Realistisch. Duurzaam. Actieprogramma Realistisch Duurzaam

(1)

Duurzaam

Realistisch

Actieprogramma

Realistisch Duurzaam

Evaluatie juni 2016 - juni 2017

Jaaractieplan juni 2017 - juni 2018

(2)

3

Voorwoord 5

Samenvatting 7

Leeswijzer 9

Deel 1 Evaluatie juni 2016 - juni 2017 10 Hoofdstuk 1 Actieprogramma Realistisch Duurzaam 11

1.1 Programmalijn 1 11

1.4 Communicatie 12

1.5 Participatie en samenwerking 13

1.6 Bedrijfsvoering 13

1.7 Financiën 14

1.8 Monitor 2016 - 2017 14

Hoofdstuk 2 Ervaringen en leerpunten 16

Terugblik evaluatie 2015 - 2016 16

Jaaractieplan realistisch duurzaam 2016 - 2017 16

Inhoudelijke leerpunten 17

- Thema’s 17

- Visie 17

- Focus op glastuinbouw en nieuwbouw 17

Procesmatige leerpunten 17

- Communicatie 17

- Bedrijfsvoering 17

- Financiën 18

Inhoud

(3)

4

Deel 2 Jaaractieprogramma juni 2017 - juni 2018 19

1 Inleiding 19

2 Waar willen we naartoe? 19

3 Projectenoverzicht 2017 - 2018 22

3.1 Energietransitie 22

3.2 Grondstoffen 24

3.3 Klimaatadaptatie 25

4 Communicatie 26

5 Bedrijfsvoering 27

6 Financiën 27

7 Monitor jaaractieplan 2017 - 2018 28

Bijlagen 1. Overzicht Projecten juni 2016 - juni 2017 29

2. Impressie knipselkrant 40

3. Communicatiekalender 42

4. Monitor 2016 - 2017 50

Inhoud X

‘Lansingerland, duurzaam en groen, samen gewoon doen’

5

Voorwoord

Twee jaar geleden stelden we het actieprogramma Realistisch Duurzaam vast.

Twee jaar geleden pas! Als ik zie wat we in die periode bereikt hebben, ben ik trots. We hebben het onderwerp Duurzaamheid op de kaart gezet, maakten de gemeentelijke organisatie bewust van de forse uitdaging waar we voor staan en rondden de eerste projecten af.

Zo organiseerden we het afgelopen jaar voor onze inwoners de wijkaanpak waarbij we onder andere een energiescan aanboden om hun woning te verduurzamen, een zonnepanelenactie uitvoerden in samenwerking met Ichoosr, maakten we het aanvragen en realiseren van laadpalen mogelijk, faciliteerden we het platform Duurzaamheid, deden we een voorstel om de veldverlichting bij sportverenigingen te vervangen door ledverlichting en zorgden we ervoor dat de stichting Bijen & Wilgen een kweekstation voor bijen in kon richten. We ervaren ook een toenemende aandacht en behoefte van externen om hen te ondersteunen bij duurzame ontwikkelingen.

Diverse informatieverzoeken over duurzame maatregelen van inwoners en bedrijven beantwoordden we. Zo vroeg de energie coöperatie naar mogelijkheden om daken voor zonnepanelen te gebruiken en vroegen de ondernemers van een bedrijventerrein om advies om het gebied duurzaam in te richten en te gebruiken.

Intern brachten we vanaf de start van het programma een beweging op gang.

We gaven zelf het goede voorbeeld door duurzaamheid mee te nemen in nieuwbouw- en renovatieprojecten, dienstreizen met elektrische voertuigen uit te voeren en maatschappelijk verantwoord in te kopen. Daarnaast startten we een ruimtelijk proces om windenergie mogelijk te maken en maken we ons sterk voor de realisatie van een warmtenetwerk. Het resultaat is dat de afdelingen steeds meer zelf aan de slag gaan met het thema duurzaamheid en daarbij de integrale samenwerking beter vorm weten te geven.

Het onderwerp Duurzaamheid is niet meer weg te denken. Er is geen sprake van een hype, maar van een structurele en noodzakelijke transitie met veel (inter-)nationale aandacht. Nu ook de beweging in Lansingerland goed op gang is, en we meer inzicht hebben in de opgave die voor ons ligt, is de tijd rijp om concrete doelstellingen te formuleren met een onderliggende visie en een strategie. De komende maanden stellen we, samen met gemeenteraad, inwoners en bedrijven, deze strategie op. Dit leidt tot een routekaart die de gemeenteraad in 2018 vaststelt en die de basis vormt voor een nieuw op te stellen vierjarig actieprogramma 2018 - 2022. Komend jaar is dan ook een transitiejaar. De aanpak van de afgelopen jaren, gericht op drie programmalijnen, transformeren we naar een aanpak die gericht is op de thema’s grondstoffen, klimaatadaptatie en energie. Ook de bijbehorende mensen en middelen ondergaan een heroriëntatie.

(4)

6

Duidelijk is in ieder geval dat als we met elkaar de ambitie vaststellen om in 2050 vrijwel energieneutraal te zijn, er meer mensen en middelen nodig zijn om dat te realiseren. Wij onderbouwen dat in het jaaractieplan

2017 - 2018, maar ook in de bijbehorende P&C producten zoals de kadernota en de begroting. Hierdoor is het mogelijk om in 2018 en verder op een professionele wijze invulling te geven aan het (nieuwe) actieprogramma.

Ik kijk ernaar uit om samen met onze medewerkers, inwoners en ondernemers belangrijke stappen te zetten op weg naar een duurzaam en toekomst-

bestendig Lansingerland!

Jeroen Heuvelink

7

Met het actieprogramma Realistisch Duurzaam 2015 - 2018 ontwikkelen we ons richting een duurzame, energie

neutrale gemeente met een klimaatbestendig, leefbaar en gezond bedrijfsleven. We werken daarom aan drie thema’s:

grondstoffen, energie en klimaatadaptatie. Met het thema grondstoffen streven we naar een circulaire economie waarin afvalstoffen meteen ook grondstoffen voor andere producten zijn. Met het thema energie richten we ons op een besparing op het verbruik van energie en een transitie naar duurzame vormen van energieopwekking, zoals wind, warmte en zon.

Het thema Klimaatadaptatie gaat over de wijze waarop we anticiperen op een veranderend klimaat. We werken aan deze drie thema’s door projecten te faciliteren en te initiëren langs de programmalijnen ‘Aansluiten bij ontwikkelingen’(1),

‘Zelf actief meedoen’(2) en ‘Energietransitie’(3).

In 2016/2017 lag de focus vooral op de programmalijnen 1 en 3 en minder op programmalijn 2. Dit in tegenstelling tot het jaar daarvoor; we startten toen met projecten waarmee we zelf het goede voorbeeld gaven en met het op orde krijgen van de gemeentelijke organisatie. Omdat de projecten onder programmalijn 2 steeds meer opgingen in de reguliere werkzaamheden, verschoof de aandacht langzaam naar de programmalijnen 1 en 3.

Daarnaast lag de focus van het programmateam vooral op het thema

‘Energie’. Op het thema ‘Energie’ liggen namelijk de grootste kansen voor de meeste doelgroepen om (meetbare) resultaten te behalen.

Resultaten afgelopen jaar

Het afgelopen jaar hebben we een aantal projecten afgerond die we in de periode 2015/2016 gestart waren.

In programmalijn 1 realiseerde de Stichting Bijen & Wilgen, met onze hulp, een kweekstation voor bijen in Park de Polder. We organiseerden met betrekking tot energiebesparing bij bestaande woningen een wijkaanpak met mooie resultaten. We deden mee aan het klimaatstraatfeest en sloten aan bij de collectieve inkoop van zonnepanelen via SamenZonneEnergie om de bestaande woningvoorraad te verduurzamen.

In programmalijn 2 ondertekenden wij in 2017 het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen. Ook besloot het college tot het ‘Verder verduurzamen van het gemeentelijk wagenpark’. Duurzame nieuwbouw kreeg onverminderd de aandacht en ook bij het beheer en onderhoud van gemeentelijke panden zijn duurzame maatregelen doorgevoerd.

