Sluiten adviezen van Arboprofessionals over duurzame inzetbaarheid wel aan bij laagopgeleide ŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͍

(1)

Opiniërend

Sluiten adviezen van Arboprofessionals over duurzame inzetbaarheid wel aan bij laagopgeleide ŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͍

(Een verkorte versie van dit artikel is reeds verschenen in Vakblad Arbo)

^ƵƐĂŶŶĞdŝũƐƐĞŶϷ

Trefwoorden: Arboadvisering laagopgeleiden ouderen duurzame inzetbaarheid

^ĂŵĞŶǀĂƫŶŐ

sŝƚĂůŝƚĞŝƚ ĞŶ ĚƵƵƌǌĂŵĞ ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ ǌŝũŶ ĞƌŐ ĂĐƚƵĞĞů ĞŶ

ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŵŽĞƚĞŶĚĂĂƌǌĞůĨǌŽƌŐǀŽŽƌĚƌĂŐĞŶ͘ĞůĨƌĞŐŝĞ

ĚĂĂƌŽƉŶĞŵĞŶŝƐŶŝĞƚǀŽŽƌĂůůĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŐĞŵĂŬŬĞůŝũŬ͘

sŽŽƌĂů ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ ŽƵĚĞƌĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ǀŝŶĚĞŶ Ěŝƚ

ůĂƐƟŐ͘ ĂĂƌďŽǀĞŶŽƉ ƐůƵŝƚĞŶ ĚĞ ĂĚǀŝĞǌĞŶ ĞŶ ĚĞ ĐŽŵŵƵ- ŶŝĐĂƟĞ ŽǀĞƌ ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ ĚŽŽƌ ƌďŽƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůƐ ŶŝĞƚ

ŐŽĞĚĂĂŶďŝũĚĞǌĞŐƌŽĞƉ͘ƌŝƐǁĞƌŬĂĂŶĚĞǁŝŶŬĞůŽŵĚĞǌĞ

ŬǁĞƚƐďĂƌĞĚŽĞůŐƌŽĞƉŐŽĞĚƚĞĂĚǀŝƐĞƌĞŶ͘

П;ŐĞĐĞƌƚŝĨŝĐĞĞƌĚͿƌďĞŝĚͲĞŶŽƌŐĂŶŝƐĂƚŝĞĚĞƐŬƵŶĚŝŐĞ͖ƐƵƐĂŶŶĞ͘ƚŝũƐƐĞŶΛĂƌďŽƵŶŝĞ͘Ŷů

Inleiding

DĞŶƐĞŶ ůĞǀĞŶ ůĂŶŐĞƌ ĞŶ ŵŽĞƚĞŶ ůĂŶŐĞƌ ĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ͘

Niet iedereen lukt het om regie te nemen op zijn eigen ǀŝƚĂůŝƚĞŝƚ ĞŶ ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ͘ Ğ 'ĞǌŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ ;ϮϬϭϴͿ

noemt in haar adviesrapport over gezondheid en langer doorwerken, laagopgeleiden als een groep die speciale ĂĂŶĚĂĐŚƚ ǀƌĂĂŐƚ͘ Ğ ƉƌĂŬƟũŬ ŝƐ ĚĂƚ ĂĚǀŝĞǌĞŶ ǀĂŶ ƌďŽ- ƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůƐ ƐƚĂŶĚĂĂƌĚ ǌŝũŶ͕ ǌŽŶĚĞƌ ŽŶĚĞƌƐĐŚĞŝĚ ŶĂĂƌ

ŽƉůĞŝĚŝŶŐƐŶŝǀĞĂƵ ŽĨ ůĞĞŌŝũĚ͕ ŶŝĞƚ ĚŽĞůŐƌŽĞƉŐĞƌŝĐŚƚ͗ ĞĞŶ

͚ŽŶĞƐŝǌĞĮƚƐĂůů͛ĂĂŶƉĂŬ͘

/Ŷ ϮϬϭϮ ŝŶƚƌŽĚƵĐĞĞƌĚĞ ĚĞ /ŶƐƉĞĐƟĞ ^ŽĐŝĂůĞ ĂŬĞŶ ĞŶ

tĞƌŬŐĞůĞŐĞŶŚĞŝĚ ;^tͿ ĚĞ ƚĞƌŵ ͚ĞŝŐĞŶ ƌĞŐŝĞ͛͗ ďĞĚƌŝũǀĞŶ

ĞŶ ďƵƌŐĞƌƐ ŵŽĞƐƚĞŶ ǌĞůĨ ŵĞĞƌ ǀĞƌĂŶƚǁŽŽƌĚĞůŝũŬŚĞŝĚ

ŶĞŵĞŶ͘/ŶĚĞƌďŽǁĞƌĞůĚůĞĞŬĞĞŶǌĞůĨĚĞďĞǁĞŐŝŶŐƉůĂĂƚƐ

ƚĞǀŝŶĚĞŶ͘ŽŽƌsĂŶsƵƵƌĞŶĞ͘Ă͘;ϮϬϭϲͿŚĞƚ͚ŵŽĚĞůǀŽŽƌ

ĞŝŐĞŶ ƌĞŐŝĞ ŽƉ ĚƵƵƌǌĂŵĞ ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ͛ ŐĞƉƵďůŝĐĞĞƌĚ͘

Ăƚ ďĞƐĐŚƌŝũŌ ĚĂƚ ŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞƐ ĂůůĞƌůĞŝ ŵĂĂƚƌĞŐĞůĞŶ ĞŶ

ĨĂĐŝůŝƚĞŝƚĞŶŬƵŶŶĞŶĂĂŶďŝĞĚĞŶŵĂĂƌĚĂƚĂůůĞĞŶĚĞŝŶĚŝǀŝ- duele werknemer de verantwoordelijkheid kan nemen om ŝŶĂĐƟĞƚĞŬŽŵĞŶĞŶŐĞǌŽŶĚŐĞĚƌĂŐƚĞǀĞƌƚŽŶĞŶ͘DĞƚŚĞƚ

ŝŶĚŝǀŝĚƵĂůƐƐĐŚĂŬĞů͘ĞǁĞƌŬŐĞǀĞƌǀƌĂĂŐƚǌŝũŶǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ

Žŵ ǌĞůĨ ƚĞ ǌŽƌŐĞŶ ǀŽŽƌ ĚĞ ĞŝŐĞŶ ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ͘ ŝƚ ƐƚĂĂƚ

ůŝũŶƌĞĐŚƚ ƚĞŐĞŶŽǀĞƌ ĚĞ ďĞĚƌŝũĨƐĐƵůƚƵƵƌ ŝŶ ĚĞ ǀŽƌŝŐĞ ĞĞƵǁ

waarin een werkgever zijn werknemers voorzag van ǁŽŽŶƌƵŝŵƚĞĞŶĂŶĚĞƌĞǀŽŽƌǌŝĞŶŝŶŐĞŶ͘

In het verkennend onderzoek dat is beschreven in dit ĂƌƟŬĞů ŝƐ ŐĞǌŽĐŚƚ ŶĂĂƌ ŚĞƚ ĂŶƚǁŽŽƌĚ ŽƉ ĚĞ ǀƌĂĂŐ ŽĨ ĚĞ

ĂĚǀŝĞǌĞŶ ǀĂŶ ƌďŽƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůƐ ĂĂŶƐůƵŝƚĞŶ ďŝũ ůĂĂŐͲ ŽƉŐĞůĞŝĚĞŽƵĚĞƌĞŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ͘,ĞƚĂƌƟŬĞůďĞƐĐŚƌŝũŌĞĞŶ

aantal bevindingen uit onder andere wetenschappelijke ůŝƚĞƌĂƚƵƵƌ͕ ƌĞůĞǀĂŶƚĞ ƌĞĨĞƌĞŶƟĞƐ ĞŶ ďĞǀŝŶĚŝŶŐĞŶ Ƶŝƚ ǌĞůĨ

ƵŝƚŐĞǀŽĞƌĚ ǀĞůĚŽŶĚĞƌǌŽĞŬ͘ 'ĞĐŽŶĐůƵĚĞĞƌĚ ŬĂŶ ǁŽƌĚĞŶ

ĚĂƚĚĞĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐŶŝĞƚĂůƟũĚĂĂŶƐůƵŝƚďŝũĚĞĞĞƌĚĞƌŐĞƐĐŚƌĞ-

ǀĞŶĚŽĞůŐƌŽĞƉ͘dĞƌĂĨƐůƵŝƟŶŐǁŽƌĚƚĞĞŶĂĂŶƚĂůŬĞŶŵĞƌŬĞŶ

beschreven waaraan meer passende adviezen kunnen ǀŽůĚŽĞŶ͘ ĂĂƌŶĂĂƐƚ ďĞƐĐŚƌŝũŌ Ěŝƚ ĂƌƟŬĞů ĂĂŶďĞǀĞůŝŶŐĞŶ

ǀŽŽƌĚĞƚŽĞŬŽŵƐƚ͘

Onderzoeksmethode

KŵǀĂƐƚƚĞƐƚĞůůĞŶŽĨĚĞŚƵŝĚŝŐĞƌďŽĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐĂĂŶƐůƵŝƚ͕

is gebruik gemaakt van verschillende onderzoeksmetho- ĚŝĞŬĞŶ͘'ĞƐƚĂƌƚŝƐŵĞƚŚĞƚďĞƐĐŚŽƵǁĞŶǀĂŶĞĞŶƚǁĞĞƚĂů

gangbare modellen over duurzame inzetbaarheid in ĚĞ ůŝƚĞƌĂƚƵƵƌ͘ Ğ ĞĞƌƐƚĞ ƌĞƐƵůƚĂƚĞŶ ĞŶ ǀŽŽƌƚƐĐŚƌŝũĚĞŶĚĞ

inzichten hebben geleid tot nieuwe vragen waarop ĞǀĞŶĞĞŶƐ ŶĂĂƌ ĂŶƚǁŽŽƌĚĞŶ ŝƐ ŐĞǌŽĐŚƚ ŝŶ ĚĞ ůŝƚĞƌĂƚƵƵƌ͘

DĞƚ ĂĐƟĞŽŶĚĞƌǌŽĞŬ ǌŝũŶ ĚĞ ďĞǀŝŶĚŝŶŐĞŶ ŐĞǀĞƌŝĮĞĞƌĚ

ĞŶ ŐĞĮŶĞƚƵŶĞĚ͘ /Ŷ ŐĞƐƉƌĞŬŬĞŶ ŝŶ ŚĞƚ ǀĞůĚ ŝƐ ŐĞƐƉƌŽŬĞŶ

met een directeur in het MKB, een aantal laagopgeleide ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͕ĞĞŶďĞĚƌŝũĨƐĂƌƚƐĞŶĞŶŬĞůĞƌďĞŝĚƐĞŶŽƌŐĂ- ŶŝƐĂƟĞĚĞƐŬƵŶĚŝŐĞŶ͘

dĂďĞůϭ'ĞĨŽƌŵƵůĞĞƌĚĞĚĞĮŶŝƟĞƐǀŽŽƌŚĞƚŽŶĚĞƌǌŽĞŬ Laagopgeleide werknemers Werknemers die de volgende

op leiding hebben genoten: basis- onderwijs, vmbo, eerste drie leer jaren van het havo/vwo en de entreeopleiding, en de voormalig ĂƐƐŝƐƚĞŶƚĞŶŽƉůĞŝĚŝŶŐ;ŵďŽϭͿ͕^

(2018)

Oudere werknemers tĞƌŬŶĞŵĞƌƐŝŶĚĞůĞĞŌŝũĚƐŐƌŽĞƉ

ϱϱƚŽƚĞŶŵĞƚϲϱũĂĂƌ͕^;ϮϬϭϴͿ Duurzame inzetbaarheid ,ĞƚǀĞƌŵŽŐĞŶǀĂŶǁĞƌŬĞŶĚĞŶŽŵ

nu en in de toekomst toe ge- voegde waarde in het werk te leveren en te ervaren, NEN (2013) Arboprofessionals <ĞƌŶĚĞƐŬƵŶĚŝŐĞŶƵŝƚĚĞƌďŽǁĞƚ͗

ďĞĚƌŝũĨƐĂƌƚƐ͕ĂƌďĞŝĚƐŚǇŐŝģŶŝƐƚ͕

ǀĞŝůŝŐŚĞŝĚƐŬƵŶĚŝŐĞŽĨĂƌďĞŝĚƐͲĞŶ

ŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞĚĞƐŬƵŶĚŝŐĞ͘dĞǀĞŶƐ

weten schappers die verbonden ǌŝũŶĂĂŶĞĞŶhŶŝǀĞƌƐŝƚĞŝƚĞŶ

modellen ontwikkelen die door onder andere kern deskundingen worden gebruikt als stand der ƚĞĐŚŶŝĞŬ͘

,ĞƚĚŽĞůǀĂŶŚĞƚŽŶĚĞƌǌŽĞŬǁĂƐŽŵǀĂƐƚƚĞƐƚĞůůĞŶŽĨĚĞ

huidige advisering om gezond en vitaal te blijven en te werken aan de duurzame inzetbaarheid passend is voor ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͘ĞŽŶĚĞƌǌŽĞŬƐǀƌĂŐĞŶ͗

(2)

ϭ͘ tĞůŬĞ ĨĂĐƚŽƌĞŶ ǁŽƌĚĞŶ ďĞŶŽĞŵĚ ŝŶ ŽŶĚĞƌǌŽĞŬƐͲ modellen over duurzame inzetbaarheid?

Ϯ͘ tĂƚ ǌŝũŶ ǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶ ƚƵƐƐĞŶ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ ŽƵĚĞƌĞ

werknemers en andere werknemers hierbij?

ϯ͘ tĂƚǌŝũŶƌŝƐŝĐŽ͛ƐǀŽŽƌĞĞŶůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬ- nemer voor de duurzame inzetbaarheid?

ϰ͘ tŽƌĚƚŝŶĚĞůŝƚĞƌĂƚƵƵƌĂĂŶĚĂĐŚƚďĞƐƚĞĞĚĂĂŶĚƵƵƌǌĂŵĞ

inzetbaarheid voor laagopgeleide oudere werknemers en wordt dit concreet gemaakt?

ϱ͘ tĂƚ ǌŝũŶ ŬĞŶŵĞƌŬĞŶ ǀĂŶ ĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐ ĂůƐ ŚĞƚ ŐĂĂƚ Žŵ

duurzaam inzetbaar (kunnen) blijven die aansluiten bij laagopgeleide oudere werknemers?

