Beste Democraten.
Namens D'33. waarbij de D' staat voor Driebergen en 33 voor een groep van 33 raads-en statenie- den uit het hele land. nodigen wij U uit voor een nieuwjaarsbijeen- komst.
Niet zo maar een uit de vele, maar een heel bijzondere.
Waarom zo bijzonder hoort of/en ziet u wel..;
Deze nieuwjaarsbijeenkomst vindt plaats op ZA TERDAG S JA- NUARI 1985 IN MUSIS SACRUM IN ARNHEM. OM 11.00 UUR.
Ontvangst en koffie vanaf 10 uur.
Hetgeheelzal durentotongeveer half vier. Het is wel uitdrukkelijk de bedoeling dat U er om 11 uur Uiterlijk bent.
Ook al moet U er misschien flink Voor reizen. kom toch. want het is de moeite waard ...
Uw afdelingsvoorzitter heeft NS- reductiebonnen voor een dagre- tour.
Tot ziens op S januari!
Stuurgroep D'33.
l
Jaargang 17- nr. 15- 14 december 1984
0'66-lijn slaat aan
door Jos Campman
Al ruim driehonderd telefoontjes zijn de afgelopen drie weken binnengekomen op de Wat-heet-gewoonlijn, het klachten- nummer van D'SS voor mensen die zich gedupeerd voelen door het gezinsdenken van het kabinet Lubbers.
Driehonderd telefoontjes. Dat zijn driehonderd harde bewijzen van het dis- criminerende overheidsbeleid ten op- zichte van alleenstaanden, samenwo- nenden, tweeverdieners en zogenaamde voordeurdelers. Dat zijn ook even zovele sympathiebetuigingen voor de D'SS-stel- ling dat de staat alle mensen gelijk moet behandelen, hoe ze ook wonen en leven.
De D'SS-lijn slaat aan, blijkt uit de storm- loop op het speciale telefoonnummer.
Déze D'SS-lijn, de voor veel Democraten toch wat ongewone manier van politiek bedrijven via opvallende actie, slaat aan. Dat leren de positieve reacties van- uit de partij. En dat bewijst ook de uitge- breide berichtgeving in kranten en op de radio.
De Wat-heet-gewoonlijn is een initiatief van Tweede Kamerlid Louise Groenman.
Ze kondigde de telefoonactie aan tijdens de D'SS-studiedag .. Gezin als norm?".
Inventarisatie
Volgens Groenman was een inventarisa- tie van ·klachten over het gezinsdenken en het daaruit voortvloeiende kabinets- beleid nodig om aan te tonen dat veel mensen hierdoor steeds meer in proble- men komen. Het kabinet meent dat al- leenstaanden en alternatieve leefvor- men best extra kunnen inleveren, omdat
ze toch geen gezin hebben om voor te zorgen.
De telefoontjes leren dat dit beslist niet het geval is. Vooral mensen met lagere inkomens moeten zo veel méér belasting en sociale premies betalen, dat ze aan de rand van de financiële afgrond staan.
Voor alle duidelijkheid: D'SS heeft niets tegen het gezin. De Democraten vinden dat het leden vrij staat om voor een be- paalde leefvorm te kiezen. Dat kan het gezin zijn, dat kan bijvoorbeeld ook het alleen wonen zijn. Daarom is het princi- pieel onjuist als door de overheid bepaal- de leefvormen worden achtergesteld.
Een kabinet dat bezig is het gewone ge- zin voor te trekken moet daarop kritisch worden aangesproken. Bovendien, wat heet gewoon?
Statistieken tonen aan dat volgend jaar al zestig procent van de bevolking niet meer in gezinsverband woont.
Vragen
Het kabinet kritisch aanspreken op het gezinsdenken en het achterstellen van andere leefvormen. Dat is wat Louise Groenman en haar vijf fractiegenoten keer op keer doen. Daarbij speelt de via de Wat-heet-gewoonlijn binnenkomende informatie een belangrijke rol.
Een aantal klachten heeft inmiddels ge- leid tot schriftelijke vragen van Louise Groenman aan de staatssecretaris van Van der Reijden van Volksgezondheid.
Bejaarden en alleenstaanden- en met name alleenstaande bejaarden- blijken in toenemende mate overvallen te war-
den door controleurs van het zieken- fonds. Tijdens onaangekondigde bezoe- ken aan huis worden niets vermoedende mensen door ziekenfondsfunctionarissen bezocht. die eisen dat alle informatie wordt verstrekt over hun financiële posi- tje. Ook spaarbankboekjes dienen te worden overlegd.
Nieuw is verder dat bij het bepalen van de hoogte van de premie voor gehuwde ouderen steeds vaker wordt gekeken naar de waarde van het huis. In veel ge- vallen is daarom sprake van een fikse verhoging.
Zwartboek
Alle klachten moeten uiteindelijk resul- teren in een D'SS-zwartboek, dat wordt aangeboden aan het kabinet. In de hoop dat met name de VVD~ bewindsl-ieden zich er iets van aantrekken.
..Nog tijdens de algemene beschouwin- gen hield VVD-leider Ed Nijpels een roe- rend verhaal over het individu als hoek- steen van de samenleving", aldus Groen- man ... Maar als het er op aan komt. bij- voorbeeld bij de behandeling van de tweeverdienerswetgeving, onderstreept de VVD in feite de CDA-filosofie dat het gezin de hoeksteen van de samenleving is."
Omwille van de lieve vrede in de coalitie is, zoals Maarten Engwirda onlangs nog zei tijdens een spreekbeurt in Schagen, de VVD bereid heel wat van de liberale principes in te leveren. De D'SS-lijn is wat dat betreft duidelijk. Gelijke behande- ling van iedereen. Dat is een zaak waar D'SS voor staat.
lDCHlN
De uitgave van de Democraat ge- schiedt onder verantwoordelijkheid van een door het Hoofdbestuur be- noemde redactieraad.
Samenstelling: Ellen Beek, }os Camp- man, Ewout Cassee, Roe! Heskamp.
Gauke Tanja, Marie-Louise Tiesinga, Ed V eens tra, Martin Voorn, Mieke van Wagenberg.
Kernredactie: }os Campman. Roe!
Heskamp, Gauke Tanja, Martin Voorn.
Eindredacteur: Roe! Heskamp.
Correspondentie, kopij e.d. richten aan het redactiesecretariaat:
Bezuidenhoutseweg 195, 2594 AJ Den Haag.
De Democraat
De Democraat wordt gratis toegezon- den aan de leden van D'66. Niet-leden kunnen zich abonneren voor f 35,- per jaar. Losse nummers zijn à 2.50 per stuk verkrijgbaar bij het secreta- riaat.
