Maurice Roelants, Van de vele mogelijkheden om gelukkig te zijn · dbnl

(1)

Maurice Roelants

bron

Maurice Roelants, Van de vele mogelijkheden om gelukkig te zijn. Leopold, Den Haag 1929

Zie voor verantwoording: https://www.dbnl.org/tekst/roel004vanv01_01/colofon.php

Let op: werken die korter dan 140 jaar geleden verschenen zijn, kunnen auteursrechtelijk beschermd

zijn.

(2)

Over het geven en ontvangen van wenken om gelukkig te zijn

De geneesheer was een man uit het Zuiden, joviaal, zelfbewust en loshoofdig. Hij genas zijn patiënten met niet veel anders dan goed humeur. Dien dag had hij een korten heer onder handen, wiens snor droefgeestig neerhing. En hij monterde hem op: ‘Neurasthenie bestaat niet. Drinkt gij uw liter chambertin daags? Als gij chambertin te scherp vindt neemt dan Volnay. Sta op, ga zitten, loop links, loop rechts. Ontdek alle dagen iets nieuws van al het schoone van aarde en hemel. Wekt u dat niet genoeg op? Paie-toi la tête des gens. Ge vindt er altijd genoeg waarvan de neus, de muts en het verstand verkeerd staan. Stook er u deugd mee. Gekscheer.

Lach. Dartel. De neurasthenie be staat niet, zeg ik u. Alleen de naargeestigheid, de verstokte ernst, de deftigheid, de lange ge zichten, de karkassen van stijfheid bestaan.

L'ennui, voilà, 1'ennemi! Gij zit in een hoekje. Slecht. Naar den schouwburg. Een aardige

Maurice Roelants, Van de vele mogelijkheden om gelukkig te zijn

(3)

klucht, bien rigolo. Dat is artsenij. Ge houdt niet van acteurs. Ook goed. Er zijn vroolijke boeken genoeg. Ha, gij houdt van boeken? Prachtig. Een uitstekend medicament voor u: Georges Courteline moet ge lezen!...’

De patiënt had een kleinen, scherpen trek langs zijn neergezonken snor gekregen.

De joviale dokter zag daarin het eerste teeken van een glimlach, en deed er zelfvoldaan nog een schepje bij:

‘Georges Courteline! Ah, mon vieux... de vroolijkste baas sinds Molière.’

En de patiënt, met neergeslagen oogen en een gelaat, dat gesloten was als een blikken doos: ‘Georges Courteline ben ik zelf.’

Ik heb land aan deze geschiedenis moeten denken alvorens mijn roekeloos gegeven belofte in te lossen. Zeker ik ben Vlaming en naar 't heet verstaan de Vlamingen zooveel beter dan de Hollanders de kunst van het leven. Dat neemt niet weg, dat ik een beetje bedremmeld sta wanneer ik zoo aanmatigened zijn moet an deren wenken te geven om gelukkig te wezen. Ik heb altijd kunnen merken, dat wie in kunstzaken, in eten, koken, in politieke strategie zoowel als in de levenskunst, de definitieve recepten kenden, vaak ontzaglijk knoeiwerk lieten doen. Wij zijn allen min of meer onhandige kinderen in het hanteeren van het speelgoed des levens. Met eenig welbehagen voel ik mij zelf

(4)

dikwijls zoo'n zoekend kind. Daarbij heb ik mijzelf steeds als een droefgeestig man beschouwd, al ben ik dikwijls gelukkig geweest.

En toch red ik er mij uit met blijdschap. Uit ganscher harte span ik mij aan de beminnelijk ste taak, die mij ooit werd toebedacht. Al moest ik op beide handen gaan staan en clown spelen, clown met duizend grimassen, ik zal mij aan uw zoete bede niet onttrekken. Ik ben, godlof, nog betrekkelijk jong: laten wij elkaar als kinderen de spraakkunst van het leven leeren en ons op elkaar instellen met vertrouwen. De inspanning naar het geluk? Het is misschien reeds het geluk zelf, of zeker een teeken van de volkomenheid, die slechts over dit leven te wachten is. De kwaal der

droefgeestigheid met droefgeestigheid genezen? Homoeopathie heet dat, groot woord, en voor groote woorden moeten wij altijd diep onzen hoed afnemen.

IK onderneem dus met schroom en een licht hart deze schrifturen: door en door ernstig en al dartelend. Gelijk de doctoren in de medicijnen, zal ik veel tegenstrijdige wenken geven. Ik hoop vaak van de eene stelling op de tegen overgestelde te kunnen springen. Iedere geneeswijze sluit immers gevaarlijke kwalen in. Wat u heden gelukkig maakt ontketent morgen in u het onstuimigste misnoegen. Het geluk is een evenwicht van ieder oogenblik, een draaiende bal op een wandelenden waterstraal

(5)

in 's werelds oneindige schietkraam. Wat zou ik onveranderbare voorschriften om gelukkig te zijn decreteeren?