Resultaten

Relevante factoren in gangbare onderzoeks- modellen duurzame inzetbaarheid

EĂƵƚĂ Θ sĂŶ ĚĞ sĞŶ ;ϮϬϭϲͿ ďĞŶŽĞŵĞŶ͕ ŽƉ ďĂƐŝƐ ǀĂŶ

ƌĞƐƵůƚĂƚĞŶ Ƶŝƚ ŚĞƚ EĂƟŽŶĂĂů KŶĚĞƌǌŽĞŬ KǀĞƌ ƵƵƌǌĂŵĞ

/ŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚϮϬϭϲ͕ǀŝũĨĨĂĐƚŽƌĞŶĚŝĞƐƚĞƌŬƐĂŵĞŶŚĂŶŐĞŶ

met duurzame inzetbaarheid zijn:

ϭ͘ KƉůĞŝĚŝŶŐƐŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ͗ ƟũĚ ĞŶ ƌƵŝŵƚĞ ǀŽŽƌ ŽƉůĞŝ- ĚŝŶŐĞŶĞŶƉĞƌƐŽŽŶůŝũŬĞŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐ͖

Ϯ͘ WĂƌƟĐŝƉĂƟĞ ŝŶ ďĞĚƌŝũĨƐďĞůĞŝĚ͗ ĚĞ ŵĂƚĞ ǁĂĂƌŝŶ ŵĂŶĂ- ŐĞƌƐǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐďĞƚƌĞŬŬĞŶďŝũďĞĚƌŝũĨƐďĞƐůƵŝƚĞŶ͖

ϯ͘ ƵƚŽŶŽŵŝĞŝŶŚĞƚǁĞƌŬ͗ǌĞůĨŬƵŶŶĞŶďĞƐůŝƐƐĞŶŚŽĞĞŶ

ǁĂŶŶĞĞƌũĞũĞǁĞƌŬƵŝƚǀŽĞƌƚ͖

ϰ͘ DĂĂƚǁĞƌŬĂĨƐƉƌĂŬĞŶ ŽǀĞƌ ŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐ͗ ĚĞ ƵŶŝĞŬĞ

ĂĨƐƉƌĂŬĞŶ ĚŝĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ŵĂŬĞŶ ŽǀĞƌ ŽƉůĞŝĚŝŶŐ ĞŶ

ƉĞƌƐŽŽŶůŝũŬĞŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐ͖

ϱ͘ ŝĂůŽŽŐ͗ ĚĞ ŵĂƚĞ ǁĂĂƌŝŶ ůĞŝĚŝŶŐŐĞǀĞŶĚĞŶ ĞŶ ǁĞƌŬͲ nemers goede gesprekken voeren over werk en ont- ǁŝŬŬĞůŝŶŐ͘

KƉ ďĂƐŝƐ ǀĂŶ ŐĞŐĞǀĞŶƐ Ƶŝƚ ĚĞ EĂƟŽŶĂĂů KŶĚĞƌǌŽĞŬĞŶ

ƵƵƌǌĂŵĞ/ŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚϮϬϭϳĞŶϮϬϭϴďůĞǀĞŶŐĞŶŽĞŵĚĞ

ǀŝũĨĨĂĐƚŽƌĞŶŽŶǀĞƌĂŶĚĞƌĚ͘,ĞƚĞĞƌĚĞƌŐĞŶŽĞŵĚŽŶĚĞƌǌŽĞŬ

ŝƐŽŶƚǁŝŬŬĞůĚŵĞƚ;ǀƌĂŐĞŶůŝũƐƚͿŽŶĚĞƌǌŽĞŬŽŶĚĞƌ,ZͲŵĂŶĂ-

ŐĞƌƐ͕ ĚŝƌĞĐƚĞƵƌĞŶͬůĞŝĚŝŶŐŐĞǀĞŶĚĞŶ ĞŶ ƌďŽƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůƐ͘

sĂŶƵŝƚŚƵŶƉĞƌƐƉĞĐƟĞĨŝƐŐĞŬĞŬĞŶŶĂĂƌŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚǀĂŶ

ĚĞEĞĚĞƌůĂŶĚƐĞďĞƌŽĞƉƐďĞǀŽůŬŝŶŐ͘EŝĞƚďĞŬĞŶĚŝƐŽĨŚĞƚ

onderzoek valide is voor gebruik bij laagopgeleide oudere ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͘

sĂŶ sƵƵƌĞŶ Ğ͘Ă͘ ;ϮϬϭϲͿ ƐƚĞůůĞŶ ĚĂƚ ŚĞƚ ďĞǀŽƌĚĞƌĞŶ ǀĂŶ

ĞŝŐĞŶ ƌĞŐŝĞ ŽƉ ŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚ ŝŶ ŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞƐ ŐĂĂƚ ŽǀĞƌ ŚĞƚ

ĐƌĞģƌĞŶ ǀĂŶ ǀŽŽƌǁĂĂƌĚĞŶ ǀŽŽƌ ŐĞǌŽŶĚĞ ĂĐƟǀŝƚĞŝƚĞŶ

ǀĂŶ ŝŶĚŝǀŝĚƵĞůĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ĞŶ ŽǀĞƌ ƐƟŵƵůĞƌĞŶ ĚĂƚ ŚĞƚ

ŐĞǌŽŶĚŐĞĚƌĂŐǁŽƌĚƚƵŝƚŐĞǀŽĞƌĚ͘,ƵŶŵŽĚĞůEigen regie op gezondheid ;ĮŐƵƵƌ ϭͿ ďĞƐƚĂĂƚ Ƶŝƚ ϰ ŬǁĂĚƌĂŶƚĞŶ ŵĞƚ

ŝŶĚŝǀŝĚƵĞĞů ďĞƉĂůĞŶĚĞ ĨĂĐƚŽƌĞŶ͗ ǀĞƌŵŽŐĞŶ͕ ĨĂĐŝůŝƚĞŝƚĞŶ͕

ĐƵůƚƵƵƌĞŶŚŽƵĚŝŶŐ͘

Ze onderscheiden zeven aspecten (vier van de werknemer ĞŶĚƌŝĞǀĂŶĚĞǁĞƌŬŐĞǀĞƌͿĚŝĞƐĂŵĞŶďĞƉĂůĞŶŽĨǁĞƌŬŶĞ- mers de regie over hun gezondheid en vitaliteit (kunnen) nemen:

ϭ͘ Vermogen: ik kan

Kunnen ďĞƚƌĞŌ ĚĞ ǀĞƌǁĂĐŚƟŶŐ ĚŝĞ ŝĞŵĂŶĚ ŚĞĞŌ

ǀĂŶ ǌŝĐŚǌĞůĨ ŽĨ Śŝũ ĚĞ ĐĂƉĂĐŝƚĞŝƚĞŶ ŚĞĞŌ ĞŶ ĨǇƐŝĞŬ ĞŶ

ŵĞŶƚĂĂůŝŶƐƚĂĂƚŝƐŽŵŚĞƚŐĞĚƌĂŐƵŝƚƚĞǀŽĞƌĞŶ͘,Ğƚ

ǀĞƌŵŽŐĞŶǌĞůĨŝƐŶĞƚǌŽďĞůĂŶŐƌŝũŬĂůƐŚĞƚŝŶƐƚĂĂƚǌŝũŶ͘

ĂĂƌŽŵƐƚĂĂƚŝŶŚĞƚŵŽĚĞů͞ŝŬďĞŶďĞǁƵƐƚ͟ǌŽǁĞůďŝũ

͞ŚŽƵĚŝŶŐ͟ĂůƐďŝũ͞ǀĞƌŵŽŐĞŶ͘͟

Ϯ͘ Houding: ik ben bewust, ik wil, en ik durf

ĞǁƵƐƚǌŝũŶ gaat erover dat werknemers zich ervan bewust zijn van het belang van gezond gedrag tŝůůĞŶŐĂĂƚŽǀĞƌŝŶƚƌŝŶƐŝĞŬĞŵŽƟǀĂƟĞ͘

DurvenŐĂĂƚŽǀĞƌŚĞƚƉƌŽĂĐƟĞĨǌŽĞŬĞŶŶĂĂƌŵŽŐĞůŝũŬ- ŚĞĚĞŶŽŵĚĞŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚƚĞǀĞƌďĞƚĞƌĞŶ͘

ϯ͘ Faciliteiten: ŝŬŬƌŝũŐŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ en ik ben geïnfor- meerd

sĞĞů ŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞƐ ďŝĞĚĞŶ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ďĞĚƌŝũĨƐͲ gezondheidsprogramma’s (ŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ) aan om ŚƵŶ ŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚƐŐĞĚƌĂŐ ƚĞ ďĞǀŽƌĚĞƌĞŶ͘ DĂĂƌ ĚĞ ĞĨ-

Figuur 1 Model eigen regie op duurzame inzetbaarheid,Van Vuuren, Lub en Marcelissen (2016)

(3)

ĨĞĐƚĞŶĞƌǀĂŶǌŝũŶǀĂĂŬŬůĞŝŶĞŶĚĞĚĞĞůŶĂŵĞŵĞĞƐƚĂů

ďĞƐĐŚĞŝĚĞŶ͘ ,Ğƚ ŝƐ ǀĂŶ ďĞůĂŶŐ ĚĂƚ ŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞƐ ŚƵŶ

werk nemers daarom informeren over het aanbod aan ŵĂĂƚƌĞŐĞůĞŶĞŶŚĞƚďĞůĂŶŐĞƌǀĂŶ͘

ϰ͘ Cultuur: ik mag

'ĂĂƚŽǀĞƌĐŽŶƚĞǆƚŝŶĚĞŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞ͕ĚĞƐŽĐŝĂůĞŶŽƌŵĞŶ͕

ǁĂĂƌŐĞŶŽŵĞŶŐĞĚƌĂŐǀĂŶĂŶĚĞƌĞŶĞŶĚŝƌĞĐƚĞĚƌƵŬŽĨ

steun om bepaald gezondheidsgedrag te mogen laten ǌŝĞŶ͘

,Ğƚ ŵŽĚĞů ŝƐ ŽŶƚǁŝŬŬĞůĚ ŽƉ ďĂƐŝƐ ǀĂŶ ĞĞŶ ůŝƚĞƌĂƚƵƵƌͲ studie en getoetst in online vragenlijstonderzoek, onder werknemers van gemiddeld 42,5 jaar in de zakelijke ĚŝĞŶƐƚǀĞƌůĞŶŝŶŐ͘ ,Ğƚ ĂĂŶĚĞĞů ĚĞĞůŶĞŵĞƌƐ ŵĞƚ ůĂŐĞƌ ŽŶ- ĚĞƌǁŝũƐ ďĞĚƌŽĞŐ ŵŝŶĚĞƌ ĚĂŶ ϭй͘ KŽŬ ǀŽŽƌ Ěŝƚ ŵŽĚĞů ŝƐ

ŶŝĞƚďĞŬĞŶĚŽĨŚĞƚǀĂůŝĚĞŝƐǀŽŽƌŐĞďƌƵŝŬďŝũůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ

ŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͘

Verschillen tussen laagopgeleide werknemers en andere werknemers

,Ğƚ EĞĚĞƌůĂŶĚƐ ŝŶƚĞƌĚŝƐĐŝƉůŝŶĂŝƌ ĚĞŵŽŐƌĂĮƐĐŚ ŝŶƐƟƚƵƵƚ

(2018) meldt dat laagopgeleide medewerkers jonger ďĞŐŝŶŶĞŶ ŵĞƚ ǁĞƌŬĞŶ͕ ĚŽŽƌŐĂĂŶƐ ŝŶ ĨǇƐŝĞŬ ǌǁĂĂƌĚĞƌ

ǁĞƌŬ͘ KŽŬ ŚĞďďĞŶ ǌĞ ŐĞŵŝĚĚĞůĚ ŐĞŶŽŵĞŶ ĞĞŶ ůĂŐĞƌĞ

ůĞǀĞŶƐǀĞƌǁĂĐŚƟŶŐ͘ ,Ğƚ E// ƐƚĞůƚ ĚĂƚ ĞĞŶ KtͲůĞĞŌŝũĚ

ĚŝĞƌƵŝŵǀŝĞƌũĂĂƌůĂŐĞƌůŝŐƚŐĞƌĞĐŚƚǀĂĂƌĚŝŐĚŝƐ͘DŽŶƟǌĂĂŶ

;ϮϬϭϳͿǀŽĞŐƚŝŶĞĞŶĂƌƟŬĞůĚĂĂƌĂĂŶƚŽĞĚĂƚůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ

ƌĞůĂƟĞĨǀĂŬĞƌƵŝƚƐƚƌŽŵĞŶŶĂĂƌĞĞŶƵŝƚŬĞƌŝŶŐ;ǀŽŽƌĂůtt

ĞŶ t/Ϳ͘ ĞƌĚĞƌ ŵĞƚ ƉĞŶƐŝŽĞŶ ŝƐ ĂůůĞĞŶ ŵŽŐĞůŝũŬ ŝƐ ǀŽŽƌ

ǁĞƌŬĞŶĚĞŶŵĞƚǀŽůĚŽĞŶĚĞĞŝŐĞŶŵŝĚĚĞůĞŶ͘

Ğ ƉƵďůŝĐĂƟĞ ͚ĞŶ ;ŽŶͿŐĞǌŽŶĚĞ ůĞĞĨƐƟũů͕ KƉůĞŝĚŝŶŐ ĂůƐ

ƐĐŚĞŝĚƐůŝũŶ͛ ǀĂŶ ŚĞƚ ^ŽĐŝĂĂů ĞŶ ƵůƚƵƌĞĞů WůĂŶďƵƌĞĂƵ Ƶŝƚ

ϮϬϭϴ ďĞƐĐŚƌŝũŌ ĚĞ ƌĞůĂƟĞ ƚƵƐƐĞŶ ŽƉůĞŝĚŝŶŐ ĞŶ ŐĞǌŽŶĚ- heidsgedrag:

ϭ͘ ,Ğƚ ŬĞŶŶŝƐͲ ĞŶ ĐŽŵƉĞƚĞŶƟĞǀĞƌƐĐŚŝů op het gebied ǀĂŶ ŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚ ƚƵƐƐĞŶ ŚŽŽŐͲ ĞŶ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ͘

,ŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ ďĞǌŝƩĞŶ ŽǀĞƌ ŵĞĞƌ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ĞŶ

ǀĂĂƌĚŝŐŚĞĚĞŶ ǀŽŽƌ ŐĞǌŽŶĚ ŐĞĚƌĂŐ͘ sŽŽƌ ůĂĂŐŽƉŐĞ- ůĞŝĚĞŶ ŝƐ ŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚƐŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ƐůĞĐŚƚ ǀŝŶĚďĂĂƌ ĞŶ

ĚĂĂƌĚŽŽƌ ĚĞ ƚŽĞŐĂŶŬĞůŝũŬŚĞŝĚ ďĞƉĞƌŬƚĞƌ͘ sĞƌĚĞƌ ǁŽƌ- den geringere taalbeheersing en minder ontwikkelde ďĞƌŽĞƉƐǀĂĂƌĚŝŐŚĞĚĞŶŐĞŶŽĞŵĚ͘

Ϯ͘ Ğ ǀĂĂŬ ƌƵŝŵĞƌĞ ĮŶĂŶĐŝģůĞ mogelijkheden van hoger opgeleiden maken het makkelijker om gezonder ŐĞĚƌĂŐ ƚĞ ůĂƚĞŶ ǌŝĞŶ͘ 'ĞǌŽŶĚĞ ŬĞƵǌĞƐ ǌŝũŶ ǀĂĂŬ ŬŽƐƚ- ďĂĂƌĚĞƌĚĂŶŽŶŐĞǌŽŶĚĞĂůƚĞƌŶĂƟĞǀĞŶ͘,ĞƚďĞƉĞƌŬƚĞƌĞ

ĮŶĂŶĐŝģůĞďƵĚŐĞƚǀĂŶůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶďĞůĞŵŵĞƌƚŚĞŶ

in de toegang tot het gebruik van gezondheidszorg- en ƐƉŽƌƞĂĐŝůŝƚĞŝƚĞŶ͘

ϯ͘ ,ĞƚďĞƌĞŝŬƚĞopleidingsniveau bepaalt het soort werk ĚĂƚŝĞŵĂŶĚŐĂĂƚǀĞƌƌŝĐŚƚĞŶ͘,ŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶŚĞďďĞŶ

ǀĂŬĞƌůŝĐŚĂŵĞůŝũŬŵŝŶĚĞƌďĞůĂƐƚĞŶĚǁĞƌŬĞŶŐƵŶƐƟŐĞƌĞ

ĂƌďĞŝĚƐŽŵƐƚĂŶĚŝŐŚĞĚĞŶ ǁĂƚ ďĞƚƌĞŌ ĂƵƚŽŶŽŵŝĞ͕ ŐĞ- ůƵŝĚ͕ǀŽĐŚƚĞŶŐŝŌŝŐĞƐƚŽīĞŶ͘

ϰ͘ Ğ rol van het sociale netwerk ŝƐ ĂŶĚĞƌƐ͘ ,ŽŽŐŽƉŐĞ- leiden hebben over het algemeen een ruimer sociaal netwerk, waarvan de leden vaker over meer kennis, ŚƵůƉďƌŽŶŶĞŶĞŶŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶďĞƐĐŚŝŬŬĞŶ͘

