• No results found

01 2020

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "01 2020"

Copied!
56
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

01

GYNAECOLOGIE, ONCOLOGIE, PERINATOLOGIE EN VOORTPLANTINGSGENEESKUNDE

sinds 1889

2020

VOLUME 133FEBRUARI 2020

Met o.a.

- Hartklachten in de (peri-)menopauze

- Effecten van zwangerschapscomplicaties op langere termijn - Premature ovariële insufficiëntie

- Preventie osteoporose bij anorexia nervosa - Begeleiden van vrouwen in de overgang - Interprofessioneel opleiden is geen bevlieging - Depressie tijdens de perimenopauze

- Cognitieve gedragstherapie voor overgangsklachten - Seks in en na de overgang

- Slaapstoornissen tijdens de overgang - Hoe carrières tot stilstand kunnen komen - De overgang zit tussen uw oren, mevrouw!

- Overgangsklachten en het menopauzespreekuur

PostNL - Port betaald

Themanummer Menopauze

(2)
(3)

Nederlands Tijdschrift voor Obstetrie & Gynaecologie vol. 133, februari 2020 www.ntog.nl

NEDERLANDS TIJDSCHRIFT VOOR OBSTETRIE EN GYNAECOLOGIE Het NTOG is het officiële tijdschrift van de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) en de Dutch Society of Perinatal Medicine. De NVOG heeft als doel het wetenschappelijk onderzoek op het gebied van de voortplanting en van de vrouwenziekten te bevorde- ren, de optimale toepassing van kennis en kunde in de uitoefening van het specialisme Obstetrie en Gynaecologie te stimuleren en de maat- schappelijke belangen van beoefenaars van het specialisme

Obstetrie en Gynaecologie en in het bijzonder van haar leden te beharti- gen. De vereniging wil dit doel bereiken door het houden van weten- schappelijke bijeenkomsten; het publiceren van wetenschappelijke arti- kelen; het houden van toezicht op de nascholing van opgeleide specialis- ten; het behartigen van de belangen van de specialisten, alsmede de beoefenaars van dit specialisme, en in het bijzonder de leden van de NVOG, bij daarvoor in aanmerking komende organen en instanties.

Colofon

REDACTIE

V. Mijatovic, hoofdredacteur (mijatovic@ntog.nl) W. Ganzevoort, voorzitter deelredactie perinatologie S.J. Tanahatoe, voorzitter deelredactie vpg J.W.M. Aarts, voorzitter deelredactie gynaecologie B.B. van Rijn, redacteur perinatologie F. Vernooij, rubrieksredacteur NOBT-BOBT R. van de Laar, rubrieksredacteur NOBT-BOBT F. Yarde, namens VAGO

J. van 't Hooft, redacteur Crown Initiative A.A. de Ruigh, rubrieksredacteur UNO A.W. Kastelein, rubrieksredacteur UNO M.J. Janssen, illustrator

A.C.M. Louwes, communicatieadviseur NVOG

LEDEN DEELREDACTIES E.A. Boss, rubrieksredacteur NOBT J.J. Duvekot, perinatoloog O.W.H. van der Heijden, perinatoloog K.D. Lichtenbelt, klinisch geneticus

L.L. van Loendersloot, voortplantingsgeneeskundige A.L. Metz-Berends, voortplantingsgeneeskundige M.H. Mochtar, voortplantingsgeneeskundige S.M. Mourad, gynaecoloog

A.C.J. Ravelli, epidemioloog J.G. Smit, gynaecoloog

W.B. de Vries, kinderarts-neonatoloog

UITGEVER & REDACTIESECRETARIAAT GAW ontwerp+communicatie b.v.

Generaal Foulkesweg 72, 6703 BW Wageningen mw. Judica Velema (bureauredactie) Jelle de Gruyter (eindredactie & productie) 0317 425880 | redactie@ntog.nl | www.ntog.nl

ABONNEMENTEN (prijzen per jaar en incl. 9% btw) Standaard € 201,-. Studenten € 88,00. Klinisch verpleeg- kundigen, lid van de NVOG € 88,00. Buitenland € 305,- Studenten buitenland € 155,-.

Abonnementen lopen per jaar van 1 januari t/m 31 december.

Aanmelden en opzeggen van abonnementen en adreswijzigingen s.v.p. doorgeven aan de uitgever.

ADVERTENTIES

Brickx, Kranenburgweg 144, 2583 ER Den Haag, 070 3228437 | www.brickx.nl

dhr. E.J. Velema | 06 4629 1428 | eelcojan@brickx.nl

OPLAGE, VERSCHIJNING & VOLGENDE EDITIE 1850 ex., 8 x per jaar.

NTOG vol. 133 #2 verschijnt 14 maart 2020.

AUTEURSRECHT EN AANSPRAKELIJKHEID Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt, in enige vorm of enige wijze, digitaal noch analoog, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Redactie en uitgever verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld;

uitgever en auteurs kunnen evenwel op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie.

Redactie en uitgever aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, die het gevolg is van bedoelde informatie. Gebruikers van deze uitgave wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

RICHTLIJNEN VOOR AUTEURS Zie www.ntog.nl

BEELD OMSLAG en titelpagina Menopauze katern Zelfportret, uit de Bach Serie Schilderijen, 2003, 130 x 90 cm, olieverf op doek, Jacomina van Loon, Amsterdam

ADVERTEERDERS IN DIT NUMMER Gedeon Richter | Lenzetto Gedeon Richter | Bemfola Besins Healthcare | Utrogestan ISSN 0921-4011

Inhoud

4 Thema Editorial 'Menopauze' Nu meer dan ooit een belangrijk onderwerp drs. Dorenda van Dijken

5 NVOG-bestuur Jaarthema: Gezond ouder worden als vrouw dr. Astrid Vollebregt

6 Kort Nieuws Frans Roumen geridderd | Buitendag Werkgroep Historie: save the date | Patiëntendag Stichting Lichen Sclerose | European Spontaneous Preterm Birth Congress in Nederland

7 In memoriam Aad Huisman 1948 - 2019 Karin Aalders

8 Opinie Leiderschap is een keuze dr. J.A.M. de Boer en drs A.G.E. van Dam

10 Koepel Kwaliteit Moedersterfte in Nederland bijna laagste van de wereld dr. J.J. Zwart

11 Koepel Opleidingen Regionaal Opleiden, hoe doen we dat?

drs. C. Kanne en prof.dr. F. Scheele 12 Actueel Nevenbevindingen bij de NIPT

dr. L. Henneman, dr. D. van Opstal, dr. M.V.E. Macville et al.

