hand-out
nee leren zeggen
mei 2021
“ik weet wat
ik geef”
2
1 2 3 4
grenzen 03
nee zeggen 04
een negatieve nee 05 een positieve nee 06
hand-out nee leren zeggen | index
1. grenzen
Welke grenzen zijn er?
> persoonlijke grenzen
> grenzen van de organisatie
> grenzen van de cliënt.
Grenzen van de cliënt leer je in de praktijk kennen en respecteren. Grenzen van de organisatie staan beschreven op de website van een organisatie en in jouw vrijwilligersovereenkomst.
Raadpleeg bij twijfel je coördinator. Persoonlijke grenzen leer je zelf kennen en bepalen.
Welke persoonlijke grenzen zijn er?
Er zijn een aantal terreinen te onderscheiden waarop je jouw persoonlijke grenzen kunt stellen:
> Inhoudelijke grenzen:
waar wil je het wel en niet over hebben?
> Emotionele grenzen:
wat kun je aan, wat kun en wil je delen, hoe voel je je daarbij, hoe diep raakt iets je?
> Gedragsgrenzen:
wat doe je wel en wat niet als anderen je iets vragen, wat doe je met verhalen die je hoort over bijvoorbeeld discriminatie?
> Fysieke grenzen:
hoe dichtbij mag iemand komen, mag iemand jou aanraken, hoeveel afstand wil je van iemand houden?
Voor iedereen zijn persoonlijke grenzen anders. Het is belangrijk dat je je eigen grenzen kent: ze zeggen veel over hoe je met jezelf en anderen omgaat. Respecteer je eigen grenzen, blijf trouw aan jezelf. Respecteer de grenzen van de ander en van de organisatie. Soms is het goed om jouw persoonlijke grenzen iets te verleggen, soms om ze goed te bewaken.
3 hand-out nee leren zeggen | grenzen
2. nee zeggen
Iedereen maakt in de praktijk weleens mee dat nee zeggen moeilijk is. Vast en zeker ook buiten het vrijwilligerswerk om. Soms lijkt het misschien wel onmogelijk.
Hoe komt het dat het stellen van grenzen/nee zeggen moeilijk kan zijn? Het volgende kan dan aan de hand zijn:
> Je wilt het de ander naar de zin maken (het is onprettig iemand iets te weigeren).
> Je wilt nuttig/nodig zijn.
> Je wilt aardig gevonden worden.
> Je voelt je verantwoordelijk.
> Nee zeggen kan je een schuldgevoel geven.
> Je hebt medelijden met de ander.
> Je wilt de ander niet kwetsen (soms kwets je de ander door iets te weigeren).
> De ander is de baas (er zijn natuurlijk ook situaties waarin je niet kúnt weigeren).
> Er komt ruzie van (en wie heeft er nu zin in ruzie?).
> Een nee moet je eventueel uitleggen en je wilt je niet verantwoorden.
De betekenis van nee
De kern bij nee zeggen is de spanning die er bestaat tussen gebruik maken van je kracht en zorg dragen voor de relatie. Gebruik maken van jouw kracht (assertiviteit) staat centraal bij nee zeggen en dat kan de relatie onder druk zetten. Zorg om de relatie kan jouw positie verzwakken.
4 hand-out nee leren zeggen | nee zeggen
5 hand-out nee leren zeggen | een negatieve nee
3. een negatieve nee
In het algemeen bestaan er 3 manieren om dit ‘kracht-versus-relatie-dilemma’ aan te pakken.
> Aanpassen
We zeggen ja terwijl we eigenlijk nee willen zeggen. De relatie wordt benadrukt, zelfs als dat betekent dat je iets van je fundamentele belangen inlevert. Aanpassen betekent doorgaans een ongezond ja waarmee tijdelijk een onechte vrede wordt bereikt. De motivatie om ja te zeggen is ingegeven door angst of om je niet schuldig te hoeven voelen.
> Aanvallen
Een ondeugdelijke nee. Het tegengestelde van aanpassen is aanvallen. We maken gebruik van onze kracht zonder te letten op de relatie. Een motivatie door boosheid (door kwetsend gedrag van iemand, beledigd door een onredelijk verzoek, gefrustreerd door de situatie).