ϱ͘ Ğ ĐƵůƚƵƌĞůĞ ůĞĞĨƐƟũůǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶ die samengaan met ŽƉůĞŝĚŝŶŐƐǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶ͘ ,Ğƚ ƵŝƚĞŶ ǀĂŶ ŐƌŽĞƉƐƐƉĞĐŝĮĞŬĞ

ĐƵůƚƵƌĞůĞůĞĞĨƐƟũůŐĞĚƌĂŐŝŶŐĞŶŬĂŶŵĞŶƐĞŶĞĞŶŝĚĞŶƟ- ƚĞŝƚǀĞƌƐĐŚĂīĞŶĞŶŚĞƚŐĞǀŽĞůǀĞƌƐƚĞƌŬĞŶƚŽƚĞĞŶŐƌŽĞƉ

ƚĞďĞŚŽƌĞŶ͘

ϲ͘ Ğ ĐŽŶƚĞǆƚ ǁĂĂƌŝŶ ŝĞŵĂŶĚ ůĞĞŌ die samenhangt ŵĞƚ ŽƉůĞŝĚŝŶŐ͘ KŵĚĂƚ ŚŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ ŽƉ ĚŝǀĞƌƐĞ

ŐĞďŝĞĚĞŶ ŽƉ ĞůŬĂĂƌ ůŝũŬĞŶ ;ĮŶĂŶĐŝĞĞů͕ ĐƵůƚƵƌĞĞů ĞŶ

qua voorkeuren), clusteren zij vaak bij het wonen in ďĞƉĂĂůĚĞǁŝũŬĞŶŵĞƚƌĞůĂƟĞĨŐŽĞĚĞŽŵƐƚĂŶĚŝŐŚĞĚĞŶ͘

Ook dit kan zorgen voor scheidslijnen in risico- en ŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚƐŐĞǁŽŽŶƚĞŶ͘

,ĞƚĞŶƚƌĂĂůWůĂŶďƵƌĞĂƵ;ϮϬϭϴͿŵĞůĚƚĞĞŶǀĞƌƐĐŚŝůŝŶƵƵƌ- ůŽŽŶĞŶŝŶǁĞƌŬǌĞŬĞƌŚĞŝĚƚƵƐƐĞŶůĂĂŐͲĞŶŚŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ͘

,ĞƚƵƵƌůŽŽŶǀĂŶůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶďůĞĞĨǀƌŝũǁĞůŐĞůŝũŬƚƵƐƐĞŶ

ϭϵϵϬ ĞŶ ϮϬϬϱ͕ ĚĂƚ ǀĂŶ ŚŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ ƐƚĞĞŐ͘ EĂ ϮϬϬϱ

ŐƌŽĞŝĚĞ ŚĞƚ ůŽŽŶǀĞƌƐĐŚŝů ŶŝĞƚ ǀĞƌĚĞƌ͘ ĂĂƌŶĂĂƐƚ ŶĂŵ ŚĞƚ

aantal personen met laagbetaald, onzeker werk sterker ƚŽĞŽŶĚĞƌůĂĂŐͲĚĂŶŽŶĚĞƌŚŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ͘

^ĂŶĚĞƌƐ ;ϮϬϭϲͿ ŵĞůĚƚ ĚĂƚ ĚĞ ƌĞĚĞŶ ĚĂƚ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ

ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͕ŽŽŬŽƉŚŽŐĞƌĞůĞĞŌŝũĚ͕ǁĞŝŶŝŐďĞůĂŶŐƐƚĞůůŝŶŐ

lijken te hebben voor hun inzetbaarheid vooral ligt in de ƐĐŚƌŽŽŵ ĚŝĞ ǌŝũ ĚŽŽƌ ŶĞŐĂƟĞǀĞ ĞƌǀĂƌŝŶŐĞŶ ŵĞƚ ƐĐŚŽŽů

hebben om een opleiding te volgen en niet zozeer in ŐĞďƌĞŬĂĂŶĂĂŶĚĂĐŚƚǀŽŽƌĚŝƚŽŶĚĞƌǁĞƌƉ͘

Ğ tĞƚĞŶƐĐŚĂƉƉĞůŝũŬĞ ZĂĂĚ ǀŽŽƌ ĚĞ ZĞŐĞƌŝŶŐ ;ϮϬϭϴͿ

meldt recent dat mensen met een lage opleiding zich vaak kwetsbaar en ongemakkelijk voelen over hun op- ůĞŝĚŝŶŐ͘ KŽŬ ŵĞůĚĞŶ ǌŝũ ĚĂƚ ŚŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ ƌĞŐĞůŵĂƟŐ

spanning ervaren tussen hun gelijkheidsidealen en hun ŵŽŐĞůŝũŬĞŶĞŐĂƟĞǀĞŽŽƌĚĞůĞŶŽǀĞƌƐŵĂŬĞŶĞŶǀŽŽƌŬĞƵƌĞŶ

ǀĂŶůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ͘DĞŶƐĞŶŵĞƚĞĞŶůĂŐĞŽƉůĞŝĚŝŶŐǌŝĞŶ

mensen met een hoge opleiding vaker als competent ŵĂĂƌŶŝĞƚĂůƐǁĂƌŵŽĨŐĞǌĞůůŝŐĞŶĂŶĚĞƌƐŽŵ͘

/Ŷ ŚĞƚ ĂƌƟŬĞů tĞƌŬǁĂĂƌĚĞŶ ǀĂŶ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ ŽƵĚĞƌĞ

ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐǀĂŶ'ƌƺŶĚĞŵĂŶĞ͘Ă͘ƵŝƚϮϬϭϲǁŽƌĚƚďĞŶŽĞŵĚ

ĚĂƚůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶƐŝŐŶŝĮĐĂŶƚŵŝŶĚĞƌǁĂĂƌĚĞŚĞĐŚƚĞŶĂĂŶ

interessant werk, aan leer- en ontwikkelmogelijkheden, ĞŶ ĂĂŶ ǌĞůĨƐƚĂŶĚŝŐŚĞŝĚ͘ ĂŶ ĞĞŶ ŐŽĞĚĞ ůĞŝĚŝŶŐŐĞǀĞŶĚĞ͕

een goed salaris en goede werkzekerheid hechten laagop- ŐĞůĞŝĚĞŶƐŝŐŶŝĮĐĂŶƚŵĞĞƌǁĂĂƌĚĞ͘

hŝƚ ŚĞƚ dEKͲƌĂƉƉŽƌƚ ƵƵƌǌĂŵĞ /ŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ ŝŶ EĞĚĞƌͲ ůĂŶĚ ;ϮϬϭϴͿϸϷ ďůŝũŬƚ ĚĂƚ ŵŝĚĚĞůďĂĂƌ ĞŶ ŚŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ

werknemers meer vertrouwen hebben over hun kansen op de arbeidsmarkt ten opzichte van laagopgeleide werk- ŶĞŵĞƌƐ͘KƵĚĞƌĞĞŶůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐƐĐŽƌĞŶŽŽŬ

ƐůĞĐŚƚĞƌŽƉƐĐŚŽůŝŶŐƐĚĞĞůŶĂŵĞ͕ŵŽďŝůŝƚĞŝƚĞŶŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚ͘

sĞƌĚĞƌ ŐĂĂŶ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ ůĂƚĞƌ ŵĞƚ ƉĞŶƐŝŽĞŶ ĚĂŶ

ŚŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ͕ ǁĂĂƌƐĐŚŝũŶůŝũŬ Žŵ ĮŶĂŶĐŝģůĞ ƌĞĚĞŶĞŶ͘

Laagopgeleiden willen vaak wel langer doorwerken maar ǀĞƌǁĂĐŚƚĞŶ ĚĂƚ ƌĞůĂƟĞĨ ǀĂĂŬ ŶŝĞƚ ƚĞ ŬƵŶŶĞŶ͘ Ğ ĞƌǀĂƌĞŶ

ƌĞůĂƟĞĨ ďĞƉĞƌŬƚĞ ƐƚĞƵŶ ĞŶ ƌĞŐĞůŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ ĞŶ ĞĞŶ

ƌĞůĂƟĞĨ ŚŽŐĞ ĨǇƐŝĞŬĞ ďĞůĂƐƟŶŐ͘ KŌĞǁĞů͕ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ

(4)

werken langer door dan hoogopgeleiden, terwijl ze zich daartoe minder goed in staat achten en ze niet boven- ŐĞŵŝĚĚĞůĚŐĞŵŽƟǀĞĞƌĚǌŝũŶ͘

,ĞƚhtsŵĞůĚƚŝŶŚĂĂƌƌďĞŝĚƐŵĂƌŬƚĂŶĂůǇƐĞĚĂƚŵĂŶŶĞŶ

vaker laagopgeleid zijn dan vrouwen, dat het aandeel laagopgeleiden hoger is onder mensen met een niet- ǁĞƐƚĞƌƐĞ ŵŝŐƌĂƟĞ ĂĐŚƚĞƌŐƌŽŶĚ ĞŶ ŽŶĚĞƌ ϱϱͲĞƌƐ ĞŶ ĚĂƚ

laagopgeleiden (door de aard van hun werk) een groter ƌŝƐŝĐŽůŽƉĞŶŽƉĂĂŶĚŽĞŶŝŶŐĞŶĞŶďĞĚƌŝũĨƐŽŶŐĞǀĂůůĞŶ͘

ĞƌĞƐƵůƚĂƚĞŶǀĂŶĚĞtĞƌŬŶĞŵĞƌƐĞŶƋƵġƚĞ;tͿǀĂŶdEK

uit 2016 laten de volgende verschillen zien tussen laag- en hoogopgeleide werknemers bij duurzame inzetbaarheid

;&ŝŐƵƵƌϮͿ͘

Over verschillen in manier van communiceren is nauwe- ůŝũŬƐ ůŝƚĞƌĂƚƵƵƌ ƚĞ ǀŝŶĚĞŶ͘ ĞŶ ƐĞĂƌĐŚ ŽƉ 'ŽŽŐůĞ ŶĂĂƌ

͚ŬĞŶŵĞƌŬĞŶ ǀĂŶ ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞ ŵĞƚ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ͛ ŽĨ

ŝĞƚƐ ǀĞƌŐĞůŝũŬďĂĂƌƐ͕ ůĞǀĞƌƚ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ŽƉ ŽǀĞƌ ůĂĂŐŐĞůĞƚ- ƚĞƌĚŚĞŝĚ͘ Ăƚ ŝƐ ĞĐŚƚĞƌ ŶŝĞƚ ŚĞƚǌĞůĨĚĞ͘ ,ŽĞǁĞů ĞĞŶ ĚĞĞů

van de laagopgeleiden kampt met taalproblemen en ůĂĂŐŐĞůĞƩĞƌĚ ŝƐ͕ ŚŽƵĚƚ Ěŝƚ ŶŝĞƚ ŝŶ ĚĂƚ ĂůůĞ ůĂĂŐŐĞůĞƩĞƌĚĞ

ŵĞŶƐĞŶůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚǌŝũŶ͘

Ook over verschillen in leren en ontwikkelen tussen laag- ĞŶ ŚŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ ůŝũŬƚ ǁĞŝŶŝŐ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ǀŽŽƌŚĂŶĚĞŶ͘

Ğ 'ƌĞĞĨ ;ϮϬϭϮͿ ŵĞůĚƚ ĂůƐ ŬĞŶŵĞƌŬĞŶ ǀĂŶ ĞĞŶ ůĞĞƌŽŵͲ geving voor laagopgeleiden:

ϭ͘ KŶĚĞƌƐƚĞƵŶŝŶŐĚŽŽƌĞĞŶĚŽĐĞŶƚ͖

Ϯ͘ >ĞƐŝŶŚŽƵĚĞŶŝŶƚĞƌĂĐƟĞƚƵƐƐĞŶĚĞĞůŶĞŵĞƌƐ͖

ϯ͘ ŝƌĞĐƚĞ ŽŵŐĞǀŝŶŐ ǁĂĂƌ ŐĞůĞĞƌĚĞ ǁŽƌĚƚ ƚŽĞŐĞƉĂƐƚ ʹ

ůĞƌĞŶĚŽŽƌĞƌǀĂƌĞŶ͖

ϰ͘ dƌĂŶƐĨĞƌŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ͗ ŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ Žŵ ŐĞůĞĞƌĚĞ

ƚĞŐĞďƌƵŝŬĞŶŝŶĚĞƉƌĂŬƟũŬ͘

Verschillen tussen oudere werknemers en andere werknemers

Ğ 'ĞǌŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ ;ϮϬϭϴͿ ďĞŶŽĞŵƚ ŝŶ ŚĂĂƌ ĂĚǀŝĞƐ

'ĞǌŽŶĚŚĞŝĚĞŶ>ĂŶŐĞƌĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶĚĂƚƐƉĞĐŝĂůĞĂĂŶĚĂĐŚƚ

ŐĞǁĞŶƐƚ ŝƐ ǀŽŽƌ ŽƵĚĞƌĞ ǁĞƌŬĞŶĚĞŶ ĞŶ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ͘

sŽůŐĞŶƐ^;ϮϬϭϴͿǁĂƌĞŶƌƵŝŵƚǁĞĞŵŝůũŽĞŶŵĞŶƐĞŶǀĂŶ

ĚĞƚŽƚĂůĞEĞĚĞƌůĂŶĚƐĞďĞǀŽůŬŝŶŐŝŶĚĞůĞĞŌŝũĚǀĂŶϰϱƚŽƚ

ϳϱũĂĂƌůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚ;ĞĞŶĚĞƌĚĞǀĂŶĂůůĞϰϱƚŽƚϳϱͲũĂƌŝŐĞŶͿ͘

ĞŶĞƩŽƉĂƌƟĐŝƉĂƟĞǀĂŶĚĞƚŽƚĂůĞďĞƌŽĞƉƐďĞǀŽůŬŝŶŐƚƵƐ- ƐĞŶϰϱĞŶϳϱũĂĂƌǁĂƐŽƉĚĂƚǌĞůĨĚĞŵŽŵĞŶƚŚŽŐĞƌĚĂŶĚŝĞ

ǀĂŶůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͘

,Ğƚ ƌĂƉƉŽƌƚ ƵƵƌǌĂŵĞ /ŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ ŝŶ EĞĚĞƌůĂŶĚ ǀĂŶ

TNO (2018) laat zien dat de duurzame inzetbaarheid van ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐǀĂŶϰϱƚŽƚϱϱũĂĂƌĞŶǀĂŶϱϱнĂĨǁŝũŬƚǀĂŶĚŝĞ

ǀĂŶǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐũŽŶŐĞƌĚĂŶϰϱũĂĂƌ͘tĞƌŬŶĞŵĞƌƐǀĂŶϱϱ

ũĂĂƌнŵĞůĚĞŶůĂŶŐĞƌƚĞǁŝůůĞŶĞŶƚĞŬƵŶŶĞŶĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ

ĚĂŶ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ƚŽƚ ϰϱ ũĂĂƌ ĞŶ ǀĂŶ ϰϱ ƚŽƚ ϱϱ ũĂĂƌ͘ Ğ

ŐĞŵŝĚĚĞůĚĞůĞĞŌŝũĚƚŽƚǁĞůŬĞĚĞŐƌŽĞƉϱϱͲϲϰͲũĂƌŝŐĞŶǁŝů

ďůŝũǀĞŶ ĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ͕ ďůŝũŌ ŽŽŬ ŝŶ ĚĞ ƉĞƌŝŽĚĞ ϮϬϭϰͲϮϬϭϲ

