Veilig en ergonomisch werken

Ve ili g e n e rg ono mis ch w erk en

Tuinaannemer

SYNTRA LIMBURG | CAMPUS Hasselt | Gouverneur Verwilghensingel 40, 3500 Hasselt SYNTRA Limburg is erkend door het Vlaams Agentschap ondernemingsvorming – SYNTRA Vlaanderen.

Draaischijf voor ondernemingsvorming in Vlaanderen.

Vaktheoretische kennis 1ste jaars Tuinaannemer

Beroepstechnische vorming leertijd Tekst en Lay-out: Anneke van Nieuwburg Augustus 2013

1ste herziening sept 2016

Copyright Anneke van Nieuwburg

Inhoud

1. Juist bewegen 5 - 7 2. Veiligheid op het werk 8

3. Opdracht 1 9 4. Soorten PBM’s 10-15 5. Veiligheidsinstructiekaart elektrische heggeschaar 16-17 6. Opdracht 2 18 7. Gevaarlijke stoffen 19 8. H-en P- zinnen, Antigif centrum 20 9. Overige symbolen en borden 21 10. Nog meer waarschuwingsborden 22

11. Evaluatie 22

12. Bijlage 23 - 24

Vaktheoretische kennis 1ste jaars Tuinaannemer

Beroepstechnische vorming leertijd

Link arrangement persoonlijke beschermingsmiddelen maken.wikiwijs.nl/65015

Werken in de hovenierssector, groenvoorziening en bosbouw betekent dat je veel in beweging bent. Helaas maak je tijdens het werk vaak dezelfde bewegingen zoals bij bosmaaien of bladblazen. Of zit je veel achter het stuur zoals met de grasmaaier of de bosbouwtrekker. Je belast dan maar een beperkt aantal spieren. Het is daarom belangrijk dat je in je vrije tijd ook nog voldoende beweegt

Gezond bewegen op het werk

Veel van de dagelijkse werkzaamheden worden routine. Het gevaar bestaat dat je min- der oplettend bent bij de manier waarop je handelingen uitvoert. Sta op het werk eens stil bij de volgende werkzaamheden en situaties:

• Tillen

Wees alert op je houding en de bewegingen die je maakt. Het is een kleine moeite en het kan je veel lichamelijke ellende besparen. Let met handmatig tillen op het volgende:

• Ken je krachten en til niet meer dan je denkt aan te kunnen (dat kan per dag verschillen)

• Til niet meer dan 25 kg., til anders met z’n tweeën of gebruik hulpmiddelen

• Houd de last zo dicht mogelijk tegen het lichaam

• Als er veel getild moet worden, zorg dan dat de te tillen lasten op hoogte staan (circa 75 cm. boven de grond)

• Til in een gemakkelijke houding en houd de last recht voor je, dus nooit met gedraaide rug

• Til niet te gehaast en te gestrest

• Als je met de last moet draaien, draai dan op de voeten en niet in de rug

• Bukken

Langdurig bukkend werken is slecht voor de rug. Zet samen met collega’s de werksituaties eens op een rij en probeer rugonvriendelijke werkzaamheden te achterhalen. Denk aan bestraten, werken met de heggenschaar of het stapelen van rondhout. Afwisseling van werk voorkomt al veel problemen. Sla geen pauzes over en zorg voor voldoende rust in de vrije tijd.

• Houding bij staand werk

Heb ik de juiste steellengte van de schop?

• Een te korte steel belast de rug

• Een te lange steel werkt niet efficiënt en belast de schouders

• De juiste lengte van een schop is net onder de elleboog, met de armen langs het li- chaam

Steel te kort Goed Steel te lang 1 Juist bewegen

• Steeds herhaalde bewegingen

Soms is het niet mogelijk om bewegingen die zich kort na elkaar herhalen, te voorkomen.