Samenvatting

Evaluatie en Jaaractieplan

(5)

8

Met betrekking tot programmalijn 3 realiseerden we de eerste vijftien openbare laadpalen voor elektrische auto’s in de woonwijken en stelden we de kaders voor het realiseren van een openbare oplaadinfrastructuur voor de komende jaren op. Daarnaast realiseerden wij een Warmte Koude Atlas en een factsheet Energie, waardoor het inzicht in de duurzame opgave die voor ons ligt, een stuk duidelijker werd.

Bij het Actieprogramma Realistisch Duurzaam in 2015 introduceerden we de incubator. Hierin verzamelen we allerlei ideeën om eventueel later op te pakken. Het afgelopen jaar ontwikkelden we een aantal ideeën uit de incubator tot daadwerkelijke projecten. Zo pakten we onder andere de energiebesparing bij maatschappelijke instellingen, het vergroten van de interne en externe bewustwording en het Warmtenetwerk op.

De snelle ontwikkelingen op de onderwerpen warmte en wind zorgden het afgelopen jaar voor een grote inzet op deze onderwerpen. Met betrekking tot het warmtenetwerk hielden we ons vooral bezig met het bij elkaar brengen van partijen, zoals de provincie Zuid-Holland, omliggende glastuinbouwgemeenten, ondernemers in de glastuinbouw, LTO glaskracht en andere warmteaanbieders. Daarnaast participeerden wij in onderzoeken naar de mogelijkheden en kansen om de glastuinbouw aan te sluiten op de warmteleiding over Oost, waarvan de aanleg momenteel in voorbereiding is.

Op het terrein van wind hielden we ons bezig met het ruimtelijk mogelijk maken van de visie Ruimte en Mobiliteit (VRM) waarin de opgave voor windenergie opgenomen is. We stelden een zienswijze op de VRM op en stelden daarbij een uitbreiding van het gebied voor, omdat wij ook in het gebied Overbuurtsche Polder kansen zien om windmolens te realiseren.

Deze onderwerpen vragen ook de komende jaren onze aandacht en inzet.

Uiteraard waren er het afgelopen jaar ook leermomenten. We ervaren dat er behoefte is aan een visie op Duurzaamheid; wat is onze doelstelling in 2050 en welke tussenliggende stappen zijn nodig om dit doel te bereiken? Het opstellen van een visie maakt daarom onderdeel uit van het jaaractieplan 2017/2018.

Daarnaast valt er op communicatief vlak nog winst te behalen. Hoewel we zowel intern als extern op veel verschillende manieren communiceren, ervaren betrokkenen zowel op proces als op inhoud een tekort aan informatie. We onderzoeken de komende periode welke vorm van

informatieoverdracht nodig is om de informatie langdurig te laten beklijven.

Tot slot merken we dat er een groeiende behoefte aan advies over en inzet van duurzaamheid is. Dat zien we als iets positiefs: we zetten daadwerkelijk een beweging in gang! Keerzijde is dat deze groeiende vraag druk legt op de huidige capaciteit. Ook het komende jaar blijft de kwetsbaarheid van de organisatie, waarbij we met enkele ambtenaren het programma trekken, een duidelijk aandachtspunt. Zonder een professionaliseringsslag op zowel kwantiteit als kwaliteit lukt het ons niet om de groeiende ambities

te realiseren.

9

Jaaractieplan 2017/2018

Het jaaractieplan 2017/2018 is het laatste actieplan gebaseerd op het actieprogramma Realistisch Duurzaam 2015 - 2018. In dit actieplan leggen we de nadruk op de thema’s grondstoffen, energie en klimaatadaptatie en laten we de programmalijnen (meer) los; we noemen de programmalijnen nog wel, maar dan vooral om de relatie met het actieprogramma Realistisch Duurzaam 2015 - 2018 niet uit het oog te verliezen.

We richten onze activiteiten op deze drie thema’s en zien daarbij voor komend jaar een duidelijke focus op ‘Energie’. Met de energietransitie bereiken we de grootste en best meetbare resultaten. Binnen het thema Energie richten we ons respectievelijk op de thema’s warmte, wind, zon en besparing.

Daarnaast blikken we in het jaaractieplan alvast vooruit naar de jaren 2018 - 2022. De visie en strategie die we de komende maanden opstellen, dient als basis voor een nieuw vierjarig actieprogramma dat het college en de gemeenteraad vaststellen.

Omdat we ervaren dat het programma nu, twee jaar na de start van het programma, zowel op inhoud als op bedrijfsvoering toe is aan een duidelijkere positionering en bezetting, doen we alvast een voorstel voor een denkrichting die we het komend jaar in de praktijk verder uitwerken.

Leeswijzer

Dit document bestaat uit twee delen. Deel 1 bevat de evaluatie over het afgelopen jaar.

In hoofdstuk 1 evalueren we het actieprogramma Realistisch Duurzaam en meer specifiek het jaaractieplan 2016 - 2017. In hoofdstuk twee beschrijven we de leer- en verbeterpunten.

Deel 2 beschrijft het programma voor het komende jaar 2017/2018. We geven allereerst de richting aan die we met duurzaamheid op willen. Daarna geven we het overzicht van projecten die we het komende jaar uitvoeren.

Tot slot gaan we in op de communicatie, de bedrijfsvoering, de financiën en de monitor.

(6)

10

Deel 1

Evaluatie juni 2016 - juni 2017

In dit hoofdstuk beschrijven we op hoofdlijnen de voortgang op de projecten zoals opgenomen in het jaaractieplan juni 2016 – juni 2017, de projecten die we uit de incubator oppakten en de overige projecten die we startten.

De incubator is een verzameling van ideeën in verschillende stadia van ontwikkeling. Deze ideeën namen we op in het actieprogramma realistisch duurzaam 2015 - 2018 met het idee om deze verder te ontwikkelen tot projecten. Voor een volledig overzicht van de uitgevoerde projecten verwijzen wij u naar bijlage 1.

11

Hoofdstuk 1

Actieprogramma Realistisch Duurzaam

1.1 Programmalijn 1

Aansluiten bij ontwikkelingen

Het afgelopen jaar rondden we een aantal projecten uit programmalijn 1 af.

We organiseerden met betrekking tot energiebesparing bij bestaande woningen een wijkaanpak met mooie resultaten. Daarnaast organiseerden we een wijkaanpak in de kern Bergschenhoek, deden we mee aan

het klimaatstraatfeest en sloten we aan bij de collectieve inkoop van zonnepanelen via SamenZonneEnergie om de bestaande woningvoorraad te verduurzamen. Tot slot richtten inwoners het Platform Duurzaamheid op;

wij faciliteren en ondersteunen het platform waar nodig.

In de periode 2016 - 2017 hebben we het project ‘Energiebesparing bij maatschappelijke instellingen’ vanuit de incubator en een nieuw project

‘Vergroenen leges’ opgestart. Met het project ‘Energiebesparing bij maatschappelijke instellingen boden we sportverenigingen en andere instellingen, zoals kerken, een gratis energiescan aan en onderzochten we de mogelijkheden om veldverlichting bij sportverenigingen te vervangen door ledverlichting. Met het vergroenen van leges onderzochten we de mogelijkheden om voor bepaalde categorieën bouwwerkzaamheden een korting op de bouwleges te geven.

1.2 Programmalijn 2

Zelf actief meedoen

In programmalijn 2 ondertekenden wij in 2017 het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen. Ook besloot het college tot het ‘Verder verduurzamen van het gemeentelijk wagenpark’. Duurzame nieuwbouw kreeg onverminderd de aandacht en ook bij het beheer en onderhoud van gemeentelijke panden zijn duurzame maatregelen doorgevoerd.

(7)

12

1.3 Programmalijn 3

Energietransitie

Met betrekking tot programmalijn 3 realiseerden we de eerste vijftien openbare laadpalen voor elektrische auto’s in de woonwijken en stelden we de kaders voor het realiseren van een openbare oplaadinfrastructuur voor de komende jaren op. Daarnaast realiseerden wij een Warmte Koude Atlas en een factsheet Energie, waardoor het inzicht in de duurzame opgave die voor ons ligt, een stuk duidelijker werd.

De snelle ontwikkelingen op de onderwerpen warmte en wind zorgden het afgelopen jaar voor een grote inzet op deze onderwerpen. Met betrekking tot het warmtenetwerk hielden we ons vooral bezig met het bij elkaar brengen van partijen, zoals de provincie Zuid-Holland, omliggende glastuinbouwgemeenten, ondernemers in de glastuinbouw, LTO glaskracht en andere warmteaanbieders. Daarnaast participeerden wij in onderzoeken naar de mogelijkheden en kansen om de glastuinbouw aan te sluiten op de warmteleiding over Oost, welke zich nu in de planfase bevindt.

