gemeente Eindhoven
Inboeknummer 17bst01052 Dossiernummer 17.43.303 B&W beslisdatum 24 oktober 2017
V
Raadsvoorstel Beleidsplan 2018 - 2020 "Van Abbe, juist nu!"
Inleiding
Het Eindhovens Van Abbemuseum is, als een van de meest vooraanstaande musea voor hedendaagse kunst in Nederland, een internationaal erkend topinstituut. Het museum schakelt tussen lokale betrokkenheid en internationale ambitie. Op gezette tijden markeert het museum zijn koers voor de komende periode in een Beleidsplan, dat ter instemming wordt voorgelegd aan de Raad. Het huidig Beleidsplan 2013 -2017
“Transparant & verspreid, voor kunst & samenleving” loopt dit jaar af en wordt in een inhoudelijk natuurlijke lijn opgevolgd door het Beleidsplan 2018-2020: ‘Van Abbe, juist nu!’. Dit Beleidsplan heeft een looptijd van drie jaar en sluit zo aan bij de cyclus van de Stichting Cultuur Eindhoven.
In de meningsvormende commissievergadering van 13 december 2016 jongstleden is de mogelijke verzelfstandiging van het Van Abbemuseum besproken. Een meerderheid van de fracties gaf aan “nu niet voor verzelfstandiging van het Van Abbemuseum te zijn vanwege vooral de hoge extra structurele kosten voor de gemeente”1. In diezelfde vergadering is bestuurlijk aangekondigd dat de Raad in 2017 het nieuwe Beleidsplan van het museum krijgt voorgelegd. Daarna zal worden bezien of de inhoud van het
Beleidsplan in de richting wijst van een bepaalde vorm van governance, en of dit vervolgens moet leiden tot een nieuwe afweging over de mogelijke verzelfstandiging van het museum. Tevens is afgesproken dat een inhoudelijk advies over het Beleidsplan zal worden gevraagd aan de Stichting Cultuur Eindhoven/de Cultuurraad.
Wettelijke taak
X Kerntaak gekoppeld aan het werkprogramma van het college
X Onvermijdelijk
Doelstelling
Het realiseren -in de komende drie jaar- van het beleid binnen de kaders zoals verwoord in het Beleidsplan 2018–2010 “Van Abbe, juist nu”.
1Verslag (dd16 december 2016) van de Griffie aan het College van B&W over de meningsvorming van de commissie op 13 december 2016 (Kenmerk: 16R6981).
2 Voorstel
1. Vaststellen van het Beleidsplan 2018-2020 “Van Abbe, juist nu!” van het gemeentelijk Van Abbemuseum en de inhoudelijke koers die het museum daarin voor de komende drie jaar uitzet.
2. Kennis nemen van het inhoudelijk advies van de Stichting Cultuur
Eindhoven/de Cultuurraad en van de reflectie van het Van Abbemuseum op hun advies.
3. Vaststellen dat het Beleidsplan 2018-2020 niet wijst richting een vorm van governance, die een nieuwe afweging ten aanzien van de mogelijke verzelfstandiging van het museum op dit moment noodzakelijk maakt.
4. De begrotingswijziging dienovereenkomstig vast te stellen.
Argumenten
1.1 De inhoudelijke koers van het Van Abbemuseum in het Beleidsplan 2018-2020 “Van Abbe, juist nu!”
In het nieuwe Beleidsplan zet het Van Abbemuseum voor de komende drie jaar zijn kerngedachten uiteen. Deze betreffen uiteraard de artistiek-inhoudelijke koers in het tentoonstellen en verzamelen en de verbindingen van deze koers met ambities op het gebied van onderzoek. Parallel hieraan beschrijft het Beleidsplan de vervlechting, die al een tijd is ingezet, van het artistiek-inhoudelijke met nieuwe vormen van brede
publieksbemiddeling. Beide elementen zijn steeds nadrukkelijker en verder met elkaar in balans gebracht. Dit is ook zichtbaar in de doorontwikkeling van de marketing, de netwerken en het cultureel ondernemerschap. Uiteraard staan onderwerpen als gastvrijheid, inclusiviteit, diversiteit, vrijwilligers en ‘Van Abbe als leerbedrijf’ blijvend hoog in het vaandel. Van Abbe blijft ook op deze terreinen kritisch kijken naar zichzelf, luisteren naar feedback en werken aan kwaliteitsverbetering.