Ontvang mijn wenken, goedjonstige lezer, in den zelfden geest, lustig en welgezind, met een tikje inconsequentie in hun toepassing. Datverbetert de onvermijdelijke fouten van de starre consequentie, die ons regelrecht in de armen van den duivel voeren zou, want onze sluitredenen zijn altoos min of meer onvolmaakt. Doe er vooral uw eigen korrel zout bij. Er is evenveel reden om te gelooven, dat wij het zijn, die ons geluk aan de buitenwereld leenen, als dat wij het van buitenaf zouden moeten krijgen. Vertrouwen in het sap van een peer, in het ijzige vuur van een borrel, in de deugd van een aalmoes, in den magischen zang van een serie klanken, in het gebed en de aanbidding, of vertrouwen in den Heer en met Zijn hulp in zich zelf, dat is het begin van de wijsheid.

Voor het overige zal ik mij wel wachten door dik en dun speciale levenskunst aan de Vlamingen toe te schrijven. Het is een verstarde stelling, een conventioneele opinie geworden dat de Vlamingen den levenlust en het genot slechts te rapen hebben.

De Pallieters onder de Vlamingen zijnzeld zamer dan algemeen wordt gedachten trouwens nogal beklagenswaardig. Zij hebben zich op eten en drinken geworpen en stellen zich met

(6)

het sap der herkauwing tevreden. Ik ken geen droeviger dier dan de koe, dat andere herkauwende dier. Meneer Pascal zou zeggen, dat het alle grootheid mist, omdat het zijn droefenis niet kent. Zoo ook, die ronde Vlamingen, die eten met neus en ooren, oogen en mond en van wie nooit eens een traan een saus kan doen keeren.

Ook úw traan, lezer, kan bij het geluk dienstig zijn. Dat gij bijwijlen zonder zin of reden een traan voelt rijzen uit een vreemde beklemdheid is geen hinder om gelukkig te zijn. Integendeel. Bewaar die aanbiddelijke gevoeligheid. Het geluk is gemaakt uit een bezit, waarin nog een heimwee blijft nabestaan, een hebben en nog hunkeren, een reeds verzadigd zijn met een gevoel van nimmer voldaan te worden, en reeds genieten van de belofte, die in haar uiterste volvoering faalt en vlucht.

Wat zouden mijn wenken te beduiden hebben, indien ik ze niet gaf met de vrijheid van geest, die ik uit een herhaalden omgang met u, Hollandschen lezer, uit een werkdadige sympathie en vriendschap voor u heb geput? Wie stoutweg met een tikje clownerie wenken geeft, verdient dikwijls oorvegen in de plaats. Alvorens ze mij toe te dienen, vraag ik dan uw lach.

Laat af te gelooven, dat gij vastgemetseld zit in de nationale idee: ‘Ik behoor tot een stijf en al te deftig volk!’ Het is waarachtig een krach-

(7)

tige suggestie wanneer zes millioen menschen rond u dat meenen, maar één meisje dat de tong uitsteekt en schalks lacht kan de contrôle der zes millioen potsierlijk maken, en machteloos. Er is geen geluk, dan persoonlijk verworven tegen alle gekheid in, desnoods al spelend en gekdoend.

(8)

Over pallieterend eten, toeschouwen en zelf doen

Een Hollandsche vriendin heeft mij gezegd, dat het pallieteren der Vlamingen haar interessant voorkomt in de boeken en op de schilderijen, maar dat zij 't met mij eens was om het minderwaardig te vinden als het op doen aankomt, grof en zelfs eenigszins vies. Tot daar ging alles zeer aannemelijk, maar ik ben gloeiend rood geworden toen ik verder hoorde; ‘Ik mis daarbij alle intellectueele vreugde.’

‘Sta mij toe,’ heb ik geantwoord, ‘u vlakaf te zeggen. dat ik mij plotseling erg van mijn ras voel. Dat eten en drinken. dat fuiven en lampetten gebeurt onder de

Vlamingen gelukkig zonder intellectueele doeleinden. En als dusdanig is het een teeken van volstrekte gezondheid. Gij zijt uit een ras, dat aanleg heeft om alles te herleiden tot beginselen, levensregelen, levensbeschouwing en intellectualiteit.

Uitstekend, maar eet niet met het verstand en zoen niet met de ziel.

Duld bovendien, dat ik u op uw hoede stel

(9)

tegen de andere gevaarlijke Hollandsche houding, die ook uit uw woorden blijkt: die van den toeschouwer, die interesse heeft voor het lage bedrijf, dat door anderen wordt uitgevoerd, maar die zich zelf nimmer gewaardigt zijn stijf boordje te verkroken of zijn vingeren te besmetten. Er was eens een Heilige, die altijd de zuiverheid had voorgestaan en beoefend, en die haar hemel verdiende door de schandelijkste bezoedeling te dulden en vele soldaten terwille te zijn. Durf in het strijdperk te treden.

En dan, dat aannemen van houdingen voert telkens opnieuw valsche situaties binnen. Wij hebben 't hier over smullen. Onze Vlamingen, uw Brabanders doen het met natuurlijken zwier.

Gelijk de Bourgondiërs als moedermelk van nature den Bourgogne wijn uit de zuigflesch hebben geproefd, zoo hebben onze Vlaamsche en Brabantsche kleuters tusschen twee zure appels en een pruim het schuim van vaders pinten gezogen, een eind worst als tuter gehad, een teil rijstpap als toemaat voor een schotel oversauste aardappels en kool. Feestelijk etend, werd het eten hun een overdadige kermis. Maar, er is schijn noch gedachte van dat gij en ik, die min of meer met rationeel eten werden verknoeid, die Bruegheliaansche eethouding kunnen aannemen, zonder valschelijk na te bootsen. En of ik de jongste jaren valsche nabootsingen heb

(10)

gadegeslagen. Te Brueghel in Brabant zag ik voor een paar jaren Hollandsche en Vlaamsche intellectueelen met lange lippen en zonder malsche, volksche gulheid zweeten voor een curiosum van een Bruegheliaansch namaakmaal. Bij de rijstpap kneep niemand in de billen van zijn buurvrouw en de auto's kwamen voor, die de baron en baronnesse uit het laaggezolderd boerenhuisje terugvoerden.