Op het terrein van wind hielden we ons bezig met het ruimtelijk mogelijk maken van de visie Ruimte en Mobiliteit (VRM) waarin de opgave voor windenergie opgenomen is. We stelden een zienswijze op de VRM op en stelden daarbij een uitbreiding van het gebied voor, omdat wij ook in het gebied Overbuurtsche Polder kansen zien om windmolens te realiseren.

1.4 Communicatie

Het ontwikkelen van onze gemeente tot een duurzame, energie neutrale gemeente met een klimaatbestendig, leefbaar en gezond bedrijfsleven staat of valt met een goede communicatie. We merken dat wij niet de enige zijn die over onze duurzame activiteiten communiceren; door de enorme (landelijke) toename aan aandacht voor het thema, zien we veel inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties zelf initiatieven nemen en daarmee in het nieuws komen. Voor een selectie van de vele lokale berichten over het thema Duurzaamheid, verwijzen wij u naar de impressie knipselkrant in bijlage 2 bij deze evaluatie.

Communicatiekalender

Om zowel de interne als de externe communicatie goed vorm te geven stelden we een strategisch communicatieplan op, waarin beschreven is welke doelgroep we op welke wijze en met welke boodschap benaderen.

De praktische uitwerking hiervan is de jaarlijkse communicatiekalender, waarin staat wanneer we over welk onderwerp communiceren.

We maken daarbij gebruik van verschillende communicatie-uitingen, zoals persberichten, persconferenties, brieven en flyers, matrixborden en advertenties in de lokale weekbladen. Uiteraard plaatsen we al onze communicatie-uitingen ook in de gemeentelijke nieuwsbrief, op de website, de app en social media (twitter, facebook). Dit leidde ertoe dat wij vanaf augustus 2016 tot en met mei 2017 maandelijks berichten over onze eigen en andermans duurzame ontwikkelingen en activiteiten verspreidden.

In bijlage 3 vindt u de communicatiekalender over het afgelopen jaar.

13

1.5 Participatie en samenwerking

In de startnotitie en het actieprogramma Realistisch Duurzaam 2015 - 2018 kozen we nadrukkelijk voor een aanpak waarbij we niet alleen zelf het goede voorbeeld gaven, maar ook iets vroegen van onze inwoners en ondernemers.

We wilden een omgeving creëren waarin maatschappelijke initiatieven ontstaan en de ruimte krijgen om te groeien.

Uit de dorpsdialoog ontstond het project Bijen & Wilgen, dat we onlangs afrondden met het realiseren van een kweekstation in Park de Polder.

Daarnaast verenigden inwoners zich en richtten zij gezamenlijk de energie coöperatie LansingerStroom op, die inmiddels enkele aftakkingen heeft, zoals LansingerWind en LansingerZon. Ook in de glastuinbouw zochten ondernemers de samenwerking op door warmte coöperaties op te richten.

Verder haakten wij als adviseur aan bij het initiatief van ondernemers van een bedrijventerrein om de mogelijkheden om hun bedrijventerrein te verduurzamen te onderzoeken en zijn we betrokken bij het opstellen van het energieakkoord voor de Greenport Westland-Oostland.

Ook in reguliere overleggen met scholen, ontwikkelaars, verenigingen, bedrijven en woningcorporaties nemen we het onderwerp Duurzaamheid mee. Zo brachten we DCMR en schoolbesturen met elkaar in contact om de mogelijkheden en verplichtingen tot energiebesparing met elkaar te verkennen en te bespreken, voerden we gesprekken met 3B-Wonen over het verduurzamen van huurwoningen, werken we samen met sportverenigingen om Ledverlichting te realiseren en andere energiebesparende maatregelen te treffen.

We brachten de afgelopen jaren ook alle overleggen op het gebied van Duurzaamheid in kaart en participeren in een groot aantal hiervan. U kunt hierbij denken aan de Alliantie Duurzaam Rijnmond (ADR), de programmaraad warmte koude van de provincie Zuid-Holland, Platform Duurzaamheid, warmtesamenwerking Oostland, het bestuurlijk netwerk Energie MRDH en het VNG Energienetwerk.

1.6 Bedrijfsvoering

We beschikken in totaal over 4 fte om invulling te geven aan de ambities van het Actieprogramma Realistisch Duurzaam. Hiervan is 3,5 fte

verspreid over zeven mensen die voornamelijk werken vanuit de afdeling Vergunningverlening en Handhaving. 0,5 fte staat als inhuurruimte open.

Daarnaast integreerde elke afdeling duurzaamheid in het eigen taakgebied, maar die capaciteit maakt onderdeel uit van de reguliere bezetting. In 2016 vertrokken twee collega’s en werden twee collega’s langdurig ziek. Omdat de arbeidsmarkt op duurzaamheid onder spanning staat, was het niet mogelijk om snel aan goede inhuur te komen. Hierdoor konden we niet altijd aan de verwachtingen voldoen en sloten we bij enkele initiatieven laat aan. Na een inwerkperiode van de nieuwe collega’s waren we begin 2017 goed op stoom.

Als gevolg van het vertrek van een collega is er in 2017 een nieuwe vacature ontstaan. Er blijft volop spanning staan op de uitgesproken ambitie en de groeiende behoefte aan inzet in relatie tot de beschikbare structurele formatie.

(8)

14

1.7 Financiën

We beschikken over een structureel materieel budget van € 110.000,- per kalenderjaar. De verantwoording hierover vindt plaats tijdens de reguliere P&C-cyclus.

In het actieprogramma Realistisch Duurzaam in 2015 presenteerden we de volgende financiële doorkijk:

Indicatieve doorkijk naar begrotingen 2016, 2017, 2018:

Programmalijn 2016 2017 2018

Aansluiten bij ontwikkelingen € 30.000,- € 40.000,- € 50.000,- Zelf actief meedoen € 40.000,- € 30.000,- € 20.000,- Energietransitie € 35.000,- € 40.000,- € 45.000,-

Wij constateren dat de doorkijk in 2015 realistisch was. Zo zetten wij in 2015 en deels 2016 volop in op de eigen organisatie en op zelf het goede voorbeeld geven met als doel klaar te staan voor de groeiende vragen van buiten de gemeentelijke organisatie. Het afgelopen jaar zien we een verschuiving naar de programmalijnen 1 en 3. Wij verwachten dat die trend zich het komende jaar voortzet.

Naast het toegekende materiele budget benutten we ook de subsidiemogelijkheden daar waar mogelijk. Zo ontvingen we in 2016 een subsidie van € 19.000,- voor de pilot elektrische dienstauto’s en € 13.000,- voor het opstellen van de warmte koude atlas.

1.8 Monitor

Bij de startnotitie Duurzaamheid in 2015 namen wij het volgende op over de monitoring van het programma: “Wij informeren de raad jaarlijks over de voortgang van het actieprogramma met de nog op te zetten monitor Realistisch Duurzaam. Daarnaast ontvangt de raad via de reguliere Planning

& Control cyclus informatie over de uitvoering van de activiteiten en projecten.”

Bij het Actieprogramma in 2015 namen we de volgende tekst op over de monitor:

In meer algemene zin monitoren we op de volgende 4 indicatoren:

1. De hoeveelheid vermeden CO₂ uitstoot;

2. De hoeveelheid duurzaam opgewekte energie;

3. De kwalitatieve beschrijving van de projectresultaten;

4. Het aantal opgestarte initiatieven en projecten. 15

Wij verzenden een update van de voortgang en de monitor jaarlijks ter informatie aan de raad. Daarnaast vermelden we de voortgang van het actieprogramma via de reguliere P&C-cyclus.

In deze monitor evalueren we ook onze ervaringen met de inhoudelijke projecten, de programmawerkwijze en de wijze van communiceren en monitoren. Deze evaluatie leidt rond de zomerperiode tot een nieuwe jaarschijf in het actieprogramma.”

Deze vier indicatoren namen we op in de begroting van 2016 en wij rapporteerden over de voortgang daarvan bij de reguliere P&C producten.

