Effecten van klimaatverandering op
grondwaterafhankelijke natuur.
Case Kleine Nete
Rekening houden met onzekerheden
Toon Van Daele
Effecten van veranderingen in klimaat en landgebruik op
potenties voor grondwaterafhankelijke vegetatietypen
Landgebruik
Klimaat
Hydrologie
Ecologie
Context
•
Natuurverkenning 2030
– Doel: mogelijke toekomstige evolutie natuur
– Impact van het beleid
– 6 Beleidscenario’s: Ruimtegebruik / Milieu / Beheer
– Socio-economische context
• 12% bevolkingsgroei tussen 2005 en 2030
• 2% jaarlijkse groei BBP
•
Deelproject ‘Moerasvegetaties’
– Doel: Effecten klimaat & landgebruik op grondwaterafhankelijke natuur
– Case studie stroomgebied Kleine Nete
•
Methodiek
– Modelketen
• Landgebruiksmodel (VITO)
• Infiltratiemodel – Wetspa (VUB)
• Grondwatermodel – Modflow (VUB)
Landgebruik
> Tekst
RuimteModel Vlaanderen
Scenario’s landgebruik
2030 - scheiden
2030 - verweven
2030 - referentie
2005
Scenario’s landgebruik
Landgebruik in Kleine Nete
-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5Vlaanderen stroomgebied vallei
Open ruimte Versteende ruimte Beroepslandbouw Groene ruimte Natuurbeheer
↓↓↓↓
Open ruimte &
↑↑↑↑
versteende ruimte
Groene ruimte en ruimte voor natuurbeheer nemen sterker toe in valleigebieden
Klimaat
•
27 klimaatscenario’s
– PRUDENCE project
– Referentieperiode: 1961 – 1990
– Scenario’s: 2071-2100
•
Belangrijkste kenmerken
– Neerslag: seizoenaliteit (
↑
winter /
↓
zomer)
– Toename gemiddelde temperatuur
– Toename potentiële evapotranspiratie
Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec m m /d a y 0 1 2 3 4 5 scenarios observed (1960-1991) average of scenarios
Klimaat
•
Neerslag
– Seizoenaliteit
Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec m m /d a y 0 2 4 6 8 scenarios observed (1960-1991) average of scenarios
Klimaat
•
Potentiële evapotranspiratie
Grondwater
•
Grondwatervoeding
–
↑
winter /
↓
zomer en najaar
Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
Grondwater
Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec
m m /d a y -2.4 -2.2 -2.0 -1.8 -1.6 scenarios observed (1960-1991) average of scenarios
•
Grondwaterstand
Ecologische potenties
•
NICHE Vlaanderen
– Eco-hydrologische rekentool
– Referentiegebieden: waarnemingen (vegetatieopnamen & meting van standplaatsfactoren) →relatie tussen abiotiek en vegetatietypes
– Abiotische randvoorwaarden →potenties voor vegetatietypes
•
8 grondwaterafhankelijke vegetatietypes
– Dotterbloemverbond – Mesotroof elzenbroek – Ruigte Elzenbroekbos – Moerasspirea verbond – Verbond van Zwarte zegge – Kamgras verbond
– Grote zegge
Enkele voorbeelden
Dotterbloemgrasland
Elzenbroekbos
Moerasspirea
Ecohydrologische procesketen
Grondwaterdynamiek
•
Gemiddelde hoogste grondwaterstand (GHG)
– Gemiddelde van de jaarlijks drie hoogste grondwaterstanden
•
Gemiddelde laagste grondwaterstand (GLG)
– Gemiddelde van de jaarlijks drie laagste grondwaterstanden
•
Gemiddelde voorjaarsgrondwaterstand (GVG)
– Gemiddelde grondwaterstand begin april
•
Kwel (Seepage)
Grondwater dynamiek
Potenties grondwaterafhankelijke vegetaties
• Totaal van 8 vegetatietypes
• Huidig klimaat (referentie 1960 – 1991)
• Huidig landgebruik (referentie 2005)
De Zegge
Olens broek / Langendonk
Visbeek
Liereman
Potenties grondwaterafhankelijke vegetaties
Berken broekbos Mesotroof elzenbroek Ruigte Elzenbroek bos Verbond van Scherpe Zegge Moerasspirea verbond Verbond van Zwarte zegge Dotterbloem verbond Kamgras verbond -30 % -20 % -10 % 0 % 10 % 20 % 30 %Procentueel verschil potentiële oppervlakte (%)
R R 0 5 R R 30 R S 3 0 R V 30 E R 3 0 -20 -15 -10 -5 0 5
Referentie
Europa
Potenties grondwaterafhankelijke vegetaties
Klimaateffect gemiddeld ongeveer -5%
Landgebruik referentiescenario (RR2030) -5% extra
Europees scenario (ER2030) slechts -2 % extra
Conclusies
•
Klimaatverandering
– Meeste klimaatscenario’s hebben een negatief effect op
grondwaterafhankelijke vegetaties
– Hogere infiltratie verminderd negatieve effecten
(
↑
infiltratiegebied
→ ↓
grondwaterschommelingen)
•
Ruimtegebruik
– Grote invloed op potentieel areaal (op vrij korte termijn)
– Aangepast ruimtelijk beleid (Europa scenario) kan ruimte voor
natuur in valleigebieden vrijwaren
Onzekerheden m.b.t. klimaatverandering dienen - naast
andere milieudrukken – meegenomen te worden
Onderzoeksvragen & kennisleemten
• Hoe omgaan met een combinatie van onzekerheden voor meerdere milieuparameters? – Klimaat
– Ruimtegebruik
– Milieu (verzuring, vermesting)
– Hydrologie (waterbeheer, overstromingen, grondwater)
• Effect van verschillend overstromingsregime – Overstromingsduur & diepte
– Waterkwaliteit
• Effecten van extremen
– Grotere meteorologische verschillen: intensieve neerslag / extreem droge zomers / extra natte winters
– Eco-hydrologische modellen rekenen met gemiddelde toekomstige toestand – Aanpassing van eco-hydrologische modellen vereist
• Fysiologische en bodemfysische processen – Directe invloed temperatuur
– Hogere CO2 concentraties
• Andere ‘natte’ natuur (regenwater gevoed) – (Natte) heidesystemen
– Aquatische natuurtypes (vennen, beken) – Exoten
• Beheer
Adaptatiebeleid
•
Principes integraal waterbeheer zijn ook geschikt voor het klimaat adaptatiebeleid:
• Bevorderen van infiltratie
• Vasthouden van water in brongebieden • Ruimte voor water
• …
•
Ook nu al niet geadapteerd aan het huidige klimaat
– Ook zonder klimaatverandering nood aan meer ‘robuuste’ natuur
•
Creëren van voldoende grote natuurgebieden
– Biedt soorten de mogelijkheid binnen een gebied te migreren – Adaptatiebeleid en ruimtebeleid gaan samen
•
Vrijwaren natuurlijke overstromingsgebieden
– Biedt ook kansen voor natuur