De Democraat verschijnt 15 maal per jaar. Hetvolgendenummer(nr. 1-'85) verschijnt op 19 januari 1985.
Kopij datum: vrijdag 21 december, 12.00 uur. (Vervroegd i.v.m. vele feestdagen)
Advertentietarieven:
lil pagina: f 2000,- 1/2 pagina: f 1200,- 1/4 pagina: f 750.- 1/8 pagina: f 450,- 1/16 pagina: f 275,- Oplage: 8000 ex.
Druk: Brouwer Offset BV/Utrecht
Vormgeving: Hans Hohmann
Partijsecretariaat Bureau SWB D'66 Bureau PS VI D'66 Bezuidenhoutseweg 195 2594 AJ Den Haag Telefoon: 070-858303 giro 1477777
Partijvoorlichting: 070-858303/832468 Fractievoorlichting: 070-614911, tst 3271
.. Wat-heet-gewoon-lijn": 070-850788.
(Tot 1 januari)
2
15 december: vergadering AD- VIESRAAD, 10.30, ,,HofvanHol- land", HILVERSUM;
15 december: D'66-RADIO-UIT- ZENDING, 18.20 uur, Hilversum 5;
17 december: spreekbeurten ('s avonds):
Marjolein Driessen-DOORN Harry Terwisse- WYCHEN 19 december: spreekbeurten ('s avonds):
Erna Maas- ARNHEM
21 december: KERSTRECES be- gint;
24 december- 2 januari: LANDE- LIJKSECRETARIAAT GE- SLOTEN!!
29 december: D'66-RADIO-UIT- ZENDING, 18.20 uur, Hilversum 5;
5 januari: NIEUWJAARSBIJEEN- KOMST van de 33 van 3-bergen.
Zie de voorpagina;
5 januari: FEEST IN GENNEP. Zie rubriek Stad en Land;
Advertentie
REGIO GELDERLAND Uitnodiging aan alle leden Op 10 januari 1985
Regioborrel/Instuif Thema:
.. D'66- Erop of eronder?!"
Plaats: Restaurant .. Onder de Luifels"
Hanzestraat 202 Arnhem-Presikhaaf, (bij Rijkskantorengebouw) bereikbaar met stadsbus 6of8
Aanvang/ontvangst 19.30 uur
Koffie en eerste drankje worden u aangeboden door het Regiobestuur
.. Kopstukken" uit het Haag- se worden uitgenodigd!!
8 januari: spreekbeurten ('s avonds):
Marjolein Driessen- CUIJK;
10 januari: REGIOBORREL/IN- STUIF regio Gelderland; zie el- ders op deze pagina;
10 januari:;ARV/NIEUWJAARS- BORREL Jonge Democraten Groot-Amsterdam; 20.00 uur, ,Eik en Linde", Plantage Middenlaan 22, AMSTERDAM;
12 januari: D'66-RADIO-UITZEN- DING; 18.20 uur, Hilversum 5;
14 januari: spreekbeurt van Laui- se Groenman in de afdeling GRONINGEN;
l7januari: THEMA-AVOND ,,On- derwijs en informatiemaatschap- pij/democratie"; 20 uur, , , Trafal- gar Pub", EINDHOVEN; Gast:
Chel Mertens;
17 januari: vergadering HOOFD- BESTUUR, 19.30 uur, Jaarbeurs- congrescentrum, UTRECHT.
"Zeden en straffen"
De ErasmusUniversiteit organi- seert in samenwerking met het COC en de NVSH een studiedag rond de nota,, Zeden en straffen"
(van COC en NVSH).
Datum: vrijdag l februari 1985;
Tijd: 10.00-l7.00uur;
Plaats: gebouw Hoboken, Dr. Mo- len waterplein 50, Rotterdam;
Inleiders: Dr. Hein Roethof en Prof. Dr. Jaqueline Soetenhorst- de Savornin Lohman.
De studiedag is in de eerste plaats bedoeld voor juristen en voor hen die in hun beroep of vrij- willigersactiviteiten te maken hebben met de seksualiteitswet- geving en de toepassing daar- van. Deelname is gratis, maar beperkt tot 250 personen.
Aanmelden bij: NVSH, Postbus 64, 250 l CB Den Haag; tel. 070- 469709 (de heer Van der Lelij).
Daar kunt U ook de nota en het definitieve programma be- stellen.
IN MEMORIAM BAREND FERMAN
Ik zal de halmen niet meer zien noch binden ooit de volle schoven,
maar doe mij in de oogst geloven waarvoor ik dien ...
Adriaan Roland Holst Sinds ik Barend 25 jaar geleden leerde kennen, voelde ik mij tot hem aangetrokken en heeft hij mij vertederd. Dat is zo gebleven.
Bij de D'66-congressen, waar hij een trouwe bezoeker was. Zel- den actief in het debat, maar altijd in gesprek. Als je hem zocht moest je eerder in de wandelgangen of de kindercreche zoeken dan bij het hoofdbestuur of kamerfractie.
Dat bleef ook zo, toen hij vijf jaar geleden burgemeester van Muiden werd. Hij was wat burgemeesters zelden zijn: ontwape- nend. Niet belangrijk willen lijken, geen stand ophouden, geen rol spelen. Dienen. Zo heeft Muiden hem leren kennen. Niet als de bestuurder met grote prestaties op zijn naam (daar kwam hij door zijn ziekte niet eens aan toe), maar als een mens die contac- ten zocht en zich kwetsbaar durfde op te stellen.
Vaak heb ik hem om zijn gave benijd in alle rust te genieten van de natuur, van het buitenleven. De gave van het in volle over- gave kunnen lezen. De gave van het dienen.
Ik geloof vast in zijn oogst.
Jan Dirk van Ketwich Verschuur
IN MEMORIAM
JHR.MR.M.L.DE BRAUW
Verdwenen is de man van de joviale klap op de schouder, met het wat krakerige stemgeluid en het onmiskenbare accent, die geen trap opkwam zonder ten minste twee treden tegelijk te nemen.
Verdwenen de discussieleider die het Brede Energiedebat met plezier, vol verve, nauwgezet en op onnavolgbare wijze naar een knap en afgewogen eindresultaat voerde, ondanks het kerend tij van de energiesituatie, ondanks de wegebbende politieke be- langstelling.
Verdwenen de politicus die een hekel had aan de verstarde politieke kaders, zich een pragmatisch hervormer achtte, maar zijn geesteskind op de klippen zag lopen en vervolgens in de achterhoede bleef van wat hij als de meest nabijgelegen poli- tieke club beschouwde.