14 Ingezonden Bezwaar Bureau Clara Wichmann tegen Nu Niet Zwanger dr. S.M. van der Kooij

Thema Menopauze

16 Hartklachten in de (peri-)menopauze prof. dr. A.H.E.M. Maas

19 Effecten van zwangerschapscomplicaties op langere termijn dr. J.J. Duvekot en dr. J.E. Roeters van Lennep

22 Premature ovariële insufficiëntie: een zeldzaam ziektebeeld met grote impact dr. Y.V. Louwers, L.G. Jiskoot MSc en dr. I. Schipper

24 Preventie osteoporose bij anorexia nervosa drs. W. Jager en dr. A.G. Veldhuis-Vlug

26 Begeleiden van vrouwen in de overgang vraagt om transmuraal samenwerken prof. dr. H. de Vries, drs. A.A.L. Smits en drs. Y.A.J.M. Dabekausen

28 Interprofessioneel opleiden is geen bevlieging C.L. Vreede en A.V. Öry

30 Depressie tijdens de perimenopauze M.V. Kasander en M. de Kruif

32 Cognitieve gedragstherapie voor overgangsklachten drs. V. Atema, dr. M. van Leeuwen en dr. H.S.A. Oldenburg

34 Ook in en na de overgang gaat het bij seks om stimulus, context en communicatie drs. B.R.van Moorst en dr. H.W. van Lunsen

37 Slaapstoornissen tijdens de overgang dr. Kristel M. Kasius

39 Hoe carrières tot stilstand kunnen komen dr. H. Oosterhof, drs. M. van Aalst en drs. M. Geukes 42 De overgang zit tussen uw oren, mevrouw!

Eveline Bakker en Saron Petrinilia

44 Overgangsklachten en het menopauzespreekuur E.J. Molenaar-Wessels

46 Column Mieke Kerkhof

'Je hebt geen diagnose nodig om je patiënt in leven te houden' 47 Hora Est Gynaecological malignancies in Lynch Syndrome

dr. J.M. Woolderink

48 Zuijderland Geen spreekverbod meer voor de menopauze drs. Marcel Zuijderland. Illustratie Marc-Jan Janssen

50 pREGnant Metoclopramide tijdens de zwangerschap drs. L. de Vries en S. Vorstenbosch

51 Gynae goes green Waar zullen we beginnen?

Lauren Bullens

53 NOBT - BOBT Echocontrole nodig bij laagliggende placenta? | Prognostic factors for the failure of endometrial ablation | Obstetrische risicofactoren voor posttraumatische stress

dr. Floor Vernooij en dr. Rafli van de Laar redactie

(4)

20/1

thema editorial

Enig idee hoe oud vrouwen werden rond 1900? Het is nog maar 120 jaar geleden, maar de gemiddelde leef- tijd was slechts 46 jaar. De overgang bestond uiteraard al wel, maar was niet zo actueel als nu. Doordat vrouwen nu veel ouder worden, is aandacht voor de lange termijn- gevolgen van de menopauze op de gezondheid heel belangrijk.

In de jaren 90 werd hormoontherapie veelvuldig en laagdrempelig voorge- schreven omdat het heel effectief was tegen climacteriële klachten. Tot de WHI-publicatie in juli 2002. De impact van de verkeerde interpretatievan de uitkomsten van deze studie is alom bekend. Ondanks de nuancering van de WHI-resultaten en het feit dat in Europa veiligere producten, en boven- dien ook minder langdurig, worden voorgeschreven blijft de negatieve beeldvorming hardnekkig. Mede hier- door lopen we in Nederland achter ten opzichte van de rest van Europa op het gebied van (h)erkenning en behande- ling van climacteriële klachten. De NVOG wil hierin een inhaalslag maken, en zelfs een voorloper worden met betrekking tot het onderwerp meno- pauze. Daarom is het jaarthema van 2020 'Menopauze / gezond ouder worden als vrouw', omdat de meno- pauze veel breder is dan alleen climac- teriële klachten. We zijn de redactie van het NTOG erkentelijk voor de mogelijkheid tot en hulp bij het maken van dit themakatern.

De multidisciplinaire projectgroep die het jaarthema heeft uitgewerkt, bestond uit een aantal gynaecologen, een bedrijfsarts, twee huisartsen, voor- zitter LOVAH (aios huisartsengenees- kunde), vertegenwoordiging NVOG en

counseling en zorg is kennis nodig, dus het onderwerp menopauze zal in 2020 terugkomen bij alle NVOG-activiteiten als het Gynaecongres en de Pijlerda- gen.

Want wat weet u van depressie, slaap- stoornissen, osteoporose of seks in deze levensfase? Ook dit komt aan bod en een voorproefje kan u nu alvast lezen. Een jaarlijkse nascholingscursus is in ontwikkeling, evenals e-learning.

Uiteraard alles multidisciplinair! Daar- naast is er per OOR een aanspreekpunt benoemd, die borgt dat dit onderwerp altijd aan bod komt bij het Clusteron- derwijs en dat alle aios voldoende ervaring opdoen.

Kortom, de menopauze en gezond ouder worden als vrouw is nu meer dan ooit een belangrijk onderwerp waarbij we met elkaar goede zorg kunnen leveren. Uit het artikel van de patiëntenvereniging blijkt dat hier echt behoefte aan is. We hopen dat u dit nummer van het NTOG met daarin het themakatern met veel plezier gaat lezen en net als wij enthousiast worden van het onderwerp en daarin de samenwerking met andere discipli- nes. Behalve de winst die hier ligt voor de gezondheid van vrouwen, kunnen we ook veel van elkaar leren en is samenwerken leuk en geeft positieve energie. Laten we met elkaar de inhaal- slag gaan maken!

Want heeft u enig idee hoe oud vrouwen gemiddeld zullen worden over 120 jaar?

ZonMW en de patiëntenvereniging.

Elke vergadering barstte van de energie waarbij steeds meer bleek hoe breed en leuk dit onderwerp eigenlijk is. Een belangrijke focus ligt volgens de pro- jectgroep, niet op het behandelen van klachten, maar op gezond zijn en gezond blijven.

Deze lifecourse approach (levensloop- benadering) is ook de strekking van het in 2019 uitgekomen nieuwe Leer- boek Gynaecologie en Obstetrie.

De huisartsen, aios huisartsengenees- kunde en menopauzeverpleegkundi- gen, hebben hier een belangrijke taak in, zoals zij benoemen in hun artikelen.

De unieke samenwerking met de diverse collega’s heeft geleid tot een aparte multidisciplinaire Stuurgroep Menopauze binnen de NVOG. Deze stuurgroep, onderdeel van de Pijler Benigne Gynaecologie, zal zorgdragen voor blijvende aandacht over dit onder- werp.

Het onderwerp menopauze zal geïm- plementeerd worden in het nieuwe Opleidingsplan, ook bij bedrijfsartsen.

Vitaliteit op de werkvloer wordt name- lijk een steeds belangrijker onderwerp en hier is echt een verbeterslag te behalen met betrekking tot ziektever- zuim. Vanuit de gynaecologie is hier al een samenwerking met de bedrijfsarts zoals in hun gezamenlijk artikel beschreven. Verder is op het gebied van hart- en vaatziekten (soms) al een start gemaakt met (goede) samenwer- king, maar ook hier valt nog veel winst te behalen, zoals de cardioloog in haar artikel onderstreept. Dit blijft voor vrouwen nog steeds doodsoorzaak nummer één en de preventie bij jonge vrouwen kan echt nog beter. Het artikel over POI en de zorg na zwangerschaps- complicaties illustreert dit. Voor goede

Themakatern 'Menopauze'

Nu meer dan ooit een belangrijk onderwerp

drs. Dorenda van Dijken voorzitter projectgroep jaarthema NVOG 2020, gasthoofdredacteur themakatern 'Menopauze'

(5)

20/1

Voor u ligt het eerste NTOG van 2020 met als thema gezond ouder worden als vrouw! Ook al is de eerste maand van het nieuwe jaar reeds verstreken wil ik allereerst jullie allen namens het NVOG-bestuur een heel mooi en gezond 2020 toe wensen.