Namaak, die eethouding, valsche wolvendar men en lekmijnlippen, die Brusselsche artisten, die met col en lange haren, het leven der straatschoelies, der Zondagvierders en der poortjesprinsen uit de volksche Hoogstraat gaan simuleeren, de tippen der tong aan de gerechten steken, en daarna hun honger gaan stillen in de restauraties van Continental, Métropole of Luxembourg.

Neen, dat pallieteren van den eenvoudigen Vlaming is grof noch vies. Het is dikwijls een grootsch spektakel, een echt natuurverschijnsel, dat het zien ten zeerste waard is, als ge 't als een verborgen gast door authentieke eters ziet voltrekken. Maar het kan door salonlui niet nagedaan worden. Ik begrijp dat gij griezelt voor in hun vet stikkende Pallieteraars. Dat zij met hun maag de gansche wereld ontdekken en dan niets meer, niets van wat daarachter ligt is erg. Het geluk is inderdaad een eindelooze ontdekkingstocht: het vervalt bij stilstaan.

(11)

Over een verkeerde opvatting van koken en genieten van spijzen

Gij weet niet, lezeres, hoe een maal samen te stellen, waarbij uw man den noodigen phosphor zou terugwinnen voor zijn geestelijk herstel, de noodige carboon voor zijn spiervorming, de noodige zouten voor zijn beendersterking. Denkt gij u zoo de kookkunst in, dan sidder ik voor uw vele vergissingen. Zooals gij u dat

voedingsprobleem voorstelt geeft gij blijk van een verderfelijken, wetenschappelijken geest: dien, welke het leven als een chemisch proces beschouwt, een

wetenschappelijke verbinding van zuren en basen. Ik weet nog genoeg van de chemie af om de uitkomst te voorzien: een zout en een verschrikkelijke diarrhee.

Ik heb maar één tante Maria. Zij geniet alleen de spijzen in hun pharmaceutische deugden en voor haar staat elk maal gelijk met een kuur in een streng ziekenhuis.

Onder toevoeging van allerlei pillen, poeiertjes en drankjes doet ze u porei eten en spiegelt u duidelijk de urineaf-

(12)

scheiding voor oogen. En gij krijgt geen ajuintjes, geen worteltje onder den tand, zonder dat zij u in de gedachte een anatomische afbeelding van hersens en lever openvouwt. Zij gooit zoo doende roet in alle eten.

Kook met toewijding en denk alleen aan de kunst.

Er is geen geluk dan persoonlijk verworven tegen alle gekheid in, schreef ik reeds.

Ik moet daaraan toevoegen, dat er bijna geen geluk is dan verworven in eenklank met eigen ras en eeuwen traditie. Wat door onze vaderen werd geproefd en deugdelijk bevonden, moeten wij proeven en ons deugd laten doen. Dat spontane eten om te eten, met gezonde waardeering voor een lammetjesbout, als hij maar malsch is en gearomatiseerd door ergens een zoute weide aan zee, afgezien van alle geneeskundige speculatie, dat is dan ten slotte toch de les van dat sappige pallieteren, dat ons natuurlijker ligt dan alle leerstelligheid over kwade uitwerksels van suiker, waarvan gij diabetes krijgt, alcohol die u delirium tremens geeft, en zout, dat u met den steen vermoordt.

(13)

Over het begin der kunst om met de menschen gezellig om te gaan

...Wilt gij bij die aanvaarding een genot des harten voegen, een warme tevredenheid die haar oorsprong vindt in een bewust doorvoelen van onze saamhoorigheid met de menschen en al het geschapene, verzamel dan af en toe eenige vertrouwde vrienden aan ergens een harmonieuze tafel.

Voor mijn deel stel ik mij u voor, ideale lezeres, en in gedachte spreek ik tot u:

‘Wanneer gij naar Vlaanderen overkomt zal ik u brengen onder een gloriët langs de Leie. Een boomgaard ligt er sommige dagen eenzaam met zijn eigen welriekende schaduw. En in de lucht van zure appelen en wateren, helt hij langzaam naar de rivier.

Op een rood geruit ammelaken zullen wij geroosterden paling eten. De paling is bruingekorst en kraakt. Het citroensap smaakt scherp en zuiver en gansch de gloriët is een halfgroen duister rond het geel van den halven citroen en onze glazen Rijnschen wijn. Het vleesch van den paling heeft den ietwat wilden smaak van de modder waarin hij heeft geleefd en de Piesporter doet aan vloeiend amber denken.

