Bij de bodem beginnen
Jan Paauw
Voorst, 19 maart 2010
Opbouw
Bodemgesteldheid
Gevolgen van wateroverlast
Oorzaken van wateroverlast
Meten van bodemproblemen
Aspecten van bodemverdichtingen
Conclusie
Bodemgesteldheid kleigrond (Voorst)
Bodemgesteldheid zand- en kleigrond (Voorst)
Gevolgen wateroverlast:
• Denitrificatie van stikstof
• Blauwverkleuring bouwvoor en ondergrond
• Verstoring activiteit bodemleven
• Oplossen mineralen en gewasbe- schermingsmiddelen?
– Afvoer naar de sloot =>
normen KRW?
Blauwverkleuring bouwvoor
Blauwverkleuring onder de bouwvoor
Oorzaken van wateroverlast
Ongelijke vlakligging perceel
pH perceel (kleigrond)
Slecht werkende drainage:
Eindbuizen overgroeid met gras
IJzerafzetting in de drain
Drainage versleten
Verzakkingen van de drainbuis
Bodemverdichtingen:
Natuurlijke afzettingen
Egaliseren perceel
Berijden en werken onder natte omstandigheden
Meten van bodemverdichtingen
Gebruik van penetrologger:
Meet indring- weerstand
Meten bij
veldcapaciteit
Tot 1 meter diepte
Indringweerstand Barend zavelgrond
0.00 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 3.00 3.50
1 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 diepte (cm)
weerstand (MPa)
Barend met probleem Barend zonder probleem grens wortelgroei
Aspecten van bodemverdichtingen
Voorkomen is altijd beter dan genezen
Laat de natuur zijn werk doen:
Bodemleven
Groenbemesters
Organische stof
Opbreken verdichte laag:
Welke diepte: 10 cm dieper dan verdichte laag?
Er ontstaat nieuwe verdichting onder de opgebroken laag
Welk werktuig is meest geschikt?
Laat de natuur zijn werk doen
Bodemleven
Groenbemesters
Organische stof
Bodemleven: laat de bodem leven
Doel groenbemesters
verbetering bodemvruchtbaarheid
organische stof
bewerkbaarheid
doorlatendheid
bodembebescherming
bodemgezondheid
microleven / biodiversiteit
vermindering N-verliezen => N-vanggewas
N-bron (vlinderbloemigen)
Rol van organische stof
Verbetert bodemstructuur
Levert en buffert nutriënten
Positief op vocht- en luchthuishouding
Activeert bodemleven
Verhoogt ziekte- en plaagwering
Stikstof en organische stof
N-opname vanggewas:
Beperking nitraatuitspoeling
Winterharde groenbemesters:
Besparing N-bemesting volggewas
N-min na de oogst
< 50 kg/ha
- graan, suikerbiet
50-100 kg/ha
- aardappel, maïs
> 100 kg/ha
- spinazie, prei
N-opname groenbemester
zaaitijdstip (dekvrucht, stoppel voorgewas)
soort groenbemester
aanbod stikstof:
N-min na de oogst/voorgewas
dierlijke mest, kunstmest
N-opname bovengronds kg N/ha
Zaaien half augustus 100
Zaaien 1 september 80
Zaaien half september 50
Zaaien 1 oktober 20
Vanggewassen maïs op zand- en lössgrond
Keuze uit:
Bladkool
Bladrammenas
Gras
Triticale
Wintergerst
Winterrogge
Wintertarwe
Onderzaai maïs
Na de oogst van maïs
Organische stofbalans
Aanvoer:
gewasresten en graanstro
groenbemesters
mest en compost
schuimaarde, vinassekali, potgrond Afbraak:
jonge klei: 2% - 4%
oude klei : 1,5% – 2,5% (zavel>klei)
Effectieve organische stof (eos)
Organische stof na één jaar nog in de bodem
Minimale aanvoer 1600 kg eos/ha/jaar
EOS aanvoer per org. stofbron per jaar
oogstrest kg eos/ha
snijmaïs 675
groenbemester 800-1200
aardappel 875
wintertarwe + stro 1640 + 1000
product kg eos/ton
varkensdrijfmest 20
runderdrijfmest 45
GFT-compost 143
vaste kippenmest 183
Aanpak/voorkomen verdichte bodemlagen
Rijpaden systeem
Minimale grondbewerking
Direct zaai
Opbreken
Vaste rijpaden
Mest uitrijden/inwerken in voorjaar op vaste rijpaden
Meer werkbare dagen
Geen grondbewerking en directe zaai:
De bodem blijft los:
• toename bodemleven
• beworteling groenbemesters Bodembedekking:
• bescherming erosie
• onkruidbestrijding De bodem blijft los:
• toename bodemleven
• beworteling groenbemesters Bodembedekking:
• bescherming erosie
• onkruidbestrijding
Grondbewerkingsonderzoek maïs (Lelystad)
Basis: meerjarig grasland (vanaf 2009)
Bewerkingen uitvoeren in voorjaar (kleigrond):
Ploegen
Ploegen met rups
Limburgs niet kerend systeem
Ridge-till systeem
No-till systeem
Biologisch: gras niet dood gepoten
Grondbewerkingen in onderzoek
Bodemlagen opbreken
Diverse machines beschikbaar
Beperkt onderzoek naar effectiviteit
Aanwijzingen/vragen/praktijkervaringen:
Op welke diepte verdichte laag opbreken?
Opbreken bodemlaag => nieuwe verdichting onder opgebroken laag?
Praktijk bewerkt bodem zonder bodemkundige kennis
Kongskilde Paragrubber: stand poten met vleugels
Cappon woelpoot
Agrisem Combiplow: stand poten en beitels
Aspecten opbreken verdichte bodemlaag
Er zit weinig (bodem)leven in verdichte laag
Herstel bodemleven duurt enkele jaren
Opbreken met woelpoot heeft minimaal effect
Zonder beworteling valt opgebroken grond snel terug in oude situatie
Advies: combineer opbreken verdichte laag met zaaien van een gewas of groenbemester
Bij de bodem beginnen =>
vraag deskundig advies
© Wageningen UR
Kennisoverdrachtproject Innovatievouchers
Subsidieregeling m.b.t. specifieke kennisvragen bij publieke kennisinstellingen
Senter Novem
Groter vouchers; kleine vouchers
Internet: SenterNovem - Innovatievouchers