Spitten en planten is zo’n voorbeeld. Tips ter verbetering:

• Breng zo mogelijk variatie aan in de werkzaamheden, zodat verschillende spiergroepen worden

geactiveerd

• Richt het werk zo in dat men het werktempo zelf kan aanpassen aan het moment van de dag

• Sla geen pauzes en vakantiedagen over (maak ook mini-pauzes mogelijk)

• Duwen en trekken

Duwen is beter dan trekken. Maak bij duwen en trekken gebruik van het hele lichaamsgewicht.

• Maximaal duwgewicht is 50 kg.

• Maximaal trekgewicht is 50 kg.

• Goede kleding

Kleding moet goed passen. Is een trui of overhemd te kort, dan ligt bij bukken en reiken het onderste deel van de rug bloot. Je rug koelt af en kou op de spieren en rugpijn zijn het gevolg. Een overall houdt de rug bedekt.

• Hoe kan ik het werk verlichten?

Je vind hierna de belangrijkste zware werkzaamheden in de tuinsector Kijk eens naar de bijbehorende aanbevelingen die mogelijk zijn.

Wellicht zijn ze ook voor jou toepasbaar, bespreek ze eens met elkaar. Er zijn niet altijd grote investeringen nodig om je rug en ledematen te sparen.

Maatregelen in de Hovenierssector en groenvoorziening

1 Spitten en planten • Kies de juiste schop. In de kleigrond is een spade of steekschop het meest geschikt. Bij zandgrond is dat een halfronde plantschop

• Als de schop recht boven de grond wordt gehouden, dient het uiteinde van de steel iets boven de heup uit te komen

• Zorg ervoor dat de dul van de schop stevig aan de steel is bevestigd zodat je speling voorkomt

• Kies voor een onbeschadigde steel met dwarshout in T-vorm of bij voorkeur D-vorm

• Zorg voor een schop waarbij het blad een gelaste strip heeft ter ondersteuning van de voet en gebruik je gewicht

• De afmetingen van het blad moeten zo zijn dat het maximale schopgewicht 8 kg. bedraagt (inclusief de schop)

• Houd de onderste hand op het moment van tillen niet te hoog Aandachtspunten

• Til met 2 personen bij lasten die zwaarder zijn dan 25 kg.

• Maak een goede planning bij werkzaamheden met hulpmiddelen

• Gebruik een tegeltiller, stenenklem, bielzenklem en puthevel

• Pas oprijplaten toe met een aluminium profiel

• Gebruik gemotoriseerde transporters met een maximale belasting voor 200 of 800 kg. Denk aan:

gemotoriseerde palletwagen met insteekwielen, mini-kiepwagen op rupsbanden, opper- en

bestratingsmachine, elektrische wiellader, hydraulische knipmachine, heftruck, etc.

2 Machinaal maaien • Zorg voor een draaibare en een schokabsorberende stoel in horizontale en verticale richting met ergonomisch geplaatste bedieningshandels.

• Scholing: weet hoe je je stoel goed instelt

• Pas je rijsnelheid aan op de situatie van de ondergrond

• Pas de bandenspanning aan (of zelfs het bandtype) op de ondergrond (als de grond bijvoorbeeld bevroren is)

• Zorg voor voldoende beenruimte

• Gebruik een maaier met stuurbekrachtiging

• Plan de maairoute zodat je niet te veel over de weg hoeft te rijden

Aandachtspunten Aanbevelingen

• Zorg ervoor dat frontgewicht aan de frees zit •Gebruik een startmotor (elektrisch)

4 Bosmaaien

• Beperk overwerk bij taludwerkzaamheden

• Plan je werk en sla geen pauzes over

• Las extra mini-pauzes in bij taludwerkzaamheden

5 Laden, lossen,

transporteren, bestraten, rooien en maaien

- Te raadplegen website

www.beswic.be/cba-west-vlaanderen/nl/teaser/

veiligheidsinstructiekaarten-voor-gemeentelijke- groendiensten

- Wat vind je op deze website?

Instructiekaarten

Elke instructiekaart bevat aanbevelingen voor een correct en veilig gebruik van een specifiek stuk gereedschap of machine, voor het veilig uitvoeren van bepaalde hande- lingen, zoals het vellen van bomen, of voor het werken in bepaalde omstandigheden, zoals werken op hellingen.