De Brauw was een man die zijn eigen pad volgde, geen conces- sies deed waar hij ze niet nodig achtte, zoals ten aanzien van zijn uiterlijk of typische wijze van uitdrukken, maar ciaaarbij wel openstond voor ieders opvattingen. Hij nam iedereen voor wat hij was, en ging ervan uit dat de ander dat ook zou doen.
Een wonderbaarlijk carrièrepatroon van een persoonlijkheid die niet paste in de geijkte kaders en die de herinnering nalaat van iemand die de moed had daar op een zeer eigen wijze tegenin te gaan.
Peter Ragedoorn
MEDEDELII\GEN
Koop de
Mandela-penning
Wie de Zuidafrikaanse gouden munt, de Krugerrand, koopt be- legt in apartheid. Wie de Mande- la-penning koopt steunt de bevrij- dingsstrijd.
GENNEP Herinnering
Zaterdagavond 5 januari 1985.
Groot democratenfeest in Hotel de Kroon, Markt 11. tel.
08851-11612.
Kom op democraten!
Maar dan ook allemaal. ...
's Morgens eerst met zijn allen- want daarin schuilt nu onze kracht, moet dus echt gebeuren -naar Arnhem.
En dan als beloning, op naar het Gennep se D'66-bastion. (Van Arnhem naar Gennep is een goede verbinding.)
Het Nieuwjaarsfeest wordt o.a.
opgeluisterd met het nationale D'66-Cabaret. Ook wordt de vi- deofilm ten doop gehouden:
, , Waarom in Gennep wel?"
Vanaf l9.00uurbentUwelkom, dit in verband met de mensen die van Arnhem komen. Later komen kan dus ook.
Slapen. Blijven slapen kan wor- den geregeld, zowel in het hotel waar we verblijven en andere hotels, maar ook bij de Gennep-
Zoals Paul Kruger het symbool van de blanke overheersing is, zo werdNelson Mende la het sym- bool van het verzet tegen de apartheid. Mende la, leider van de bevrijdingsbeweging ANC, zit al sinds 1962 in de Zuidafrikaanse gevangenis.
U kunt het verzet in Zuid-Afrika steunen door een Mandela-pen- ning te kopen. De opbrengst is be- stemd voor scholingswerk van de zwarte mijnwerkersvakbonden.
Hoe kunt u de Mandela-penning (ook in hangervariant verkrijg- baar) bestellen?
Stort minimaalf 10,- op giro 26655 t.n.v. Bevrijdingsfonds Ko- mitee Zuidelijk Afrika, Amster- dam o.v.v ... Mandela-penning"
(evt ... hanger").
se Democraten thuis. Over- nachten mag dus geen spelbre- ker worden!
Aangezien we alles zo goed mo- gelijk willen voorbereiden vra- gen we U wel even, liefst vóór l januari. te bellen:
LidyJansen Mieke Rutten
Paul Wessels
-08851-12392 -08851-13720 -08851-12580 Jonge Democraten, we rekenen ook op jullie!
Bellen.Doen.doen,doen!
ZUID-HOLLAND
Algemene Regio Vergadering De in de november -Democraat aangekondige ARV zal worden gehouden op maandag 21 januari 1985 in het Provinciehuis, Ko- ningskade l, Den Haag; aanvang 20.00uur.
Agenda: streekplannen Zuid-Hol- land-Oost ep. Zuid-Holland-West;
financieel verslag en décharge penningmeester 1984; begroting 1985; voorstel tot opheffing subre- gio's, behalve Rijnmond.
TUSSEN DROOM EN WERKELIJKHEID Al een paar jaar is het wat stil, maar nou wordt het menens. Ze hebben me verteld dat we een vijfde colonne heb- ben en die heeft nu het sein op groen gekregen. Ernst Bakker is als eerste begonnen, begreep ik uit de HP. Het schijnt dat die de aanvoerder is. Hij moestonrust zaaien in de VVD. De meest rechtse elementen moeten daar buitenspel worden gezet. Daar- om zweepte hij Henk Vonhoff op tot een woeste actie tegen Neelie. Onbe- trouwbaar heeft Vonhoff haar ge- noemd.
Precies als die twee VVD-ers van de RSV. Ook onbetrouwbaar. Dieklap- ten uit de school over Van Aardenne.
Die had ook watfout gedaan, of juist niet gedaan. Maarten had het kenne- lijk gezien en die was naar Van Dijk gegaan. En toen is die CDA-er toch zo ontzettend boos geworden!
En dan Ed Nijpels. Dat is een hoofd- stuk apart. Die heeft niet eens door, hoezeer z'n eigen vrouw hem nog voor ons in de gaten houdt. Ze heeft hem ookprimagesouffleerd ... De Vries en z'n vrindjes, diezijn niet nu pas onbe- trouwbaar, maar dat zijn ze al twee- duizend jaar." (Dat wist ze nog van vroeger.) Nou ja, nu is het dus een rotzooi. VVDopgedeeld in een goeie en eenslechte helft. VVD en CDA die mekaar niet meer kunnen zien of luchten. Dat komt nooit meer goed.
Einde, afgelopen!
Nu schijnt in Des In des dan maar be- sloten te zijn, toch eindelijk dat kabi- net PvdA!VVD te vormen. En dat heb- ben wij, d.w.z. onze vijfde colonne, bewerkstelligd. Maar we zijn nog niet klaar hoor. Want die twee kunnen dat nooit alleen.
Nee, eerlijk is eerlijk. er gaapt nog een kloof tussen die twee. Die hebben een brug nodig. En die brug dat zijn
WJÏ.
En geen klein hangbruggetje hoor.
Nee een grote stevige brug moet het Worden. Er komen weer mooie tijden.
"Van zes zetels (helemaal) naar te- rug" Daag Democraten '66.
GaukeSatyricus Tanja
3
Alleenstaande qaat er op achteruit
De paradoxen van de individualisering
door Paul de Graaf
, ,Individualisering" is één van de thema's waarmee D'66 zich wil profileren. Wat bete- kent individualisering en is individualisering wel zo voordelig voor individuen? Over hoe een gezinsnorm alleenstaanden beschermt en andere paradoxen: een discussiestuk.
Het N ajuarscongres verwierp een motie van Leo de Graaf, waarin stond,, dat het blijven toetsen op leefvorm (d.w.z. bezien of er in de leefeenheid nog andere inkomens zijn) recht- vaardiger is dan het blijven toetsen op ar- beidsverleden èn meer recht doet aan de indi- viduele verantwoordelijkheid." Gelijke be- handeling voor iedereen in de sociale zeker- heid dus, ongeacht de leefvorm (alleenstaan- deofniet).