Bij de evaluatie in 2016 voegden we in bijlage 1 de monitor toe, waarbij we niet alleen op drie van bovenstaande indicatoren inzicht gaven, maar ook visueel informatie verstrekten over de voortgang van de diverse projecten.

De derde indicator, de kwalitatieve beschrijving van projectresultaten, bleek al vrij snel in de praktijk een te subjectieve indicator te zijn en daarmee niet geschikt om de voortgang te monitoren. Daarom namen we in de begroting van 2017 niet vier, maar drie indicatoren op.

We hebben nu, meer dan bij aanvang van het programma, zicht op de inhoudelijke opgave die voor ons ligt. Dit maakt dat we onze doelstellingen kunnen concretiseren. Tegelijkertijd stopte de Rijksoverheid ook landelijk veel tijd en energie in het ontwikkelen van goede monitorsystemen om de voortgang bij duurzame projecten in kaart te brengen. Daarom is het voorstel om vanaf heden aan te sluiten bij (delen van) bestaande landelijke monitoringsmethodieken. Dat betekent dat we in deze evaluatie wel dezelfde grafieken opnemen als bij de vorige evaluatie, maar bij het actieprogramma Realistisch Duurzaam 2018 - 2022 een nieuwe monitor introduceren.

De monitor over 2016 - 2017 vindt u in bijlage 4.

(9)

16

X

Terugblik evaluatie 2015 - 2016

In de evaluatie 2015/2016 formuleerden we een aantal leerpunten. Zo gaven we bij programmalijn 1 aan dat we vroegtijdig moesten definiëren wat de faciliterende rol van de gemeente inhoudt. Dit is ons het afgelopen jaar inderdaad beter afgegaan. Het grote aantal taken en verzoeken vanuit de organisatie en de samenleving dwongen ons ook tot het maken van duidelijke keuzes en onze rol daarin. Dit leidde ertoe dat we niet overal actief

deelnamen en trokken aan een initiatief van buiten dat niet voorspoedig liep.

In programmalijn 2 namen we als leerpunt op dat duurzaam bouwen lastig is als gevolg van lopende contracten met projectontwikkelaars.

Bij programmalijn 3 benoemden we de benodigde expertise en lange termijn projecten als een aandachtspunt. We beschikken inmiddels beter en sneller over de benodigde interne en externe expertise door het opgebouwde netwerk. We ervaren echter ook dat juist onder deze programmalijn projecten vallen die een behoorlijk strategisch inzicht en vasthoudendheid vereisen. Dit maakt het noodzakelijk om de benodigde expertise langer dan een gebruikelijk korte inhuurperiode aan de gemeente te binden.

Jaaractieplan realistisch duurzaam 2016 - 2017

Om de evaluatie vorm te geven, zetten we zowel intern als extern

vragenlijsten uit om een beeld te krijgen hoe anderen het actieprogramma en de samenwerking met adviseurs Duurzaamheid ervaren.

Uit deze feedback destilleren we een aantal rode draden:

• Duurzaamheid is een thema dat ieders aandacht heeft.

• De inhoud, voortgang, resultaten en personele bezetting van het Actieprogramma Realistisch Duurzaam is onvoldoende bekend.

• Men mist een inhoudelijk stip op de horizon, een visie, routeplan en prioritering.

• De concrete projecten, zoals de collectieve inkoop van zonnepanelen, lopen goed.

• Het ontbreekt diverse betrokkenen aan informatie over de voortgang.

• Thema’s als Van gas los, de voedselketen en energiebesparing verdienen meer aandacht.

• Er is behoefte om meer initiatieven op te starten.

• Het ontbreekt soms aan een snelle, proactieve en ondernemende houding.

• Het ontbreekt aan voldoende financiële middelen om echt een transitie in gang te zetten.

Hoofdstuk 2

Ervaringen en leerpunten

17

Inhoudelijke leerpunten

Thema’s

Het valt op dat het merendeel van de projecten zich richt op het thema Energie; de thema’s grondstoffen en klimaatadaptatie zijn minder goed vertegenwoordigd. Daarnaast valt op dat het merendeel van de projecten op het thema Energie zich richten op energiebesparing in plaats van de noodzakelijke energietransitie. In het jaaractieplan 2017 - 2018 nemen we projecten op alle drie de thema’s op, maar leggen we de focus op energietransitie, omdat op dit thema de grootste kansen liggen om (meetbare) resultaten te behalen.

Visie

Veel respondenten gaven aan behoefte te hebben aan een visie op duurzaamheid. Nu lijkt het alsof we projecten ad hoc oppakken zonder overkoepelende doelstelling. We moeten inzicht krijgen in onze opgave en op basis daarvan focus aanbrengen. Daarnaast is een agenda van belang: welke doelstellingen willen we wanneer bereiken? De wens om een visie met daarin een duidelijke focus en een pad om de doelstellingen te bereiken wordt dan ook breed gedragen. In het jaaractieplan 2017/2018 komt de visie als een apart project terug.

Focus aanbrengen: Van gas los bij glastuinbouw, nieuwbouw en bestaande bebouwing

Uit de factsheet Energie die Bureau Overmorgen in maart 2017 opleverde, blijkt dat de grootste winst te behalen is in de glastuinbouw, omdat daar de grootste energievraag vandaan komt. Dat besef leidde ertoe dat we in de afgelopen maanden meer inzetten op de warmtetransitie in de glastuinbouw.

Van gas los is een zeer complexe en ingrijpende transitie, waarbij ook de nieuwbouw en de bestaande bebouwing een essentiële schakel vormen.

Procesmatige leerpunten

Communicatie

Uit alle gesprekken blijkt dat er op communicatief vlak winst te behalen is. Zowel op proces als op inhoud ervaren de betrokkenen een tekort aan informatie. Aangezien we in 2016 op veel verschillende manieren (brieven, website, presentatie- en informatieavonden, social media, werkbezoeken en bijeenkomsten) informatie verstrekten, is de kernvraag: welke vorm van communicatie komt tegemoet aan de afgegeven signalen en beklijft langdurig bij de betrokkenen? Deze vraag kent kwalitatieve en kwantitatieve aspecten.

In het jaaractieplan 2017/2018 gaan we hier nader op in.

Bedrijfsvoering

Bij de start van het actieprogramma realistisch duurzaam beschikten we over een kleine groep van circa 2 fte, verdeeld over vijf medewerkers.

In de opbouwfase past het ook om met een kleine groep te beginnen en gaandeweg, en mede afhankelijk van het succes, verder te groeien in kwantiteit en kwaliteit. In 2016 zagen en voelden we de druk aan alle kanten toenemen. Dat de huidige capaciteit ontoereikend is voor de groeiende behoefte aan advies over en inzet van duurzaamheid, zien we als iets positiefs; we zetten daadwerkelijk een beweging in gang! Wij ervaren nu, twee jaar na de start van het programma, dat het programma

(10)

18

op inhoud en op bedrijfsvoering toe is aan een duidelijkere positionering en bezetting. Daartoe vindt u in deel 2, het nieuwe jaaractieplan, een aantal wijzigingsvoorstellen.

Financiën

Zoals gezegd, zien we een verschuiving van aandacht en middelen naar de programmalijnen 1 en 3. We startten met het op orde krijgen van het eigen huis. Omdat de projecten onder programmalijn 2 steeds meer opgaan in de reguliere werkzaamheden, is het logisch dat onze aandacht en het budget verschuiven naar de programmalijnen 1 en 3.

Het jaarlijkse materiele budget was de afgelopen twee jaar toereikend om de beweging op gang te brengen. Nu de inhoudelijke focus zich verlegt naar de lijnen 1 en 3, verwachten we dat het huidige budget niet toereikend is.

Zo vereisen grote en complexe trajecten als ‘Van gas los’ en de

warmterotonde een sterke en specifieke procesmatige begeleiding en wellicht ook, na besluitvorming, investeringskosten. Ook bij de verduurzaming van de bebouwde omgeving zien wij dat inwoners en bedrijven niet proactief toereikende duurzaamheidsmaatregelen doorvoeren.

Vaak is een financiële incentive nodig of (bij verenigingen met veel

vrijwilligers) in ieder geval een goede begeleiding naar subsidiemogelijkheden en uitvoering van de maatregelen. In de begroting 2018 verzoeken wij

daarom, uiteraard onderbouwd, om aanvullend budget. In deel 2, het jaaractieplan 2017 - 2018, onderbouwen we deze financiële aanvraag ook.