(14)

Maar dit is nu het wonder van zoo'n liefelijk maal. De gezelligheid, een zoete voldaanheid snoert ons samen. Elk alleen bestaan wij niet meer uit ons zelf. Wij maken samen deel uit van een gemeenschappelijk wezen. Wij zijn volkomen op elkaar afgestemd. Nu worden wij menschen, die elkaar waarlijk liefhebben. Wij zijn ons zelf ontrezen. Wij kunnen elkanders handen grijpen en in dien handdruk één zijn. Verstilde lach, o glimlach, uw diepte is plotseling alleen maar in een roes te peilen. Spreek of zwijg, alle stamelen, alle zotternijen hebben denzelfden zin van kinderlijke verrukking. Watdoet het er toe, dat u terzelfdertijd een verre duizel bedreigt? Dat een vrees om instorting van dit broos geluk u naar een onmogelijke duurzaamheid doet hunkeren? Het zoete is met een scheut bitter doorschoten. Hoeveel zoeterwordt het er door! Hoe mannelijk zoekt de tong den beet van het bitter! Worden wij opnieuw uit deze solidariteit geslingerd, waarin wij reeds zoo warm genesteld zaten, - goed dan. Straks mag daar opnieuw het uur der eenzaamheid zijn, - hardnekkig zullen wij een rozelaar tusschen onze tanden knauwen.

Heb geen vrees voor de tegenstrijdige teekenen der vreugde en der uitdrijving uit alle vreugd: het zijn alle teekenen van den Heer. Aanvaard met eenvoud zijn beproevingen, de zoetste zijn vaak de moeilijkste, en bewaar dat

(15)

jonge hart dat alles zonder geblaseerdheid kan overdoen. Na de Leie, ken ik voor mijn part de Ourthe. Een water van vloeiend kristal tusschen arduin en kalk. Ik kan mijn vrienden leiden op een terras tusschen dennebosschen en rotsen, in een landelijke auberge. De bazin is groot en breeder dan hoog. De baas is een verniepelingske van een Waal, van Limburgsche afkomst. Dat stel van twee heeft de meest volkomen harmonie bereikt om de blanke forel uit de Ourthe als de verduurzaamde essentie van rotswater met een vertrouwbaren Moezelwijn op te dienen, om met gepeperde en toch streelende ‘écrevisses à la Liégeoise’ het smeltende merg uit de roode karkassen te laten zuigen, om met een ‘pigeon à l'Ardennaise’ gansch het Paradise lost en Paradise regained in een staat van hemelsche ontdubbeling te laten

doorschrijden, om met ‘un bout de Harzé’ de zalvende kazen van de Ardennen samen te vatten.

Ik breek hier kort af, zonder uit te weiden over den Pied de Porc à la Dijonaise, dien gij in dit aardsch bestaan moet gegeten hebben in La Cloche of les 3 Paons de Dijon, over de kip à la Paul Bouillard, die ter wereld alleen in Le Filet de Sole te Brussel kan worden genoten. Maar ik wil toch niet eindigen zonder u aan te sporen een eenvoudige snede tarwebrood, een peer en een rauwen wortel niet te misprijzen.

(16)

Over spelen en het doen van den passenden dronk op het passende oogenblik

Lezer, en u, o heimelijk glimlachende lezeres, ik stel mij u bijwijlen voor met verzet tegen mijn wenken, omdat zij met uw intiemen lust of onlust in strijd komen. Een der verschrikkelijkste onhandigheden om in het dagelijksch leven gelukkig te zijn ware inderdaad van absoluut allen raad slafelijk te ondergaan. Ik zal mij wel wachten van scepticisme te prediken, maar een speelsch weerbarstig zijn tegen aanbevelingen, die uw eigen aard geweld aandoen, is de weerstand dien ik het liefst ontmoet.

Onderhoud zooveel mogelijk in u een lust tot spelen. In alle eeuwen hebben de stervelingen, zelfs de heiligen en de helden, de vreugde van het welgemeend spel niet onttroond. Speel, lezer, speel. Het spel is het schoonste middel om alle gevoelens en gepeinzen. om alle bedoelingen en ervaringen, op hun minzaamste punt van evenwicht te brengen, Sint Franciscus speelde kokeneten met de Armoede en kameraad met de vo-

(17)

gelen. Guido Gezelle speelde met rijmkens op bloemen en wolken. En nochtans, wat een aangrijpenden ernst onderstelt niet die volmaakte aanbidding, die relatie van eenzame zondaars en tot in de ziel doorwonde hulpeloozen tot den Heer. Lucifer, Oedipus, Napoleon speelden niet. Hoe slecht is dat ook allemaal afgeloopen.

Ik denk mij u terugspelend in. ‘Straks begint hij over den drank en blijkt hij een verstokte dronkelap!’ peinst gij over mij en gij somt bij u zelf reeds twintig sterke argumenten voor geheelonthouding op, terwijl gij misschien een glas ouden port drinkt, om mij uit te dagen. Zal ik uw handschoen opnemen? Welnu ja. Ik heb wel eens een congres voor drankbestrijding doorstaan, maar nooit eens een voor welbewust drankgebruik. Ik herinner mij uit dat eerstbedoeld congres dat een minister de deelnemers met hun actie kwam feliciteeren. Er werden hem toejuichingen aangeboden. Tot zijn zelfde tournée behoorde een bezoek aan de jaarbeurs. Daar werd hem champagne aangeboden. In één half uur nam hij de toejuichingen der geheelonthouders en den wijn uit Champagne met evenveel gratie aan.