Iedereen dient immers voor de overheid gelijk te zijn, zodat het onacceptabel is wanneer de staat een partner in een relatie anders behan- delt dan een alleenstaande. De overheid heeft niets te maken met de manier waarop men zijn leven wenst in te richten. En interesse in, laat staan controle op samenlevingsvormen druist in tegendepri vacy. Ja? Ook als we naar de consequenties kijken van dit ogenschijn- lijk zo nobele principe? Wat is individualise- ring trouwens? (En wie willen het zo graag?).
In de discussienota Sociale Zekerheden voor het Najaarscongres wordt individualisering geformuleerd als het creëren van een wetge- ving waarin de afhankelijkheid van mensen geen uitgangspunt is. Uitstekend, maar wat komt daarvan terecht als we in de sociale zekerheid geen rekening meer houden met leefvorm? Ik zal me daarbij beperken tot het minimum-niveau, omdat dat in de sociale ze- kerheid het meest interessant is.
De historie van de minimum-uitkering In de jaren zestig kreeg het sociaal denken vorm in de uitvinding van het minimumloon, wat voldoende zou moeten zijn om een gezin van te onderhouden. (Ha, het gezinsdenken!) Dit werd aanvankelijk gesteld op f 100,- per week. In de zeventiger jaren werd de hele wereld zó aan elkaar gekoppeld, dat voor ge- zinnen alle minimale sociale zekerheidsuil- keringen netto het netto minimum loon ople- verden.
Van deze gezinsnorm zijn afgeleid de be- staansminima voor anderen: 90% voor één- oudergezinnen, en 70% voor alleenstaanden (netto van de netto-norm). En om het verhaal van de (boven- )modale D'66-er niet te abstract te maken: We hebben het dan over momenteel f 1.450,-resp. f 1.300,-, resp. f 1.010,-per maand (netto, na aftrek van ziekenfonds- premie).
Individualisering van de (minïmale) uitke- ringen
Strikte individualisering van uitkeringen le- vert voor iedereen als minimum een even hoogbedrag(b.v. inde AOW, de bijstanden de minimum-daglonen als u die wilt handha- ven); daarvoor bestaan in eerste instantie twee mogelijkheden:
1) Iets van f 1.010,-: het bedrag waarvan we zeggen dat een alleenstaande het minimaal nodig heeft. Voor wie,, toevallig" een partner heeft met óók een minimaleuitkering, bete- kent dit een netto-huishoudinkomen van f 2.020,- per maand, al mag ik van velen zo niet redeneren. Ik doe het toch.
2) 50% van f 1.450,- ofwel iets van f 725,- (wat de regering nu voorgehuwden met AOW wil).
Daar komt een alleenstaande zeker niet van rond. Of we moeten een toeslag geven, maar dat is tegen de zuivere leer in.
Optie I) is echter wel wat duur. Zeker als we,
omdat we van de EG (3e richtlijn) en van ons- zelf niet mogen discrimineren, de RWW (de bijstand) niet alleen voor (vaak mannelijke) kostwinners openstellen, maar voor iedereen die ,,zichbeschikbaar stelt voorde de ar- beidsmarkt". Dàt kan tante Truus met alleen al ruim 800.000 officiële werklozen natuurlijk makkelijk beweren.
Gevolg van de strikte individualisering is nu, dat partners samen bijna f 600,- boven hun bestaansminimum gegarandeerd krijgen, waarmee bijv. AOW en bijstand méér worden dan een minimum-voorziening, en alleen- staanden niet boven hun bestaansminimum komen! Bovendien zal waarschijnlijk door de hoge kosten de norm snel dalen, wat het voor
een alleenstaande ook niet leuker maakt. De prijs voor individualisering is dan ook: alle uitkeringen omlaag. Ex-Europees Commissa- ris Henk Vredeling, lid van de Emancipa ..
tieraad en voorstander van individualisering, zegt dit er ook altijd eerlijk bij. (En dan wordt het stil rondom hem).
Individuele draagkracht en gezinsdraag- kracht
Deze consequentie is natuurlijk niet leuk. Niet alleen komt een alleenstaande in een relatief slechtere situatie dan iemand met een part- ner, maar iemand met een partner gaat er ook fors op achteruit als hij/zij van de relatie af wil!
Ik ben er hierna van ui !gegaan dat , , het be- staanminimum" van meerpersoonshuishou- dens en dat van alleenstaanden zich als 100:
70 verhouden. Misschien is het meer, mis- schien is het minder, maar dat is hier niet essentieel: de verhouding is nl. nièt 2: Lende individualisering resulteerde wèl in (huis- houd-)inkomens in die ver houding. Van sa- menwoning gaan immers besparende effec- ten uit, bv. op het terrein van de woonlasten, een aantal andere vaste lasten en sommige duurzame gebruiksvoorwerpen. En op mini- mum niveau besteden bv. meerpersoons huis- houdens in huurwoningen alleen al aan de woonlasten inmiddels gemiddde ld 31,8% van het besteedbaar inkomen (na verrekening huursubsidie)!
Sommigen werpen dan tegen dat je voor iemands draagkracht of welvaart niet naar het gezinsinkomen moet kijken, maar naar het individuele inkomen. In het eerste geval zou nl. impliciet verondersteld worden dat al- le gezinsleden naar behoefte profiteren van het gezinsinkomen en dat de welvaart voor iedereen in het gezin gelijk is, en dat zou maar de vraag zijn. Als die verschillen echter te groot zijn, zou de relatie verbroken moeten kunnen worden; en juist dàn wordt in een geïndividualiseerd stelsel het verschil nog groter. We wilden toch geen afhankelijkheid van mensen meer? Welnu, afhankelijkheid is juist wanneer je niet uit je relatie weg kan (zonder er fors op achteruit te gaan). Wie jaagt ook al weer mensen een relatie in? Juist, een gedifferentieerd bestaansminimum biedt de werkelijke vrijheid te kiezen voor het begin- nen of het beëindigen van een relatie. Het lijkt mij dan ook voor de emancipatie van belang,
dat aan de voorwaarde van verzelfstandiging (van AOW en bijstand) wordt voldaan. Echter juist niet dat aan ongedifferen ti eerde be- staansminima per persoon worden gegaran- deerden uitgekeerd.
Centraal bij de vormgeving van het principe van individualisering zou immers moeten staan het scheppen van voorwaarden, zodat men optimaal in de leefvorm kan leven die men zelf wil, niet een blinde, ,gelijke behan- deling van iedereen, ongeacht leefvorm". Het is zelfs zeer de vraag of het eerste überhaupt bereikt kan worden via die blinde, ,gelijke behandeling". Gevreesd moet dan ook wor- den, dat wat door velen,, individualisering"
genoemd wordt, voornamelijk ten gunste komt van mensen (vooral vrouwen) met een partner, mogelijk ten koste van éénver- dienershuishoudens, maar zeker ten koste van alleenstaanden. Goed voor tante Truus, zolang ze maar mevrouw van Leiden blijft heten.