19

1 Inleiding

Zoals we in de evaluatie al stelden, zien we een verschuiving van de inzet op programmalijn 2 naar de programmalijnen 1 en 3. In het actieprogramma realistisch duurzaam gaven we al aan dat we in deze richting wilden

bewegen. Het is goed om te zien dat we deze beweging inmiddels goed in gang gezet hebben! Dit betekent ook dat we in 2017 - 2018 onze inzet en middelen hierop afstemmen.

Volgend jaar is een belangrijk jaar. Na de gemeenteraadverkiezingen continueren we onze koers, of verleggen we daarin wellicht enkele accenten. Ook zien we dat de doelstelling duidelijk wordt, maar dat de route daarnaartoe nog onderdeel is van nadere afstemming. Tot slot zien we in de bedrijfsvoering van het programma een groeiende behoefte aan een beter bijpassende formatie. Daarom zien we het komend jaar ook als een transitiejaar: van het op gang brengen van de beweging in 2015 transformeren we naar een professionele werkwijze met een duidelijke doelstelling en een onderliggende gedragen visie. Dit leidt ertoe dat we medio 2018 een nieuw vierjarig actieprogramma Duurzaamheid aan de raad voorleggen.

In dit deel geven we aan waar we het komend jaar met duurzaamheid naartoe willen en wat we daarvoor gaan doen.

2 Waar willen we naartoe?

Zoals we in het actieprogramma Realistisch Duurzaam al vermeldden, onderscheiden we drie thema’s binnen onze duurzame aanpak: Grondstoffen (circulaire economie), klimaatadaptatie en energietransitie. We richten onze activiteiten op deze drie thema’s en zien daarbij op korte termijn een duidelijke focus op energietransitie. Met de energietransitie bereiken we de grootste, en best meetbare, resultaten.

Geleerd van de ervaringen uit de afgelopen twee jaar, nieuw verkregen inzichten én de mondiale- en rijksbrede ontwikkelingen, is de tijd nu rijp voor het stellen van duidelijke doelen. Daarom hanteren wij ambtelijk het volgende uitgangspunt:

Deel 2

Jaaractieplan juni 2017 - juni 2018

In 2050 is de gemeente Lansingerland vrijwel CO

₂

-neutraal

(11)

20

Deze ambtelijke werkdoelstelling zetten we met het komende visietraject om in een gedragen en door de raad vastgestelde bestuurlijke doelstelling.

Dit betekent dat we op de drie genoemde thema’s projecten moeten continueren, initiëren en begeleiden om deze doelstelling te behalen.

Maar hoe weten we nu of we de juiste dingen doen om dit te bereiken?

De recent door Bureau Overmorgen opgeleverde factsheet gaf ons inzicht in het thema energietransitie binnen deze opgave.

Deze factsheet geeft inzicht in de energiehuishouding van de toekomst. Het geeft weer hoeveel er bespaard moet worden, welke energiebehoefte er in de toekomst is en hoe we die energievraag kunnen invullen. Door energiebesparende maatregelen en stimulering door de overheid verwachten we in 2050 een besparing van 35% te realiseren. Om in 2050 vrijwel

CO₂-neutraal te zijn, moeten we de resterende hoeveelheid energie duurzaam op wekken. Hierbij gaat het om windenergie, zonne energie, collectieve warmte, (hernieuwbaar) gas, individuele warmte en biomassa. Uit het overzicht blijkt dat voor Lansingerland de grootste winst te behalen is in de glastuinbouw, omdat daar de grootste energievraag vandaan komt.

Daarmee maakt deze factsheet onze opgave tot 2050 goed inzichtelijk.

Welke tussenliggende stappen zijn nodig om dit doel in 2050 te bereiken?

Om op deze vraag een antwoord te geven, dat ook richtinggevend is voor de komende jaren, stellen wij de komende maanden een integrale en breed gedragen visie en strategie op. Deze visie dient als basis voor een nieuw vierjarig actieprogramma dat het college en de gemeenteraad, na de gemeenteraadsverkiezingen in 2018, vaststellen.

21 Om een eerste stap in deze richting te zetten, verleggen we de focus in dit

jaaractieplan 2017 - 2018 van de programmalijnen (aansluiten bij initiatieven vanuit de samenleving, zelf actief meedoen en energietransitie) naar de thema’s Energie, Grondstoffen en Klimaat. In het projectenoverzicht zijn deze thema’s dan ook leidend.

(12)

22

3 Projectenoverzicht 2017/2018

In dit overzicht nemen we de projecten op die we in de periode 2017/2018 verder uitvoeren, afronden of nieuw oppakken.

3.1 Energietransitie

Energietransitie is de overgang van het gebruik van fossiele energiebronnen, zoals gas en kolen, naar duurzame energiebronnen, zoals wind en warmte.

Dit thema heeft onze focus omdat op dit thema de grootste kansen liggen om (meetbaar) te verduurzamen.

Doel Plan 2016/2017

A.

Faciliteren en stimuleren van

realistische aansluitings- mogelijkheden op de warmterotonde.

Het realiseren van een warmterotonde en vervolgens de glastuinbouw en de bestaande woningbouw daarop aansluiten wordt een cruciaal onderwerp in het realiseren van een duurzame gemeente. Het is daarom nodig om de warmtevraag in kaart te brengen (voor woningen glastuinbouw) en deze vraag te koppelen aan het aanbod. We werken hierin nauw samen met LTO, Pijnacker-Nootdorp en andere partners.

Doel Plan 2016/2017

B.

Van gas los.

’Van gas los’ houdt in dat we bij de bestaande bebouwing, bij nieuwbouw en bij bedrijven/

glastuinbouw streven naar een gasloze situatie.

Wat dit precies inhoudt en welke stappen en acties dat vereist ervaren we het komend jaar aan de hand van (regionale) samenwerking, pilots en procesmatige begeleiding van de warmterotonde.

Doel Plan 2016/2017

A.

Het ruimtelijk mogelijk maken van de Visie Ruimte en Mobiliteit.

In Q4 van 2017 stelt de raad het toetsingskader windenergie vast.

1. Warmte

2. Wind

23

Doel Plan 2016/2017

A.

We stimuleren en begeleiden

zonneprojecten daar waar wenselijk en mogelijk.

We onderzoeken de mogelijkheden om gemeentelijke daken ter beschikking te stellen aan de energie coöperatie. De energie coöperatie onderzoekt welke leden willen deelnemen en stellen een businesscase op.

Doel Plan 2016/2017

A.

Realisatie van energiebesparing in de bestaande woningvoorraad.

We voeren een of meerdere wijkaanpak(ken) uit ter stimulering van de bewustwording en concrete maatregelen bij particuliere woningbezitters, VVE’s en huurwoningen.

Doel Plan 2016/2017

B.

Verenigingen stimuleren tot het nemen van energiebesparende maatregelen.

We continueren onze aanpak uit 2017 door actief de verenigingen te benaderen met kennis en concrete hulp bij hun verduurzaming.

3. Zonne energie

4. Energiebesparing

Doel Plan 2016/2017

C.

Het verkennen van kansen voor het realiseren van een Energiehub Bleizo (een knooppunt in een netwerk waar herverdeling van

energie plaatsvindt naar eindbestemmingen).

De provincie voert momenteel een verkennend onderzoek uit naar de kansen van een

energiehub bij Bleizo.

4. Energiebesparing

Doel Plan 2016/2017

D.

Het bieden van een financiële stimulans aan inwoners, ontwikkelaars en coöperaties om duurzaam te (ver)bouwen.

In het najaar vindt besluitvorming in de raad plaats over de legesverordening. Hierin verwerkten we het voorstel om voor bepaalde categorieën een korting op de leges te geven.

4. Energiebesparing

(13)

24

Doel Plan 2016/2017

E.

Het verminderen van de CO₂-uitstoot door dienstreizen uit te voeren met elektrische voertuigen.

Het aanbesteden van 4 á 5 elektrische auto’s, zodat dienstreizen van medewerkers vanaf 2018 zoveel mogelijk emissieloos plaatsvinden.

Doel Plan 2016/2017

F.

Het uitvoeren van de verplichtte EED-audit en op basis hiervan bestuurlijk de ambitie bepalen t.a.v. verdere verduurzaming van de gemeentelijke gebouwen.