ƚŽĞŶĞŵĞŶ͘ Ăƚ ŝƐ ǀŽůŐĞŶƐ ƚƌĞŶĚĂŶĂůǇƐĞƐ ŝŶ ĂŶĚĞƌĞ ůĞĞĨ- ƟũĚƐŐƌŽĞƉĞŶƐŝŶĚƐϮϬϭϰŶŝĞƚŚĞƚŐĞǀĂů͖ĚĞŽƵĚĞƌĞŐƌŽĞƉ

ŚĞĞŌĞƌŵŝŶĚĞƌǀĞƌƚƌŽƵǁĞŶŽŵŐĞŵĂŬŬĞůŝũŬĞĞŶĂŶĚĞƌĞ

ďĂĂŶƚĞǀŝŶĚĞŶĚĂŶĚĞũŽŶŐĞƌĞŐƌŽĞƉ͘KŽŬŽǀĞƌŚĞƚŬƵŶŶĞŶ

ǀŽůĚŽĞŶĂĂŶĚĞĨǇƐŝĞŬĞĞŶƉƐǇĐŚŝƐĐŚĞĞŝƐĞŶǀĂŶŚĞƚǁĞƌŬ

ĚĞŶŬĞŶϱϱͲƉůƵƐƐĞƌƐĂĂŶŵĞƌŬĞůŝũŬŵŝŶĚĞƌƉŽƐŝƟĞĨĚĂŶŚƵŶ

ũŽŶŐĞƌĞĐŽůůĞŐĂ͛Ɛ͘dĞƌǁŝũůǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŝŶŚĞƚĂůŐĞŵĞĞŶŝŶ

ϮϬϭϲŚĞƚǀĞƌƚƌŽƵǁĞŶŝŶŚƵŶĂĐƚƵĞůĞĂƌďĞŝĚƐŵĂƌŬƚƉŽƐŝƟĞ

weer hervonden lijken te hebben, geldt dat nauwelijks ǀŽŽƌǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐǀĂŶϱϱн͖ǌŝũŚĞďďĞŶĞĞŶŵŝŶĚĞƌŐŽĞĚĞ

ŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚĚĂŶǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐфϰϱũĂĂƌ͖ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐǀĂŶ

ϰϱнĞŶǀŽŽƌĂůǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐǀĂŶϱϱнǀŝŶĚĞŶůĞĞƌŵŽŐĞůŝũŬ- heden in het werk minder belangrijk en doen ook minder ĂĂŶƐĐŚŽůŝŶŐĚĂŶŚƵŶũŽŶŐĞƌĞĐŽůůĞŐĂ͛Ɛ͖ǌŽǁĞůĚĞĞǆƚĞƌŶĞ

Figuur 2 Resultaten van de Werknemersenquête (WEA) van TNO uit 2016

(5)

als interne mobiliteit is aanmerkelijk lager bij werknemers ǀĂŶϰϱũĂĂƌнĞŶǀŽŽƌĂůďŝũǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐǀĂŶϱϱн͘

,Ğƚ ĂĂŶƚĂů ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ĚĂƚ ĚŽŽƌǁĞƌŬƚ ŶĂ ĚĞ KtͲ ŐĞƌĞĐŚƟŐĚĞ ůĞĞŌŝũĚ ƐƟũŐƚ ŵĂĂƌ ŝƐ ŝŶ ĂďƐŽůƵƚĞ ĂĂŶƚĂůůĞŶ

ŶŽŐďĞƉĞƌŬƚ͕^;ϮϬϭϴͿ͘ZĞĚĞŶĞŶŽŵǁĞůŽĨŶŝĞƚĚŽŽƌƚĞ

ǁĞƌŬĞŶǌŝũŶǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶĚ͘

Er lijken 3 groepen te zijn:

ϭ͘ :ĂŶDŽĚĂĂůĚŝĞŶŝĞƚĚŽŽƌǁĞƌŬƚŽŵĚĂƚŚŝũĚĂƚŶŝĞƚ

ŚŽĞŌĞŶǁĞůůŝĐŚƚŽŽŬŶŝĞƚǁŝů͖

Ϯ͘ ĞŶŐƌŽĞƉ͕ǀĂĂŬŚŽŽŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶŵĞƚĞĞŶŚŽŽŐ

in komen, die uit interesse en bevlogenheid wil ĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ͖

ϯ͘ ĞŶŐƌŽĞƉǁĞƌŬĞŶĚĞŶŵĞƚĞĞŶůĂĂŐŝŶŬŽŵĞŶĚŝĞƵŝƚ

ĮŶĂŶĐŝģůĞŶŽŽĚǌĂĂŬŵŽĞƚďůŝũǀĞŶǁĞƌŬĞŶ͘

ĞƌŽůǀĂŶŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚďŝũŚĞƚĚŽŽƌǁŝůůĞŶǁĞƌŬĞŶŝƐĚƵď- ďĞů͘ĞŶŐŽĞĚĞŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚŝƐĞĞŶŵŽƟĞĨŽŵĚŽŽƌƚĞǁĞƌ- ŬĞŶŵĂĂƌŽŽŬĞĞŶƌĂŶĚǀŽŽƌǁĂĂƌĚĞŽŵĚŝƚŽŽŬƚĞŬƵŶŶĞŶ͘

tĞƌŬŐĞǀĞƌƐ ǀŝŶĚĞŶ ĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ ŶĂ ĚĞ KtͲŐĞƌĞĐŚƟŐĚĞ

ůĞĞŌŝũĚ;ŶŽŐͿŶŝĞƚŚĞĞůďĞůĂŶŐƌŝũŬ͘sŽŽƌŚĞŶǀŽƌŵĞŶĚŽŽƌ- ǁĞƌŬĞŶĚĞ Kt͛ĞƌƐ ĞĞŶ ĂĂŶƚƌĞŬŬĞůŝũŬ ĂƌďĞŝĚƐĂĂŶďŽĚ

ǁĂŶŶĞĞƌ ǌŝũ ƚĂŬĞŶ ǀĞƌƌŝĐŚƚĞŶ ĚŝĞ ũŽŶŐĞƌĞŶ ŶŝĞƚ ǁŝůůĞŶ ŽĨ

ŬƵŶŶĞŶĚŽĞŶ͘ĞǌĞĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶĚĞKtͲĞƌƐǀƵůůĞŶŐĂƚĞŶ

ŽƉ ŝŶ ĚĞ ĂƌďĞŝĚƐŵĂƌŬƚ͘ sŽŽƌĂů ǁĞƌŬĞŶĚĞŶ ŵĞƚ ĞĞŶ ůĂĂŐ

ŝŶŬŽŵĞŶ ǌŝũŶ ĚĞ ůĂĂƚƐƚĞ ũĂƌĞŶ ǀĂŬĞƌ ŐĂĂŶ ĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ͘

ŽŽƌ ĚĞ ĞĐŽŶŽŵŝƐĐŚĞ ƐŝƚƵĂƟĞ͕ ŚĞƚ ƚŽĞŶĞŵĞŶĚ ĂĂŶƚĂů

ŇĞǆǁĞƌŬĞƌƐĞŶĚĞŐƌŽĞŝĞŶĚĞŐƌŽĞƉǌǌƉ͛ĞƌƐǁŽƌĚƚǀĞƌǁĂĐŚƚ

ĚĂƚŚĞƚĂĂŶƚĂůŵĞŶƐĞŶĚĂƚŽŶǀŽůĚŽĞŶĚĞŝŶŬŽŵĞŶŽĨďƵīĞƌ

ŚĞĞŌĚĞŬŽŵĞŶĚĞũĂƌĞŶƐƟũŐƚ͘

sĞĞů K͛Ɛ ŝŶ EĞĚĞƌůĂŶĚ ďŝĞĚĞŶ ŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ ǀŽŽƌ

ŽƵĚĞƌĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ǌŽĂůƐ ďƵĚŐĞƚ ǀŽŽƌ ƐĐŚŽůŝŶŐ ŽĨ ĞǆƚƌĂ

ǀĞƌůŽĨ͘KĨĚŝƚĚĂĂĚǁĞƌŬĞůŝũŬĞĞŶŽƉůŽƐƐŝŶŐŝƐǀŽŽƌŚĞƚĚƵƵƌ- ǌĂĂŵŝŶǌĞƚďĂĂƌŚŽƵĚĞŶǀĂŶǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŝƐŽŶďĞŬĞŶĚ͘

Risico’s voor een laagopgeleide oudere werk- nemers voor de duurzame inzetbaarheid

,Ğƚ ŽŶĚĞƌǌŽĞŬ ǀĂŶ 'ƌƺŶĚĞŵĂŶ Ğ͘Ă͘ ;ϮϬϭϰͿ ŽǀĞƌ ǁĞƌŬ- waarden laat zien dat het belang van de intrinsieke ǁĂĂƌĚĞ͚ůĞĞƌͲĞŶŐƌŽĞŝŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶ͛ŐĞůĞŝĚĞůŝũŬĂĨŶĞĞŵƚ͘

ĞĞǆƚƌŝŶƐŝĞŬĞǁĞƌŬǁĂĂƌĚĞ͚ŐŽĞĚĞǁĞƌŬǌĞŬĞƌŚĞŝĚ͛ǁŽƌĚƚ

door de oudste categorie (60-64 jaar) laagopgeleide werk- ŶĞŵĞƌƐ ŵŝŶĚĞƌ ďĞůĂŶŐƌŝũŬ ŐĞǀŽŶĚĞŶ͘ sƌŝũǁĞů ĂůůĞ ǁĞƌŬ- waarden worden bij hoogopgeleide oudere werknemers vaker in het huidige werk vervuld dan bij laagopgeleide ŽƵĚĞƌĞ ĐŽůůĞŐĂ͛Ɛ͘ WĞƌƐŽŶĞŶ ĚŝĞ ĞĞŶ ĂƐƉĞĐƚ ǀĂŶ ŚĞƚ ǁĞƌŬ

ƌĞůĂƟĞĨ ďĞůĂŶŐƌŝũŬ ǀŝŶĚĞŶ͕ ŐĞǀĞŶ ŽŽŬ ǀĂŬĞƌ ĂĂŶ ĚĂƚ Ěŝƚ

ĂƐƉĞĐƚŝŶŚĞƚǁĞƌŬĂĂŶǁĞǌŝŐŝƐĚĂŶƉĞƌƐŽŶĞŶĚŝĞďĞƚƌĞĨ- ĨĞŶĚ ǁĞƌŬĂƐƉĞĐƚ ŶŝĞƚ ďĞůĂŶŐƌŝũŬ ǀŝŶĚĞŶ͘ ŝƚ ŐĞůĚƚ ǀŽŽƌĂů

voor intrinsieke werkwaarden als ‘interessant werk’ en

͚ǌĞůĨƐƚĂŶĚŝŐŚĞŝĚ͕͛ĞŶǀŽŽƌŐĞŵĂŬͲǁĂĂƌĚĞŶĂůƐ͚ǌĞůĨďĞƉĂůĞŶ

ǁĞƌŬƟũĚĞŶ͛ĞŶ͚ŵŽŐĞůŝũŬŚĞŝĚĚĞĞůƟũĚǁĞƌŬ͛͘sŽŽƌĚĞŵĞĞƌ

ĞǆƚƌŝŶƐŝĞŬĞ ǁĞƌŬǁĂĂƌĚĞŶ ͚ŐŽĞĚ ƐĂůĂƌŝƐ͛ ĞŶ ͚ŐŽĞĚĞ ǁĞƌŬͲ ǌĞŬĞƌŚĞŝĚ͛ŝƐĚĞĐŽƌƌĞůĂƟĞƚƵƐƐĞŶďĞůĂŶŐĞŶǀĞƌǀƵůůŝŶŐǀĂŶ

ĚĞǁĞƌŬǁĂĂƌĚĞŐĞƌŝŶŐ͘

,ĞƚƌĂƉƉŽƌƚ͚KƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐĞŶůĂŶŐĞƌĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ͛

van TNO (2009) meldt een beperkt aantal determinanten

ǀŽŽƌ ŚĞƚ ǁŝůůĞŶ ĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ͘ tĂĂƌƐĐŚŝũŶůŝũŬ ďĞŢŶǀůŽĞĚĞŶ

ook andere dan gezondheid- en arbeidsgerelateerde ŬĞŶŵĞƌŬĞŶ ŚĞƚ ǁŝůůĞŶ ĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ͕ ǌŽĂůƐ ĚĞ ĮŶĂŶĐŝģůĞ

mogelijkheden om eerder te stoppen met werken en de ervaren steun voor langer doorwerken van de leiding- ŐĞǀĞŶĚĞ ŽĨ ƉĂƌƚŶĞƌ͘ 'ĞǌŽŶĚŚĞŝĚƐŬĞŶŵĞƌŬĞŶ ĞŶ ĂƌďĞŝĚƐ- omstandigheden zoals een slechte gezondheid, een arbeidshandicap, burnout klachten, ongewenst gedrag ĚŽŽƌĐŽůůĞŐĂ͛ƐŽĨůĞŝĚŝŶŐŐĞǀĞŶĚĞ͕ĨǇƐŝĞŬǌǁĂĂƌǁĞƌŬ͕ŚŽŐĞ

taakeisen, en minder sociale steun van de leidinggevende ŚĞďďĞŶ ŵĞĞƌ ŝŶǀůŽĞĚ ŽƉ ŚĞƚ ŬƵŶŶĞŶ ĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ͘ Ğ

ŵŽŐĞůŝũŬŚĞŝĚ ǀŽŽƌ ŇĞǆŝďĞůĞ ǁĞƌŬƟũĚĞŶ ĚƌĂĂŐƚ Ğƌ ĂĂŶ ďŝũ

ĚĂƚŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐƚŽƚŚƵŶϲϱǗŬƵŶŶĞŶĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ

ŝŶ ŚƵŶ ŚƵŝĚŝŐĞ ĨƵŶĐƟĞ͘ dŽƚ ƐůŽƚ ŐĂĂƚ ĚĞ ƚŽĞŶĂŵĞ ŝŶ ǁŝů- ůĞŶĞŶŬƵŶŶĞŶĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶŝŶĚĞŚƵŝĚŝŐĞĨƵŶĐƟĞŐĞƉĂĂƌĚ

ŵĞƚĞĞŶůŝĐŚƚĞƚŽĞŶĂŵĞŝŶĚĞďĞŚŽĞŌĞĂĂŶŐĞĞƐƚĞůŝũŬĞŶ

lichamelijk minder zwaar werk om het werk langer vol te ŚŽƵĚĞŶ͘

,Ğƚ ǌŝĞŬƚĞǀĞƌǌƵŝŵƉĞƌĐĞŶƚĂŐĞ ŶĞĞŵƚ ƚŽĞ ŶĂĂƌŵĂƚĞ ĚĞ

ůĞĞŌŝũĚƐƟũŐƚǀŽůŐĞŶƐ^;ϮϬϭϴͿ͘WĂƐǀĂŶĂĨϲϱũĂĂƌĚĂĂůƚ

het verzuimpercentage weer aanzienlijk, mogelijk door ŚĞƚ͚ŚĞĂůƚŚǇǁŽƌŬĞƌĞīĞĐƚ͛;ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐǀŽŽƌǁŝĞŚĞƚǁĞƌŬ

ƚĞ ďĞůĂƐƚĞŶĚ ŝƐ ŐĞǁŽƌĚĞŶ͕ ǌŝũŶ ǀƌŽĞŐƟũĚŝŐ ƵŝƚŐĞƐƚƌŽŽŵĚ

Ͳ ĚĞ ͚ƐƚĞƌŬĞƌĞ͛ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ǌŝũŶ ŽǀĞƌŐĞďůĞǀĞŶͿ͘ ĞŶ ǀĞƌ- gelijkbaar patroon is zichtbaar in de ziekteverzuimduur ĚŝĞŝŶϮϬϭϳďŝũĚĞǌĞůĞĞŌŝũĚƐĐĂƚĞŐŽƌŝĞŐĞŵŝĚĚĞůĚϳĚĂŐĞŶ