Het is al eeuwen traditie om bij de start van een nieuw jaar goede voorne- mens te hebben. De meeste goede voornemens zijn vaak na een maand al weer weggezakt, het beste voornemen is dan ook om je goede voornemens onderdeel te maken van je leven en niet terug te vallen in oude patronen.

Maar dat vergt een aanpassing van de gebruikelijke routine.

Ondanks dat ik meer dan voldoende aan beweging doe, heb ik me dit jaar voorgenomen weer structureel naar de sportschool te gaan. Ik sponsor deze sportschool al jaren omdat ik liever buiten sport en dacht erover om deze op te zeggen, totdat een bevriende collega me erop attendeerde dat je er ook hele goede ontspanningslessen kunt volgen. Voor mij een reden om het lidmaatschap toch niet op te zeggen.

Liggend op een yogamatje van mijn eerste yogales ooit, bedacht ik deels de inhoud van deze bestuurscolumn: want yoga schijnt ook bij te dragen aan het gezond ouder worden. Al begreep ik direct dat het niet de bedoeling was om tijdens de yogales de inhoud van een column te bedenken, maar je te focussen op je lichaam. Direct wat geleerd!

Anno 2020 is er wereldwijd steeds meer aandacht voor preventie en vind

je overal allerhande gezondheidsadvie- zen. Inmiddels zijn hierover vele boeken geschreven en kun je op Google vele tips vinden, zoals: 'Met gezond ouder worden moet je jong beginnen' en 'Je hoeft maar één ding te doen: dromen…'.

Zo is het in 2014 verschenen boek

‘Oud worden zonder het te zijn’ van hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp inmiddels een bestseller.

Kortom veel aandacht voor gezond ouder worden, maar daarbij worden de specifieke gezondheidsverschillen tussen mannen en vrouwen nog onvol- doende belicht. En daar kunnen wij gynaecologen verandering in brengen.

Vorig jaar is ons visiedocument gynae- coloog 2025 bij alle leden op de mat gevallen. Hierin hebben we als bestuur met input van alle koepels en pijlers een toekomstvisie voor de gynaecoloog in 2025 neergezet, waarin we ook een agenda met concrete doelen hebben opgesteld. Een deel van de doelen wordt inmiddels verder geconcreti- seerd en onder andere uitgewerkt samen met de koepels en de pijlers.

Eén van de doelen uit ons visiedocu- ment is 'Jaarlijks een specifiek thema selecteren dat projectmatige invulling krijgt door een breed scala aan activi- teiten'. Dit doel komt voort uit het hoofdstuk ‘Betrokken bij gezondheid en gedrag’, wat vooral over preventie gaat en onze actieve rol als gynaeco- loog daarin.

Vrij snel waren we het erover eens dat het eerste NVOG-jaarthema onder ander de menopauze zou moeten bevatten. Vaststaat dat we in Neder- land achterlopen wat betreft de (h)erkenning en behandeling van cli-

Jaarthema 2020

Gezond ouder worden als vrouw

dr. Astrid Vollebregt lid NVOG-bestuur

bestuur nvog

macteriële klachten ten opzichte van andere landen in Europa. Hier ligt een rol voor ons als gynaecologen om daar verandering in te brengen! Samen met vertegenwoordiging van diverse andere disciplines (oa ZonMW, bedrijfsartsen, huisartsen, aios, patiëntvereniging) werd vorig jaar een projectgroep opge- richt onder leiding van Dorenda van Dijken. Deze multidisciplinaire project- groep was er in de eerste inspirerende vergadering direct van overtuigd dat het onderwerp eigenlijk breder belicht zou moeten worden en zo werd het jaarthema 2020 geboren: ‘Gezond ouder worden als vrouw’.

De eerste uiting van het themajaar ligt voor uw neus: Het NTOG-themanum- mer! Verder zal er dit jaar volop aan- dacht zijn voor dit thema bij het Gynae- congres en Pijlerdagen, wordt het onderwerp opgenomen in het nieuwe opleidingscurriculum, komt er een jaar- lijks terugkerende nascholingscursus, zal het in de media onder de aandacht worden gebracht en wordt er een e-learning ontwikkeld. Verder zal de projectgroep waarschijnlijk als stuur- groep worden opgenomen binnen de organisatie van de NVOG. Kortom vele activiteiten vanuit een bruisende pro- jectgroep!

En ná mijn vorige sessie op het yogamatje droom ik ondertussen dat we voorop lopen op dit thema in Europa! Met deze enthousiaste en energieke projectgroep wordt deze droom vast werkelijkheid!

(6)

20/1

kort nieuws

Roosevelt Kliniek gewonnen had. Dr.

Laurens Barkema van het Antonius Zie- kenhuis Sneek (winnaar 2018) overhan- digde het beeldje aan een trotse Bram ter Harmsel, van de Roosevelt Kliniek.

Jeroen Dijkstra, gynaecoloog en sek- suoloog (Isala Klinieken, Zwolle) hield een inspirerend en verhelderend verhaal over seksualiteit bij LS. Hij vond zeer knap een goede balans tussen (nieuwe) informatie en humor.

Uit de zaal veel vragen, over soms heel persoonlijke ervaringen. De aankondi- ging van de studie naar impact van LS op seksueel functioneren, werd als zeer waardevol ontvangen.

Kim van Mierlo (aios dermatologie) gaf een mooi overzicht van haar differenti- atie-stage vulvapathologie. Zij maakte kennis met ziektebeelden als LS, lichen planus, HSIL en vulvaire psoriasis. Ze bedankte de patiënten voor het laten 'meekijken'. Zonder dat is het onmoge- lijk om nieuwe collega’s op te leiden.

Irene van der Avoort (gynaecoloog Ikazia Ziekenhuis Rotterdam) besprak vragen over LS en menstruatie, zwan- gerschap en bevalling, uit de besloten Facebookgroep van de stichting. Helaas ontbreekt veel evidence, maar gelukkig zijn er steeds meer vulvapoli’s waar ondersteuning wordt geboden (zonder onnodig te medicaliseren).

Caren de Graaf, psycholoog, vertelde over de psychische impact die een chronische aandoening als LS heeft. De verschillende fases van rouw werden besproken en handvatten werden uit- gereikt om van uit positieve psycholo- gie om te gaan met rouw en herstel.