De paradox van de individualisering is dat het individu- alleenstaande- er op achteruit gaat, terwijl gehuwden erop vooruit gaan. De eis tot individualisering komt dan ook niet van het individu (tenzij deze niet door heeft dat de huwelijkswetgeving op sociaal-econo- misch terrein de gehuwden benadeelt) maar van de ongehuwd samenwonenden. Juist nu de overheid de voordelen van het ongehuwd samenwonen wil afromen en bijv. hun AOW net als bij gehuwden op zo'n f 700,- per per- soon wil brengen, claimen zij hun formeel- juridische status van individu. En daar sa- menwonenden lagere noodzakelijke kosten van levensonderhoud hebben is het gerecht- vaardigd, dat de overheid alleenstaanden an- ders behandelt dan samenwonenden en hen van een relatief hogere uitkering voorziet. De tweede paradox van de individualiseing le- vert langs economische weg pressie op tot tot relatievorming of -handhaving. Terwijl zij juist bedoeld was om het individu vrij te laten in het bepalen van zijn relaties.
Criteria
Willen we echter inderdaad alleenstaanden anders (beter) behandelen, dan rest ons nog een probleem: objectieve criteria wat samen- wonenden en wat alleenstaanden zijn. In de uitkeringssteer hanteert de overheid meer en meer hetbegrip , , economische eenheid" als grondslag (inclusief onderhoudsplicht voor niet-gehuwden). terwijl in de heffingssteer sinds de Tweeverdienerswetgeving nog een stap verder is gegaan doordat de eis van een relatie is vervallen en het woonadres centraal staat.
Deze laatstedefini tie van economische een- heid heeft als voordeel dat ze objectief contro- leerbaar is (en voor vaststelling van het offi- ciële woonadres hoeven heus geen tanden- borstels te worden geteld); ze heeft als nadeel dat ze onzin is. Voordeurdeling met zakelijke relatie (bv. kamerbewoner- hospita) dient dan ook te worden uitgesloten. In dit verband wijs ik er overigens op, dat de inkomsten uit kamerverhuur e.d. belastbaar zijn, dus zó fraude-gevoelig is deze, ,ontsnappingsmoge- lijkheid" nu ook weer niet.
Om u hier rustig over te laten denken, zal ik over verdere details betreffende het door mij voorgestane cri ter i urn hier niet verderuitwei- den. Liever eindig ik met de huiskamervraag:
wat gebeurt er als we de huursubsidie indivi- dualiseren? Voor de alleenstaande met het goede antwoord staat de prijs beschikbaar.
Paul de Graaf is voorzitter van de regioZuid- Halland van D'66 en hoofd afdeling sociaal- economisch onderzoek bij het Bureau voor Strategisch Marktonderzoek te Delft.
ADVIESCOMMISSIE TEN BEHOEVE VAN RAADS-EN STATENLEDEN (CAR)
Eind vorig jaar beeft bet Hoofdbestuur -na versebeidene verzoeken daartoe
"uit bet land"-de CARingesteld. De commissie spreekt namens bet Hoofd- bestuur en fungeert dan ook onder di- recte verantwoordelijkbeid van bet HB in de persoon van de vice-voorzit- ter politiek.
De taken van de CAR zijn:
- verzamelen en verstrekken van in- formatie over landelijk ingenomen standpunten, voor zover deze van be- lang zijn voor bet regionale en! of loca- le niveau;
- verzamelen en verstrekken van in- formatie over door D'66 in raden en staten ingenomen standpunten;
- adviseren van betrokkenen bij in te nemen standpunten in raden en staten;
- adviseren over procedurele aange- legenheden in raden en staten;
- organiseren van bijeenkomsten, bijv. vanraads-en statenled en, van burgemeesters en wethouders, porte-
feuille-overleg.
Leden van de commissie zijn: Henk Zeevalking(voorzitter), Machleid Ver- snel-Scbmitz, FransRogier, Katrien Fenders, Loebas Oosterbeek, Marcel Houtkamp, ]opie Bogaard-Quaak, Bob van den Bos (namens het HB), Ko Antbonisse.
Een groot aantal D'66-vertegenwoor- digers in Provinciale Staten en ge- meenteraden hebben in bet afgelo- pen jaar de weg naar de CAR gevon- den. U misschien nog niet? Toch maar doen: Bezuidenboutseweg 195, 2594 A/Den Haag.
4
"Niet om het zieltjes-winnen"
D'66 en kiesrechtvoor buitenlanders
door Tineke Stegernon
Op lOnovemberjl. organiseerde de werkgroep KNNI (Kiesrecht Niet-Nederlandse Ingezetenen, buitenlanders dus) een informa- tieve dag in hotelSmits in Utrecht.
De contactpersonenuit de afde- lingen kwamen daar bijeen om met elkaar van gedachten te wis- selen over de mogelijkheid bin- nen de afdelingen en in de ge- meenten aandacht te schenken aan het kiesrecht voor niet-Ne- derlanders. Verder om een inven- tarisatie te maken van de midde- len waaraan men behoefte denkt te hebben. Bovendien leek het nuttig om eens met elkaar kennis te maken, zodat men in de toe- komst wellicht wat gkelijker met elkaar contact zou kunnen opne- men voor het uitwisselen van in- formatie. De aanwezigen kregen dus een lijst van namen en adres- sen, plus nog ander informa- tiemateriaaL waaronder een sa- menvatting van de minderheden- nota, anti-racisme-materiaaL minderheden-bulletin enz.
, .Minderheden meer toekomst"
Roger van Boxtel hield een korte inleiding over de juridische kan- ten van het kiesrecht en de in- houd van de Kieswet. die op dit moment bij de Kamer ligt.
Adri de Vries gaf een overzicht
van de meest opvallende conclu- sies van het rapport , , Minderhe- den meer toekomst". Dit rapport geeft een goed overzicht van de politieke belangstelling van de diverse groepen vreemdelingen, de mate waarin zij georganiseerd zijn, en op welke wijze zij het meest toegankelijk zijn voor infor- matie. Uitdrukkelijk werd gesteld dat het D'66 niet gaat om,, zieltjes
winnen", maar dat wij het kiesrecht principieel van groot belang vinden voor een grotere betrokkenheid bij het bestuur van ieder die in Nederland woonach- tig is.
veroordeeld
Van het toekomstig kiesrecht heeft tot nu toe gemiddeld één derde van de Turken en Marokka- nen gehoord en de helft van de Italianen. Als punten van aan- dacht voor de gemeenten komen onder meer naar voren: huisves- tingsbeleid, werkgelegenheid, voorlichting over wat er in de ge- meente aan de hand is (vertaald).
onderwijs voor de kinderen, ook onderwijs in eigen taal en cul- tuur, ontmoetingsruimten, discri- minatie.