We voeren de EED-audit voor gemeentelijke gebouwen uit en op grond daarvan stellen we een plan van aanpak voor de verduurzaming van de gemeentelijke gebouwen op.

Doel Plan 2016/2017

G.

Het opstellen van kaders voor duurzame gebiedsontwikkeling.

We stellen een kader op waarbinnen het mogelijk is om per project de maximaal haalbare duurzame kansen te verzilveren.

Doel Plan 2017/2018

Van afval bruikbaar meubilair maken voor de openbare buitenruimte.

We onderzoeken met een geïnteresseerd bedrijf en de vrijwilligers van Zwerfafval Lansingerland hoe we van afval meubilair maken ten gunste van de inrichting van de openbare ruimte.

4. Energiebesparing

C1. Recyclen afval

3.2 Circulaire economie

Circulaire economie is een economisch systeem dat bedoeld is om herbruik- baarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waarde vernietiging te minimaliseren. Dit onderwerp pakken we tot nu toe

voornamelijk in de reguliere organisatie op. We verwachten dat de visie en de strategie ons meer inzicht geeft in onze opgave op dit terrein en verwerken dit in het actieprogramma 2018 - 2022.

25

Doel Plan 2017/2018

Stimuleren bewustwording inwoners over de

eigen invloed op klimaatadaptatie.

Middels een campagne informeren we inwoners over de voordelen van een ‘groene’ tuin.

Bewustwording inwoners

3.3 Klimaatadaptatie

Onder klimaatadaptatie verstaan we het proces waarbij de samenleving zich aanpast aan het actuele of verwachte klimaat en de effecten daarvan, om de schade die gepaard kan gaan met klimaatverandering te beperken en de kansen die klimaatverandering biedt te benutten. Dit onderwerp pakken we tot nu toe voornamelijk in de reguliere organisatie op. De samenwerking met Hoogheemraadschappen is daarbij belangrijk. We verwachten dat de visie en de strategie ons meer inzicht geeft in onze opgave op dit terrein en verwerken dit in het actieprogramma 2018 - 2022.

In het visietraject besteden we ook aandacht aan deze thema’s wat mogelijk leidt tot een uitbreiding van projecten op deze thema’s.

(14)

26

4 Communicatie

Uit de evaluatie blijkt dat er op communicatief vlak winst te behalen is.

Zowel binnen de gemeentelijke organisatie als naar buiten toe, is het noodzakelijk om vaker te berichten over de voortgang op de duurzaamheid.

Met onze externe communicatie willen we bereiken dat:

• Inwoners, bedrijven en instellingen weten welke energiebesparende maatregelen voor hen relevant zijn.

• Inwoners, bedrijven en instellingen weten waar ze vragen kunnen stellen en ideeën mogen aandragen.

• Inwoners, bedrijven en instellingen informatie ontvangen over de voortgang en resultaten van het Actieprogramma Realistisch Duurzaam.

Het komend jaar pakken we de volgende acties daartoe op:

• We betrekken inwoners, bedrijven en instellingen bij het opstellen van de visie op duurzaamheid, zodat het een gezamenlijk gedragen visie wordt.

• We organiseren informatieve bijeenkomsten om men te wijzen op energiebesparende maatregelen.

• We berichten over de voortgang in diverse (social) media.

• We houden onze website actueel.

Met onze interne communicatie willen we bereiken dat:

• Raad, college en medewerkers weten wie de adviseurs Duurzaamheid zijn en met welke duurzaamheidsthema’s zij zich bezighouden.

• Raad, college en medewerkers op de hoogte zijn van de inhoud van het actieprogramma, de voortgang op de lopende projecten en de behaalde resultaten.

• De verwachtingen die we van elkaar hebben, helder en reëel zijn.

• De doelstellingen op het gebied van Duurzaamheid breed gedragen worden.

Het komende jaar pakken we de volgende acties op:

• We betrekken de diverse afdelingen bij het opstellen van de visie op duurzaamheid, zodat het een gezamenlijk gedragen visie wordt.

• We organiseren presentaties om medewerkers te informeren over de lopende projecten en de al behaalde resultaten.

• We posten behaalde resultaten actief op @work.

• Wij informeren de raad en het college in het na- en het voorjaar over de lopende projecten, de voortgang en de behaalde resultaten.

27

5 Bedrijfsvoering

Wij ervaren nu, twee jaar na de start van het programma, dat het programma niet alleen op inhoud, maar ook op bedrijfsvoering toe is aan een duidelijkere positionering en bezetting.

Om te voldoen aan de geschetste ambities in deel 2 van deze notitie is het noodzakelijk de bezetting van het programmabureau uit te breiden.

Wij denken daarbij aan een vrijgestelde programmamanager en voldoende strategische/tactische/operationele capaciteit om (complexe) projecten als de warmterotonde en ‘Van gas los’ te begeleiden en uit te voeren. Hierover vindt nader overleg plaats ter opvoering in de begroting van 2018 en verder.

6 Financiën

In 2017 en 2018 beschikken we, net als de voorgaande jaren, over een structureel materieel budget van € 110.000,-. Dit budget is nodig om de oorspronkelijke projecten uit het Actieprogramma Realistisch Duurzaam te realiseren.

Zoals we ook al eerder in deze notitie beschreven, zien wij de ambities van en behoefte aan duurzaamheid toenemen. Dit betekent dat er nieuwe vragen en ontwikkelingen op ons afkomen, die niet te voorzien waren tijdens de budgettoekenning in 2015. De ondertekening van het klimaatakkoord van Parijs en de doorvertaling daarvan naar landelijk en lokaal niveau laat zien dat er een enorme opgave ligt om in 2050 energieneutraal te zijn. Dit vraagt om een herijking op de nu beschikbare personele en materiele budgetten.

Materieel budget 2018 e.v.

Op basis van de evaluatie en het inzicht in de opgave die voor ons ligt, verwachten wij dat ‘van gas los’ het belangrijkste thema van de komende jaren wordt. Wij splitsen de aanpak hiervan in 3 onderdelen:

energiebesparing, transitie bij bedrijven/glastuinbouw en transitie bij bestaande/nieuwe woningen.

Het realiseren van energiebesparing onder inwoners, maatschappelijke instellingen en bedrijven is belangrijk om de totale hoeveel benodigde energie terug te dringen. Men heeft daarin een eigen verantwoordelijkheid om energiebesparende maatregelen te nemen. De lokale overheid stimuleert en faciliteert deze eigen verantwoordelijkheid. Wij vullen deze rol in door relevante informatie te delen, inwoners en bedrijven te wijzen op duurzame kansen, innovaties te stimuleren en hen, daar waar nodig en mogelijk, ook te ondersteunen met ons netwerk en/of subsidiemogelijkheden. Als de bedrijven/glastuinbouw en de bebouwde omgeving niet meer afhankelijk zijn van de levering van gas, maar bijvoorbeeld aangesloten zijn op een warmterotonde of gebruik maken van geothermie, levert dit een grote, financiële en/of duurzame besparing op. De begeleiding naar nieuwe

energiebronnen zoals bijvoorbeeld warmte-energie en zonne-energie, vragen om een specifieke expertise die vaak extern belegd is. Onze werkwijze is gericht op het zoveel mogelijk in eigen huis opbouwen van kennis en expertise en die ook te borgen. Toch is het op deze specifieke onderwerpen soms nodig om tijdelijke expertise in te huren.

(15)

29 Met deze indicatoren wordt 92 tot 94% van het Nederlandse finale

energiegebruik volgens de Nationale Energie Verkenning (NEV) en 88 tot 90% van de Nederlandse Hernieuwbare Energie, zoals gepubliceerd door CBS, uitgesplitst naar gemeenten en in veel gevallen naar wijken en buurten.

De gegevens zijn grotendeels afkomstig uit bestaande registraties van het Rijk of zijn bewerkingen daarvan.

Met Energie in beeld zien we eenvoudig hoeveel energie onze gemeente verbruikt en opwekt. Dankzij een visuele weergave van de gemeente lezen we gemakkelijk af welke gebieden onze aandacht vragen. Met behulp van kleurvlakken zien we waar burgers en bedrijven veel of juist weinig energie verbruiken of opwekken.

