Systeemdenken: huishoudelijk afval
• Massabalansen
Afvalverwerking - systeem
• Hoe ziet het systeem voor
eindverwijdering van huishoudelijk afval er uit in Nederland?
• Welk produkt/dienst, welke bewerkingen, welke kosten, milieubelasting?
• Schattingen van bovenstaande? Afval langs de weg, Soberiana, Panama, 2014 G.P.J. Dijkema © 2014
Afvalverwerking - systeem
• Hoe ziet het systeem voor
huishoudelijk afvalverwerking er uit in Nederland?
• Welk produkt, welke bewerkingen, kosten, milieubelasting?
• Schatting van bovenstaande?
AVR Huisvuilcentrale; G.P.J. Dijkema, © 2005
Afvalverwerking - systeem
• Systeemdiagram?
AVR Huisvuilcentrale; G.P.J. Dijkema, © 2005
Afvalverwerking - systeem
Inzameling
Transport
Verwerking
AFVAL
Restprodukt
http://www.arnbv.nl/Activiteiten/Re ststoffen/tabid/76/Default.aspx
De verwerking van afval
• Systeemkeuze en afbakening, voor analyse en ontwerp
• Inzameling - opties:
• integraal of gescheiden? (GFT-bak, glasbak, papiercontainer etc.)
• halen of brengen
• Transport - opties:
• vrachtauto, trein, of schip (vliegtuig)
• Eindverwijdering of nuttige toepassing, opties:
• vuilstortplaats (gecontroleerde stort)
• verbranding met energieterugwinning
• composteren (van GFT)
• grondstofterugwinning
• hergebruik en recycling
Inzameling
Transport
Verwerking
AFVAL
Restprodukt
De verwerking van huishoudelijk afval in Nederland - massabalans
bron: Nederland Afval in Cijfers,
Uitvoering Afvalbeheer, SenterNovem, 2007
Huishoudelijk Afval in Nederland, 1992-2012
1 [Mton] = 1 miljoen [Ton]
Afvalverwerking in Nederland. Gegevens 2012. Agentschap.nl, Oktober 2013
Huishoudelijk Afval in Nederland, 1992-2012
1 [Mton] = 1 miljoen [Ton]
Afvalverwerking in Nederland. Gegevens 2012. Agentschap.nl, Oktober 2013
Ontwikkeling huishoudelijk afval
(prognose van vóór de crisis)
bron: Nederland Afval in Cijfers, Uitvoering Afvalbeheer, SenterNovem, 2007
Capaciteit (vergund)
Afvalverwerking in Nederland. Gegevens 2011. Agentschap.nl, Augustus 2012
Afvalverbranding
• Systeem:
• Functie?
• Systeemgrens?
• Inputs & Outputs?
• Systeemelementen?
De verbranding van huisvuil
De grootschalige verbranding van
huisvuil (grijze container),
Afvalverwerking Zuid-Nederland, AZN (nu AEC Moerdijk)• AZN Moerdijk verwerkte in 2008 700.000 ton afval
• Daarbij ontstaan
• 180.000 ton bodemas
• 12.000 ton metalen
• De operatie is (volgens AZN (folder):
“schoon en erg milieu-vriendelijk”
• Is dat werkelijk zo? Welke informatie ontbreekt aan dit overzicht (uit PR-folder)?
De verbranding van huisvuil
(1) Is de afvalverbrandingsinstallatie AZN schoon en milieuvriendelijk??
(2) Wat zouden de kosten zijn voor verbranding van huisvuil?
Hoe krijgen we een antwoord op deze twee vragen?
Hoe ziet het systeemdiagram eruit?
De verbranding van huisvuil
(1) Afvalverbrandingsinstallatie AZN schoon en milieuvriendelijk??
(2) Wat zouden de kosten zijn voor verbranding van huisvuil?
(3) Hoe krijgen we een antwoord op deze twee vragen?