De laatste inleider was Hanneke Gelder blom. Zij vertelde over de manier waarop in de gemeente Den Haag het minderhedenbe- leid gestalte krijgt. Er is een ad- viesraad voor minderheden en een adviesraad voor Surinamers en Antillianen. Daarnaast be- staat er sinds kort een raadscom- missie aanpak racisme en discri- minatie. Er is bovendien een overleg tussen de politie en de buitenlanders, waarvoor de ver- tegenwoordiger vanuit de ad- viesraad is voortgekomen. Aan- gezien de Islam geen scheiding van kerk en staat kent. benadruk- te Hanneke ook nog eens het gro- te belang van contacten met de religieuze leiders van de diverse groeperingen, aangezien zij op het gebied van de opvoeding, het huwelijk, het omgaan met de me- demens, de positie van mannen
en vrouwen vaak een beslissenè stem hebben.
Persoonlijk contact het best Na de lunch sprak men nog over mogelijke ingangen naar minder·
heicisgroepen toe. Daarbij is het nuttig te weten dat bijvoorbeeld de Marokkanen over het alge- meen beter georganiseerd zijn dan de Turken. De Marokkanen maken meer gebruik van inter- mediaire kaders als zelforganisa·
ties, de moskee en de Stichtingen buitenlandse werknemers, dan de Turken.
Het bereiken van minderheids- groepen via aller lei geschreven voorlichtingsmateriaal is minder zinvol. Nuttiger en ook plezieriger lijkt het te zoeken naar meer per- soonlijk contact, bijvoorbeeld in de vorm van een openbare frac- tievergadering, waar de aanwe- zigen hun ideeën en verlangens kenbaar kunnen maken (zie Al- melo), of het organiseren van (al- leen D'66 of in samenwerking met andere politieke partijen) een avond in een club- of buurthuis om over kiesrecht te praten.
Al met aL een nuttige dag en een zinvolle aanzet tot een vervolg op deze dag over ongeveer een half jaar. Heeft U suggesties, vragen enz.? De werkgroep is in de per- soon van Roel Heskamp te berei- ken op het landelijk secretariaat:
070-858303.
Moderne versies van het boterbriefje
door Erik van der Hoeven Het gezinsdenken van de over- heid, en met name vandit kabi- net, stond centraal op de stu- diedag "Het gezin als norm?" die PSVI en SWB organiseerden op 17 november in Ede. Circa vijftig mensen, voor ongeveer de helft afkomstiguit organisaties van al- leenstaanden, gescheiden men- sen, Gezinsraad en dergelijke, woonden de dag bij. Eenderde deel van de Tweede Kamerfractie gaf door aanwezigheid blijk van het politieke belang van het the- ma: Maarten Engwirda (die al een belangrijk deel van zijn algeme- ne beschouwingen aan dit onder- werp wijdde) opende de dag, en Louise Groenman sloot hem af.
Gerommel in de zaal
Overheersende indruk van mij, huisvader en ook qua deskundig- heid nogal een buitenstaander:
wat goed dat D'66 dit thema poli- tiek aan de orde stelt, en wat moeilijk om daar werkelijk vorm aan te geven! Enig gerommel in de zaal was al merkbaar toen Ite- ke Weeda haar boeiende histori- scheen sociologische betoog door- spekte met enkele kritische kant- tekeningen bij de individualise- ring. Alleenwonen, zo luidde haar eerste stelling kort en goed, is vaak nogal een luxe. Mensen die alleen wonen, kunnen zich dat kennelijk veroorloven. Ze vóelen dat vaak niet zo, omdat ze zich materieel vergelijken met twee- verdieners, tegenover wie zij in- derdaad in het nadeel zijn. Maar
ten opzichte van het traditionele gezin met éénverdienende ouder hebben zij het goed.
Kritische kanttekeningen plaat- ste lteke Weeda ook bij economi- sche individualisering op korte termijn. Mensen kunnen van het geld dat zij zo in handen krijgen, niet alléén wonen, en dat bete- kent dus samenwonen. Op kórte termijn kan dat alleen betekenen dat de positie van het gezin wordt versterkt. gezien de sterke plaats die het gezin nog in het denken van veel mensen inneemt. Geen pleidooi voor het alleens taan, maar ook geen gezinsdenken dus bij lteke Weeda, die de verbete- ring van de pos i tie van alleen- staanden vooral ziet in andere huisvesting en relatiepatronen:
meer groepsgericht wonen, meer leven vanuit vriendengroepen in plaats van afgesloten gezinnen.
.. Betaalde liefde gedijt niet"
Lenie de Zwaan, voor de lezers van de Democraat inmiddels geen onbekende, hield een doorwrocht financieel betoog over de positie van alleenstaan- den. Zij kwam met vele voorbeel- den waarbij alleenstaanden fi- nancieel ten achter worden ge- steld bij gezinnen. Zij riep D'66 op, open te staan voor signalen uit de samenleving en daarbij vooral te letten op groepen die weinig aanzien genieten, zoals juist de alleenstaanden. De al- leenstaanden zelf zouden niet bij de pakken moeten neerzitten, maar zelf aan de samenleving bijdragen, desnoods, onder de
huidige omstandigheden, in een karig bestaan. Maar of de ge- trouwden zo blij zouden moeten zijn met de financiële steun van de overheid? "Door aan elke trouwring een zak geld te koppe- len, beledigt de overheid het hu- welijk. Betaalde liefde gedijt niet!"
... mzjn vrouw hoeft niet tè werken.
Risicoloos bouwen
Karel Dekker belichtte daarna de woningbouw. Hierover was wei- nig positiefs te melden al waren er enkele lichtpunten. Onder de huidige omstandigheden over- heerst het risicoloos bouwen, dat wil zeggen: bouwen voor gezin- nen, rijtjeshuizen kortom. We zijn wat dat betreft terug in de jaren '50 en '60. Er zijn nog wel enkele projecten voor andere woonvor- men, maar die zitten karakteris- tiek genoeg in een experimenten- pot, en ook daarop wordt uiter- aard beknibbeld. Experimentele woningbouw wordt dan nog be-
moeilijkt door de eis, dat alle wo- ningen moeten kunnen worden omgezet in traditionele vormen- eengezinswoningen of HAT -een- heden- wanneer de maatschap- pelijke ontwikkeling dat noodza- kelijk zou maken. Daarbij komt.
dat nog maar een beperkt aantal woningen zal worden gebouwd, enkele honderdduizenden, en dat is de Nederlandse bevolking voorzien. Er bestaat daarom géén behoefte, maatschappelijk be- schouwd, aan nog méér van het- zelfde.