Op hetzelfde geleerde congres heb ik het af doend argument opgedaan, dat mij in mijn gewoonte van goed geordend drankgebruik bevestigt. Een professor was roekeloos genoeg om

(18)

te betoogen, dat alcohol niet de minste voedende kracht bezit, verkeerdelijk als een stimulans wordt beschouwd en alleen maar de ‘hem mungen opheft’, de remmen losgooit.

Kent gij goed de verfoeilijke rol der remmen? Stel u dan voor: uit dien donkeren slaap van alle vermogens te kunnen breken! Opnieuw vleugelen aan uw schouders voelen groeien in een heerlijk trillen! Lam zijn, kunnen rechtstaan en de krukken in vertrouwen terzijde mogen werpen! Uit u zelf en uw schroom, uit uw kleinmoedigheid kunnen treden. Ik weet het: de remmen zullen wel weer streelend en beminnelijk worden.

Laat de hoovaardigen en kleinmoedigen meenen dat de ‘hemmungen’ nooit moeten opgeheven worden. Wij zijn verrukt te leven met een élan en een arme menschelijke nooddruft, een lust naar de zweep, een behoefte aan de hand die de remmen losgooit, de remmen, die straks weer uit eigen zwaarte toevallen en klemmen.

Ik hoor geheelonthouders waanzinnig Schiedam en Marc de Bourgogne misprijzen.

Ik hoor liefhebbers van een krachtigen dronk smalend sprekend over water en melk.

Ik wil voor hun beider vierschaar verschijnen en verantwoorden dat ik een glas water en een glas melk, een glas vloeiend graan en ouden Marc, dat alles onvermengd, op gegeven momenten tot mij heb ge-

(19)

nomen met onbetreurde voldoening. Laten wij ons hoeden voor vooroordeelen, al moeten wij nooit zoo dwaas zijn om te meenen dat wij zonder vooroordeelen kunnen leven.

(20)

Over verdere onedele gebieden van het geluk, pijp en tabak en de moeilijkheden, die men soms ondervindt om een gezeten smaak te erlangen

Ik stel mij goed voor hoe daar een lezer boos wordt. Ik blijf mijn goed humeur bewaren. Hoe hij haast heeft om het geluk op hooge plannen na te jagen: hetzij met dieren te beschermen, hetzij met de vereeniging der vrienden van de reukerwten op te richten, hetzij tot een humanitair verbond tot bezuinigen op het schenken van bloemen toe te treden. Ik ondervraag de geneuchten van mijn pijp, die helaas geen echte Dunhill is.

Geef mij toe, bezonnen lezer, dat de wereld zwijnselt tusschen te veel grofheid en te veel gewilden adel. Door den rook van mijn pijp heen zie ik vaak vreemde heldhaftigheden en edele neigingen van de ongeduldigen potsierlijk trappelen en steigeren. Ik zie vaak te veel verheffing ineens, voor een menschelijke natuur, wier eindelooze ontstelling het is bij beurten tusschen aarde en hemel, tusschen droom

(21)

en werkelijkheid, tusschen hoog en laag te schommelen. Het geluk bestaat in de erkenning van een verrukking in het geringste. Tusschen een grasveld en een beek de teekens lezen om blijde te zijn, om zonder verdere redenen te buitelen en het hart in een frissche verteedering op te halen, het is de hoogste levenskunst, de primitiefste, de mildste. Zij duldt geen bedrog, geen zelfbeliegen, geen zotte houdingen. Op slot van rekening dringt gij met haar tot meer waarachtige grootheid door, dan met te hoog mikkende ambitie.

Hoe graag zag ik destijds een rustigen dorps pastoor, zijn snuifdoos en zijn rooden zakdoek. Hij snoof van het bovenste der hand de geurige tabak in poeier, opende zich met die kitteling in den neus ik weet niet welke paradijzen. De ziel zat

ondertusschen op haar plaats, en wie zou zich de ridicule voorstelling durven maken, dat ooit de hemel door een snuifke werd verloren.

Wij hebben die tabakspeper niet meer. Wij hebben nog de cigaret, de sigaar, de pijp. Wij kunnen nog alles in blauwe dampen zetten, den zenuwen een spel geven om zich te bedaren. Spreek geen kwaad van den rook, die vervliegt: het zijn onze zorgen meteen. Wij zien er droomen in. Wij omhelzen er in. Wij vullen er de eenzaamheid mee. Hij maakt ons wild en hij verstilt ons. Hij laat ons opstijgen en klemt ons be-

(22)

ter in onzen zetel. Hij is bitter en streelend. Zeker hij is ook onze eerste zeeziekte, mitsgaders een oproerige maag. Het is met rooken gelijk het wellicht met snuiven ging: het ongemak eerst. Dat doet mij zelfs vragen: waarom van snuiven afkeer te hebben, al kweek ik er absoluut geen heimwee naar? Wij weten toch, dat wij altijd door bittere bolsters moeten bijten al vorens het zoet te proeven en dat wij eerst hoofddraaien moeten kennen alvorens een gezeten smaak in het rooken te bezitten.

(23)

Over het opstaan uit mufheiden vermoeienis, het goed gebruik van water, de verzorging van zijn persoon en sommige keerzijden van de deugd, die onder oogen moeten gezien worden

Een Engelsche generaal, die met twee vrienden acht dagen in de Sahara was verdwaald geweest, verhaalde in een salon al de kwellingen en ellende, die zij hadden doorstaan;

de wil was door de hitte en het zwiepende zand verschrompeld, de verbeelding opgehitst, alle kracht uitgeput, de maag van honger verteerd, en bovenal de mond door heeten dorst verschroeid. ‘Den negenden dag, opperste terging, vinden wij een lapje oasis, een palmboom, een kom bronwater, maar niets dat ons helpen kon.’