3 Grondbewerking met 2-assige freesmachine

Wat is PBM

PBM betekent Persoonlijke beschermingsmiddelen; dit zijn spullen die je draagt om jezelf te beschermen, of dat de gevolgen bij een ongeluk tot een minimum beperkt blijven.

PBM lijken soms vervelend, maar in de groensector kun je niet zonder als je bijvoorbeeld met een motorzaag, bosmaaier of versnipperaar werkt. Een tak op je hoofd, zaagsel in je ogen; we hebben het allemaal wel een keertje gehad. Het niet gebruiken van de juiste PBM kan

zeer vervelende gevolgen hebben.

2 Veiligheid op het werk

1 Noem zoveel mogelijk voorbeelden van persoonlijke beschermingsmiddelen en schrijf deze op in de woordspin.

2 Geef bij elk middel aan of dit een bescherming is voor de ogen, oren, hoofd, longen, huid, armen, handen, benen, voeten...;

3. Zet een kruisje bij bij vak wat jij denkt dat je nodig moet hebben op je praktijplaats.

3. Opdracht(en)

... ... ...

... ... ...

BORD

4. Soorten PBM’s

PBM borden zijn GEBODSBORDEN dat wil zeggen dat je verplicht bent om ze te dragen wat ze aangeven.

Het bord is altijd:

• rond van vorm

• bestaat uit 2 kleuren

• achtergrond is BLAUW

• afbeelding is WIT

Betekenis en doel van verschillende PBM’s gebodsborden/tekens en hun bijhorende persoon- lijke bescherminsmiddelen

O

-

Het doel is de ogen te beschermen tegen irritaties, ontstekingen, blindheid, …

PBM

... ... ...

... ... ...

BORD

G

Het doel is de oren te beschermen tegen geluidsoverlast! Beschadiging aan het gehoor kan niet meer beter worden.

Vanaf 80 decibel moet er gehoor is je baas verplicht gehoorbescherming aan te bieden en vanaf 85 decibel MOET je gehoorbescherming dragen!

Je kan je gehoor testen op www.oorcheck.nl

PBM

... ... ...

... ... ...

BORD

H

Zorg ervoor dat de helm goed is afgesteld en niet los op het hoofd staat. Leg hem altijd in de schaduw (kunststof veroudert in de zon). vervang de helm als hij een flinke klap heeft gehad.

PBM

...

...

H

Handen moeten altijd goed worden beschermd. Je hebt daarvoor handschoenen in allerlei soorten materialen.

Je hebt bijvoorbeeld handschoen voor het werken met hete, koude, of scherpe voorwerpen. Maar ook handschoenen voor het werken met gevaarlijke stoffen, vuur of gevaarlijke gereedschappen of machines.

Handschoenen kunnen gemaakt zijn van rubber, leer, pvc, vinyl, textiel, ...

BORD

PBM

...

...

V

Veiligheidsschoenen of veiligheidslaarzen beschermen je voeten, geven meer steun en extra grip.

BORD

PBM

... ... ...

... ... ...

A

BORD

PBM

...

...

V

Op plaatsen waar een risico is op een val van meer dan 2m, waar de val niet kan worden ge- broken door een randbeveiliging (valnet) moet een PBM worden gebruikt.

BORD

PBM

...

...

BESCHERMENDE KLEDIJ

Aangepaste werkkledij zorgt vaak voor een bijkomende en nodige bescherming.

Beschermkledij moet natuurlijk aangepast zijn aan het werk dat je doet.

Beschermkledij is te krijgen in allerlei modellen en materialen:

1. Kleding tegen de kou (doorwerkjas).

2. Kleding tegen verbranding (brandweerpak, raceoverall).

3. Kleding tegen gevaarlijke stoffen (wegwerpoverall).

4. Kleding tegen vuil (overall).

- Kleding tegen ongelukken (zaagbroek, wegenwerkersjas).

Er bestaan ook combinatieborden. Welk PBM’s ben je verplicht te dragen bij het volgende bord

...

...

...

...

...