Bram ter Harmsel gaf een overzicht van de laatste nieuwtjes op LS-gebied vanuit de ISSVD. Hij benadrukte het terughoudende standpunt vanuit de ISSVD t.a.v. laser- en stamceltherapie:

beide zijn nog niet bewezen veilig en/of zinvol. Ook hield hij een pleidooi voor het blijven gebruiken van een laagfre- quente onderhoudsdosering met steroi- den en dagelijks gebruik van vette zalf.

Ter Hamsel sloot af met antwoorden op allerlei vragen vanuit het forum.

Tussen de praatjes door, was er volop gelegenheid voor lotgenotencontact en/

of persoonlijke vragen aan de sprekers.

De volgende patiënten-dag voor LS- patiënten zal vindt plaats op 7 novem- ber 2020. www.LSNederland.nl

Frans Roumen geridderd

Frans Roumen ontving zaterdag 26 oktober een Koninklijke Onderschei- ding uit handen van waarnemend bur- gemeester Emile Roemer. Hij is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Frans Roumen startte in 1980 als gynaecoloog op de afdeling Obstetrie en Gynaecologie in Parkstad en heeft zich altijd sterk gemaakt voor de ont- wikkeling in het vakgebied. De zorg rondom zwangerschap en anticoncep- tie is nog steeds de rode draad in zijn leven, ook na zijn pensionering in 2014.

De NVOG feliciteert Frans Roumen van harte met de ontvangen Koninklijke onderscheiding.

Bron: NVOG

Buitendag Werkgroep Historie: save the date

Op zaterdag 16 mei 2020 vindt de jaar- lijkse buitendag plaats van de Werk- groep Historie van de NVOG, ditmaal in Den Haag, van 9.30 uur tot 14.30 uur. Opnieuw is een mooie locatie uit- gezocht: de schutterszaal in het Haags Historisch Museum in de Sint Sebasti- aansdoelen aan de Korte Vijverberg.

In de ochtend worden de voordrachten gehouden, vervolgens een lunch en daarna een rondleiding door het museum. De buitendag wordt afgeslo- ten op een van de oudste en gezelligste terrassen van Den Haag.

Het definitieve programma en de instructies met betrekking tot de inschrijving volgen binnenkort.

Vanwege de omvang van de historische zaal is het aantal deelnemers, met name aan het ochtendprogramma, geli- miteerd. Bij overintekening bestaat de mogelijkheid voor partners om deel te nemen aan het tweede deel van het programma, vanaf de voordrachten. In dat geval zal voor de partners in de ochtend een alternatief programma worden aangeboden. Leden van de Werkgroep Historie hebben voorrang bij de aanmelding.

Patiëntendag Stichting Lichen Sclerose

Op 9 november 2019 vond de patiën- tendag van de Stichting Lichen Sclero- sus plaats. Een jaarlijks evenement waar LS-patiënten met partners samen- komen voor contact en voorlichting.

De dag begon met de uitreiking van de 'Dr. Willem I. van der Meijden VulvA- ward' voor de beste vulvapoli van het afgelopen jaar. Drie klinieken waren genomineerd door de patiënten: de vul- vapoli's van het RadboudUMC, het Erasmus MC, en de Roosevelt Kliniek.

Omdat hij niet zelf aanwezig kon zijn, liet dr. Wim van der Meijden via een videoverbinding weten dat opnieuw de

Sirella Dieteren - La Sirel - Creatieve Fotografie & Design

(7)

European Spontaneous Preterm Birth Congress in Nederland

Van 13-15 mei 2020 zal de vierde editie van het European Spontaneous Preterm Birth Congress (ESPBC) worden georga- niseerd in Nederland. Het congres vindt plaats in de Philharmonie te Haarlem. Een unieke kans om in eigen land een congres van drie dagen bij te wonen, dat gericht is op vroegge- boorte. Op de eerste dag van het congres wordt basaal en translationeel onderzoek gepresenteerd, met o.a. een sessie over het vaginale microbioom en innovatieve behandelingen voor cervix insufficiëntie. In het middagprogramma is er aandacht voor vroeggeboorte vanuit internationaal perspectief in een sessie die wordt verzorgd door het Preterm Birth International Collabora- tive (PREBIC). Dag twee staat geheel in het teken van klinisch onderzoek en worden de nieuwste resultaten van grote trials gepresenteerd, current state-of-the-art keynote lectures gegeven door internationale experts en zijn er debatten over progesteron gebruik en tocolyse. Op dag drie krijgt u een inkijk in wat de toekomst ons qua onderzoek en behandeling op het gebied van vroeggeboorte gaat brengen, en is onze gast Alan Flake, van het Children’s Hospital of Phila- delphia, die recent in het nieuws kwam met zijn experimenten op het gebied van de ontwikkeling van een kunst- baarmoeder.

Na deze dagen bent u geheel up-to- date op het onderwerp vroeggeboorte en kunt u deze kennis meenemen naar uw dagelijkse praktijk. Verdere infor- matie kunt u vinden op www.espbc.nl.

Wij hopen op een grote opkomst van onze Nederlandse collega’s. Het congres is geaccrediteerd door de NVOG met 15 punten.

Martijn Oudijk en Eva Pajkrt.

20/1

in memoriam

Aad Huisman 1948-2019

Op 26 juli 2019 is Aad Huisman, op 71- jarige leeftijd, na een korte ziekteperi- ode, in bijzijn van zijn vrouw en drie dochters, thuis overleden.

Aad werd geboren in Zeeland, groeide op in Apeldoorn en studeerde in Gro- ningen. Daar ontmoette hij de liefde van zijn leven, Hinka Bos, sindsdien waren ze onafscheidelijk. Ook vond hij daar de liefde voor zijn vak: gynaecolo- gie en vooral verloskunde.

In 1974 startte hij zijn opleiding in het academisch ziekenhuis in Groningen.

Na een laatste opleidingsjaar in Curaçao keerde hij er terug als staflid obstetrie en begon aan zijn promotieonderzoek.

Door het overschot aan gynaecologen in die tijd, verzette hij zijn bakens en greep de kans om in Arnhem in het Eli- zabeth Gasthuis te beginnen. Door de flexibiliteit van zijn collega’s en de steun van het thuisfront met drie jonge dochters, lukte het Aad om in 1986 te promoveren. De voltooiing van zijn proefschrift Haemorrheological changes during pregnancy werd groots gevierd.

Daarna stak Aad veel energie in de fusie van de drie Arnhemse ziekenhui- zen en het wegvallen van het Velpse ziekenhuis. In 1994 werd het nieuwe Arnhemse ziekenhuis betrokken met een maatschap van acht gynaecologen.

Aad, opleider in hart en nieren, bracht in zijn EG-tijd tropenartsen en co-assis- tenten liefde voor en kennis en kunde van het vak bij. Na de fusie lukte het hem om de gynaecologie-opleiding binnen te halen, eerst in het cluster Utrecht, later samen met Nijmegen.

Vele jaren vervulde hij de rol van oplei- der met groot enthousiasme. Met de hem kenmerkende discipline, organisa- tietalent, passie, integriteit en humor begeleide hij vele arts-assistenten op weg naar hun specialisatie of andere carrièrekeuzes. Dat dit zeer gewaar- deerd werd bleek op het symposium bij zijn 25-jarig jubileum, waarvoor alle oud-assistenten uitgenodigd waren.