‘Maar het water?...’ onderbrak een onervaren dame.

‘Wij waren te moe om een bad te nemen.’

Het is inderdaad een calamiteit, wanneer de gevoeligheid zoo is afgestompt dat het water geen geluk meer belooft. Onderdompeling en

(24)

doopsel, eeuwige symbolen van opstaan uit mufheid en vermoeienis, houd ze in eere, zoowel in hun louter hygiënischen zin als in hun Bijbelsche beteekenis. Zijt gij van aanleg triestig, leer dan zwemmen. Het bloed wekt zoo tintelend het lichaam op, dat zich door koele stroomen heeft laten overvloeien. Zijt gij piekerig en naargeestig van inborst, voeg dan bij de eerste lichaamszorg, die met overvloedig nat, ook die met droog poeder, met malsche zalven en tandpasteien. Het geluk vordert een zich optillen uit vunzigheid en stof. Frisch en verzorgd kan men zich boven kleine kwellingen verheffen.

Maar hoed u, dat gij zulke voortreffelijke zorgen niet tot uw ongeluk keert. Met alle qualiteiten kunt gij gevaarlijke wegen op. Ik denk aan dien Rotterdamschen vriend en gentleman, die de Hollandsche zuiverheid en zelfzorg in persoon is geworden. Hij ziet er altijd uitals een versch gesteven en gestreken hemd: een meesterwerk van hygiënische reinheid. Zijn kinderen zijn in deze voortreffelijkheid opgekweekt. Het gevolg is natuurlijk, dat de wereld hun besten dig een dubbel gelaat voorhoudt: een zuiver, de deugd, het geluk, kortom de hygiëne, en een donker, wanstaltig en etterend kwabbelgezicht, de pest en den dood, kortom al het onvol komene in de properteit.

Dat zuivere gelaat der volkomen reinheid krijgen zij slechts in hun droomen te zien. Het an-

(25)

dere daarentegen duikt telkenmale in al zijn afschuwelijkheid, zelfs in het geschuurde en geboende Holland, voor hen op. Het buitenland trekt hen telkens aan. Want het is een onontkomelijke wet in dit aardsch bestaan, dat het hart steeds hunkert naar de uitersten, die hem zijn zekerste heil vergiftigen en hem vervolgens weer gevoelig maken voor het simpele geluk, dat in zijn onmiddellijk bereik ligt.

Mijn propere vriend, zijn propere kinderen en gade komen dus naar het luchthartige Vlaanderen. Te Antwerpen begint de kwelling reeds. De kellner in de restauratie is een toegewijd man. Hij verricht alles met vaardigheid en spoed. Dat maakt hem warm. Even, heel even maar bet hij zich het voorhoofd af met zijn servet. Een heer vergeet zijn wandelstok. Hij snelt hem achterna en langs het raam keert hij terug, zijn servet als een dikke sjerp rond zijn hals geslagen. Een dikke druppel saus, wat gevallen asch van een sigaar, alles verdwijnt in de ge dienstige servet, waarmede de kellner tenslotte nobel en bedreven met voorkomendheid de borden definitief zuiver wrijft. En had hij daar ook niet discreet in zijn servet gekucht?

Hoe zouden de zuivere harten in deze zuivere borsten van walg niet keeren? Kippen en erwten, sausen en pasteien zijn plotseling niet meer zichtbaar te midden van microben, die het bloote oog in hun monsterachtige gedaante on-

(26)

derscheidt en in dikke trossels ziet wriemelen. Als asceten reizen zij naar de Ardennen.

Zij treffen er, na aan menigvuldige besmettingen in trein en auto te zijn ontsnapt, een zindelijk berghotel. Hier kunnen zij zich rustig op het blank linnen en de serveuze verlaten. Zij verademen en voelen zich knusjes thuis. Tot op zekeren dag de losheid der vacantiezeden een catastrofe ontketent.

De kinderen zijn al spelend in de keuken beland. De kok is een gemoedelijke, grappige man, die graag het jonge volkje met gezellige toeren aan 't lachen brengt.

Hij bewerkt juist de gema len vleeschspijs met beide handen en draait het gehakt tot croquetjes. En hij heeft een inval, dien de kinderen onweerstaan baar prettig zullen vinden. Eén voor één gooit hij de vleeschballetjes tegen den geverfden muur. Zij pletsen heerlijk open. Drie, vier, vijf, een mooie roos! Slechts drie balletjes zijn niet ontloken en hangen traanvormig op de plint. Maar roos en traanvormen zijn in twee groote vegen, als om vliegen te vangen, opnieuw tot één grooten bal vereenigd: de vleeschbal voor 's middags, de vleeschbal dien niemand meer eten zal.

In hygiënische tijden als die welke in aantocht zijn, zullen er tenminste zooveel slacht offers van de hygiëne vallen als er verkankerden en vergiftigden in de somberste perioden van totale zorgeloosheid omkwamen. Te veel perfectie is in

(27)

menig geval schadelijk. Of althans, kweek bij u zelf geen perfectie aan zonder meteen tot hoe langer hoe meer toegeeflijkheid in staat te zijn voor een wereld, die maar menschelijk is door veel hinkepatinken, struikelen en sukkelen. Zoo gij de volmaakte reinheid wilt nastreven moogt gij niet vreezen morgen op een mesthoop te slapen.