5. Veiligheids instructiekaart

6. opdracht

7. Gevaarlijke stoffen

Gevaarlijke stoffen; van een klein beetje kan je al behoorlijk ziek worden en over de gevaren van chemische stoffen wordt wel eens gemakkelijk gedaan, omdat de schadelijke effecten vaak pas na lange tijd optreden. In deze les willen we leerlingen bewust maken van wat gevaarlijke stoffen zijn, hoe je gevaar kan lopen en hoe je jezelf er tegen kunt beschermen.

* Pictogrammen op verpakkingen - Oranje achtergrond

- zwarte tekst en symbolen

* Waarschuwingsborden - driehoekig bord - gele achtergrond - zwarte symbolen

Hieronder staan de oude symbomen. vanaf 2015 worden alle pictogrammen De rede hiervoor is dat in heel Europa dezelfde pictogrammen worden gebruikt. Klik op de onderstaande link en bekijk welke pictogrammen verschillen van de pictpgram- men in de leermethode.

zie voor de wijzigingen maken.wikiwijs.nl/65015 onder de kop ‘wijziging pictogram- men’

Onkruidbestrijdingsmiddelen, gewasbeschermingsmiddelen (middelen tegen ziektes en plagen) en andere gevaarlijke stoffen bevatten chemische samenstellingen die bij onjuist gebruik gevaar kunnen opleveren voor de gezondheid en het milieu. Om op de juiste ma- nier met deze middelen om te gaan staan op de verpakking en/ of de gebruiksaanwijzing regels om je te waarschuwen en hoe je met het product omgaat. Deze regels gelden voor heel Europa en staan als H en P zinnen op het product

8. H- en P zinnen

Gevaar- en voorzorgs zinnen bij gevaarlijke chemische middelen Voor 2015 stonden op producten van gemengde cgemische stoffen R en S zin- nen. R staat voor Risk (risico) en S staat voor safety (veilighied). Je komt ze nog wel tegen op producten die voor juni 2015 zijn gemaakt. Kijk in de bijlage wat de zinnen inhouden.

Vanaf 1 juni 2015 worden voor gemengde chemische stoffen de R- en S- zinnen vervanging door H- en P zinnen ( H staat voor Hazard wat gevaar betekent en P staat voor precaution wat voorzorg betekent). De H- en P zinnen worden gekoppeld aan bepaalde pictogrammen.

Je moet niet alle zinnen van buiten kennen, de zinnen staan meestal omschre- ven. Deze zinnen staan er niet voor niets:

VOLG ZE OP!

Zo kun je veel ellende besparen Link H- en P zinnen

https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_H-_en_P-zinnen

Antigif centrum

Als er toch ondanks alle waarschuwingen producten worden ingeslikt of pro- ducten komen op de huid bel dan direct het antigifcentrum het telefoonnum- mer is 070 235235. Sla dit nummer op in je GSM: het kan levens redden.

Wat vragen ze aan je nadat je hebt gebeld:

Welke info vragen we als je belt?

Hou de verpakking van het betrokken product bij de hand.

• Leeftijd van het slachtoffer: gaat het om een kind of een volwassene?

• Wat is de naam van het product dat de vergiftiging heeft veroorzaakt (verpakking, bijsluiter,... bij de hand houden)?

• Over welke hoeveelheid van het product gaat het

• Wat is er precies gebeurd (ongeval, zelfmoordpoging,...)?

• Stel je ziekteverschijnselen vast, zo ja, welke. (braken, bewusteloos ...)

9. Overige symbolen en borden

REDDINGSBORDEN - VEILIGHEIDSVOORZIENINGEN

Deze borden duiden aan waar de nooduitgangen, de hulpverleningsmiddelen

en de evacuatiemiddelen zich bevinden. Ze zijn rechthoekig of vierkant!

Waarom wel/niet?

• Wat heb je geleerd? Omschrijf met eigen woorden.

• Ga je bij werkzaamheden waar PBM voorgeschreven zijn deze ook dragen?

11. Evaluatie

...

12. Bijlage

R 1: In droge toestand ontplofbaar.