ďĞĚƌŽĞŐŵĂĂƌďŝũĚĞŐƌŽĞƉǀĂŶϱϱƚŽƚϲϰũĂĂƌϭϭĚĂŐĞŶ͘

hŝƚĚĞEϮϬϭϳďůŝũŬƚďŝũŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐĚĞŽŽƌǌĂĂŬ

van de laatste verzuimperiode lag in klachten aan het houdings- en bewegingsapparaat, hart- en vaatziekten ĞŶ ƉƐǇĐŚŝƐĐŚĞ ŬůĂĐŚƚĞŶ͘ DĞĞƌ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ ĚĂŶ ŚŽŽŐ- opgeleide werknemers meldden klachten aan het bewe- ŐŝŶŐƐĂƉƉĂƌĂĂƚ͘ Ăƚ ǁĂƐ ŽŽŬ ŐĞǀĂů ďŝũ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ŵĞƚ

een chronische aandoening die uitvoeren van het werk ďĞůĞŵŵĞƌƚ͘

ĞƐĐŚŝŬďĂƌĞ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ŽǀĞƌ ĚƵƵƌǌĂŵĞ ŝŶ- zetbaarheid van laagopgeleide oudere werk- nemers: hoe concreet en inhoudelijk uitgewerkt ŝƐĚĞĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐ͍

Over duurzame inzetbaarheid bij laagopgeleide oudere ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ŝƐ ŶĂƵǁĞůŝũŬƐ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ŝŶ ĚĞ ůŝƚĞƌĂƚƵƵƌ ƚĞ

ǀŝŶĚĞŶ͘ /Ŷ ĚŝǀĞƌƐĞ ƌĂƉƉŽƌƚĞŶ ǁŽƌĚƚ ďĞŶŽĞŵĚ ĚĂƚ ĚĞ

ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ ŽƵĚĞƌĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌ ĞǆƚƌĂ ĂĂŶĚĂĐŚƚ ǀƌĂĂŐƚ

ďŝũ ĚĞ ĂĂŶƉĂŬ ǀĂŶ ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ͘ /ŶŚŽƵĚĞůŝũŬĞ ƵŝƚůĞŐ ǀĂŶ

ǌŽ͛ŶĂĂŶƉĂŬŽĨĐŽŶĐƌĞƚĞĞŶƐƵĐĐĞƐǀŽůůĞƌĞƐƵůƚĂƚĞŶǁŽƌĚĞŶ

ŶŝĞƚ ĂĂŶŐĞƚƌŽīĞŶ͘ Ğ ŐĞǀŽŶĚĞŶ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ƌŝĐŚƚ ǌŝĐŚ

ǀŽŽƌĂůŽƉŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͘

In reeds genoemd rapport ‘Oudere werknemers en langer ĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ;zďĞŵĂĞ͘Ă͘ϮϬϬϵͿŚĞďďĞŶĚĞŽŶĚĞƌǌŽĞŬĞƌƐ

ŶŝĞƚ ŬƵŶŶĞŶ ǀĂƐƚƐƚĞůůĞŶ ǁĂƚ ĚĞ ĞīĞĐƟǀŝƚĞŝƚ ŝƐ ǀĂŶ ĚĞ

instrumenten om oudere werknemers langer in dienst te ŚŽƵĚĞŶ͘ ĞĚƌŝũǀĞŶ ŵĂŬĞŶ ŵĞĞƌ ŐĞďƌƵŝŬ ǀĂŶ ŝŶƐƚƌƵŵĞŶ- ten om langer doorwerken van oudere werknemers te ďĞǀŽƌĚĞƌĞŶ ŶĂĂƌŵĂƚĞ ǌŝũ ŵĞĞƌ ϱϱнĞƌƐ ŝŶ ĚŝĞŶƐƚ ŚĞďďĞŶ͘

(6)

,Ğƚ ĂĂŶĚĞĞů ŽƵĚĞƌĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ŝŶ ŚĞƚ ďĞĚƌŝũĨ ŝƐ ǁĂĂƌ- ƐĐŚŝũŶůŝũŬŵĞĞƌĚĞƌĞĚĞŶǀŽŽƌŚĞƚŝŶǌĞƩĞŶǀĂŶĚĞǌĞŝŶƐƚƌƵ- ŵĞŶƚĞŶǀŽŽƌŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐĚĂŶŚĞƚĞīĞĐƚǀĂŶĚŝĞ

ŝŶƐƚƌƵŵĞŶƚĞŶ͘ ĂĂƌŶĂĂƐƚ ŵĂŬĞŶ ďĞĚƌŝũǀĞŶ ŵĞĞƌ ŐĞďƌƵŝŬ

van de diverse instrumenten om oudere werknemers in dienst te houden wanneer zij het voor de personele ďĞǌĞƫŶŐ ďĞůĂŶŐƌŝũŬ ǀŝŶĚĞŶ ĚĂƚ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ƚŽƚ ŚĞƚ ϲϱǗ

ůĞǀĞŶƐũĂĂƌĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶ͘dĞŶƐůŽƩĞďůŝũŬƚĚĂƚďĞĚƌŝũǀĞŶĚŝĞ

veel laagopgeleide werknemers in dienst hebben meer ŐĞďƌƵŝŬŵĂŬĞŶǀĂŶĚĞŝŶƐƚƌƵŵĞŶƚĞŶĚĞĞůƟũĚǀĞƌǀƌŽĞŐĚĞ

ƵŝƩƌĞĚŝŶŐ͕ǀƌŝũƐƚĞůůĞŶǀĂŶŽŶƌĞŐĞůŵĂƟŐĞͲĞŶƉůŽĞŐĞŶĚŝĞŶ- sten en vrijstellen van overwerk, maar minder van het ƐƟŵƵůĞƌĞŶ ǀĂŶ ƐĐŚŽůŝŶŐ ĞŶ ĐƵƌƐƵƐĚĞĞůŶĂŵĞ͘ ŝƚ ĚƵŝĚƚ

erop dat laagopgeleide oudere werknemers weliswaar ǁŽƌĚĞŶŽŶƚǌŝĞŶ͕ŵĂĂƌĚĂƚĞƌƌĞůĂƟĞĨǁĞŝŶŝŐŝŶŚĞŶǁŽƌĚƚ

ŐĞŢŶǀĞƐƚĞĞƌĚŽŵůĂŶŐĞƌĚŽŽƌǁĞƌŬĞŶŽƉĂŶĚĞƌĞŵĂŶŝĞƌĞŶ

ƚĞďĞǀŽƌĚĞƌĞŶ͘

/Ŷ ĚĞ ůŝƚĞƌĂƚƵƵƌ ǌŝũŶ ŐĞĞŶ ĐŝũĨĞƌƐ ďĞƐĐŚŝŬďĂĂƌ ŽǀĞƌ ůĂĂŐͲ ŽƉŐĞůĞŝĚĞ ŽƵĚĞƌĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ŵĞƚ ĞĞŶ ďĞƌŽĞƉƐǌŝĞŬƚĞ͘

hŝƚ ĐŝũĨĞƌƐ ǀĂŶ ŚĞƚ EĞĚĞƌůĂŶĚƐ ĞŶƚƌƵŵ ǀŽŽƌ ĞƌŽĞƉƐ- ziekten uit 2018 blijkt dat de meeste beroepsziekten, circa twee derde van de gevallen, voorkomen voor bij ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ŽƵĚĞƌ ĚĂŶ ǀĞĞƌƟŐ ũĂĂƌ͘ KƉǀĂůůĞŶĚ ŝƐ ĚĂƚ ĚĞ

ĂƌƚƐ ďŝũ ĞĞŶ ŵĞůĚŝŶŐ ŶŝĞƚ ŚŽĞŌ ĂĂŶ ƚĞ ŐĞǀĞŶ ǁĞůŬ ŽƉůĞŝ- ĚŝŶŐƐŶŝǀĞĂƵ ďĞƚƌĞīĞŶĚĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌ ŚĞĞŌ͘ Ğ ŵĞůĚŝŶŐ

omvat wel gegevens over de aard van de werkzaamheden ƚĞŶ ƟũĚĞ ǀĂŶ ŚĞƚ ŽŶƚƐƚĂĂŶ ǀĂŶ ĚĞ ďĞƌŽĞƉƐǌŝĞŬƚĞ͕ ŚĞƚ

ďĞƌŽĞƉǀĂŶ ĚĞ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƚĞŶƟũĚĞǀĂŶĚĞ ďůŽŽƚƐƚĞůůŝŶŐ

ĞŶ ĚĞ ĞĐŽŶŽŵŝƐĐŚĞ ĂĐƟǀŝƚĞŝƚ ǀĂŶ ĚĞ ǁĞƌŬŐĞǀĞƌ ƟũĚĞŶƐ

de blootstelling, maar het opleidingsniveau wordt niet ŐĞƌĞŐŝƐƚƌĞĞƌĚ͘ hŝƚ ĚŝƚǌĞůĨĚĞ ŽŶĚĞƌǌŽĞŬ ďůŝũŬƚ ǀĞƌĚĞƌ ĚĂƚ

werknemers in beroepen met een lagere sociaal econo- ŵŝƐĐŚĞƉŽƐŝƟĞďŝũŶĂĚƌŝĞŬĞĞƌǌŽǀĂĂŬĞĞŶďĞƌŽĞƉƐǌŝĞŬƚĞ

ŚĞďďĞŶĚĂŶŚƵŶĐŽůůĞŐĂ͛Ɛ͘

Bevindingen uit de gesprekken

hŝƚ ŐĞƐƉƌĞŬŬĞŶ ŵĞƚ ĞĞŶ ĂĂŶƚĂů ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ ŽƵĚĞƌĞ

werknemers blijkt dat zij zich terdege van bewust zijn dat ze een risico lopen om het huidige werk niet vol te kunnen ŚŽƵĚĞŶ ƚŽƚ ĂĂŶ ŚĞƚ ƉĞŶƐŝŽĞŶ͘ KŶƌĞŐĞůŵĂƟŐ ǁĞƌŬĞŶ ĞŶ

ĐŽŶƐŝŐŶĂƟĞĚŝĞŶƐƚĞŶůĞǀĞƌĞŶĞǆƚƌĂƐĂůĂƌŝƐŽƉŵĂĂƌǁŽƌĚĞŶ

ĞƌǀĂƌĞŶ ǌĞ ĂůƐ ƐƚĞĞĚƐ ǌǁĂĂƌĚĞƌ͘ Ğ ǀƌĞǌĞŶ Ƶŝƚ ƚĞ ǀĂůůĞŶ

door gezondheidsklachten maar zien geen mogelijkheid tot omscholing door slechte ervaringen met school in het verleden en het gevoel dat het niet passend te maken is in ĚĞďĞƐĐŚŝŬďĂƌĞƟũĚŶĂĂƐƚŚĞƚǁĞƌŬ͘sĞƌĚĞƌďĞŶŽĞŵĞŶǌĞ

een grote drempel om met de leidinggevende in gesprek ƚĞŐĂĂŶŽǀĞƌĚƵƵƌǌĂŵĞŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ͘

Ğ ĚŝƌĞĐƚĞƵƌ ǀĂŶ ŚĞƚ D< ŵĞůĚƚ ƚĞŐĞůŝũŬĞƌƟũĚ ĚĂƚ Śŝũ

ŵĞƚ ĞĞŶ ĂĂŶƚĂů ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ ŚĞĞŌ ŐĞƐƉƌŽŬĞŶ ŽǀĞƌ ŚƵŶ

inzetbaarheid in de toekomst en de vraag gesteld hoe hij ŚĞŶ ŬĂŶ ŽŶĚĞƌƐƚĞƵŶĞŶ͘ dĞůĞƵƌŐĞƐƚĞůĚ ŵĞůĚƚ Śŝũ ĚĂƚ ŐĞĞŶ

ǀĂŶ ŚĞŶ ĚĂĂĚǁĞƌŬĞůŝũŬ ŐĞďƌƵŝŬ ŚĞĞŌ ŐĞŵĂĂŬƚ ǀĂŶ ĞĞŶ

ŵŽŐĞůŝũŬŚĞŝĚǀĂŶďǀŽŵƐĐŚŽůŝŶŐŽĨŚĞƚƟũĚĞůŝũŬǀĞƌǀƵůůĞŶ

ǀĂŶĞĞŶĂŶĚĞƌƐŽŽƌƟŐǁĞƌŬŝŶŚĞƚďĞĚƌŝũĨ͘

DĞƚĚĞďĞĚƌŝũĨƐĂƌƚƐŝƐǀĂŶŐĞĚĂĐŚƚĞŐĞǁŝƐƐĞůĚŽǀĞƌŽŶĚĞƌ

meer het verzamelen van gegevens over beroepsziekten ĞŶ ŽƉůĞŝĚŝŶŐƐŶŝǀĞĂƵ͘ ,ŝũ ĚĞĞůƚ ĚĞ ŵĞŶŝŶŐ ĚĂƚ ŚĞƚ ĚĂƚ

een gemis is dit nu niet gebeurt maar benoemt dat het ƌĞŐŝƐƚƌĞƌĞŶ ŚŝĞƌǀĂŶ ĞǆƚƌĂ ƟũĚ ŬŽƐƚ ǀĂŶ ĞĞŶ ĂƌƚƐ ŝŶ ĞĞŶ

ĐŽŶƚĞǆƚ ǁĂĂƌŝŶ ďĞĚƌŝũĨƐĂƌƚƐĞŶ ƚŽĐŚ Ăů ƐĐŚƌŽŽŵ ŚĞďďĞŶ

Žŵ ďĞƌŽĞƉƐǌŝĞŬƚĞŶ ƚĞ ŵĞůĚĞŶ͘ Ğ ŐĞƐƉƌĞŬŬĞŶ ŵĞƚ ĚĞ

ĂƌďĞŝĚƐͲĞŶŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞĚĞƐŬƵŶĚŝŐĞŶŽŶĚĞƌƐƚƌĞƉĞŶŚĞƚĨĞŝƚ

dat de arbo-advisering niet plaatsvindt in de ‘taal’ van de laagopgeleide oudere medewerkers en dat vooral Over ŚĞŶǁŽƌĚƚŐĞƉƌĂĂƚĞŶŶŝĞƚDĞƚŚĞŶ͘

tĂƚŵŝƐƚŝŶĚĞŚƵŝĚŝŐĞĂĂŶƉĂŬĞŶĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐ͍

In de modellen duurzame inzetbaarheid die in Nederland worden gebruikt, wordt veel aandacht besteed aan het

͚tĂƚ͛͘KǀĞƌŚĞƚ͚,ŽĞ͛;ŚĞƚƉƌŽĐĞƐͿǁŽƌĚƚǁĞŝŶŝŐŝŶĨŽƌŵĂƟĞ

ŐĞǀŽŶĚĞŶ͘ ůƐ ǀŽŽƌďĞĞůĚ ŝŶ ŚĞƚ ĂƌƟŬĞů ǀĂŶ sĂŶ sƵƵƌĞŶ

ǁŽƌĚƚ ǀĞƌŵĞůĚ͗ ͞KƌŐĂŶŝƐĂƟĞƐ ĚŝĞŶĞŶ ŚƵŶ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ

ĚĂĂƌŽŵ ƚĞ ŝŶĨŽƌŵĞƌĞŶ ŽǀĞƌ ŚĞƚ ďĞůĂŶŐ ǀĂŶ ŚĞƚ ŶĞŵĞŶ

ǀĂŶ ŵĂĂƚƌĞŐĞůĞŶ ĞŶ ŚĞƚ ĂĂŶďŽĚ ĂĂŶ ŵĂĂƚƌĞŐĞůĞŶ͘͟ EŝĞƚ

ǀĞƌŵĞůĚǁŽƌĚƚŚŽĞǌŝũĚŝƚŵŽĞƚĞŶĚŽĞŶ͘ĂĂƌŶĂĂƐƚǁŽƌĚƚ

ǀŽŽƌďŝũ ŐĞŐĂĂŶ ĂĂŶ ŚĞƚ ĨĞŝƚ ĚĂƚ ŶĂĂƐƚ ŚĞƚ ŝŶĨŽƌŵĞƌĞŶ

ŐĞĐŚĞĐŬƚǌŽƵŵŽĞƚĞŶǁŽƌĚĞŶŽĨĚĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐĚĞďŽŽĚ- ƐĐŚĂƉ ĚĂĂĚǁĞƌŬĞůŝũŬ ŚĞďďĞŶ ďĞŐƌĞƉĞŶ͘ ĂĂƌŽǀĞƌ ǌŝũŶ

ƚǁŝũĨĞůƐ ŽŶƚƐƚĂĂŶ͘ >ŝƚĞƌĂƚƵƵƌ ŽǀĞƌ ĚĞ ĞīĞĐƟǀŝƚĞŝƚ ǀĂŶ ĚĞ

ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞŝƐŶŝĞƚĂĂŶŐĞƚƌŽīĞŶ͘ŶƵŝƚĚĞŐĞƐƉƌĞŬŬĞŶ

met de laagopgeleide oudere medewerkers uit dit onderzoek is de indruk ontstaan dat hierin nog verbeterkansen ĂĂŶǁĞǌŝŐǌŝũŶ͘ŝƚƌŽĞƉƚĚĞǀƌĂĂŐŽƉŚŽĞďŝũǀŽŽƌŬĞƵƌǌŽƵ

moeten worden gecommuniceerd met laagopgeleide ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͘ĞŝŶĚƌƵŬŝƐŽŶƚƐƚĂĂŶĚĂƚŽǀĞƌĚŝƚůĂĂƚƐƚĞŶŽŐ

ǁĞŝŶŝŐďĞŬĞŶĚŝƐ͘

Discussie

ůƐŚĞƚŐĂĂƚŽŵĚĞĨĂĐƚŽƌĞŶĚŝĞǁŽƌĚĞŶďĞŶŽĞŵĚŝŶĚĞ

onderzoeksmodellen is het schrijnend om vast te stellen ĚĂƚ ĚĞ ŵŽĚĞůůĞŶ ǌŝũŶ ŐĞŵĂĂŬƚ ĚŽŽƌ ƌďŽĚĞƐŬƵŶĚŝŐĞŶ

(vaak hoogopgeleid) en dat ze niet zijn gevalideerd voor ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͘

KŽŬ ǁŽƌĚƚ ĚƵŝĚĞůŝũŬ ĚĂƚ Ğƌ ĞĞŶ ĂĨƐƚĂŶĚ ŝƐ ŝŶ ŚĞƚ ďĞŶŽĞ- men dat bv dialoog moet plaatsvinden en het gegeven dat dit voor een laagopgeleide oudere werknemer ŵŽĞŝůŝũŬĞƌ ŝƐ ĚĂŶ ǀŽŽƌ ǌŝũŶ ĐŽůůĞŐĂ͛Ɛ͘ ŝƚ ŝƐ ĚƵŝĚĞůŝũŬ ŶĂĂƌ

voren gekomen uit de gesprekken met de werknemers ŐĞĚƵƌĞŶĚĞ Ěŝƚ ŽŶĚĞƌǌŽĞŬ͘ ĞŶ ĂĂŶƚĂů ǀĂŶ ŚĞŶ ďĞŶŽĞŵƚ

ĞǆƉůŝĐŝĞƚǁĞůŝŶŐĞƐƉƌĞŬƚĞǁŝůůĞŶŵĞƚŚƵŶůĞŝĚŝŶŐŐĞǀĞŶĚĞ

ŵĂĂƌĚŝƚƐŝŵƉĞůǁĞŐŶŝĞƚŐŽĞĚĚƵƌǀĞŶ͕ŽĨŶŝĞƚǁĞƚĞŶŚŽĞ

ǌĞ Ěŝƚ ŐĞƐƉƌĞŬ ŵŽĞƚĞŶ ĂĂŶŐĂĂŶ͘ ,Ğƚ ŽŵŐĞŬĞĞƌĚĞ ŬǁĂŵ

bleek overigens ook uit de gesprekken: leidinggevenden ĚŝĞ ŚƵŶ ŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌ ŐƌĂĂŐ ĨĂĐŝůŝƚĞĞƌƚ ŵĂĂƌ ǁĂĂƌďŝũ ĞĞŶ

ŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌŶŝĞƚŝŶŐĂĂƚŽƉĞĞŶĂĂŶďŽĚǀŽŽƌďǀƐĐŚŽůŝŶŐ͘

ĞŝŶĚƌƵŬŝƐŽŶƚƐƚĂĂŶĚĂƚŚĞƚǀŽŽƌĂůŐĂĂƚŽŵŶŝĞƚĚƵƌǀĞŶ

ĞŶ;ĮŶĂŶĐŝĞĞůͿŶŝĞƚŬƵŶŶĞŶ͕ĞŶǌĞŬĞƌŶŝĞƚŽŵŶŝĞƚǁŝůůĞŶ͘

Laagopgeleide oudere werknemers lopen grotere risico’s ŽƉǀƌŽĞŐƟũĚŝŐĞƵŝƚǀĂůĚŽŽƌŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚƐŬůĂĐŚƚĞŶĚŽŽƌĚĞ

ĂĂƌĚǀĂŶŚĞƚǁĞƌŬ;ǀĂĂŬǌǁĂĂƌĨǇƐŝĞŬͿ͘dĞŐĞůŝũŬĞƌƟũĚŚĞď-

(7)

ďĞŶǌĞǀĂĂŬŵŝŶĚĞƌĮŶĂŶĐŝģůĞŵŽŐĞůŝũŬŚĞĚĞŶŽŵĞĞƌĚĞƌ

ƚĞƐƚŽƉƉĞŶŵĞƚǁĞƌŬĞŶ͘^ĐŚŽůŝŶŐŝƐǀŽŽƌŚĞŶǀĂĂŬŵŽĞŝůŝũŬ

ĞŶĂĂŶĚĂĐŚƚŵŽĞƚǌŝũŶǀŽŽƌŚĞƚĨĞŝƚĚĂƚǌŝũǀŽŽƌĂůďĞŚŽĞŌĞ

hebben aan zaken als ondersteuning door een docent, leren door toe te passen en ter ervaren, en mogelijkheden ŽŵŚĞƚŐĞůĞĞƌĚĞƚĞŐĞďƌƵŝŬĞŶŝŶĚĞƉƌĂŬƟũŬ͘

ĂŶ ĚƵƵƌǌĂŵĞ ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ ǀŽŽƌ ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞ ŽƵĚĞƌĞ

werknemers wordt in de literatuur nauwelijks concreet ĂĂŶĚĂĐŚƚ ďĞƐƚĞĞĚ͘ ŝũĨĞƌƐ ŽǀĞƌ ďĞƌŽĞƉƐǌŝĞŬƚĞŶ ǌŝũŶ ;ŶŽŐͿ

ŶŝĞƚďĞŬĞŶĚĞŶĚĞƚĞƌŵůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚůĞŝĚƚƚŽƚŝŶĨŽƌŵĂƟĞ

ŽǀĞƌůĂĂŐŐĞůĞƩĞƌĚŚĞŝĚ͘ĂŶůĂĂŐŐĞůĞƩĞƌĚŚĞŝĚǁŽƌĚƚŽǀĞ- ƌŝŐĞŶƐĚĞůĂĂƚƐƚĞƟũĚƐƚĞĞĚƐŵĞĞƌĂĂŶĚĂĐŚƚďĞƐƚĞĞĚ͖ǌŽǁĞů

ŝŶĚĞŵĞĚŝĂĂůƐďŝũďǀƐĞĐƚŽƌŝŶƐƟƚƵƚĞŶ͘

'ĞĐŽŶĐůƵĚĞĞƌĚŬĂŶǁŽƌĚĞŶĚĂƚĞƌǀĞĞůǁŝŶƐƚƚĞďĞŚĂůĞŶ

ŝƐ Žŵ ĚĞ ƌďŽĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐ ǌŽĚĂŶŝŐ ǀŽƌŵ ƚĞ ŐĞǀĞŶ ĚĂƚ ĚŝĞ

de duurzame inzetbaarheid van laagopgeleide oudere ǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐďĞǀŽƌĚĞƌƚ͘ĞŐƌŽĞƉůĂƚĞŶŬĂŶƐĞŶůŝŐŐĞŶ͘hŝƚ

ĚĞŐĞƐƉƌĞŬŬĞŶŝƐŐĞďůĞŬĞŶŚŽĞůĂƐƟŐŚĞƚŝƐŽŵĚĞĐŽŵŵƵ- ŶŝĐĂƟĞ ƚƵƐƐĞŶ ǁĞƌŬŶĞŵĞƌ ĞŶ ǁĞƌŬŐĞǀĞƌ ǀŽƌŵ ƚĞ ŐĞǀĞŶ͘

,ĂŶĚǀĂƚĞŶ ŽǀĞƌ ŚŽĞ Ěŝƚ ƉƌŽĐĞƐ ƐƵĐĐĞƐǀŽů ŬĂŶ ǁŽƌĚĞŶ

ŝŶŐĞƌŝĐŚƚǌŝũŶŶŝĞƚǀŽŽƌŚĂŶĚĞŶ͘tĞůǁŽƌĚƚĚƵŝĚĞůŝũŬĚĂƚĞƌ

vaak ‘dure mensen taal’ wordt gebruikt met vaktermen ĚŝĞŶŝĞƚƚŽƚĚĞǀĞƌďĞĞůĚŝŶŐƐƉƌĞŬĞŶďŝũĚĞĚŽĞůŐƌŽĞƉ͘ǀ

ĚĞƚĞƌŵ͚ĚƵƵƌǌĂŵĞŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ͛͘/Ɛ͚ŐĞǌŽŶĚǌŝũŶĞŶŵĞƚ

plezier kunnen werken, en vitaal met pensioen gaan’ niet ĞĞŶŵĞĞƌďĞŐƌŝũƉďĂƌĞƚĞƌŵ͘

'Ƃƚǌ ;ϮϬϭϴͿ ƐƚĞůƚ ŝŶ ǌŝũŶ ďůŽŐ ͚ŽŵŵƵŶŝĐĞƌĞŶ ŵĞƚ ũĞ

ĚŽĞůŐƌŽĞƉĞŶ͗ ,ŽĞ ďĞƌĞŝŬ ũĞ ĚĞ ĂŶĚĞƌ͍͛ ĚĂƚ ŵĞŶƐĞŶ ƉĂƐ

nadenken over langetermijngevolgen als de eerste basis- ďĞŚŽĞŌĞƐŽƉŽƌĚĞǌŝũŶ;ǀĞŝůŝŐŚĞŝĚ͕ǀŽĞĚƐĞů͕ďŝũĞĞŶŐƌŽĞƉ

ŚŽƌĞŶ͕ĞĞŶŐŽĞĚůĞǀĞŶǀŽŽƌŽŶǌĞŬŝŶĚĞƌĞŶͿ͚͘ƵƵƌǌĂĂŵ͛ŝƐ

ǀĂĂŬĞĞŶďŽŽĚƐĐŚĂƉŽǀĞƌůĂƚĞƌ͘

,Ğƚ ŽŶĚĞƌǌŽĞŬ ƚŽŽŶƚ ǀĞƌĚĞƌ ĂĂŶ ĚĂƚ ŶŽŐ ŽŶǀŽůĚŽĞŶĚĞ

duidelijk is wat kenmerken zijn van boodschappen die ĂĂŶƐůƵŝƚĞŶ ďŝũ ĚĞ ďĞŚŽĞŌĞ ĞŶ ůĞĞĨǁĞƌĞůĚ ǀĂŶ ĚĞǌĞ ĚŽĞů- ŐƌŽĞƉ ;ǌŽĂůƐ ƚĞƌŵŝŶŽůŽŐŝĞ ĞŶ ƚĂĂůŐĞďƌƵŝŬͿ͘ /Ŷ ƉĂƐƐĞŶĚĞ

ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞ ůŝŐŐĞŶ ŐƌŽƚĞ ŬĂŶƐĞŶ͘ DŽŐĞůŝũŬ ŬĂŶ ĞĞŶ

nieuwe trend, waarin minder met woorden maar meer in beelden wordt gecommuniceerd een (deel van de) ŽƉůŽƐƐŝŶŐ ďŝĞĚĞŶ͘ ,Ğƚ ŵĂƌŬĞƟŶŐͲŵŽĚĞů / ůĂĂƚ ǌŝĞŶ

ĚĂƚ ƩĞŶƟŽŶ ;ĂĂŶĚĂĐŚƚͿ͕ /ŶƚĞƌĞƐƚ ;ŝŶƚĞƌĞƐƐĞͿ ĞŶ ĞƐŝƌĞ

;ǀĞƌůĂŶŐĞŶͿŶŽĚŝŐǌŝũŶŽŵƚĞŬŽŵĞŶƚŽƚĐƟŽŶ;ĂĐƟĞͿ͘Ăƚ

ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŶŝĞƚŐĞŶŽĞŐǌĞůĨŝŶĂĐ- ƟĞŬŽŵĞŶ͕ŬĂŶĚĞĞůƐǁŽƌĚĞŶǀĞƌŬůĂĂƌĚĚŽŽƌŚĞƚĨĞŝƚĚĂƚďŝũ

ĚĞĂŶĚĂĐŚƚ͕/ŶƚĞƌĞƐƐĞĞŶͬŽĨsĞƌůĂŶŐĞŶĚĞĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞ

ŶŝĞƚƉĂƐƐĞŶĚŝƐŐĞǁĞĞƐƚ͘

Op basis van het onderzoek in de literatuur en de gesprekken met stakeholders kan worden gesteld dat de ŚƵŝĚŝŐĞĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐĚŽŽƌƌďŽƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůƐŶŝĞƚĂĂŶƐůƵŝƚĞŶ

bij laagopgeleide oudere werknemers en hen niet in staat stellen om regie te pakken op hun gezondheid en ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ͘ ĂĂƌŵĞĞ ĚƌĂŐĞŶ ĚĞ ƌďŽĂĚǀŝĞǌĞŶ ŶŝĞƚ

ďŝũ ĂĂŶ ĚĞ ĚƵƵƌǌĂŵĞ ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ ǀĂŶ ĚĞǌĞ ĚŽĞůŐƌŽĞƉ͘

In de adviezen lijkt de nadruk te liggen op de inhoud en wordt voorbij gegaan aan de aandacht die nodig is om ĚĞ ďŽŽĚƐĐŚĂƉ ŽǀĞƌ ƚĞ ĚƌĂŐĞŶ͘ ,Ğƚ ŝƐ ǀĂŶ ďĞůĂŶŐ ĚĂƚ ĚĞ

ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌŚĞƚŐĞǀŽĞůŚĞĞŌĚĂƚŚĞƚ

ŽǀĞƌŚĞŵͬŚĂĂƌŐĂĂƚ͘

hŝƚŚĞƚŽŶĚĞƌǌŽĞŬďůŝũŬƚĚĂƚĞƌĞĞŶŐƌŽƚĞŬůŽŽĨŝƐƚƵƐƐĞŶĚĞ

ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌĞŶĚĞƌďŽƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůĚŝĞŝŶ

de eigen deskundigheidsbubbel zit, praat in dure mensen ƚĂĂů ĞŶ ŶŝĞƚ ĐŚĞĐŬƚ ŽĨ ĚĞ ďŽŽĚƐĐŚĂƉ ǁŽƌĚƚ ďĞŐƌĞƉĞŶ͘