Ook was Aad jarenlang actief binnen het Consilium van NVOG als opleider.

Aad was een all round gynaecoloog en een empathische dokter. Hij was een van de grondleggers van de PND-afde- ling, waar ook invasieve diagnostiek werd uitgevoerd. Hij stond bekend om

zijn uitgebreide statusvoering in een prachtig leesbaar handschrift. De over- gang naar het EPD was voor hem dan ook geen onverdeeld genoegen.

Ook als manager heeft Aad een grote rol gespeeld voor de maatschap, zowel in de fusietrajecten als in de medische staf. Hij had een voorbeeldfunctie en bewaakte de discipline. On the horses was zijn kreet als er weer eens te lang werd gekletst en tijd werd verdaan.

30 jaar was Aad lid van het regionaal tuchtcollege in Zwolle. Gewaardeerd om zijn integriteit en gedegen voorbe- reiding van de rechtszaken.

In 2013,op 65-jarige leeftijd, nam Aad met een mooi feest afscheid van de vakgroep. Ter ere van zijn afscheid werd Stichting Aad opgericht ter bevor- dering van medisch onderwijs in derde wereld landen waarin hij nog vele jaren actief was. Stilzitten zat niet in zijn aard. Zo was hij nog enkele jaren actief in de raad van bestuur van het Mildredhuis in Arnhem.

Aad had een enorme passie voor zuide- lijk Afrika. Na zijn pensionering heeft hij samen met Hinka erg genoten van de vele reizen die zij daar in hun eigen camper hebben kunnen maken. Ook hun tweede huis in Zeeland, back to the roots, was een gouden greep.

Samen met hun kinderen en acht klein- kinderen hadden ze daar mooie tijden.

Het is nauwelijks te bevatten dat een man die nog zo vol in het leven stond en van het leven genoot in zo’n korte tijd afscheid heeft moeten nemen.

We zijn dankbaar voor wat hij voor ons heeft betekend.

Karin Aalders

gynaecoloog, Rijnstate Arnhem

(8)

20/1

opinie

voor jezelf zorgt. Denk aan de uitleg van een stewardess over het zuurstof- kapje. Zelfzorg bestaat uit vier onder- delen: zorg voor je lichaam (slapen, eten, bewegen, rust, ritme), zorg voor je mentale conditie (focus, mindful- ness), zorg voor je emotionele welzijn (afstand nemen, verwerken) en leven vanuit zingeving (waarden, drijfveren, spiritualiteit, religie).9

Leven vanuit leiderschap doet je gevoel van autonomie toenemen. Het maakt dat je bewustere keuzes kan en durft te maken, vanuit visie en verlangen.

Het geeft je handvatten om je leven en werk zo in te richten dat deze het best passen bij wie je bent. Je neemt daar dan ook de verantwoordelijkheid voor.

Daniël Pink 10 heeft aangetoond dat autonomie, zingeving (dat is namelijk je diepste drijfveer) en meesterschap (ontwikkelen, groeien, beheersen) de belangrijkste ingrediënten voor bevlo- genheid zijn.

Het woord ‘leiderschap’ leidt bij een groot aantal mensen tot jeuk of irri- tatie. Leiderschap wordt vaak verward met management en lei- dinggevende functies. Dit bleek ook weer uit de gesprekken die werden gevoerd in de Werkgroep ‘persoon- lijke ontwikkeling’ in verband met revisie BOEG.1

Leiderschap betekent echter niets anders dan het managen van de lastig- ste persoon op aarde: jezelf.2 Leider- schap houdt in dat je het beste van jezelf inzet, bewuste keuzes maakt voor en over jezelf en daarbij het groter geheel in het oog houdt. Leiderschap staat ook voor verantwoordelijkheid nemen, minimaal voor jezelf. Je ver- groot of behoudt hiermee je bevlogen- heid en je ervaart meer autonomie en invloed. Leiderschap is dus voor ieder- een!

Leiderschap is geen onderwerp dat zich laat vangen in RCT’s. Leiderschap is echter wel een fenomeen dat onder- werp is in psychologische, antropologi- sche en sociologische studies. Hierin wordt gebruik gemaakt van observatio- nele studies, waarbij gestructureerd, door een vooraf gedefinieerde bril, gedrag en betekenis worden onder- zocht. Ook hierin vormen bestaande theorieën en een hypothese de basis van het onderzoek. De boeken, genoemd bij de referenties, zijn geba- seerd op dergelijk onderzoek.

Dit leidt tot kennis die grote invloed heeft op bestuur, economie en onder- wijs en die steeds belangrijker wordt in uitoefening en vormgeving van de zorg.

Wat zijn wezenlijke onderdelen van leiderschap?

Leiderschap heeft meer te maken met

‘zijn’ dan met ‘doen’. Zoals al bij de tempel van Apollo bij Delphi beschre- ven was: ‘ken uzelve’. Zelfkennis is een belangrijk onderdeel van leiderschap.

Dat betekent dat je duidelijk moet hebben wat je waarden zijn 3, wat voor

jou zingeving is 4, wat je drijfveren zijn en waar je kracht ligt.5

Om dit nog meer te ondersteunen is het nodig om te weten wat je valkuilen zijn en waar je blinde vlekken zitten.

Dit laatste kom je alleen te weten door feedback serieus te onderzoeken. Een andere manier om hier achter te komen is te gaan inzien waar je ‘inner- lijke criticus’, je interne babbelbox, je tegen probeert te beschermen.6

Bovenstaande maakt dat (zelf)reflectie noodzakelijk is in leiderschap. Dat betekent dat je soms afstand moet nemen en rust moet inlassen. Dat hoeft niet een retraite op Bali te zijn, dat kan al heel kort na een moeizaam verlopen partus bijvoorbeeld. Of even na je spreekuur (wat gebeurde er, wat voelde ik, wat betekent het voor mij, wat is er te leren, wat kan ik volgende keer anders doen?). Hierin kan ook de stem van de betrokken collega’s zinvol zijn. Als dit op de werkvloer regelmatig gebeurt zal het steeds sneller en mak- kelijker gaan. Intervisie is hier een goed instrument voor.7

Als je met elkaar je gevoelens leert delen (angst, spanning, onzekerheid) zal je ontdekken dat kwetsbaarheid ook ruimte kan krijgen. Dit bevordert het gevoel van heelheid. Omdat leider- schap gaat over ‘zijn’ is het nodig dat je ook je zachtere kanten kan laten zien, je kwetsbaarheid of zelfs je onzeker- heid.8 Aan het eind van de dag kost het minder energie als je echt helemaal jezelf kan zijn en geen delen van jezelf hoeft af te schermen.

Leiderschap heeft te maken met per- soonlijke groei, niet met het betreden van de hiërarchische ladder. Persoon- lijke groei ontstaat door reflectie, door te versterken waar je goed in bent, te weten waar je minder goed in bent en je emotionele valkuilen te beheersen.