1. systeemdiagram opstellen 2. inputs & outputs uitrekenen
3. kosten en opbrengsten in beeld brengen
De verbranding van huisvuil
1. systeemdiagram opstellen
• op basis van kennis & informatie over dit systeem – bijvoorbeeld Ullmann’s Encyclopedia of technology (via
www.library.tudelft.nl), wikipedia, boeken, wetenschappelijke &
technische literatuur, bedrijfsinformatie etc.
• keuze systeemgrens,
systeemelementen, inventarisatie van stromen
2. inputs & outputs uitrekenen
3. kosten en opbrengsten in beeld brengen
Systeemdiagram
Verbranding met energieterugwinning
Aanvoer/Loshal (bunkering)
Rookgasreiniging (NOx, vliegas, zware metalen,
chloor, SO2 dioxines, kwik)
Slakopwerking (verwijdering
metalen tbv recycling) Roosteroven
(verbranding) Stoomketel (energiewinning)
Opslag (open lucht)
A f v o e r
Systeemdiagram
Verbranding met energieterugwinning
Aanvoer/Loshal (bunkering)
Rookgasreiniging (NOx, vliegas, zware metalen,
chloor, SO2 dioxines, kwik)
Slakopwerking (verwijdering
metalen tbv recycling) Roosteroven
(verbranding) Stoomketel (energiewinning)
Opslag (open lucht)
A f v o e r
Verbranding met
energieterugwinning
• Systeem-informatie:
• er is een gesloten stoomkringloop voor
energieterugwinning (vergelijk met centrale verwarming (CV) thuis)
• de schoorsteen is 80m hoog
• voor de verbranding van huisvuil wordt lucht gebruikt
Aanvoer/Loshal (bunkering)
Rookgasreiniging (NOx, vliegas, zware metalen,
chloor, SO2
dioxines, kwik)
Slakopwerking (verwijdering
metalen tbv recycling) Roosteroven (verbranding)
Stoomketel (energiewinning)
Opslag (open lucht)
A f v o e r
AZN Moerdijk - verwerking systeeminformatie
• AZN Moerdijk verwerkt 700.000 ton afval per jaar
• Daarbij ontstaan
• 180.000 ton bodemas
• 12.000 ton metalen
• Rookgas (CO2)
• 15.000 ton vliegas
• 3.000 ton gips
• 2.600.000 ton stoom
Stap 1 - keuze systeemgrens &
control volume
Control Volume t.b.v. vragen
Aanvoer/Loshal (bunkering)
Rookgasreiniging (NOx, vliegas, zware metalen,
chloor, SO2 dioxines, kwik)
Slakopwerking (verwijdering
metalen tbv recycling) Roosteroven (verbranding)
Stoomketel (energiewinning)
Opslag (open lucht)
A f v o e r
Energieterugwinning: water-stoom in gesloten kringloop
Control Volume t.b.v. vragen
Aanvoer/Loshal (bunkering)
Rookgasreiniging (NOx, vliegas, zware metalen,
chloor, SO2 dioxines, kwik)
Slakopwerking (verwijdering
metalen tbv recycling) Roosteroven
(verbranding) Stoomketel (energiewinning)
Opslag (open lucht)
A f v o e r Warmte-
wisselaar (energie- afnemer)
Kring- proces
Stap 2: boekhouden
inventarisatie inputs en outputs
Control Volume Aanvoer/Loshal
(bunkering) 700.000 ton
Rookgasreiniging (NOx, vliegas, zware metalen,
chloor, SO2 dioxines, kwik)
Slakopwerking (verwijdering
metalen tbv recycling) Roosteroven (verbranding)
Stoomketel (energie-
winning) Warmte-
wisselaar (energie- afnemer)
Verbrandings- Lucht
??ton
bodemas 180.000 ton metalen
12.000 ton
vliegas 15.000 ton
gips etc.
3.000 ton rookgas
??? ton Netto circulatie
2.600.000 ton
De grootschalige verbranding van
huisvuil - schoon, milieuvriendelijk?