Het museum heeft een culturele ethische missie. Tegenover de -vaak subtiel ingeslepen- soevereiniteit van modern en koloniaal denken poneert het Van Abbe de waarde van ieders stem, in dialoog met kunst en met elkaar.
Uit het Beleidsplan spreekt een focus op thema’s als:
o luisteren naar de verhalen van deze tijd;
o kunst staat niet op een verheven voetstuk: iedereen kan er iets van vinden;
o we luisteren en gaan in gesprek met bezoekers en willen een plaats zijn waar ieder vrij kan denken;
o het museum is van en voor iedereen: van individu tot en met speciale groepen (constituencies2);
o kennis en hedendaagse kunst beschikbaar stellen en tastbaar maken voor anderen in het museum en daarbuiten;
o zich verbinden met het DNA van onze stad;
2“Constituencies” betreft een term uit de Angelsaksische politiek en verwijst naar een groep mensen die samen een afgevaardigde kiezen voor het nationaal parlement. Van Abbe vertaalt dit naar groepen met een gezamenlijk belang, gelieerd aan maatschappelijke vraagstukken als migratie, technologische ontwikkelingen, verschuivingen op de arbeidsmarkt, sociale cohesie, ecologie, gender-vraagstukken en de positie van mensen met een beperking.
3
o voortzetten van stedelijke, nationale en internationale vormen van samenwerking.
2.1 De reflectie van het Van Abbemuseum op het advies van de Stichting Cultuur Eindhoven/de Cultuurraad is in een separate notitie uitgewerkt.
Bij de behandeling van het Verzelfstandigingsdossier (13 december 2016) is toegezegd de stichting Cultuur Eindhoven en/of de Cultuurraad een inhoudelijk advies te vragen over het concept Beleidsplan. De Stichting Cultuur Eindhoven heeft deze advisering binnen zijn tranche van 7 juni 2017 opgenomen. Medio juli 2017 is het advies ontvangen.3 Zie hiervoor bijlage 3:“Cultuur Eindhoven, Advies Cultuurraad concept beleidsplan 2018-2020 Van Abbemuseum”.
Het museum is de Cultuurraad erkentelijk voor haar adviezen. Men krijgt input over de sterke punten in zijn koers en over zaken waar de Cultuurraad nog nadere toelichting zou willen zien. Over dit advies heeft tussen het Van Abbemuseum en de stichting Cultuur Eindhoven/de Cultuurraad nog afstemming plaatsgevonden.
Het museum heeft besloten het Beleidsplan nagenoeg ongewijzigd aan de leden van zijn Gemeenteraad voor te leggen en zijn reflectie op de kernpunten van het advies in een separate notitie uit te werken. Zie hiervoor bijlage 4: “Reflectie van het Van
Abbemuseum op het advies van de Cultuurraad”. Het museum ziet door het advies heen een aantal kernvragen, die de Cultuurraad stelt, op de volgende thema’s in zijn
Beleidsplan: ‘Tentoonstellen’, ‘Publieksbemiddeling’, ‘Special Guests’ en ‘Begroting en Cultureel Ondernemerschap’. Deze komen in de notitie aan de orde.
De enige grote uitbreiding in het Beleidsplan zelf betreft het hoofdstuk Ondernemen4, dat mede op basis van hetgeen de Cultuurraad signaleert ten aanzien van het thema
‘Begroting en Cultureel Ondernemerschap’ is aangevuld.
3.1 De inhoud van het Beleidsplan wijst niet in de richting van een vorm van governance, die een heroverweging ten aanzien van de verzelfstandiging van het museum
noodzakelijk maakt.
Voorafgaande aan de meningsvormende commissievergadering van 13 december 2016 is al een hele periode intensief gewerkt en met raadsleden gesproken over de mogelijke verzelfstandiging van het Van Abbemuseum. In dat traject zijn vier scenario’s voor verzelfstandiging uitgewerkt en uitvoerig gewogen op aspecten als meerkosten voor de gemeente Eindhoven, rechtpositie medewerkers, WIA- en WW-aansprakelijkheid en cultureel ondernemerschap. Daarnaast was ‘niet verzelfstandigen’ steeds een optie.
In de genoemde vergadering van 13 december 2016 zijn raadsleden -op basis van conclusies van een uitgebreide rapportage5- om advies gevraagd ten aanzien van een mogelijke verzelfstandiging.
3 De advisering op het beleidsplan is opgesteld door de Commissie Integrale Afweging van de Cultuurraad. In het advies van Stichting Cultuur Eindhoven/de Cultuurraad wordt dan ook steeds gesproken over ‘de Commissie’. In dit dossier is gekozen voor de benaming ‘de Cultuurraad’. Dit omdat deze benaming voor derden meer herkenbaar is en de Cultuurraad eindverantwoordelijk is voor het advies.