R 2: Ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsoorzaken.

R 3: Ernstig ontploffingsgevaar door schok, wrijving, vuur of andere ontstekingsbronnen.

R 4: Vormt met metalen zeer gemakkelijk ontplofbare verbindingen.

R 5: Ontploffingsgevaar door verwarming.

R 6: Ontplofbaar met en zonder lucht.

R 7: Kan brand veroorzaken.

R 8: Bevordert de verbranding van brandbare stoffen.

R 9: Ontploffingsgevaar bij menging met brandbare stoffen.

R 10: Ontvlambaar.

R 11: Licht ontvlambaar.

R 12: Zeer licht ontvlambaar.

R 13: Ontvlambaar, samengeperst gas.

R 14: Reageert heftig met water.

R 15: Vormt licht ontvlambaar gas in contact met water.

R 16: Ontploffingsgevaar bij menging met oxiderende stoffen.

R 17: Spontaan ontvlambaar in lucht.

R 18: Kan bij gebruik een ontvlambaar of ontplofbaar damp-luchtmengsel vormen.

R 19: Kan ontplofbare peroxide vormen.

R 20: Schadelijk bij inademing.

R 21: Schadelijk bij aanraking met de huid.

R 22: Schadelijk bij opname door de mond.

R 23: Giftig bij inademing.

R 24: Giftig bij aanraking met de huid.

R 25: Giftig bij opname door de mond.

R 26: Zeer giftig bij inademing.

R 27: Zeer giftig bij aanraking met de huid.

R 28: Zeer giftig bij opname door de mond.

R 29: Vormt giftig gas in contact met water.

R 30: Kan bij gebruik licht ontvlambaar worden.

R 31: Vormt giftige gassen in contact met zuren.

R 32: Vormt zeer giftige gassen in contact met zuren.

R 33: Gevaar voor cumulatieve effecten.

R 34: Veroorzaakt brandwonden.

R 35: Veroorzaakt ernstige brandwonden.

R 36: Irriterend voor de ogen.

R 37: Irriterend voor de luchtwegen.

R 38: Irriterend voor de huid.

R 39: Gevaar voor ernstige onherstelbare effecten.

R 40: Carcinogene effecten zijn niet uitgesloten. (vervangen door R-zin 68) R 41: Gevaar voor ernstig oogletsel.

R 42: Kan overgevoeligheid veroorzaken bij inademing.

R 43: Kan overgevoeligheid veroorzaken bij contact met de huid.

R 44: Ontploffingsgevaar bij verwarming in afgesloten toestand.

R 45: Kan kanker veroorzaken.

R 46: Kan erfelijke genetische schade veroorzaken.

R 48: Gevaar voor ernstige schade aan gezondheid bij langdurige blootstelling.

R 49: Kan kanker veroorzaken bij inademing.

R 50: Zeer giftig voor in het water levende organismen.

R 51: Giftig voor in het water levende organismen.

R 52: Schadelijk voor in het water levende organismen.

R 53: Kan in het aquatisch milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken.

R 54: Giftig voor planten.

R 55: Giftig voor dieren.

R 56: Giftig voor bodemorganismen.

R ZINNEN

S-ZINNEN

S 1: Achter slot bewaren.

S 2: Buiten bereik van kinderen bewaren.

S 3: Op een koele plaats bewaren.

S 4: Verwijderd van woonruimten opbergen.

S 5: Onder ... houden (geschikte vloeistof opgegeven door fabrikant).

S 6: Onder ... houden (inert gas opgegeven door fabrikant).

S 7: In goed gesloten verpakking bewaren.

S 8: Verpakking droog houden.

S 9: Op een goed geventileerde plaats bewaren S 12: De verpakking niet hermetisch sluiten.

S 13: Verwijderd houden van eten, drinken en diervoeder.

S 14: Verwijderd houden van ... (in te vullen door fabrikant).

S 15: Verwijderd houden van warmte.

S 16: Verwijderd houden van ontstekingsbronnen. Niet roken.

S 17: Verwijderd houden van brandbare stoffen.