ĞŝŶĨŽƌŵĂƟĞƵŝƚĚĞůŝƚĞƌĂƚƵƵƌĞŶĚĞŐĞƐƉƌĞŬŬĞŶŵĞƚĚĞ

ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŽƵĚĞƌĞŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐůĞŝĚƚƚŽƚŐƌŽƚĞƚǁŝũĨĞů

ĚĂĂƌŽǀĞƌ͘ ƌďŽͲĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐ ǀŝŶĚƚ ƉůĂĂƚƐ ďŝŶŶĞŶ ĞĞŶ ǀŝĐŝ- ĞƵǌĞĐŝƌŬĞů;ŽƉŐĞƐƚĞůĚĚŽŽƌĚĞĂƵƚĞƵƌǀĂŶĚŝƚĂƌƟŬĞůŶĂĂƌ

ǀŽŽƌďĞĞůĚǀĂŶtĞƌŬŵĂŶ͕ϮϬϭϭͿ;&ŝŐƵƵƌϯͿ͘

Conclusie/discussie

ĞĐŽŶĐůƵƐŝĞŝƐĚĂƚĚĞŚƵŝĚŝŐĞĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐƚĞƌďĞǀŽƌĚĞƌŝŶŐ

van duurzame inzetbaarheid niet aansluit bij laagopgelei- ĚĞŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͘KƉĞĞŶĂĂŶƚĂůƚŚĞŵĂ͛ƐŶŽŐǀĞĞůƚĞ

ǁĞŝŶŝŐŝŶĨŽƌŵĂƟĞďĞƐĐŚŝŬďĂĂƌŽŵǀĂůŝĚĞĞŶďĞƚƌŽƵǁďĂĂƌ

ǀĂƐƚƐƚĞůůĞŶĚĂƚĚŝƚǁĞůŚĞƚŐĞǀĂůŝƐ͘

ĂƚĚĞŚƵŝĚŝŐĞƌďŽĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐŶŝĞƚƉĂƐƚĞŶĞīĞĐƟĞĨŝƐ͕ŬĂŶ

liggen aan verschillende zaken:

Ͳ DŽĚĞůůĞŶǌŝũŶŶŝĞƚŐĞǀĂůŝĚĞĞƌĚǀŽŽƌĚĞůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŶ͘

sĞĞůĂůǌŝũŶǌĞŽƉŐĞƐƚĞůĚŶĂĂƌĂĂŶůĞŝĚŝŶŐǀĂŶŽŶĚĞƌǌŽĞŬ

ďŝũŚŽŐĞƌŽƉŐĞůĞŝĚĞŶĞŶŝŶĚĞǌĂŬĞůŝũŬĞĚŝĞŶƐƚǀĞƌůĞŶŝŶŐ͘

ĂĂƌŵĞĞǌŝũŶǌĞŵŽŐĞůŝũŬŽŶǀŽůůĞĚŝŐ͖

Ͳ ƌďŽĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐŝƐŶŝĞƚĚŽĞůŐƌŽĞƉƐƉĞĐŝĮĞŬ͖

Ͳ ƌďŽĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐǀŝŶĚƚƉůĂĂƚƐŝŶ͚ĚƵƌĞŵĞŶƐĞŶƚĂĂů͛͘ƌŝƐ

ŶŽŐǁĞŝŶŝŐĂĂŶĚĂĐŚƚǀŽŽƌĚĞǁŝũǌĞǀĂŶĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞ

ǀĂŶ ĚĞ ďŽŽĚƐĐŚĂƉ ŶĂĂƌ ĚŽĞůŐƌŽĞƉĞŶ͘ ƌ ŝƐ ǀĞĞů ĂĂŶ- ĚĂĐŚƚǀŽŽƌŚĞƚ͚ǁĂƚ͛ŵĂĂƌŶŝĞƚǀŽŽƌŚĞƚ͚ŚŽĞ͖͛

Ͳ ŝũŚĞƚǀĞƌǌĂŵĞůĞŶǀĂŶŝŶĨŽƌŵĂƟĞŽǀĞƌďĞƌŽĞƉƐǌŝĞŬƚĞŶ

ĚŽŽƌŚĞƚEǀǁŽƌĚƚŐĞĞŶĞǆƉůŝĐŝĞƚĞĂĂŶĚĂĐŚƚďĞƐƚĞĞĚ

ĂĂŶŽƉůĞŝĚŝŶŐƐŶŝǀĞĂƵ͘,ĞƚŝƐĞĞŶŐĞŵŝƐƚĞŬĂŶƐŽŵŶŝĞƚ

ƚĞŬƵŶŶĞŶďĞƐĐŚŝŬŬĞŶŽǀĞƌĚĞǌĞŐĞŐĞǀĞŶƐ͖

Ͳ /ŶǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶĚĞK͛ƐƐƚĂĂƚƌĞŐĞůŝŶŐĞŶǀŽŽƌŽƵĚĞƌĞŶ͕

maar niet/onvoldoende is onderzocht wat de meer- ǁĂĂƌĚĞŚŝĞƌǀĂŶŝƐ͘ĞǌƵůůĞŶǌĞŬĞƌǀŽŽƌǌŝĞŶŝŶĞĞŶďĞ- ŚŽĞŌĞǀĂŶ;ĞĞŶĚĞĞůǀĂŶĚĞͿŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐĂĂŶ

;ĞǆƚƌĂͿŚĞƌƐƚĞůƟũĚ͘DĂĂƌŚĞƚŝƐŐĞĞŶĂĚĞƋƵĂƚĞĂĂŶƉĂŬ

ǀŽŽƌŚĞƚǀŽŽƌŬŽŵĞŶǀĂŶŬůĂĐŚƚĞŶ͕ŐĞĞŶďƌŽŶĂĂŶƉĂŬ͖

Ͳ ƌďŽĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐďĞƐƚĞĞĚǀĞĞůĂĂŶĚĂĐŚƚďĞƐƚĞĞĚĂĂŶĚĞ

rol van de werknemer en de werkgever maar nog wei- ŶŝŐĂĂŶĚĞǁŝũǌĞǁĂĂƌŽƉĚĞĂƌďĞŝĚŝƐŐĞŽƌŐĂŶŝƐĞĞƌĚ͖

Ͳ Ğ ŵĂĂƚƐĐŚĂƉƉĞůŝũŬĞ ĐŽŶƚĞǆƚ͕ ŵĞĚĞ ŐĞĐƌĞģĞƌĚ ĚŽŽƌ

ĞĞŶŽǀĞƌŚĞŝĚĚŝĞƉĂƌƟĐŝƉĂƟĞǀĂŶŚĞƚŝŶĚŝǀŝĚƵƉƌŽŵŽŽƚ͕

zorgt ervoor dat individuen (dus ook werknemers) zich niet herkennen in zaken, zich niet gehoord en gezien ǀŽĞůĞŶ͘

Enkele kenmerken van adviezen die aansluiten bij laagopgeleide oudere werknemers

Ͳ ZŝĐŚƚũĞŝŶũĞďŽŽĚƐĐŚĂƉĚŽĞůŐƌŽĞƉƐƉĞĐŝĮĞŬ͗ǌŽƌŐĚĂƚũĞ

ŚƵŶĂŶĚĂĐŚƚŬƌŝũŐƚ͕ũĞ/ŶƚĞƌĞƐƐĞǁĞƌŬƚǀŽŽƌũĞďŽŽĚ- ƐĐŚĂƉĞŶsĞƌůĂŶŐĞŶĐƌĞģĞƌƚŽŵĂĂŶĚĞƐůĂŐƚĞŐĂĂŶ͖

(8)

Ͳ ƌĞŶŐ͚ƵƵƌǌĂĂŵ͛ŽǀĞƌŝŶƚĞƌŵĞŶǀĂŶǁŝŶƐƚͬǀŽŽƌĚĞĞů

ŽƉŬŽƌƚĞƚĞƌŵŝũŶ͖

Ͳ sĞƌŵŝũĚ ͚ĚƵƌĞ ŵĞŶƐĞŶ ƚĂĂů͛ ĞŶ ĐŽŵŵƵŶŝĐĞĞƌ ŝŶ Ɛŝŵ- pele en begrijpelijke bewoordingen - een deel van de ůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŚĞĞŌƚĂĂůƉƌŽďůĞŵĞŶĞŶŝƐ

ůĂĂŐŐĞůĞƩĞƌĚ͘ dĞƌŵĞŶ ĂůƐ ĚŝĂůŽŽŐ ĞŶ ĂƵƚŽŶŽŵŝĞ ǌŝũŶ

ǌĞĞƌǁĂĂƌƐĐŚŝũŶůŝũŬĂďƌĂĐĂĚĂďƌĂ͖

Ͳ ŽŵŵƵŶŝĐĞĞƌƚĞŐĞůŝũŬĞƌƟũĚŶŝĞƚďĞƚƵƩĞůĞŶĚ͗ĞĞŶĚĞĞů

ǀĂŶĚĞůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŚĞĞŌŐĞĞŶƚĂĂůƉƌŽ- ďůĞŵĞŶ͖

Ͳ ŚĞĐŬŽĨũĞďŽŽĚƐĐŚĂƉŐŽĞĚŝƐďĞŐƌĞƉĞŶ͖

Ͳ sĞƌŐĞĞƚŶŝĞƚŽŵĂĂŶĚĂĐŚƚƚĞŚĞďďĞŶǀŽŽƌŚĞƚŚŽĞĞŶ

ŶŝĞƚĂůůĞĞŶǀŽŽƌŚĞƚǁĂƚ͖

- Wees je ervan bewust dat jij als (vaak hoogopgeleide) adviseur door een laagopgeleide wordt gezien als een

͚ĂŶĚĞƌƐŽŽƌƚ͛ĚŝĞůĞĞŌŝŶĞĞŶĂŶĚĞƌĞĐŽŶƚĞǆƚĞŶ͚ŵĂŬ- ŬĞůŝũŬƉƌĂƚĞŶŚĞĞŌ͖͛

Ͳ DĂĂŬǌŽŵŽŐĞůŝũŬŐĞďƌƵŝŬǀĂŶƉůĂĂƚũĞƐŽĨƚĞŬĞŶŝŶŐĞŶ

ŽŵĚĞďŽŽĚƐĐŚĂƉŽǀĞƌƚĞĚƌĂŐĞŶ͘

Hoe verder

ƌďŽĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐ ŬĂŶ ƐƚĞƌŬ ǁŽƌĚĞŶ ǀĞƌďĞƚĞƌĚ ĂůƐ ĚĞǌĞ

ĚŽĞůŐƌŽĞƉŐĞƌŝĐŚƚ ŝƐ͘ Ğ ŵĞĞƐƚĞ ǁŝŶƐƚ ŝƐ ƚĞ ďĞŚĂůĞŶ ŝŶ

ŚĞƚůĞŐŐĞŶǀĂŶĚĞĨŽĐƵƐŽƉŚĞƚ͚ŚŽĞ͛ĞŶŶŝĞƚŝŶŚĞƚ͚ǁĂƚ͛͘

,ĞƚƵŝƚĞŝŶĚĞůŝũŬĞĞīĞĐƚǀĂŶĞĞŶǀĞƌĂŶĚĞƌŝŶŐǁŽƌĚƚŝŵŵĞƌƐ

ďĞƉĂĂůĚ ĚŽŽƌ ĚĞ ŬǁĂůŝƚĞŝƚ ĞƌǀĂŶ ǆ ĚĞ ĂĐĐĞƉƚĂƟĞ͘ ůƐ ĚĞ

ŝŶŚŽƵĚĞŶƚŽŽŶŶŝĞƚĂĂŶƐůƵŝƚĞŶďŝũĚĞůĞĞĨͲĞŶĚĞŶŬǁĞƌĞůĚ

ǀĂŶĚĞĚŽĞůŐƌŽĞƉ͕ǀĞƌůĂĂŐƚĚŝƚĚĞĂĐĐĞƉƚĂƟĞĞŶǁŽƌĚƚŚĞƚ

ƌĞƐƵůƚĂĂƚ ŵŝŶĚĞƌ ĚĂŶ ďĞŽŽŐĚ͘ ,Ğƚ ŽǀĞƌďƌĞŶŐĞŶ ǀĂŶ ĚĞ

ďŽŽĚƐĐŚĂƉ ŝƐ ǁĞůůŝĐŚƚ ďĞůĂŶŐƌŝũŬĞƌ ĚĂŶ ĚĞ ŝŶŚŽƵĚ͘ ƌ ŝƐ

ŶŽŐǁĞƌŬĂĂŶĚĞǁŝŶŬĞů͘

sŽŽƌƌďŽĂĚǀŝƐĞƌŝŶŐĚŝĞĂĂŶƐůƵŝƚďŝũůĂĂŐŽƉŐĞůĞŝĚĞŽƵĚĞƌĞ

werknemers is een beter beeld nodig van de doelgroep:

,ŽĞǀĞĞůŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŚĞĞŌEĞĚĞƌůĂŶĚ͍,ŽĞŚŽŽŐ

ŝƐ ŚƵŶ ǌŝĞŬƚĞǀĞƌǌƵŝŵ͍ tĂƚ ǌŝũŶ ŬĞŶŵĞƌŬĞŶ ǀĂŶ ƐŝƚƵĂƟĞƐ

waarin oplossingen zijn gevonden om mensen duurzaam ŝŶǌĞƚďĂĂƌ ƚĞ ŚŽƵĚĞŶ͕ ǁĂĂƌ ǌŝũŶ ǌĞ ǌŝĞŬ ŐĞǁŽƌĚĞŶ ŽĨ Ƶŝƚ- gestroomd? Wat kan beter in de manier waarop wordt gecommuniceerd?