"Het huidige volkhuisvestingbe·
leid loopt volledig vast op gebrek aan flexibiliteit in zowel proces als produkt." Maar gelukkig toch het lichtpunt: het manifest, ,open bouwen" van een groepbouwers èn financiers, die inzien dat de
"inbouw" los gemaakt moet wor·
den van de dragende constructie van gebouwen, om op die manier flexibele inrichting van wonin- gen en gebouwen mogelijk te ma·
ken. Karel Dekker is er recht- streeks bij betrokken.
Ja, mits
Carien Evenhuis stelde zich ten- slotte de vraag, ,Is de emancipa·
tieraad er ook voor de alleen- staanden?" Het antwoord was ja- maar met een mits. De emancipa·
tieraad heeft tot taak de positie van vrouwen te bezien, en vele vrouwen zijn getrouwd. Hoewel er bij de leden van de raad veel begrip bestaat voor de pos i tie
Vervolg op pag. 6
KLONDYKE
De wedstrijd voor bondesleden naar hetnieuwe goudveld naderde het be- slissende stadium, en de slee van Vrij Links was ver ach ter geraakt. De bon- den sjouwden met hijgtongen door de stuifsneeuw, grauwend en snap- pend, en zelfs bij Maarten en Jacob vooraan schenen de botten door het gehavende vel. De bemanning (die overigens niet alleen uit mannen be- stond, en officieel sledehonden wed- strijdbegeleidingscommissie of SHWBC heette )zat met de handen in de bontmuts. De veteranen onder hen, zoalsDoekede IJsman en Metan- ja v'rieskoud zag je de ontberingen nog niet aan, maar de greenbarn los Campino was de laatste dagen jaren ouder geworden, en zelfs de Ernstige Bakker, de legendarische gladijslo- per, had al een uurgeen vernuftige doorsteek meer bedacht.
Maar de nood was op zijn hoogst, dus gebeurde er iets. Jacob en Maarten spitsten de bloeddoorlopen oren, Me- tanjatildedebontmuts van een oor en stootte Doeke aan, die zijn lantaarn liet rondspelen door de poolnacht.
Overal kleine, rode lichtjes: ogen.
Hondeogen. Tientallen, honderden honden snelden de benarde slee te hulp. Sprekende eskimohonden, die in alle uithoeken van het barre land medestanders hadden opgejut, ge- meenteraadsnewfoundlanders en statenbernards, sommige met de vaatjes van een vorige professie nog om de hals, snelle poldersamojeden die nog eerder wilden aankomen dan de rest. Er was zelfs een eenzame wolf van de partij, een beetje op een af- stand van de me u te, maar niettemin denacht vullend met aanmoedigend zij het kritisch gehuil.
Het enige probleem was, al die grim- mige helpers voor een kleine slee te spannen en de koers uit te zetten. En Vervolgens te zorgen dat de leidsels niet in de war raakten en de honden elkaar niet in de weg zouden lopen.
Rolden ze even vechtend door de sneeuw, dan zou het kluwen nooit meer te ontwarren zijn. Maar het moest, dus zou het. De slee spoot vooruit.
Hebt u, lezer, wel eens op een sleetje met zeshonderdzesenzestig honden ervoor door de poolnacht gesuisd? Ik kan u verzekeren dat soms het koude zweet in je handen staat.
AadNuis
5
Jon Glostra van Loon:
"Kabinet klopt zich ten onrechte op borst"
"Hoe beoordeel je een arts wiens therapie een ernstige kwaal geneest, maar die daarvoor middelen gebruikt die het gestel van zijn pa- tiënt ondermijnen?"
Met deze vraag begon D'66-fractievoorzitter Jan Glastra van Loon zijn Algemene Beschou- wingen in de Eerste Kamer. Hij sprak geen medisch congres toe. Het mag daarom duide- lijk zijn: De arts staat voor het kabinet Lub- bers-Van Aardenne, de therapie voor het hui- dige bezuinigingsgeweld en de ernstige kwaal is de economische malaise. Op de ge- varen van dat bezuinigingsgeweld voor het gestel van de dierbare patiënt, de Staat der Nederlanden, ging de Democraat in zijn be- schouwing uitvoerig in.
"Wij waarderen het streven van dit kabinet de inflatie en de staatsschuld te verminderen en het belang van de collectieve sector terug te dringen ten gunste van de particuliere. Wij menen echter, dat bij de dosering van dit be- leid en de manier waarop het ten ui tv oer wordt gebracht kanttekeningen op hun plaats zijn. Dat hierdoor met name onnodigerisico's van onderbesteding en langdurige verzwak- king van het op de nationale marktgerichte bedrijfsleven worden geschapen. Dat het be- leid tekortschiet in het stimuleren en onder- steunen van particuliereinitiatieven en acti- viteiten. En dat het kabinet er niet in slaagt te laten zien, dat het en hoe het een billijke ver- deling nastreeft van de lasten en lusten die uit zijn beleid voortvloeien."
VolgensGlastra van Loon klopt het kabinet zich ten onrechte op de borst wat betreft de toenemende export. Ten onrechte, omdat dit voor een groot deel is te danken aan de inter- nationale situatie. Ten onrechte ook omdat het beleid dat die stijgende export tot gevolg heeft, geen structurele oplossing met zich mee brengt, sterker nog, deze in de weg staat.
"Dat de verlaging van de arbeidskosten heeft bijgedragen tot de verbetering van onze con- currentiepositie op de wereldmarkt staat bui- ten kijf. Dat het Amerikaanse economische beleid eveneens heeft bijgedragen tot de op- leving van het Nederlandse op de export ge- richte bedrijfsleven, is een feit dat evenzeer moet worden erkend.
De erkenning van dit feit betekent geen plei- dooi voor een met huid en haar overnemen van dat Amerikaanse beleid. Het betekent wel dat de effecten en de verdienste van het Nederlandse beleid moeten worden beoor- deeld, rekening houdend met de effecten van dat Amerikaanse beleid."
"Het in aanroer king nemen van het Ameri- kaanse beleid is nog in twee andere opzichten van belang voor een beoordeling van het eco- nomische beleid van dit kabinet. Het is dat in de eerste plaats, omdat het markante verschil tussen het beleid ginds en hier heeft gemaakt, dat een aantal arbeidsplaatsen dat anders hier had kunnen worden gecreëerd nu daar- ginds is geschapen. Het is in de tweede plaats van belang, omdat in de Verenigde Staten een krachtig technologiebeleid in de vorm van een nationaal defensie-aankoopbeleid is ge- voerd, terwijl het technologiebeleid in Neder- land nog op de helling moet worden ge- plaatst. Dit laatste verschil is nadelig zowel voor onze internationale concurrentiepositie als voor de werkgelegenheid in ons land."