S 18: Verpakking voorzichtig behandelen en openen.

S 20: Niet eten of drinken tijdens gebruik.

S 21: Niet roken tijdens gebruik.

S 22: Stof niet inademen.

S 23: Gas/rook/damp/nevel niet inademen (toepasselijke term(en) dienen aangegeven te worden door de fabri- kant).

S 24: Aanraking met de huid vermijden.

S 25: Aanraking met de ogen vermijden.

S 26: Bij aanraking met de ogen onmiddellijk met overvloedig water afspoelen en deskundig medisch advies inwin- nen.S 27: Verontreinigde kleding meteen uittrekken.

S 28: Na aanraking met de huid onmiddellijk wassen met veel... (aan te geven door fabrikant).

S 29: Afval niet in de gootsteen werpen.

S 30: Nooit water op deze stof gieten.

S 33: Maatregelen treffen tegen ontladingen van statische elektriciteit.

S 35: Deze stof en de verpakking op veilige wijze afvoeren.

S 36: Draag geschikte beschermende kleding.

S 37: Draag geschikte handschoenen.

S 38: Bij ontoereikende ventilatie een geschikte ademhalingsbescherming dragen.

S 39: Een bescherming voor de ogen/ voor het gezicht dragen.

S 40: Voor de reiniging van de vloer en alle voorwerpen verontreinigd met dit materiaal, ... gebruiken (aan te geven door de fabrikant).

S 41: In geval van brand en/of explosie inademen van rook vermijden.

S 43: Gebruik ... om te blussen (aan te geven door de fabrikant).

S 45: In geval van ongeval of indien men zich onwel voelt, onmiddellijk een arts raadplegen en het etiket tonen.

S 46: In geval van inslikken onmiddellijk een arts raadplegen en verpakking of etiket tonen.

S 47: Bewaren bij een temperatuur beneden ...°C (Aan te geven door de fabrikant).

S 48: Inhoud vochtig houden met ... (Aan te geven door de fabrikant).

S 49: Uitsluitend in de oorspronkelijke verpakking bewaren.

S 50: Niet vermengen met ... (Aan te geven door de fabrikant).

S 51: Uitsluitend op goed geventileerde plaatsen gebruiken.

S 53: Blootstelling vermijden - voor gebruik speciale aanwijzingen raadplegen.

S 60: Dit materiaal en zijn verpakking moeten als gevaarlijk afval ontdaan worden.

S 61: Voorkom lozing in het milieu. Vraag om speciale instructies/veiligheidskaart.

S 62: Bij inslikken niet het braken opwekken; direct een arts raadplegen en de verpakking of het etiket tonen.

S 63: Bij een ongeval door inademing: slachtoffer in de frisse lucht brengen en laten rusten.

R 57: Giftig voor bijen.

R 58: Kan in het milieu op lange termijn schadelijke effecten veroorzaken.

R 59: Gevaarlijk voor de ozonlaag.

R 60: Kan de vruchtbaarheid schaden.

R 61: Kan het ongeboren kind schaden.

R 62: Mogelijk gevaar voor verminderde vruchtbaarheid.

R 63: Mogelijk gevaar voor beschadiging van het ongeboren kind.

R 64: Kan schadelijk zijn via borstvoeding.

R 65: Schadelijk. Kan longschade veroorzaken na verslikken.

R 66: Herhaalde blootstelling kan een droge of gebarsten huid veroorzaken.

R 67: Dampen kunnen slaperigheid en duizeligheid veroorzaken.

R 68: Onherstelbare effecten zijn niet uitgesloten.

Bronvermelding

• Stigas, werken in de hovenierssector

• Veiligheid op het werk: Björn Vlaminckx

• Wikiwijs Lescontent Nordwin college

• www.spuitmiddelen.nl Roundup/monsanto

• afbeeldingen en pictogrammen: www.arbocatalogus-vo.nl

• afbeeldingen: www.123rf.com

• afbeelding http://www.zazzle.be

• Wikipedia: Categorieën Chemie en veiligheid/Milieuwetenschappen/Mens en maatschappijlijsten