Een onderdeel dat echter vaak verge- ten wordt, of er het eerst bij inschiet is:

zelfzorg. Nog steeds geldt: je kunt niet voor een ander zorgen als je niet eerst

Geen rol of functie

Leiderschap is een keuze

dr. J.A.M. de Boer gynaecoloog, coach drs. A.G.E. van Dam huisarts n.p., coach

Figuur 1: Bevlogenheid

Gynaecoloog zonder leider- schap?

Een gynaecoloog (ook aios) zonder lei- derschap kent zichzelf niet goed, weet niet waar zijn/haar valkuilen zitten en loopt het risico makkelijk reactief te zijn. Het lastigste is dat onze slechtste eigenschappen en reactieve patronen de overhand krijgen als we moe zijn of stress ervaren. Neem een overdracht na een nachtdienst in gedachten. Of een situatie waarin je als vakgroep langere tijd werk van een uitgevallen collega opvangt.

Zingeving

Meesterschap Autonomie

(9)

Nederlands Tijdschrift voor Obstetrie & Gynaecologie vol. 133, februari 2020 www.ntog.nl

schuiving op van persoonlijk leider- schap naar groepsleiderschap.13 Bij gebrek aan leiderschap is er een risico dat de communicatie minder helder is. Er worden vaak aannames gedaan (en niet uitgesproken) en zaken worden persoonlijk genomen. De focus komt makkelijk te liggen op de ver- schillen. Belangen worden bevochten in plaats van de gezamenlijkheid op te zoeken. Bij gebrek aan leiderschap ligt het ego op de loer om in te grijpen.

Verbinden met anderen vraagt om ver- trouwen in jezelf en in de ander.14 Je hoeft het over de inhoud niet per se eens te zijn, maar leiderschap is een basis voor open luisteren en co-creatie.

Kiezen voor leiderschap

Leiderschap is een bewuste keuze. Een keuze om verantwoordelijkheid te willen nemen voor je eigen gedrag, je eigen gevoel en je eigen ontwikkeling.

Verantwoordelijkheid nemen voor het willen leven vanuit je eigen waarden en drijfveren. En dat je ervoor kiest vanuit je stevige ik (waar ook kwets- baarheid en niet-weten bij kunnen horen) invloed te hebben op je leven en werk. Als je daar vanuit kiest voor een leidende rol of functie is dat prach- tig, dan heb je een goede basis.

Een leidende rol zonder leiderschap werkt niet. Los van die rol past leider- schap iedereen!

Referenties

1. Sandberg, E.M. & Van Meurs, H.S., Aan- dacht in opleiding voor persoonlijke ont- wikkeling. NTOG vol 132, blz 268-269, 2019.

2. Tiggelaar, B., Dromen Durven Doen. Editie 2010. Spectrum.

3. Barrett, R., Everything I have learned about Values. 2018. Lulu.com.

4. Covey, S.R., De 8ste eigenschap. 10e druk.

2010. Uitgeverij Business Contact. Amster- dam.

5. Rath, T., Strengthsfinder 2.0. 2007. Gallup press.

6. Chamine, S., Positive Intelligence. 2016.

Greenleave Bookgroup press.

7. Zeeman, G.G. & de Boer, J.A.M. Intervisie als oplossing. NTOG vol. 127, blz. 353- 354, 2014.

8. Brown, B., Dare to lead. 2018. Vermillion London.

9. Schwarts, T. & McCarthy, C., Manage your energy not your time. Harvard Business review https://hbr.org/2007/10/manage- your-energy-not-your-time

10. Pink D.H., Drive. 13e druk, 2017. Uitgeverij Zonder leiderschap is het moeilijker

elkaar aan te spreken op gedrag, kan het onveilig voelen om kwetsbaar te zijn en ben je minder corrigeerbaar.

Je voelt je minder vrij je stem te laten horen, zeker als het een minderheids- stem is. In moeilijke situaties oordeel je makkelijk over jezelf (m.b.v. inner- lijke criticus), over anderen (aanklagen) of je hebt het gevoel anderen te moeten redden. Dit is een situatie die in de transactionele analyse de ‘Dra- madriehoek’ wordt genoemd.11 Verblijven in één van de posities van deze driehoek kost veel energie.

Doordat niemand echt verantwoorde- lijkheid neemt voor (een deel van) de situatie, verandert er echter niets. Er wordt onmacht of angst ervaren. Lang- durig verblijven in een ‘dramadriehoek’

leidt tot stress, tot verlies van bevlo- genheid, er wordt gebrek aan autono- mie ervaren en het kost veel energie, waarmee een burn-out makkelijk kan ontstaan.

Trefwoorden

leiderschap, persoonlijk leiderschap, bevlogenheid.

Summary

The statement ‘leadership is a choice’

is explained in this article. Leadership needs to start with knowing yourself well: with regards to your core values, your most important drivers, core qualities and life purpose. That also means that you acknowledge your pitfalls. Leadership is not neces- sarily connected to hierarchy. It thrives on personal growth: this is where reflection and wholeness come in. When you act from a stance of leadership your drive in your work will be fueled. It will make work more fun and will create energy.

Autonomy, mastery and purpose are crucial. When people do not come from the stance of leadership there is a bigger risk of reactive behaviour, which can lead to being in the ‘drama triangle’, getting burnt-out, being a

‘second victim’ or creating conflicts.

The stance of leadership asks for a conscious choice. This choice is avai- lable to everyone, not only the people who are in leadership positions.

Keywords

Leadership, personal leadership, drive.

Contact

moniek@lemniscaap.com

Belangenverstrengeling

Auteurs zijn eigenaar van Lemniscaap, geaccrediteerde nascholing Medisch leiderschap.

Voor het overige verklaren de auteurs dat er geen sprake is van (financiële) belangenverstrengeling.

Business Contact. Amsterdam.

11. Steward, I. & Joines, V., Transactionele Analyse, het handboek. 8e druk, 2010.

Uitgeverij SWP. Amsterdam.

12. Zeeman, G.G., Dijkman, A., Lim, F.T.H., de Boer, J.A.M. & Weijenborg, Ph.T.M.

Medische incidenten en klachten, wat doen ze met je? NTOG vol 128, blz 148- 151, 2015.

13. George, B., Discover your True North.

2015 Wiley. USA.

14. The Arbinger Institute. Leadership and self-deception. 2007. Penguin Books

Figuur 2: Dramadriehoek

Zonder leiderschap loop je een groter risico second victim te worden na een klacht of calamiteit. Er ontbreekt een mate van zelfreflectie. Kwetsbaarheid is moeilijk te ervaren of te uiten.

Hiermee krijgt je innerlijke criticus de overhand, en dat leidt tot schaamte.

Schaamte maakt dat je de afzondering opzoekt. Bovendien werkt dit gevoe- lens van eenzaamheid in de hand.