4Dit hoofdstuk was in de eerste concept versie beknopt vanwege de uitvoerige informatie die eerder aan de Raad was voorgelegd in het dossier over de mogelijke verzelfstandiging. Response van onze sector Control heeft geleid tot een meer uitgebreide inhoud. Vragen in het advies van de Cultuurraad naar ‘Begroting’ en ‘Cultureel Ondernemerschap’ van het Van Abbemuseum hebben vervolgens het belang van de aanpassing van dit hoofdstuk versterkt.
4
Een meerderheid van de fracties gaf aan “nu niet voor verzelfstandiging van het Van Abbemuseum te zijn vanwege vooral de hoge extra structurele kosten voor de gemeente”. Geen van de vier scenario’s is overigens voor de gemeente budgettair neutraal. Het Beleidsplan 2018-2020 is in diezelfde bijeenkomst aangekondigd met daarbij de vraag of het Beleidsplan 2018-2020 in de richting wijst van een vorm van governance van het museum, die kan leiden tot een nieuwe afweging over de mogelijke verzelfstandiging van het museum.
Het Beleidsplan beschrijft de inhoudelijke uitgangspunten van het museum en laat zien hoe deze in de hoofdactiviteiten van het Van Abbemuseum uitgewerkt worden. Het beleidsplan zet de inhoudelijke koers uit voor tentoonstellen, verzamelen, onderzoeken en bemiddelen6.
Het museum bouwt daarbij voort op zijn traditie als kritisch museum voor hedendaagse kunst met een voortrekkersrol. en verwoordt dit in zijn culturele ethische missie. Dit wordt vertaald in het nadrukkelijk opzoeken van een open dialoog met zijn bezoekers (uit de stad t/m internationaal), “constituencies” en partners. Het museum gaat in de komende periode intern uitwerken wat de in het beleidsplan beschreven missie, artistieke werkwijze en publieksbenadering concreet betekent voor artistieke, publieks- en bedrijfsvoeringsactiviteiten op middellange en korte termijn.
De vaststelling is dat in het Beleidsplan weliswaar sprake is van een geëvolueerd beleid, maar niet van een gewijzigd beleid, noch wat betreft de inhoudelijke koers, noch wat betreft de organisatie van het Van Abbe. Het Beleidsplan wijst derhalve niet naar een noodzaak tot heroverweging van de mogelijke Verzelfstandiging.
Dat betekent dat het museum in de komende beleidsperiode een onderdeel blijft van de gemeentelijke organisatie en programma-begroting en meeloopt in de jaarlijkse planning- en controlcyclus. Binnen deze governance-vorm is de in te zetten koers inhoudelijk en financieel uitvoerbaar conform de begroting.
Daarbij zijn extra structurele kosten van een verzelfstandiging niet passend bij het huidig financieel vraagstuk van de gemeente. Bij een hernieuwde vraag in de toekomst voor een eventuele verzelfstandiging zullen de aanvullende structurele kosten van verzelfstandiging moeten worden geactualiseerd.
Kanttekeningen
1. Budgettaire randvoorwaarden bij verzelfstandiging
Er zijn op dit moment binnen de gemeente Eindhoven geen financiële mogelijkheden om de structurele meerkosten van een mogelijke verzelfstandiging van het Van
Abbemuseum te bekostigen.
Personele consequenties
De genoemde activiteiten in het Beleidsplan kunnen allen binnen de huidige formatie worden uitgevoerd. Vanuit het (cultureel) ondernemerschap van het Van Abbe worden eventuele personele aangelegenheden zo efficiënt mogelijk binnen de kaders opgelost.
5 Dit betreft het rapport “Verzelfstandiging Van Abbemuseum, Beantwoording van de vragen van de commissie: scenario’s nader bekeken”
6 Dit betreft de kerntaken van een museum volgens de ‘International Council Of Museums’
5 Kosten
Cultureel ondernemerschap is tijdens de meningsvormende Raadscommissie van 13 december 2016 uitgebreid besproken in het verlengde van de commissienotitie “Vervolg mogelijke Verzelfstandiging Van Abbemuseum” (16R6981) en het bijbehorend rapport
“Verzelfstandiging Van Abbemuseum, beantwoording van de vragen van de commissie:
scenario’s nader bekeken”. De commissie had veel waardering voor de transparante en heldere wijze waarop het Van Abbe zijn cultureel ondernemerschap had uitgewerkt.