"Er is minder reden om het gevoerde economi- sche beleid te prijzen dan het kabinet in Troonrede en Miljoenennota doet voorkomen.
Ter discussie staat daarbij niet de vraag, of
het financieringstekort van de overheid moet worden teruggedrongen, maar of het daar- voor gekozen tempo het juiste is. Naar onze mening is dat tempo te hoog. Voor het op ex- port ;naar het buitenland gerichte bedrijfsle- ven wordt dat gecompenseerd door het expan- sieve beleid van de Verenigde Staten. De ef- fectieve binnenlandse vraag wordt echter door dit tempo te sterk gedrukt met als gevolg het ontstaan van overcapaciteit en daling van rendementen in de op de binnenlandse markt gerichte productie en daardoor uitstel van nieuwe investeringen."
Niet alleen vanuit economisch oogpunt laakt Glastra van Loon het kabinetsbeleid. Ook so- ciaal gezien vreest hij de gevolgen van "een beleid dat alleen maar gericht lijkt op het ver- minderen van het financieringstekort, zonder dat daar een maatschappelijke visie aan ten grondslag ligt". Iets dat volgens hem alleen al blijkt uit de manier waarop de regering om- gaat met de vakbeweging.
"Tot de zegeningen van dit land behoort, dat wij een vakbeweging hebben waarin de rede- lijkheid overheerst. Die oog heeft voor lange- re-termijnbelangen en die door zich in te zet- ten voor het handhaven van de band tussen hen die werk hebben en hen voor wie onze maatschappij dat niet heeft, de sociale cohe- sie in stand en geweld en terreur buiten de deur helpt houden. Wij verbazen ons erover dat dit kabinet voor deze zegening zo weinig oog blijkt te hebben. Dat het niet bereid is geweest om, tegenover het offer in inkomen dat de vakbeweging aanbood ten behoeve van het instandhouden van die solidariteit tussen werkenden en werklozen, een daarop aansluitende concessie te doen in de vorm van het aanvaarden van lagere belastingin- komsten. Het is ons een raadseL hoe een kabi- net zozeer kan miskennen wat hierbij op het spel stond en staat. Dat is niet alleen een meer of minder goede verstandhouding met de vakbeweging zelf. Daarvoor alléén zou een kabinet ook in onze ogen niet moeten zwich- ten. Waar het om gaat is echter van veel fun- damentelere betekenis. Het gaat om zulke dingen als saamhorigheid en om lotsvérbon- denheid van mensen met elkaar, om het niet geruisloos laten wegdrijven van mensen in afzondering en machteloosheid en daardoor in apathie."
"Er is in dit land een grotere bereidheid tot het brengen van offers dan waarin dit kabinet gelooft. Maar dan moet het wel zijn voor een toekomst waarin men gelooft, niet voor één die men vreest. Dit kabinet waagt zich niet
aan een toekomstvisie. Wat naar zijn aard een beleidsmiddel is, bezuinigen, werd daardoor tot een hoofddoel van zijn beleid. Dat middel wordt bovendien ook nog gebruikt om de inko- mensverschillen te vergroten, terwijl de las- ten van de eerste levensbehoeften worden verhoogd. Losse opmerkingen van kabinets- leden versterken de indruk, dat hierbij de filo- sofie wordt gevolgd die Galbraith eens zo heeft geformuleerd, dat om hen tot meer in- spanning te prikkelen de armen minder, de rijken méér moeten verdienen."
"Dat is cynisch. Het kost minder moei te om mensen te laten geloven in cynische gedach- ten dan om hen vertrouwen in zichzelf en in hun toekomst te geven. Nederlanders zijn best bereid offers te brengen voor hun toekomst.
Dat wordt o.a. geïllustreerd door onze uitzon- derlijk hoge spaarquote- als ik het goed heb, de hoogste van alle geïndustrialiseerde lan- den. Zij zien echter ook graag, dat die spaar- gelden worden aangewend voor investerin- gen in hun eigen toekomst in hun eigen land."
Voor Glastra van Loon is het duidelijk: Meer aandacht voor het midden- en kleinbedrijf en meer aandacht voor nieuwe initiatieven, nieuwe bedrijven en daarmee nieuwe werk- gelegenheid . . . Alleen zo kan het kabinet voorkomen dat het met ons land economisch en sociaal gezien bergafwaarts gaat.
"Het ergste wat werklozen overkomt is, dat zij getallen worden, geen groep. Zij ondergaan eenzelfde lot, maar zij doen niets gezamen- lijks, niet met werkenden, maar ook niet met elkaar. Het enige dat hen verbindt, is een ne- gatief feit. Er is dan ook niets waardoor zij zozeer worden gekwetst en aangetast in hun gevoel van eigenwaarde, als wanneer zij al- leen maar worden behandeld en besproken in de termen van een technisch of politiek jargon -een betreurenswaardig maar noodzakelijk kwaad, een berg die hoger of)ager kan wor- den, maar die niet moet mopperen want in vergelijking met het buitenland zijn de sa- menstellende delen er nog altijd goed af. Dat is ondermijnend. Het ondermijnt het moreel en niet alleen dat van degenen die zo worden behandeld en besproken."
"Er zijn andere, menselijkere en- mensen zijn nu eenmaal creatiever dan dieren- creatieve- re manieren om met "dit probleem" om te gaan. Er is ook meer te zeggen over onze toe- komst dan alleen, dat de economie zich moet herstellen en dat cijfers in de ene of de andere richting kunnen worden geëxtrapoleerd. Op de achtergrond, van de economische crisis, maar niet minder reëel, voltrekken zich ont- wikkelingen die ons bestaan, maatschappe- lijk en persoonlijk, diepgaand zullen verande- ren zoals zij dat voór een deel al hebben ge- daan. Dat kan bedreigend zijn, door er niet over te spreken kan het dat worden. Het kan ook worden gezien als een bron van nieuwe mogelijkheden. Het kabinet zegt over deze dingen niet veel, behalve dat het gezin de hoeksteen van de samenleving moet blijven.
Het doet niet alleen geen stappen waoruit so- lidariteit blijkt met degenen voor wie geen plaats is in het arbeidsproces, het steunt ook degenen niet die wel pogingen en voorstellen in dierichting doen, het pleegt zelfs geen overleg met hen op die basis."
Aan het eind van zijn betoog komt Glastra van Loon tot de volgende conclusie:
"Dit kabinet treedt teveel op als de arts die ik aan het begin van mijn beschouwing ten tone- le voerde. Het behandelt bovendien de pa- tiënt teveel als onmondige. Het kabinet mag zich er niet over verbazen als die patiënt het vertrouwen in de arts verliest."