Iedereen die dit weleens heeft meege- maakt herkent de vicieuze cirkel.12

Gynaecologie en Obstetrie zijn vakken waarbij samenwerken cruciaal is. Denk eens aan het samenspel tijdens een partus, een operatie, integrale geboor- tezorg of regionale oncologie. In samenwerkingsverbanden, of als je een bestuurlijke rol krijgt, treedt een ver-

Redder

Aanklager Slachtoffer

(10)

20/1

wettelijke juridische basis hebben voor het werk wat de commissie doet: de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) stelt dat kwaliteitsbor- ging een verplichting van de zorgaan- bieder is, waarbij ‘ook op systemati- sche wijze gegevens moeten worden verzameld en geregistreerd en op sys- tematische wijze wordt getoetst of wel goede zorg is geleverd’ (artikel 7).

Hiertoe wordt aan iedere zwangere aan het begin van de zwangerschap om toestemming gevraagd. Anonimiteit van de data is hierbij wel van belang.4 Om aan al deze belangrijke taken van de commissie de komende jaren invul- ling te geven is de commissie ver- nieuwd en uitgebreid met twee gynae- cologen-in-opleiding en een verloskun- dige, waarbij goede landelijk spreiding leidend is geweest:

Kitty Bloemenkamp (UMCU, vz), Babette Braams (Ter Gooi Ziekenhuis), Jelle Stekelenburg (MC Leeuwarden/

UMCG), Jerome Cornette (Erasmus MC), Joke Schutte (Isala), Joost Zwart (Deventer Ziekenhuis), Simone Kuppens (Catharina Ziekenhuis), Thomas van den Akker (LUMC), Timme Schaap (UMCU), Ingrid Beenakkers (namens NVA), Sabine Logtenberg (namens ver- loskundigen), Athanasios Kallianidis en Anna Rietveld (namens VAGO).

De boodschap mag helder zijn: U hoort van ons!

Referenties

1. Trends in maternal mortality: 2000 to 2017:

estimates by WHO, UNICEF, UNFPA, World Bank Group and the United Nations Population Division. Geneva:

World Health Organization; 2019. https://

tinyurl.com/wgmukca

2. Centers for Disease Control and Prevention, Pregnancy mortality surveillance system.

https://tinyurl.com/uxdc52g

3. Schaap, T.S. (2019) Severe maternal morbi- dity and mortality The Netherlands Obstetric Surveillance System. Utrecht University, Utrecht.

4. Rapport juridische aspecten perinatale audit (Legemaate, De Roode, 2008, https://tinyurl.com/uu5y78t Werd u onlangs ook weer helemaal

opgewonden van de nieuwe perina- talesterftecijfers van Peristat? Lees dan vooral even verder. De stagnatie van de perinatale sterfte en de mid- denmootpositie van ons land brach- ten de beroepsgroep opnieuw in opperste staat van paraatheid. Toch geven de nieuwste moedersterftecij- fers een tegengesteld beeld. De moe- dersterfte daalde de laatste jaren in gepaste bescheidenheid naar een historisch dieptepunt: 3,1 sterfgeval- len per 100.000 levendgeborenen.

Daarmee doen we niet onder voor landen als Zweden, Denemarken, Finland en de UK… Ook wel eens leuk voor de verandering!1

Een mooie prestatie in een tijd waarin lage moedersterfte geen vanzelfspre- kendheid blijkt: in de Verenigde Staten stijgt de moedersterfte al jaren zorg- wekkend.2 Die stijging kent meerdere oorzaken: een ‘zieke’ gezondheidszorg met ongelijke toegang, een zieke popu- latie geteisterd door obesitas en co- morbiditeit en een verstoorde vertrou- wensrelatie tussen zorgverlener en patiënt, met onnodige medicalisering en hoge sectiopercentages tot gevolg.

Een duidelijke waarschuwing: goede resultaten in de geboortezorg moeten we nooit for granted nemen, het vereist inspanning om de zorg ook goed te houden.

Daaraan hopen we met AMSM een bij- drage te leveren. De commissie bruist van activiteit, zoals ook bleek tijdens de AMSM-sessie van de Koepel Kwali- teit op het Gynaecongres november j.l in Amersfoort. In een anderhalf uur durende sessie passeerden alle aspec- ten van het werk van de commissie de revue: de actuele cijfers (meer hierover binnenkort in dit tijdschrift), het goed functionerende registratienetwerk NethOSS, de connectie met vele suc- cesvolle projecten in lage- en midden- inkomenslanden, en de samenwerking binnen de International Network of

Obstetric Survey Systems (INOSS) dat komende zomer zijn tienjarig bestaan viert in Oxford onder Nederlands voor- zitterschap. Ook werden enkele uitda- gingen waar we voor staan in een interactieve sessie aangestipt. Met name ging het over de vraag hoe de resultaten van de commissie het beste met de leden te delen: de implementa- tie van lessons learned.

De commissie bestaat nu bijna 40 jaar en heeft de laatste jaren een transitie ondergaan. In geboortezorgland is veel veranderd en we passen ons aan aan de nieuwe realiteit. Moedersterfte is een zeldzaamheid geworden, waarbij de focus is verschoven van obstetrische naar onderliggende niet-obstetrische oorzaken zoals cardiale aandoeningen en suïcide. En van mortaliteit naar morbiditeit: het verzamelen en analy- seren van ernstige maternale morbidi- teit is een niet meer weg te denken onderdeel geworden van de commis- sie, getuige ook het recente proefschrift van Timme Schaap.3 Daarnaast is het audit-proces dankzij de Perinatale Audit Nederland geprofessionaliseerd, en is de tijd rijp voor landelijke intro- ductie van audit van maternale sterfte op de werkvloer. Een aantal verloskun- dig samenwerkingsverbanden is hiermee al begonnen, en wij doen er ervaring mee op. Graag bieden we dan ook, waar gewenst, hulp aan lokale auditcommissies bij de organisatie van een dergelijke audit, bijvoorbeeld door het leveren van een onafhankelijk voorzitter vanuit de commissie.

En last but not least: ook de AMSM heeft zich moeten aanpassen aan de AVG. De organisatie is geprofessionali- seerd en staat nu als een huis: we zijn ondergebracht bij Perined, een gecerti- ficeerde organisatie met veel expertise en een streng beveiligde elektronische omgeving. Data worden dus anoniem en veilig verwerkt, ook als het over gegevens gaat waarbij andere beroeps- groepen zijn betrokken. Belangrijk voor u om u te realiseren is dat we ook een

koepel kwaliteit

Moedersterfte in Nederland bijna laagste van de wereld

dr. J.J. Zwart gynaecoloog, namens de Auditcommissie Maternale Sterfte en Ernstige Morbiditeit (AMSM)

(11)

20/1

koepel opleiding

Regionaal Opleiden, hoe doen we dat?

drs. C.A.T. Kanne beleidsadviseur NVOG, Utrecht (carolienkanne@nvog.nl) prof. dr. F. Scheele gynaecoloog, OLVG, Amsterdam (f.scheele@olvg.nl)

De clustervergaderingen worden opti- maal benut door o.a.:

• delen gang van zaken per clusterzie- kenhuis vanuit zowel opleiders als aios perspectief;

• bespreking voortgang alle aios met alle opleiders;

• evaluatie clusteronderwijs;

• combineren met clusteronderwijs / refereeravond;

• combineren met beleidsvorming (heidag).