Daarbij zijn de te genereren opbrengsten vanuit een marktwaardebenadering inzichtelijk gemaakt: “wat denken we dat het Van Abbemuseum kost en opbrengt in de komende jaren?”.
Nu we uitgaan van het niet verzelfstandigen van het museum zijn de kosten en opbrengsten naar aanleiding van het Beleidsplan geactualiseerd binnen de bestaande financiële kaders van de gemeente. Er zijn daarbij ten opzichte van de huidige gemeentelijke begroting een aantal accentverschuivingen die middels een budgettair neutrale begrotingswijziging aan de Gemeenteraad wordt voorgelegd.7
Daarmee kan het museum de activiteiten, die voortvloeien uit zijn Beleidsplan 2018- 2020, binnen de financiële kaders van de gemeente Eindhoven uitvoeren.
Er zijn geen extra kosten aan het Beleidsplan verbonden, en de daaruit voortvloeiende activiteiten worden gedekt uit de bestaande gemeentelijke bijdrage. Hierbij is reeds rekening gehouden met de met inkomsten van derden.
Mocht in het verlengde van het Beleidsplan besloten worden toch te koersen op een mogelijke verzelfstandiging, dan volgt besluitvorming hierover op basis van een nader uitgewerkt scenario met inbegrip van de financiële implicaties. De vanuit het
verzelfstandigingstraject reeds bestaande inhoudelijke en financiële gegevens zullen worden geactualiseerd.
Het overzicht van kosten en opbrengsten conform de gemeentelijke begrotingssystematiek geeft het volgend beeld (zie volgende pagina):
7 Een begrotingswijziging vraagt in principe geen raadsbesluit. Een collegebesluit is afdoende.
Omdat in het laatste geval B&W een begrotingswijziging zou accorderen, vóórdat de Gemeenteraad de gemeentelijke begroting heeft gefiatteerd, wordt deze begrotingswijziging aan de Gemeenteraad voorgelegd. Volgens de gemeentelijke verordening mag het ook een raadsbesluit zijn.
6
BELEIDSPLAN 2018-2020 OBV SYSTEMATIEK BEGROTING
OBV VERWACHTE TE REALISEREN OPBRENGST
Excl. Jaarlijkse indexering Incl. Jaarlijkse indexering
Opbrengsten
begroting 2018 ***
begrotings- wijziging
begroting 2018 na
BGW
prognose 2019
prognose 2020
begroting 2018 na BGW
prognose 2019 incl.
index
prognose 2020 incl.
index Bezoekersinkomsten * 380.000 -13.000 367.000 367.000 367.000 367.000 374.000 381.000
Museumshop bruto 110.000 80.000 190.000 190.000 190.000 190.000 190.000 190.000
Non-commerciële bruikleen Collectie 28.000 92.000 120.000 110.000 105.000 120.000 110.000 105.000
Commerciële bruikleen Collectie 0 20.000 20.000 30.000 35.000 20.000 30.000 35.000
Restaurant * 44.000 6.000 50.000 50.000 50.000 50.000 51.000 52.000
Verhuur * 51.000 57.000 108.000 108.000 108.000 108.000 109.000 110.000
Educatie (Rondleidingen, cursussen, ed) 9.000 36.000 45.000 45.000 45.000 45.000 45.000 45.000
Bezuinigingsopdracht onverdeeld ** 490.000 -490.000 0
Advies/Fee/Touring/Samenwerking 145.000 145.000 145.000 145.000 145.000 145.000 145.000 Algemene middelen Gemeente 4.510.000 4.510.000 4.523.000 4.505.000
Totaal opbrengsten 5.622.000 -67.000 5.555.000 5.568.000 5.550.000
* De gemeentelijke begrotingssystematiek gaat uit van een jaarlijkse indexering van bezoekersinkomsten en verhuuractiviteiten (deels). Ons beleidsplan is er op gericht om deze jaarlijkse stijging van de te verwachten opbrengsten te realiseren. Bovenstaande tabel (rood) is gebaseerd op de huidige begroting 2018-2020. De indexering op bezoekersinkomsten en verhuuractiviteiten (deels) wordt in de begrotingssystematiek van de Gemeente pas bij aanvang van het betreffende begrotingsjaar uitgevoerd. In deze tabel dus alleen voor 2018. De prognose van deze opbrengsten over de jaren 2019 en 2020 lijkt vervolgens identiek aan die van 2018. Derhalve is er rechts van de tabel van de begroting 2018-2020 een tabel toegevoegd (blauw) waarbij aan de kolom ‘Begroting 2018 na BGW’ twee kolommen zijn toegevoegd (2019 en 2020) waarin een prognose van de werkelijk te realiseren opbrengst na indexatie alvast wordt weergegeven.