ĞŶ ĞĞƌƐƚĞ ƐƚĂƉ ŝŶ ĞĞŶ ǀĞƌǀŽůŐ ŝƐ ŚĞƚ ŽƉŚĂůĞŶ ǀĂŶ ŝŶĨŽƌ- ŵĂƟĞ ďŝũ ĚĞ ĚŽĞůŐƌŽĞƉ ǌĞůĨ͘ ŝũ ŚĞďďĞŶ ŬĞŶŶŝƐ ŽǀĞƌ ŚƵŶ

werk, kunnen meedenken over wat nodig is om te werken ĂĂŶŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚĞŶŚŽĞǌĞŐĞŢŶĨŽƌŵĞĞƌĚǁŝůůĞŶǁŽƌĚĞŶ͘

ĞǌĞ ŐĞƐƉƌĞŬŬĞŶ ǌƵůůĞŶ ďŝũĚƌĂŐĞŶ ĂĂŶ ďĞǁƵƐƚǌŝũŶ ďŝũ ĚĞ

doelgroep, leiden tot goede adviezen en bijdragen aan ĚƌĂĂŐǀůĂŬǀŽŽƌǀĞƌďĞƚĞƌǀŽŽƌƐƚĞůůĞŶ͘

KŽŬ ,Z ƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůƐ ďŝũ ďĞĚƌŝũǀĞŶ ŬƵŶŶĞŶ ǁĂĂƌĚĞ- ǀŽůůĞ ŝŶĨŽƌŵĂƟĞ ůĞǀĞƌĞŶ͕ ĞǀĞŶĂůƐ ĚĞ ƌďŽƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĂůƐ

ǌĞůĨ ;ĂƌďĞŝĚƐĚĞƐŬƵŶĚŝŐĞŶ͕ ďĞĚƌŝũĨƐĂƌƚƐĞŶ ĞŶ ǀĞƌǌƵŝŵĐŽĂ- ĐŚĞƐͿ͘DĞƚŝŶƚĞƌǀŝĞǁƐ͕ĞŶƋƵġƚĞƐĞŶĨŽĐƵƐŐƌŽĞƉĞŶŬŽŵĞŶ

adviezen die passen bij de doelgroep en die daadwerkelijk ǁŽƌĚĞŶďĞŐƌĞƉĞŶĚŝĐŚƚĞƌďŝũ͘

KŽŬ ŝƐ ŚĞƚ ǁĞŶƐĞůŝũŬ ĚĂƚ ĚĞ ŵŽĚĞůůĞŶ ǀĂŶ EĂƵƚĂ Θ sĞŶ

;ϮϬϭϲͿĞŶsƵƵƌĞŶĞ͘Ă͘;ϮϬϭϲͿǁŽƌĚĞŶŐĞǀĂůŝĚĞĞƌĚŝŶǀĞƌ- schillende sectoren (niet uitsluitend zakelijke dienstver- ůĞŶŝŶŐͿ͘ŽŶĚĞƌŐĞďƌƵŝŬǀĂŶŽŶůŝŶĞǀƌĂŐĞŶůŝũƐƚĞŶǀĂŶǁĞŐĞ

een mogelijke bias omdat niet alle werknemers beschik- ŬĞŶ ŽǀĞƌ ĞĞŶ ǌĂŬĞůŝũŬ ĞͲŵĂŝůĂĚƌĞƐ͘ ,Ğƚ ĂĂŶǀƵůůĞŶ ǀĂŶ ĚĞ

ŵŽĚĞůůĞŶŵĞƚĨĂĐƚŽƌĞŶŽǀĞƌĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞŝƐǁĞŶƐĞůŝũŬ͘

ĂĂƌŶĂĂƐƚ ŝƐ ŚĞƚ ǁĞŶƐĞůŝũŬ ĚĂƚ Ğƌ ĮŶĂŶĐŝģůĞ ŵŝĚĚĞůĞŶ

Figuur 3 Vicieuze cirkel Arboadvisering voor laagopgeleide oudere werknemers

(9)

ter beschikking komen om, samen met de doelgroep, invulling te geven aan scholing op het thema duurzame ŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ͘ ,ŝĞƌ ůŝŐƚ ĞĞŶ ƌŽů ǁĞŐŐĞůĞŐĚ ǀŽŽƌ ŚĞƚ Dŝ- ŶŝƐƚĞƌŝĞ ǀĂŶ ^ŽĐŝĂůĞ ĂŬĞŶ ĞŶ tĞƌŬŐĞůĞŐĞŶŚĞŝĚ͘ ŝũ ǌŝũŶ

ŝŶ ƐƚĂĂƚ Žŵ ĮŶĂŶĐŝģůĞ ŵŝĚĚĞůĞŶ ďĞƐĐŚŝŬďĂĂƌ ƚĞ ƐƚĞůůĞŶ

ǀŽŽƌ ƉƌĂŬƟũŬŐĞƌŝĐŚƚ ŽŶĚĞƌǌŽĞŬ͕ ďŝũ ǀŽŽƌŬĞƵƌ ƐĂŵĞŶ ŵĞƚ

ĚĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐƵŝƚĚĞďĞĚƌŝũǀĞŶ͘ŝƚŵŽŐĞůŝũŬĞŽƉďƌĞŶŐƐƚ

van dit onderzoek kan zijn dat duidelijk wordt wat laagopgeleide oudere werknemers daadwerkelijk nodig hebben ŽŵĚƵƵƌǌĂĂŵŝŶǌĞƚďĂĂƌƚĞŬƵŶŶĞŶďůŝũǀĞŶ͘ŶĂĂŶǁĞůŬĞ

ĐƌŝƚĞƌŝĂƌďŽͲĂĚǀŝĞǌĞŶŵŽĞƚĞŶǀŽůĚŽĞŶŽŵŽŽŬĚĂĂĚǁĞƌ- ŬĞůŝũŬƚĞǁŽƌĚĞŶďĞŐƌĞƉĞŶ͘

>ŝƚĞƌĂƚƵƵƌͬƌĞĨĞƌĞŶƟĞƐ

^ ;ϮϬϭϴͿ͕ ĞŶƚƌĂĂů ƵƌĞĂƵ ǀŽŽƌ ĚĞ ^ƚĂƟƐƟĞŬ͕ ƐĞůĞĐƟĞĐƌŝƚĞƌŝĂ͗

tĞƌŬǌĂŵĞ ďĞǀŽůŬŝŶŐ Ͳ ŚŽŽŐƐƚ ďĞŚĂĂůĚ ŽŶĚĞƌǁŝũƐŶŝǀĞĂƵ ĞŶ

ŽŶĚĞƌǁŝũƐƌŝĐŚƟŶŐ͘

^ ;ϮϬϭϴͿ͕ ĞŶƚƌĂĂů ƵƌĞĂƵ ǀŽŽƌ ĚĞ ^ƚĂƟƐƟĞŬ͕ ƐĞůĞĐƟĞĐƌŝƚĞƌŝĂ͗

tĞƌŬǌĂŵĞďĞƌŽĞƉƐďĞǀŽůŬŝŶŐ͖ůĂĂŐŽŶĚĞƌǁŝũƐŶŝǀĞĂƵǀƐ͘dŽƚĂĂů͘

W ĞŶ ^W ;ϮϬϭϱͿ ĞŶƚƌĂĂů WůĂŶďƵƌĞĂƵ Θ ^ŽĐŝĂĂů ĞŶ ƵůƚƵƌĞĞů

WůĂŶďƵƌĞĂƵ͕ĞŽŶĚĞƌŬĂŶƚǀĂŶĚĞĂƌďĞŝĚƐŵĂƌŬƚŝŶϮϬϮϱ͕ĞŶ

,ĂĂŐ͕WƵďůŝĐĂƟĞ͕ũƵŶŝϮϬϭϱ͘

^ ;ϮϬϭϴͿ ĞŶƚƌĂĂů ƵƌĞĂƵ ǀŽŽƌ ĚĞ ^ƚĂƟƐƟĞŬ͕ ƐĞůĞĐƟĞĐƌŝƚĞƌŝĂ͕

ŝĞŬƚĞǀĞƌǌƵŝŵǀŽůŐĞŶƐǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͖ŐĞƐůĂĐŚƚĞŶůĞĞŌŝũĚϮϬϭϲ

ĞŶϮϬϭϳ͘

ŵŵĞƌŝŬ͕ǀĂŶD͘>͕͘ĚĞsƌŽŽŵĞ͕͘D͘D͕͘<ƌĂĂŶ͕<͘K͕͘ĞŶǀĂŶĚĞŶ

ŽƐƐĐŚĞ^͘E͘:͘;ϮϬϭϲͿtĞƌŬŐĞǀĞƌƐŶƋƵġƚĞƌďĞŝĚϮϬϭϲ͕dEK͘

'ĞǌŽŶĚŚĞŝĚƐƌĂĂĚ;ϮϬϭϴͿ͕Gezondheid en langer doorwerken͘ĞŶ

,ĂĂŐ͕ƉƵďůŝĐĂƟĞŶƵŵŵĞƌϮϬϭϴͬϭϰ͘

'ƌĞĞĨ͕ĚĞD͘;ϮϬϭϮͿLeren in verschillende contexten͕ĞŽƉďƌĞŶŐ- sten van trajecten taal- en basisvaardigheden voor laagopge- ůĞŝĚĞŶ͕&ĞďƌƵĂƌŝϮϬϭϮ͘ZĂƉƉŽƌƚĚŽŽƌƌƚĠĚƵĐŝŶŽƉĚƌĂĐŚƚǀĂŶ

/EKW͘

'ƌƺŶĚĞŵĂŶŶ͕Z͕͘zďĞŵĂ͕:͘&͘ĞŶ^ĂŶĚĞƌƐ͕:͘;ϮϬϭϰͿtĞƌŬǁĂĂƌĚĞŶ

van laagopgeleide oudere werknemers͕'ĞĚƌĂŐΘKƌŐĂŶŝƐĂƟĞ

ϮϬϭϰ;ϮϳͿϮ͘

'Ƃƚǌ͕E͘;ϮϬϭϴͿŽŵŵƵŶŝĐĞƌĞŶŵĞƚũĞĚŽĞůŐƌŽĞƉĞŶ͗,ŽĞďĞƌĞŝŬũĞ

de ander?͕ϮϱŵĞŝϮϬϭϴ͕ǁĞďƐŝƚĞǁǁǁ͘ĚƵƵƌǌĂĂŵĚĞŶŚĂĂŐ͘Ŷů͘

,ŽŽŌŵĂŶ͕ t͕͘͘ DĂƌƐ͕ '͘D͘:͕͘ :ĂŶƐƐĞŶ͕ ͕͘ ĚĞ sƌŽŽŵĞ͕ ͘D͘D͕͘

:ĂŶƐƐĞŶ͕ ͘:͘D͘ ͕ ZĂŵĂĞŬĞƌƐ͕ D͘D͘D͘:͘ ĞŶ ŽƐƐĐŚĞ͕ ǀĂŶ ĚĞŶ

^͘E͘:͘ ;ϮϬϭϳͿ EĂƟŽŶĂůĞ ĞŶƋƵġƚĞ ĂƌďĞŝĚƐŽŵƐƚĂŶĚŝŐŚĞĚĞŶ

ϮϬϭϳ͕dEK͘

/ŶƐƉĞĐƟĞ^t;ϮϬϭϮͿ͕Ontwikkelingen in de omgeving, Meerjaren- ƉůĂŶϮϬϭϯͲϮϬϭϰ͕ĞŶ,ĂĂŐ͘

DŽŶƟǌĂĂŶ͕ Z͘ ;ϮϬϭϳͿ Ontziebeleid voor oudere werknemers, DĂĂƐƚƌŝĐŚƚhŶŝǀĞƌƐŝƚǇϮϬϭϳ͘

EĂƵƚĂ͕͘ĞŶsĞŶǀĂŶĚĞ͕͘EĂƟŽŶĂĂů;ϮϬϭϲͿ͕Duurzame Inzetbaar- heid͕ŝŶǀŝĂǁĞďƐŝƚĞǁǁǁ͘ĚƵƵƌǌĂŵĞͲŝŶǌĞƚďĂĂƌŚĞŝĚ͘Ŷů͘

NCvB (2018) Nederlands Centrum voor Beroepsziekten, Beroeps- ǌŝĞŬƚĞŶŝŶĐŝũĨĞƌƐϮϬϭϴ͘

EE;ϮϬϭϯͿ͕EĞĚĞƌůĂŶĚƐEŽƌŵĂůŝƐĂƟĞͲŝŶƐƟƚƵƵƚ͕ĞĮŶŝƟĞĚƵƵƌǌĂŵĞ

inzetbaarheidŝŶǁĞďƐŝƚĞĂƌƟŬĞůŽŶĚĞƌŶĞŵĞŶŵĞƚƉĞƌƐŽŶĞĞů͘

E// ;ϮϬϭϴͿ EĞĚĞƌůĂŶĚƐ /ŶƚĞƌĚŝƐĐŝƉůŝŶĂŝƌ ĞŵŽŐƌĂĮƐĐŚ /ŶƐƟƚƵƵƚ͕

Laagopgeleiden kunnen eerder met pensioen, juli 2018, web- ƐŝƚĞǁǁǁ͘ĂŵǁĞď͘Ŷů͘

EŝŬƐ͕/͘D͘t͕͘^ĂŶĚĞƌƐ͕:͘D͘͘&͕͘ǀĂŶĚĞŶ,ĞƵǀĞů͕^͘'͘ĞŶsĞŶĞŵĂ͕͘

(2018) Duurzame inzetbaarheid in Nederland͕dEK͘

^W ;ϮϬϭϴͿ ^ŽĐŝĂĂů ĞŶ ƵůƚƵƌĞĞů WůĂŶďƵƌĞĂƵ͕ ĞŶ ;ŽŶͿŐĞǌŽŶĚĞ

ůĞĞĨƐƟũů͕KƉůĞŝĚŝŶŐĂůƐƐĐŚĞŝĚƐůŝũŶ͘WƵďůŝĐĂƟĞϮϬϭϴ͘

^ĂŶĚĞƌƐ͕:͘;ϮϬϭϲͿSustaining the employability of the low skilled worker: development, mobility and work redesign͕ŽĐƚŽƌĂĂů

ƉƌŽĞĨƐĐŚƌŝŌ͕hŶŝǀĞƌƐŝƚĞŝƚDĂĂƐƚƌŝĐŚƚ͕ϮϬϭϲ͘

TNO (2018) ŽŽƌǁĞƌŬĞŶ ŶĂ ĚĞ KtͲŐĞƌĞĐŚƟŐĚĞ ůĞĞŌŝũĚ͕ sĂŶ

ŝŵƉĂĐƚ ĞŶ ĚƌŝũĨǀĞƌĞŶ ŶĂĂƌ ŝŵƉůŝĐĂƟĞƐ ǀŽŽƌ ďĞůĞŝĚ͕ ǀŝĂ ǁǁǁ͘

ƚŶŽ͘Ŷů͘

Trouw (2017) Aantal ouderen met een betaalde baan groeide fors͘

ƌƟŬĞůŝŶdƌŽƵǁ͕ϭϲŽŬƚŽďĞƌϮϬϭϳ͘

hŶŝǀĞƌƐŝƚĞŝƚDĂĂƐƚƌŝĐŚƚ;ϮϬϭϴͿOnderzoek: laagopgeleide werkne- mers praten mee over gezonde werkplek, nieuwsbericht op ǁǁǁ͘ĨͲĨĂĐƚƐ͘Ŷů͕ͬϮũĂŶƵĂƌŝϮϬϭϴ͘

sƵƵƌĞŶ͕ǀĂŶd͕͘>ƵďD͘ĞŶDĂƌĐĞůŝƐƐĞŶ͕&͘;ϮϬϭϲͿSturen op eigen ƌĞŐŝĞǀĂŶǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐŽƉŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚ͕ĞĞŶŶŽŽĚǌĂŬĞůŝũŬĞƉĂƌĂ- dox͕dŝũĚƐĐŚƌŝŌǀŽŽƌ,ZDϵϮϬϭϲ͘

tĞƌŬŵĂŶ͕Z͘;ϮϬϭϭͿVicieuze cirkels in het handelen van managers, ĂƌƟŬĞůsĞƌĂŶĚĞƌͲŵĂŶĂŐĞŵĞŶƚ͕ϭϬŵĞŝϮϬϭϭ͘

WRR (2018) Wetenschappelijke Raad voor de Regering, Van ǀĞƌƐĐŚŝů ŶĂĂƌ ƉŽƚĞŶƟĞĞů͕ ĞŶ ƌĞĂůŝƐƟƐĐŚ ƉĞƌƐƉĞĐƟĞĨ ŽƉ ĚĞ

ƐŽĐŝĂĂůĞĐŽŶŽŵŝƐĐŚĞ ŐĞǌŽŶĚŚĞŝĚƐǀĞƌƐĐŚŝůůĞŶ͕ WŽůŝĐǇďƌŝĞĨ ŽƉ

ǁǁǁ͘tZZ͘Ŷů

zďĞŵĂ͕ :͘&͕͘ 'ĞƵƐŬĞŶƐ͕ '͘ ĞŶ KƵĚĞ ,ĞŶŐĞů͕ <͘ ;ϮϬϬϵͿ Oudere werknemers en langer doorwerken͘^ĞĐƵŶĚĂŝƌĞĂŶĂůǇƐĞƐǀĂŶ

ĚĞE͕ŚĞƚEͲĐŽŚŽƌƚŽŶĚĞƌǌŽĞŬĞŶĚĞt͘dEK͕ϮϬϬϵ͘

Sluiten adviezen van Arboprofessionals over duurzame inzetbaarheid wel aan bij laagopgeleide ŽƵĚĞƌĞǁĞƌŬŶĞŵĞƌƐ͍

Opiniërend