En ik moet het u zeggen, dat hetzelfde, dunkt mij, waar is voor moreele en ethische qualiteiten. De echte fierheid ontleent vaak de wegen der onbeduidende speelschheid.

Hoed u voor heroïeke gebaren, voor de gesteven halve hemdekens der waardigen en der voortreffelijken, voor de hanepluimen der wijdborsten, indien rond de pit niet een kwetsbaar vleesch zit, indien de hoogste deugd niet versoepeld en verbeterd wordt door iets van haar tegendeel.

(28)

Over het geluk van reizen, van terugkeeren en zelfs van heelemaal niet weggaan

Aan de Leie dwalen, naar de Ourthe op reis gaan, de grens oversteken, de wereld ingaan, zich met een nieuwe omgeving confronteeren, het is, moet ik het zeggen?

een bestendig wenken van het geluk. Wandelen, zwerven, reizen, het is de oogen, die in sluimer vielen, met frissche wateren betten. Het is weer zien. Ziende, is het met nieuwe bewondering buiten zichzelf treden, tijdelijk van zichzelf verlost zijn om in een ontdubbelde gedaante te leven.

Maar meteen is het, bij alle zichzelf verliezen, een reis van ontdekkingen, ontdekkingen vooral over u zelf, over uw verblijf thuis, over uw huiselijk klimaat.

Het is zichzelf vergeten en zich steeds lucider leeren kennen, zichzelf ontvluchten en niettemin zich beter bezitten.

Sta op, lezer, en wandel, sta op, en ga op reis. Onderhoud de beweging, ontploffing van ieder oogenblik, als de levensvlam van een motor, beweging van spieren en lichaam, maar ook be-

(29)

weging van geest en verbeelding. O mysterie van het regelmatig stappend hart, van het draaien der sappen in een plant.

Het weggaan is al een geluk, de groote spons die over de peuterige zorgen van alle dagen wordt gewist. Sta op en ga heen, om het zalig geluk van den terugkeer te genieten. Er is geen tevredenheid, dan zonder een af en toe ontsnappen uit de gewoonte. Maar het doellooze trekken, de genadelooze onrust van den Wan delenden Jood, die nergens in de gewoonte een huis en een bedstee mag vinden, is een smartelijk dolen. Hoe zit zij warm, de gewoonte, die gij als een oud vertrouwd pak, dat uitgelucht is, weer gezellig kunt aanschieten.

Aan een goed gemaakt hart, een dat tegen den sterken dronk van de stilte kan en dat kan branden inplaats van te snellen en alles na te jagen, kan evenwel het huis, dat gij hoegenaamd niet verlaat, al zijn geluk en geheimen openbaren.

Van elke reis terug nog vóór de reis begonnen, Wat dat gij niet en wist heeft de onrust u geleerd?...

Indien gij sterk genoeg zijt, kunt gij al de er varingen, die gij op reis kunt opdoen, thuis verwerven, mits te luisteren naar de openbaringen van uw hart. Al wat de wereld u leeren kan is kennelijk uit uw intuïtie. Buig u neer over u

(30)

zelf, ondervraag uw geest en gemoed, alle percepteerbare vreugden en leed vindt bij voorbaat in die bespiegeling een vervulling. Gij hebt lang genoeg gekeken, lang genoeg met de blikken de raadselen ondervraagd: gij kunt thans ook verder zien door de oogen te sluiten. Indien gij met uw voorgenomen reis een veroveringstocht voor hebt, spoor ik u aan om tot het uiterste te gaan. Maar gaat gij op reis alleen om u van u zelf te bevrijden en een onprettig stuk van uw wezen thuis te laten, dan zult gij voor ieder landschap dat deel van u zelf als een ongewenschten gast terugvinden.

Houd het reizen in eere, maar stel ook het thuisblijven op prijs.

(31)

Over een eigen tehuis, stillevens van meubels, lampen en vazen, het gezelschap van huisdieren en toenemende afwezigheid van verloofden en echtgenooten (Kapittel voor lezeressen alleen)

Gij kunt thuisblijven in een witte cel, maar zoo gij geen kloosterzuster zijt, die zich uitsluitend in het leven naar binnen oefent, welke zullen dan uw geneuchten zijn wanneer gij uw tehuis als een een handig gereedschap tot wonen gaatinrichten, als de gesloten ruimte waarbinnen het rumoer van de wereld niet doordringt, dan zich schikkende naar uw gezag en orde!

Hollandsche lezeres, ik neem welgemeend en diep mijn hoed af voor u: gij zijt uit het land dat aan de wereld lessen geeft in het boenen van meubels, die als vertrouwde, levende wezens, de braafste der huisdieren, uw bestaan deelen; in het omsluieren van lampen en lichten, zóó, dat over uw tapijten de gezelligheid als een verrukkelijk afgerichte beer rondsloft; in het opvangen van een vlakje zonlicht in den tinnen buik van pannen of op bebloemde va-

(32)

zen; in het neerleggen van een vrucht en een kussen; in het organiseeren van het stilleven, waarbij verkapt uit de wezenlooze dingen een ziel en het geheime levensvuur zijn geperst. Houd die traditie in eere, en geef mij op uw beurt kleine wenken om die taal der innigheid volkomen te leeren verstaan.