• AZN Moerdijk verwerkt 700.000 ton afval per jaar
• Daarbij ontstaan
• 180.000 ton bodemas
• 12.000 ton metalen
• Rookgas (CO2)
(1) Wat is de hoeveelheid rookgas die door de schoorsteen wordt uitgestoten?
(2) Wat is de samenstelling van het rookgas (hoeveelheid CO2, dioxines, NOx, roet etc.)?
(3) Hoeveel aardgas wordt er bespaard?
• 15.000 ton vliegas
• 3.000 ton gips
• 2.600.000 ton stoom
Oplossing: boekhouden
Uw kennis van het systeem EN balansen…
• …stelt u in staat te “boekhouden” met de relevante Behouds wet
som(ingaande stromen) som(uitgaande stromen) - netto accumulatie
• .. dit geldt voor: elektronen, atomen, moleculen*, massa, energie, kippen, mineralen, etc.
*bij afwezigheid chemische reactie
Bron: http://www.utrecht-boekhouder.nl/
Materie- en energietransformatie behoudswetten
• LAW OF CONSERVATION OF MATTER AND ENERGY
• matter and energy cannot be created or destroyed
• matter and energy can be transformed into other kinds of matter and energy
• De Wet van Behoud van Energie staat ook bekend als
de Eerste Hoofdwet van de Thermodynamica
Oplossings-procedure
(zie ook dictaat TB142Ea)
(1)
Kies de systeemgrens & control volume;• gebruik daarvoor kennis van het systeem (2) Kies de te gebruiken grootheid / grootheden (3) Ga boekhouden met Behouds wet
som(ingaande stromen) som(uitgaande stromen) - netto accumulatie
• dus inventariseer álle stromen (4) Maak aanvullende aannamen
• bijv. “in een continu werkend systeem is bij stationaire operatie de accumulatie gelijk aan nul!”
• bijv. “de massa van schadelijke stoffen in rookgas is te verwaarlozen”
Resultaat systeemanalyse stap (2)
• Er is een additionele input, verbrandingslucht, hoeveelheid is onbekend
• Er is een output waarvan de hoeveelheid en samenstelling onbekend is
• NB de samenstelling van huisvuil is eveneens vooralsnog onbekend!
• Om te bepalen of het systeem “schoon en milieuvriendelijk” is, dienen we dus
ontbrekende gegevens te schatten / berekenen, c.q. informatie te verzamelen!
Berekenen ontbrekende gegevens met massabalans:
• (1) Inputs:
• lucht: stel X ton
• afval: 700.000 ton
•totaal: 700.000 + X
• (2) Outputs
• rookgas: stel Y ton
• vliegas: 15.000 ton
• bodemas: 180.000 ton
• metalen: 12.000 ton
• gips etc.: 3.000 ton
• totaal: 210.000 + Y
Berekenen resultaat met balans:
• (3) Massabalans:
• stel netto accumulatie of voorraadvorming = 0
• dan geldt:
som(inputs) - som(outputs) = 0
• (4) Resultaat
• 700.000 + X - 210.000 - Y = 0
• hoeveelheid rookgas = Y
• Y = 490.000 + X
Berekenen schatting van hoeveelheid verbrandingslucht
• benodigde informatie:
• verbrandings-reactie(s)
• samenstelling huisvuil
• samenstelling lucht
• massa / mol balansen
Bron:
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Incinerateur_de_dechets.JPG
Systeemanalyse uitvoeren:
(1) Kies systeemgrens & control volume;
(2) Kies de te gebruiken grootheid
(3) Ga boekhouden met Behouds wet som(ingaande stromen) som(uitgaande stromen) - netto accumulatie
• dus inventariseer alle stromen (4) Maak aanvullende aanname(s)
(5) Stel (voorlopig) onbekendes op “X”
G.P.J. Dijkema © 2009
Vervolg systeemanalyse
• Systeem is gekarakteriseerd, informatie verzameld, verantwoorde schatting van ontbrekende gegevens gemaakt
• Kunnen we nu iets zeggen of de AZN afvalverbrander
“schoon en milieuvriendelijk is”?
