Stress
&
Herstel
Carolien Hamming directeur CSR Centrum
1
PROGRAMMA
• Stress is gezond, maar kan ook schadelijk zijn
• Hoe blijf je stress de baas? (werk en privé)
Interessante artikelen
• George Chrousos, The concepts of stress and stress system disorders (1992)
• Bruce McEwen, (1998) Protective and damaging effects of stress mediators
• Robert Sapolsky, Stress and cognitive function (1995)
• Theo Meijman, Psychische vermoeidheid en arbeid (1996)
• Babara Ganzel, Integrating stressmodels (2010)
• Jos Brosschot, Dagelijks paraat voor het nooit geschiedend kwaad. Oratie UvL (2017).
• Gijs Schraa, Burnout – een kans voor echte dokters (2018) (download via zijn website: afstandnemen.nl, bij blogs)
3
mentale klachten
0 20 40 60 80 100 120 140
3 jaar geleden 2 jaar geleden 1 jaar geleden half jaar geleden NU
lichamelijke klachten
energie activiteit
mentale klachten lichamelijke klachten energie
activiteit
Klinische ervaring: de relatie tussen gedrag, energie en klachten
4
Werk + privé Belasting
Intern + extern Herstel
Gezondheid
Belasting/Herstel - model
Meijman & Mulder, 1998
5
hypothalamus
amygdala/hippocampus cortex
cortisol
energie
(nor)adrenaline
cardiovasculaire activiteit
hersenschors azs
bijniermerg hypofyse
bijnierschors
Goedemorgen, je dochtertje is ziek,
wie past op?
Lange file
Tijdsdruk Vervelende taken
Hectiek, hectiek, hectiek
Lastige problemen
Zo maar een werkdag…
Te veel stressfysiologie, te weinig herstel
7
Meijman en van Dormolen, 1992
Vrije dag 9 examens 11 examens
adrenaline
0 8 10 12 14 16 18 20 22 24 24
20 16
12 8
4 0
Tijd van de dag
9 of 11 rijexamens?
•Verhoogde adrenalineniveaus
•Vermoeid, meer herstelbehoefte
•Minder afstand van het werk
•Slechter slapen
8
Spillover-effect
activeringsniveau als functie van normaal werk – rust ritme moeite met ontspannen
onvoldoende herstel à hogere activering à verhoogd rustniveau
rust werk rust werk rust
activatie
Bron: A. Gaillard, in: Stress, produktiviteit en gezondheid.
9
Werkà extra Inspanning (= extra stress)
(Naar Geurts, Beckers & Tucker, 2014)
onvolledig herstel na werkperiode Werk
inspanning/stress
belastingseffecten (moe, geen zin meer)
ondermijnende aanpassingen
gezondheidsschade onvolledig herstel
Tijdens werk
Opeenstapeling belastingeffecten (à stresssignalen/klachten)
Toptalent in de jaren ’80 Henk Groen, toptalent
11
GEZONDHEID
Inspanning, herstel en gezondheid
WERK
Inspanning
Intern herstel
VRIJE TIJD Inspanning / Extern herstel
SLAAP
Extern herstel
12
* 5 minuten test invullen en overdenken
* 15 min bespreken in drie-/viertallen
• Herstel jij genoeg tijdens je werk?
• Wat kun je doen om beter te herstellen tijdens je werk?
• Stel dat je uitgeput thuiskomt van je werk
• Wat kun je doen om herstel te belemmeren?
• Wat kun je doen om je herstel te bevorderen?
13
Wat bevordert intern herstel?
• Passende taakeisen (niet te veel, niet te weinig)
• Realistische werktaken
• Goede werk-rust tijden
• Monotasken, niet te veel prikkels
• Voldoende (mini)pauzes
• Lunchpauze
• Zwaardere taken afwisselen met minder zware taken
• Soms grenzen stellen
• Waardering en steun van collega’s
Wat bevordert extern herstel?
• Afstand nemen van het werk (maakt niet uit wat je doet, positieve ervaring is belangrijkst)
• Fysieke vrije tijdsbesteding helpt (afleiding + feel-good + fit)
• Voorkom excessief overwerken
• Positieve gedachten helpen stress te verminderen
• Aandachtsoefeningen (mindfulness), yoga
• Ontspanningsoefeningen
• Voldoende rustmomenten / slapen (7-8-9 uur)
• Vakanties (maakt niet uit wat je doet, positieve ervaring is belangrijkst)
• Voorkom piekeren, zorgen maken, negatieve gedachten
• Gezonde leefstijl (voeding, bewegen)
Sonnentag, S. Fritz, C. (2014) Recovery from job stress: The stressor-detachment model as an integrative. Journal of Organizational Behavior.
15
Filmpje op YouTube :
“Hoe ontstaat burn-out?”
16
Interesse? Lees mijn blogs (csrcentrum.nl) Vragen? hamming@csrcentrum.nl
17