** De bezuinigingsopdracht vanuit de voorgaande beleidsperiode is in het beleidsplan vertaald naar de wijze waarop deze in het nieuwe beleid structureel zal worden uitgevoerd. De genoemde begrotingswijziging geeft de verdeling weer van de invulling hiervan zoals deze in het huidige beleid tot uiting komt.
*** De begrotingscijfers 2018 zijn nog niet vastgesteld in de Raad. De begrotingscijfers 2018 zijn in concept en gebaseerd op de informatie die op 15 september 2017 beschikbaar is."
Kosten
begroting 2018 ***
begrotings- wijziging
begroting 2018 na
BGW
prognose 2019
prognose 2020 Salariskosten Formatie en inhuur 3.062.000 3.062.000 3.055.000 3.043.000
Inkoop Museumshop 60.000 55.000 115.000 115.000 115.000 Marketing en Communicatie 209.000 -25.000 184.000 184.000 184.000 Educatie 93.000 16.000 109.000 109.000 109.000 Behoud en Beheer Collectie 118.000 20.000 138.000 138.000 138.000 Huisvesting (incl. Eigenaarsdeel) 965.000 -50.000 915.000 940.000 941.000 Automatisering 215.000 -20.000 195.000 189.000 181.000 Overige kosten 306.000 -63.000 243.000 244.000 245.000 Aankopen kunstwerken 236.000 236.000 236.000 236.000 Tentoonstellingskosten 358.000 358.000 358.000 358.000 Totaal kosten 5.622.000 -67.000 5.555.000 5.568.000 5.550.000
7 Communicatie
Intern:
Het Beleidsplan is een product van het Van Abbe. De inhoud van het Beleidsplan heeft bottom up inhoud gekregen. Alle medewerkers zijn bij de start van dit proces betrokken geweest en hebben inhoudelijke input kunnen geven. Tussentijdse versies zijn in kleine en grotere kring verspreid en van commentaar voorzien.
Cultuurraad:
De Stichting Cultuur Eindhoven/de Cultuurraad is conform bestuurlijke toezegging gevraagd een advies uit te brengen .
Met de Cultuurraad heeft vervolgens overleg plaatsgevonden over hun advies.
Extern:
Voorafgaand aan het openbaar worden van het Beleidsplan is over de externe communicatie overlegd met betrokkenen van de sector Communicatie.
Planning en uitvoering
Na een akkoord van de Raad wordt het Beleidsplan door het museum intern uitgewerkt onder meer in een organisatie-brede prioritering, in een collectieplan en in
afdelingsplannen.
Evaluatie
Conform de reguliere gemeentelijke planning- en controlcyclus zal in jaarrekening, kadernota, begroting en dergelijke de voortgang van de activiteiten van het museum worden gemeld.
Daarnaast maakt het museum halverwege de beleidsperiode -najaar 2019- een inhoudelijke tussenevaluatie op kernthema’s van het Beleidsplan 2018-2020, zoals publieksbereik, cultureel artistieke ontwikkelingen, financiën, cultureel ondernemerschap en de positie van het museum in zijn netwerk.
Burgemeester en wethouders van Eindhoven
Secretaris
8
Ontwerp
Raadsbesluit
De raad van de gemeente Eindhoven;
gezien het voorstel van burgemeester en wethouders van ;
besluit:
1. Vaststellen van het Beleidsplan 2018-2020 “Van Abbe, juist nu!” van het gemeentelijk Van Abbemuseum en de inhoudelijke koers die het museum daarin voor de komende drie jaar uitzet.
2. Kennis nemen van het inhoudelijk advies van de Stichting Cultuur
Eindhoven/de Cultuurraad en van de reflectie van het Van Abbemuseum op hun advies.
3. Vaststellen dat het Beleidsplan 2018-2020 niet wijst richting een vorm van governance, die een nieuwe afweging ten aanzien van de mogelijke verzelfstandiging van het museum op dit moment noodzakelijk maakt.
4. De begrotingswijziging dienovereenkomstig vast te stellen.
Aldus vastgesteld in de openbare vergadering van
, voorzitter.
, griffier.