We halen uit en vallen aan: nee zeggen op een manier die pijnlijk is voor de ander en schadelijk voor de relatie.
> Vermijden
We zeggen helemaal niets. We zeggen geen ja en we zeggen geen nee. Omdat we bang zijn de andere partij te beledigen en woede over ons af te roepen, zeggen we niets. We hopen dat het probleem vanzelf zal verdwijnen, ook al weten we best dat dit niet zal gebeuren.
Deze drie mogelijkheden – aanpassen, aanvallen, vermijden – zijn niet zomaar drie
verschillende benaderingen. Doorgaans gaat de ene over in de andere en resulteert er een domino-effect. Veel te vaak beginnen we met ons aan de ander aan te passen. Natuurlijk leidt dat op een gegeven moment tot gevoelens van wrok. Nadat we deze gevoelens enige tijd hebben onderdrukt, komt er een moment waarop we ontploffen. Achteraf voelen we ons natuurlijk schuldig over de destructieve gevolgen van deze aanval. Dus vallen we terug in aanpassing of vermijding; we negeren het probleem en hopen dat het zal verdwijnen. We zitten als een konijn in een kooi, rennen van de ene hoek naar de andere, maar vinden nergens een uitgang.
Tips bij het zeggen van nee:
> draai niet om de hete brei heen, maar zeg duidelijk (en vriendelijk) nee.
Wanneer je zegt “misschien een andere keer” creëer je verwarring. Misschien klinkt het aardiger dan botweg “nee”, maar het levert je niets op
> verzin geen smoes
> toon begrip
> licht toe waarom je nee zegt, maar voorkom dat je in een discussie raakt. Dan bestaat de kans dat je je gaat verontschuldigen, terwijl er niets mis is met weigering
> durf stiltes te laten vallen.
> samen kijken naar alternatieven/ andere oplossingen
> tijd winnen; vraag uitstel om je antwoord te bedenken
> terugkomen op een besluit als het niet goed voelt.
6 hand-out nee leren zeggen | een positieve nee
4. een positieve nee
Een andere manier is het idee van een positieve nee. Daarvoor moet je afstand nemen van de gebruikelijke veronderstelling dat je gebruik kunt maken van je kracht om te krijgen wat je wilt hebben (ten koste van de relatie) of gebruik kunt maken van de relatie (waarbij je kracht moet inleveren). Wat werkelijk nodig is, is dat je van beiden tegelijkertijd gebruik maakt. Je dient met de ander een constructieve en respectvolle confrontatie aan te gaan.
Ja!-Nee-Ja?
Een positief nee is een Ja!-Nee-Ja? In tegenstelling tot een gewoon nee, dat met nee begint en met nee eindigt, begint het met een positief ja en eindigt ook met ja. Nee zeggen betekent in de allereerste plaats ja zeggen tegen jezelf en datgene beschermen wat voor jou belangrijk is. Dan volgt een feitelijk nee waarmee je een grens aangeeft. Je sluit af met een ja? - een uitnodiging aan de ander om een akkoord te bereiken dat tegemoet komt aan jouw behoeften.
Een positief nee is, kortom, een Ja!-Nee-Ja?. Het eerste ja geeft uitdrukking aan jouw belangen, het nee verwijst naar je kracht en het tweede ja staat ten dienste van de relatie. Een positief nee zorgt op die manier voor een evenwicht tussen kracht en relatie en bevordert tegelijk je belangen.
Interne en externe ja
Let op het verschil tussen de eerste ja en de tweede ja. De eerste ja is als het ware intern gericht.
Het is een bevestiging van jouw belangen. De tweede ja is extern gericht. Het is een uitnodiging voor de ander om tot een akkoord te komen dat aan jouw belangen tegemoet komt.
De sleutel tot een positief nee is respect. Het verschil tussen een positief nee en aanpassing is dat je respect hebt voor jezelf en voor datgene wat voor jou belangrijk is. Het verschil tussen een positief nee en een aanval is dat je ook de ander respecteert terwijl je nee zegt tegen zijn verzoek of gedrag.