• Aanknopingspunten om te bepalen wat de kosten van
de verwerking van een ton huisvuil is?
Stap 2: boekhouden
inventarisatie inputs en outputs
Control Volume tbv vraag (1) Aanvoer/Loshal
(bunkering) 700.000 ton
Rookgasreiniging (NOx, vliegas, zware metalen,
chloor, SO2 dioxines, kwik)
Slakopwerking (verwijdering
metalen tbv recycling) Roosteroven (verbranding) Stoomketel
(energie- winning) Warmte-
wisselaar (energie- afnemer)
Verbrandings- Lucht
??ton
bodemas 180.000 ton metalen
12.000 ton
vliegas 15.000 ton
gips etc.
3.000 ton rookgas
??? ton Netto circulatie
2.600.000 ton
Resultaat stap (2)
• Er is een additionele input, verbrandingslucht, hoeveelheid is onbekend
• Er is een output, rookgas, waarvan de hoeveelheid en samenstelling onbekend is
• NB de samenstelling van huisvuil is eveneens
vooralsnog onbekend!
Berekenen resultaat met balansen:
•(1) Inputs:
• lucht: stel X ton
• afval: 700.000 ton
•totaal: 700.000 + X
•(2) Outputs
• rookgas: stel Y ton
• vliegas: 15.000 ton
• bodemas: 180.000 ton
• metalen: 12.000 ton
• gips etc.: 3.000 ton
• totaal: 210.000 + Y
Bereken gevraagde resultaten m.b.v.
systeemanalyse en balansen
• Hoeveelheid rookgas: systeemanalyse + massabalans
• Hoeveelheid CO
2: systeemanalyse + massabalans
• Additionele aannames te maken
• Opstellen verbrandingsreacties
• Rekenen met reacties, molen en massa (dictaat)
• Hoeveelheid uitgespaard aardgas:
• Systeemanalyse + energiebalans (dictaat)
• Opstellen verbrandingsreacties
• Lower Heating Value
Berekenen resultaat met balans:
•(3) Massabalans:
• stel netto accumulatie of voorraadvorming = 0
• som(inputs) - som(outputs)
= 0
•(4) Resultaat
• 700.000 + X - 210.000 - Y = 0
• hoeveelheid rookgas = Y = 490.000 + X
• X = hoeveelheid verbrandingslucht
• Gevraagd (1):
• Y = hoeveelheid rookgas
• Gevraagd (2) :
• CO2 in rookgas
Procedure voor berekenen Schatting verbrandingslucht Y
• Stap 1:
• maak geschikte aanname:
• bijvoorbeeld het brandbaar deel van huisvuil = gelijk aan
steenkool
• Bereken hoeveelheid benodigde zuurstof
• Gegevens:
• afval: 700.000 [ton/jaar]
• stookwaarde = 10 [MJ/kg]
• steenkool: 30 [MJ/kg];
• steenkool: verhouding C/H = 0.5
• lucht: N2/O2 = 4
• molgewichten
• O=16
• C=12
• H= 1
• N=14
Berekenen schatting van hoeveelheid verbrandingslucht
• Stap 2:
• Stel de verbrandings reactie is:
(CH)n + O2 --> CO2 + H2O
• deze aanname impliceert:
• afval = 1 deel steenkool + 2 delen inert
• stel nu n = 0.5, en bereken hoeveel zuurstof nodig is voor 1 ton afval.
• Stap 3
• Bereken in hoeveel ton lucht die zuurstof zit
• Stap 4
• Bereken de hoeveelheid CO2 die vrijkomt bij de verbranding van 1 ton afval
• Stap 5
• Bereken de hoeveelheid rookgas
Hoeveel aardgas wordt uitgespaard?
• Gegevens:
• De AVI produceert elektriciteit
• Met een rendement van 22%
• Eveneens stoom
• Rendement 38%
• Hoe bereken je de met
afvalverbranding uitgespaarde hoeveelheid aardgas?
• Welke gegevens heb je nodig om de hoeveelheid bespaard aardgas te berekenen?