar staat tegenover dat één grotere boom meer invulling aan de buitenruimte kan geven dan meerdere kleinere bomen.
Is bij een boom eenmaal een besluit genomen, dan is het wenselijk dit besluit inclusief een urgentietermijn vast te leggen in het databestand. Door per maatregelcategorie na te gaan wat de bijbehorende kosten zijn, kan een (algehele) kostenraming worden opgesteld.
Wij merken hier nog op dat het ontstaan van bestratingsopdruk bij bomen een dynamisch proces is. Bij bomen waar nu geen bestratingsopdruk zichtbaar is, of waarbij de
gesignaleerde opdruk is verholpen, kunnen na enkele jaren (opnieuw) opdrukproblemen optreden. Om die reden is het wenselijk de inventarisatie om de 5 jaar te herhalen.
Uitgangspunt daarbij is dat aanzienlijke opdruk in een periode van circa 5 jaar kan ontstaan.
Om in de toekomst de kans op bestratingsopdruk te minimaliseren, is het wenselijk de groeiplaatsen in te richten conform de bepalingen in het Handboek Bomen 2014 (hoofdstuk 1).
BIJLAGEN
BIJLAGE A
Handleiding bestratingsopdruk
BIJLAGE B Registratieformulier
BIJLAGE C Overzichtstekeningen