Best practices voor borging kwaliteit van clusteropleidingen zijn;

• regionaal afstemmen kwaliteitcycli en inzet van (dezelfde) kwaliteitsinstru- menten (DRECT/EFFECT/SETQ/KPBO);

• halfjaarlijkse evaluatie van de cluster- ziekenhuizen;

• check van ingezette verbeterplannen en formuleren nieuwe acties (PDCA);

• jaarlijkse clusterevaluatie aan de hand van een thema;

• elke paar jaar ‘mini-visitatie (audit)’

van één van de clusterziekenhuizen door de aios en opleiders van de overige clusterziekenhuizen;

• evaluatie opleiding middels exit gesprek na vierde jaar, bevragen jonge klaren één jaar na opleiding;

• delen en evalueren resultaten van kwaliteitsinstrumenten, alsmede visi- tatie adviezen en PDCA van ieder clusterziekenhuis in de clusterverga- dering;

• gezamenlijke deskundigheidsbevorde- ring met alle opleiders in het cluster, o.a. leergang NVOG;

• jaargesprekken aios met zowel de U en NU opleider.

Hopelijk bent u geïnspireerd om zelf actief aan de slag te gaan met het bevorderen van samenwerking in uw opleidingscluster! De Koepel Opleiding organiseert dit jaar nog een aantal the- mamiddagen: u bent van harte uitgeno- digd.

Op 3 april 2020: themamiddag waarin we met elkaar discussieren over de eerste versie van het vernieuwde oplei- dingsplan Landelijk Opleidingsplan Gynaecologie en Obstetrie (LOGO).

Locatie Noordwijkerhout, aansluitend aan de COBRA-dagen.

25 september en 27 november 2020 – thema’s nog nader in te vullen.

De Koepel Opleiding wijdde op 29 november 2019 een themamiddag aan regionaal opleiden. Het belang hiervan is al in 2015 onderstreept door de Raad Opleiding van de Fede- ratie van Medisch Specialisten in het visiedocument ‘Regionalisering van de medisch specialistische vervolg- opleiding’. De organisatie van de opleiding is steeds meer vanuit een regionaal perspectief gecoördineerd, zodat de aios in alle relevante onder- delen van het vak voldoende expo- sure hebben aan patiëntpopulaties, ziektebeelden én differentiatiemoge- lijkheden.

De opleiding tot gynaecoloog vindt al tientallen jaren plaats over minimaal twee verschillende instellingen, zowel academisch als algemeen. Daarmee heeft de gynaecologie veel ervaring opgedaan met regionaal opleiden. Dit biedt kansen om in de nabije toekomst ook regionaal te visiteren in plaats van per clusterziekenhuis. Hiervoor is het van groot belang dat er regionale afspraken zijn over de organisatie van de opleiding en verantwoordelijkheden voor de begeleiding van de aios en voor de kwaliteit van de opleiding. Ter voorbereiding zijn in deze themamid- dag ervaringen en best practices van regionaal opleiden uitgewisseld.

De opleidingsclusters gaven een pre- sentatie waarin ze ingingen op een aantal vragen. Hieronder zijn cluster overstijgend ter inspiratie de best prac- tices samengevat naar onderwerp.

Best practices van regionale samenwerking

Een aantal zaken kan het beste regio- naal worden geregeld en daarvoor is een regionaal (dagelijks) bestuur dat als aanspreekpunt en organisator dient, wenselijk. Randvoorwaarden zijn gelijkwaardige communicatie/samen- werking tussen de clusterpartners, een laagdrempelige en veilige aanspreek- cultuur in de regio en aios vertegen- woordigers per ziekenhuis.

Best practices van items die nu al in diverse clusters zijn geregeld:

• het opleidingsbeleidsplan met een gezamenlijke ambitieuze visie op opleiden;

• het operationeel opleidingsplan met dezelfde modules per clusterzieken- huis om uitwisseling makkelijker te maken;

• regionale planning inzet aios op basis van langetermijnrooster, denk ook aan tijdelijke uitval/krapte in een clusterziekenhuis;

• PNIL-aanstelling voor iedere aios op regionaal niveau om optimaal gebruik te maken van de leermomenten in de andere clusterziekenhuizen;

• voor afspraken over criteria en pro- ces-bekwaamheidsverklaringen en EPA’s regionaal accepteren;

• afspraken over differentiatie: bijvoor- beeld uniform format, toewijzingspro- ces (evt. georganiseerd in een regio- nale commissie);

• afspraken over profilering: bijvoor- beeld regionaal aanvragen/goedkeu- ring, 10% opleidingstijd beschikbaar;

• gezamenlijke sollicitatieprocedure;

• active learner cursus aanbieden bij de start van de opleiding;

• sociale activiteiten ondernemen met het gehele cluster (bv. clusterdiner / assistentenweekend);

• intervisie met alle clusteropleiders, en zorg dragen voor elkaar bij bijvoor- beeld veranderingen in de opleiding en/of binnen de opleidingsgroep;

• regionale intervisie voor de aios, ter bevordering van de samenhang binnen het cluster;

• aandacht voor behouden van bevlo- genheid, vitaliteit en werkplezier in de opleiding en door het hele (wer- kende) leven heen, o.a. door het

‘Challenge en supportprogramma’;

• clustersymposium voor en door aios;

• huldiging jonge klaren met ‘diploma’

tijdens clustersymposium;

• een warme overdracht met universi- taire (U) en algemeen opleider (NU) en vice versa hoort bij regionaal opleiden.

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

noch zal de gelukkige bezitter daarvan ooit genade vinden in de ogen der wereld of in de ogen van vleselijke belijders. Ik heb iemand gekend te Thames Ditton, die een grote

Nu, wanneer een mens met zijn zonde in zulk een staat is, dat er een heimelijk welgevallen van die zonde, die de meester in zijn hart speelt, bij hem gevonden wordt en dat

Uit dit alles besluit ik, dat liegen en de leugen lief te hebben; dat alle bedrieglijkheid en leugenwonderen; alle verachting en woede tegen God en zijn

Het leven, handelen en wandelen van een begenadigde ziel, gelijk het een voorwerp van Gods verkiezing en gekochte door het bloed van de Zaligmaker betaamt, betonende

Hij die spreekt over liefde tot alle mensen, die zegt dat God de mens nooit gemaakt heeft om hem te verdoemen, maar dat alle mensen zalig zullen worden door de algemene verzoening,

a. Het natuurlijke geweten kan soms wel aanmoedigen tot dezelfde zaken als de Geest, maar niet uit hetzelfde beginsel. Het natuurlijk geweten is een aansporing tot

Ook vragen we u dringend om voor de langere termijn een strategie te ontwikkelen, waarbij de niet- essentiële sector meer mogelijkheden krijgt om hun bedrijf/bedrijven op

Klinisch psychologe Sanne Kaelen heeft meegedraaid in de mobiele teams die Artsen zonder Grenzen (AzG) heeft uitgestuurd naar 135 woonzorgcentra, waarvan de meeste in Brussel, maar