Het voorstel is om op basis van de thema’s grondstoffen, klimaatadaptatie en energietransitie een aantal indicatoren te kiezen uit de enorme hoeveelheid beschikbare informatie. Het project ‘visie en strategie’, dat binnenkort start, geeft ons inzicht in de onderwerpen die voor Lansingerland de komende jaren het meest kansrijk zijn om op te pakken. Wij verbinden de nieuwe monitor dan ook aan de uitkomst van dit project en verwerken dit in het nieuwe Actieprogramma Realistisch Duurzaam 2018 - 2022.

28

Tot slot sprak de raad afgelopen jaar de wens uit om de veldverlichting van sportverenigingen te vervangen door led-verlichting. Deze investering leidt tot kapitaallasten die in 2015 niet begroot waren. Deze kapitaallasten nemen we op in de begroting 2018.

Nr. Onderwerp Bedrag

1. De ontwikkeling naar ‘Van Gas los’ via

energiebesparing en energietransitie bij inwoners, maatschappelijke instellingen, gemeente,

glastuinbouw en overige bedrijven.

€ 206.000,-

2. Uitvoering motie M2016-48 Energiebesparing sportverenigingen

€ 44.000,-

Totaal € 250.000,-

Personele component

Met de beschikbare capaciteit lukte het om de afgelopen jaren een duurzame beweging op gang te brengen. Wij constateren nu dat de basis daarvan niet op orde is: er is te weinig capaciteit om het programma aan te sturen, de inhoudelijke advisering is te broos en we missen expertise op specifieke vakgebieden. Hierdoor is de continuïteit van het programma in het geding en voldoen wij niet altijd aan de verwachtingen of toezeggingen.

Door structureel met twee personen het proces te verstevigen en tijdelijk met drie personen de vakgebieden van ruimtelijke ontwikkeling, economie en buitenruimte te ondersteunen, zorgen we ervoor dat onze basis, bij de huidige ambitie, op orde is.

7 Monitor Jaaractieplan 2017 - 2018

De monitor over de periode 2017/2018 geven we op dezelfde manier weer als de voorgaande jaren en baseren we op de drie indicatoren uit de P&C producten. U vindt deze monitor in bijlage 3. Op deze wijze ronden we het huidige vierjarig Actieprogramma af met dezelfde indicatoren.

Voor het actieprogramma Realistisch Duurzaam 2018 - 2022 stellen we een nieuwe monitor op omdat we in de praktijk merken dat de huidige indicatoren onvoldoende de lading dekken en tevens geen objectieve, vergelijkbare brongegevens kennen. Bij de nieuwe monitor maken we gebruik van (delen van) de landelijk geaccepteerde ‘Klimaatmonitor’ en

‘Energie in beeld’.

De klimaatmonitor is een monitoringportaal van het Rijk dat gegevens voor de monitoring van lokaal en regionaal klimaat- en energiebeleid presenteert.

Met die gegevens kan iedere gemeente, regio of provincie de CO₂-uitstoot, het energiegebruik en de opwekking van hernieuwbare energie weergeven.

De Klimaatmonitor bevat enkele duizenden indicatoren.

(16)

31 voorbereiden voorbereidenvoorbereiden uitvoeruitvoer resultaatresultaat

Energiebesparing bestaande woningen

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Realisatie van

energiebesparing in de bestaande woningvoorraad.

In 2016/2017 organiseerden we samen met de Woonwijzerwinkel een wijkaanpak in Bergschenhoek. Inwoners voerden gezamenlijk 73 maatregelen uit om energie te besparen. Momenteel lopen voorbereidingen voor de volgende wijkaanpak.

Energie

1.2 Incubator

voorbereiden uitvoer resultaat

Energiebesparing bij maatschappelijke instellingen (M2016-48)

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Verenigingen

stimuleren tot het nemen van energiebesparende maatregelen.

In 2016 boden we sportverenigingen en andere instellingen, zoals kerken, een gratis energiescan aan. Twee kerken en vier verenigingen maakten daar gebruik van. Bij één sportvereniging leidde dat uiteindelijk tot de toekenning van een SDE-subsidie voor duurzame maatregelen. N.a.v. motie M2016-48 vroegen we het bedrijf ‘Scoren met energie’ bij alle sportverenigingen onderzoek te doen naar de

mogelijkheden om de veldverlichting te vervangen door ledverlichting. In juni 2017 sprak de commissie ruimte over de verschillende opties. Naar aanleiding daarvan nemen wij in de begroting 2018 een bedrag op voor de dekking van de kapitaallasten van deze investering.

Energie Grondstof

30

Overzicht Projecten juni 2016 - 2017

Bijlagen

Bijlage 1

Stichting bijen en wilgen

Stichting Innovatie Topsectoren/Prijsvraag duurzaam ondernemen

voorbereidenvoorbereiden uitvoeruitvoer resultaatresultaat

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het realiseren van

een kweekstation voor bijen.

Stichting Bijen & Wilgen ondertekende het huurcontract voor het gebruik van de grond en het kweekstation is operationeel.

Klimaat Grondstoffen

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het uitschrijven

van een prijsvraag onder ondernemers voor innovatieve bijdragen aan emissie loos vervoer.

De Stichting Innovatie Topsectoren zette de prijsvraag vóór de zomer van 2016 uit. Omdat er te weinig aanmeldingen waren, zette zij de prijsvraag stop. De Stichting beraamt zich nu op een mogelijke doorstart en eventuele nieuwe partners.

Klimaat Energie Grondstof Samenleving

1 Programmalijn 1

Aansluiten bij ontwikkelingen

1.1 Lopende projecten uit jaaractieplan juni 2016 – juni 2017 voorbereidenvoorbereiden uitvoeruitvoer resultaatresultaat

(17)

33 32

voorbereiden

uitvoer

resultaat

Inzetten zwerfafval subsidie (M2015-24)

Platform Duurzaamheid

Vergroenen leges

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het voorkomen

van zwerfafval, bevorderen van afvalscheiding en hergebruik van grondstoffen.

We meldden ons aan bij de VNG voor deelname aan de pilot voor de inzameling van Petflesjes en blikjes.

De pilot richtte zich op afvaleducatie en afvalscheiding onder jongeren op 6 middelbare scholen in Lansingerland.

Energie Grondstof

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Realiseren van

een platform Duurzaamheid, bestaande uit inwoners en bedrijven waar men elkaar vindt en versterkt in het initiëren en uitwisselen van ideeën en ervaringen.

Inwoners en ondernemers richtten het platform Duurzaamheid op. Op dit moment ligt de focus van het platform op het opzetten en vullen van de website. Wij faciliteren en ondersteunen het platform waar nodig.

Duurzame Samenleving

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het bieden van

een financiële stimulans aan inwoners, ontwikkelaars en coöperaties om duurzaam te (ver) bouwen.

We onderzochten de mogelijkheden en bereidden een voorstel voor om bepaalde categorieën een korting op de bouwleges te geven.

Energie 1.3 Overige nieuwe projecten

Groepsaankoop Zonnepanelen SamenZonneEnergie

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Inwoners

faciliteren om duurzame energie te realiseren.

Lansingerland sloot aan bij de groepsaanpak zonnepanelen om inwoners de gelegenheid te geven zonnepanelen aan te schaffen tegen een goede prijs. 422 inwoners schreven zich in voor deze aanpak.

164 inwoners accepteerden het aanbod daadwerkelijk. De komende periode realiseren onze inwoners daarmee 1876 zonnepanelen.

Energie Grondstof voorbereidenvoorbereiden uitvoeruitvoer resultaatresultaat

Klimaatstraatfeest

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Aanpakken van het

klimaatprobleem door inwoners door energiebesparende maatregelen te nemen en duurzame energie op te wekken.

Gemeente Lansingerland is Gouden Ster partner bij het klimaatstraatfeest.

Drie straten namen deel aan het klimaatstraatfeest; één straat haalde zelfs de finale.

Klimaat Energie voorbereidenvoorbereiden uitvoeruitvoer resultaatresultaat

(18)

35 34

voorbereiden

1.2 Programmalijn 2

Zelf actief meedoen

2.1 Lopende projecten uit jaaractieplan juni 2016 – juni 2017

Gebiedsontwikkeling bouwprojecten

Duurzaam inkopen

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Duurzame kansen

realiseren in de uitvoering van projecten.

Bij de planvorming voor nieuwbouwprojecten, zoals de uitbreiding van het winkelcentrum in Berkel en Rodenrijs en Wilderszijde, onderzochten we de mogelijkheden om duurzame aspecten te realiseren.

Klimaat Energie Grondstof

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Bij de inkoop

van diensten en goederen (inclusief werken) rekening houden met sociale, ecologische en economische dimensies van duurzaamheid.

In maart 2017 ondertekende Lansingerland het Manifest

Maatschappelijk Verantwoord Inkopen.

Energie Grondstof

voorbereiden

uitvoer

resultaat

Regionale samenwerking

Elektrische dienstauto

Verder verduurzamen wagenpark

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Effectieve

en efficiënte samenwerking met betrokken partners en overheden om zo samen meer te bereiken.

We hebben goed in kaart welke overleggen en samenwerkingsvormen er zijn. We namen deel aan diverse regionale overleggen, waaronder de Alliantie Duurzaam Rijnmond (ADR), het bestuurlijk netwerk Energie MRDH, programmaraad warmte koude Zuid-Holland, VNG energienetwerk, Warmtecluster Oostland en de Stuurgroep warmte provincie Zuid- Holland.

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het verminderen

van de CO₂-uitstoot door dienstreizen uit te voeren met elektrische voertuigen.

We zetten de pilot met de elektrische dienstauto’s in 2017 voort en bereiden de borging en tevens uitbreiding van het aantal auto’s naar de staande organisatie voor. We bereiden de aan- besteding van vier tot vijf auto’s voor.

De dekking hiervoor ligt in de besparing van declaraties voor dienstreizen.

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het stapsgewijs

verduurzamen van het wagenpark van de afdeling Beheer

& Onderhoud.

In 2016 stelden we samen met de afdeling B&O een plan op om de voertuigen bij de afdeling B&O op het moment van afschrijving te vervangen door een duurzamer voertuig, d.w.z.

een elektrisch voertuig of een voertuig op groen gas. Het onderwerp droegen we hierna volledig over aan de reguliere organisatie.

Energie

voorbereiden

uitvoer

resultaat

resultaat 2.2 Incubator

(19)

37 36

voorbereiden

Vergroten interne bewustwording voor duurzaamheid

Visie op duurzame gebiedsontwikkeling bouwprojecten

Visie op verduurzaming gemeentelijke

gebouwen

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het bewustzijn

van college, MT en medewerkers vergroten op het gebied van duurzaamheid.

We organiseerden diverse bijeenkomsten en acties om het bewustzijn onder collega’s te

vergroten. Denk hierbij aan de Warme truien dag, de Low car diet week, de dag van de Duurzaamheid, proefrijden in elektrische voertuigen en de film

‘Before the flood’.

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het opstellen

van kaders voor duurzame gebiedsontwikkeling.

Er ligt een grote opgave op het gebied van duurzaamheid waarvoor de basis gelegd moet worden in de gebiedsontwikkeling. Daarom hebben we behoefte aan kaders. Dit traject startten we in het eerste kwartaal van 2017 op.

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het uitvoeren van

de verplichtte EED- audit en op basis hiervan bestuurlijk de ambitie bepalen t.a.v. verdere verduurzaming van de gemeentelijke gebouwen.

In 2014 kregen de gemeentelijke gebouwen een energielabel.

Daarna voerden we bij vervanging en onderhoud diverse duurzame wijzigingen door. Nu er recent een verplichting is om een energieaudit op de gebouwen uit te voeren, bereiden we dit voor. Met de resultaten van deze audit krijgen we ook inzicht in de mogelijke verdere verduurzaming en bereiden we daartoe de benodigde besluitvorming voor.

Energie Grondstof

voorbereiden

uitvoer

resultaat

resultaat 2.3 Overige nieuwe projecten

1.3 Programmalijn 3

Energietransitie

3.1 Lopende projecten uit jaaractieplan juni 2016 – juni 2017

Kaart warmtevraag en -aanbod

Windenergie

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Realisatie van een

Warmte koude atlas (WKA) die kansen inzichtelijk maakt voor slimme benutting van koude en warmte.

Bureau Overmorgen leverde de WKA op. Energie

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s De komst van

12 MW aan windenergie (ruimtelijk) mogelijk maken.

Wij stelden een zienswijze op de VRM op waarbij we tevens een uitbreiding van de VRM voorstellen. Daarnaast startten we samen met stakeholders en geïnteresseerden in het tweede kwartaal van 2017 met het opstellen van een toetskader Windenergie.

Energie

voorbereiden

uitvoer

resultaat

(20)

39 38

Warmterotonde/

warmtenet

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Faciliteren en

stimuleren van realistische aansluitings- mogelijkheden op de warmterotonde.

We voerden onderzoeken uit naar de mogelijkheden en de kansen om de glastuinbouw en de woningbouw aan te sluiten op de warmteleiding over Oost die momenteel wordt aangelegd.

Verschillende tuinders groepeerden zich en richtten een warmtealliantie op, waaronder Wilgenlei,

warmtebedrijf Bergschenhoek en Noordpolder. Daarnaast zijn we in gesprek met Pijnacker-Nootdorp om intensiever samen te werken op het gebied van warmte.

Energie voorbereidenvoorbereiden uitvoeruitvoer resultaatresultaat

E-laadpalen (M2015-34)

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Realiseren van een

laadinfrastructuur in Lansingerland.

We ondertekenden een overeenkomst met Allego voor het realiseren van 20 laadpalen. Inmiddels realiseerden we vijftien¹ palen; de overige laadpalen wachten op de aansluiting door de netbeheerder. Daarnaast sloten we een concessieovereenkomst af met Engie voor het realiseren van nog eens 30 palen tot eind 2018. Daarvan namen we inmiddels acht aanvragen in behandeling. Begin juni nam de raad een besluit over het realiseren van de overige 160 laadpalen.

1 Stand per 19 juni 2017.

voorbereiden rest e-laadpalen

voorbereidenvoorbereiden uitvoeruitvoer resultaatresultaat

Van gas los

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Een duurzame

energievoorziening in 2050.

We onderzoeken de mogelijkheden en kansen om bedrijven, gebouwen, straten, wijken of gebieden ‘Van gas los’ te krijgen. We zijn met de provincie in gesprek om een pilot in Lansingerland te starten. We onderzoeken momenteel welke wijk, buurt, straat of gebouw daarvoor in aanmerking komt. Dit onderwerp heeft een groot raakvlak met de warmterotonde.

Energie Grondstof 3.3 Overige nieuwe projecten

Coöperatie of lokaal energiebedrijf

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Faciliteren en

ondersteunen van een eventuele coöperatie of lokaal energiebedrijf.

Een aantal inwoners richtte op eigen initiatief een energie coöperatie op, LansingerStroom. Wij faciliteren en ondersteunen de coöperatie daar waar mogelijk en wenselijk.

3.2 Incubator

Factsheet Energie

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het opstellen van

een factsheet om inzicht in de energie-opgave voor Lansingerland te krijgen.

Bureau Overmorgen leverde de

factsheet in maart 2017 op. Hierin staat grafisch weergegeven wat de opdracht is voor onze gemeente om in 2050 energieneutraal te zijn.

Wij verwerkten deze informatie in het jaaractieplan 2017/2018. Daarnaast presenteren we de sheet aan het college en de raad in augustus 2017.

(21)

41 40

Energiehub Bleizo

Zonnepanelen station Lansingerland-

Zoetermeer (M2016-50)

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Het ondersteunen

van de provincie Zuid-Holland bij haar energie infrastructuur vraagstukken.

De provincie voert momenteel een verkennend onderzoek uit naar de kansen van een energiehub (een knooppunt in een netwerk waar herverdeling van energie plaatsvindt naar eindbestemmingen) bij Bleizo.

De resultaten van dit onderzoek leiden tot een (bestuurlijke) beslissing van Zoetermeer, Lansingerland en Provincie over eventuele vervolgstappen.

Energie

Doel Stand van zaken juni 2017 Thema’s Realiseren van

zonnepanelen op de overkapping van de P+R op station Lansingerland- Zoetermeer.

We startten met het onderzoeken van de financiële en fysieke haalbaarheid om een overkapping met zonnepanelen op een deel van het parkeerterrein te plaatsen. Zodra wij de benodigde informatie hebben, koppelen we dit terug naar de raad.

(22)

43 42