Leer mij dan meteen, mij, die een aanraking van een kattenpels tegen den plafond doet wippen, mij die voor het likken van een schoothondje onder stoelen en tafels wegvlucht, de vreugde genieten, die het houden van huisdieren geeft.

Maar wat hoor ik? Wat fluistert gij als een diepe, lang verholen en eerlijke biecht aan mijn oor? ‘Ook in die volmaakte stillevens verandert de man.’ Het is de klacht van elke jonge vrouw na verloop van zooveel tijd. Gij herinnert u dat éénig moment, waarop hij u in de armen heeft genomen en dat alles in een zalig suizelen rond u is verzonken. Gij waart alles voor hem. Sindsdien wordt hij u dag voor dag wat meer afvallig. Hij heeft nog wel dezelfde gebaren gedaan. Maar het hart was er hoe langer hoe minder mee gemoeid. Het ritueel der liefde is tot zijn eenvoudigsten vorm herleid.

Gij ziet hoe hij u geleidelijk door duizend dingen vervangt: door de politiek, door het syndicaat der textielfabrikanten, door een partij bridge in de club, door de vereeniging van weldadigheid.

(33)

Er is geen geluk buiten de erkenning van het eerlijke leven. Welken zinneloozen droom hebt gij gehad? Het leven stil te leggen op het oogenblik dat een matelooze roes alle tegenstellingen tusschen u beiden uitwischte? Het geluk van den man ligt niet uitsluitend tusschen de vier muren, waarbinnen gij, mits de uitverkorene er aanwezig zij, uw verlangen kunt indammen. Hij is sinds altijd de visscher en jager der ongedurigheid. Hij is de kruisvaarder van duizend onzinnigheden. Gij, gij zijt zacht aan de hand, zacht aan de gepeinzen, heel dikwijls toch, gij zijt het zoetste instrument van de liefde. Gij hebt kinderen of althans verlangt er naar. Gij vervult daarmee gansch uw roeping.

Maar de man hoort veel meer stemmen. De vrouw stelt zich onwillekeurig ten doel den man aan de liefde te onderwerpen en de liefde, dat is zij alleen. De man heeft stoutere veroveringsplannen. Hij wil heerschen over de gansche wereld, de vrouwen incluis, de planten en de dieren, de oudheid en de onbeschaafde volken, water en lucht. Al de intrigen der vrouwen eindigen ten slotte in een zoen en al haar offers gelden in laatste instantie een verloofde, een man of een zoon. Al haar frivoliteit strekt tot niets anders dan tot de ééne en onveranderlijke liefde voor den man. Al haar heroïsme balt zich samen in haar liefde voor het kind. Dat de minnaar naast haar niet wijke, dat het kind op haar

(34)

harte leune, en de volheid van het geluk is nabij.

De man evenwel bezit ieder ding, verovert alle bezit ten volle, elk ding afzonderlijk, elk bezit ondeelbaar. Aan de speeltafel waagt hij zijn laatsten rijkdom en, als het moet, het hart van zijn liefste. Voor hem, die geen frivoliteit kent, wordt de

belangrijkste vraag ter wereld: ‘Komt de duif, die ik meegegeven heb naar Creil of Bordeaux vóór die van mijn buurman aan?’ Over het hart van zijn moeder treedt hij in de luttele cel van het vliegtuig, waarmede hij de oceanen zal vernederen. De vrouw kent slechts de totale overgave aan den man, de totale zelfverloochening voor het kind, terwijl hij... Hij is Romeo met hart en ziel, maar even zoozeer is hij Don Quichotte en Uilenspiegel, heldengaai en vrijheidsheld, even zoozeer is hij Christoffel Columbus en Baas Ganzendonek, wereldreiziger en navel der wereld.

En gij zoudt aan den man vragen, dat hij aan uw zijde niet roeren zou dan om bijwijlen den éénen verrukkelijken zoen over te doen? Er wordt aan de vrouw een grooter abnegatie gevraagd: bevind u met uw verduldigsten glimlach, zonder evenwel in uw geduld een bedroefde lijdzaamheid te mengen, die zou mishagen en korzelig prikkelen, op ieder kruispunt van zijn weg. Wuif er hem toe, moedig er hem aan, lach een nieuwe dapperheid en kracht in zijn wil in-

(35)

dien hij vermoeid mocht zijn of teeken geven om te versagen.

Wat zeg ik, abnegatie? Neen, het is de eenige weg om telkens opnieuw in uw liefde te zegevieren. Hoe zal hij u liefhebben, hoe zal hij u als belooning krijgen, telkenmaal hij iets anders dan u veroverd heeft. Want al treedt hij ook zonder bijgedachte alleen met den stier in de arena, nooit is zijn zegepraal volledig wanneer hij ze niet aan de geliefde vrouw heeft opgedragen. Hij wil telkenmaal anders overwinnen, en telkens overwint hif in uw armen.

Kies lezeres. Bind uw verloofde of uw man aan u. Snijd hem van zijn zaken af, van zijn vereeniging, van zijn lieve vrijheid, van zijn weldadigheid, van alles waaraan hij iets van zijn beste krachten spendeert, ontneem hem wat gij ver keerdelijk zijn mannelijk egoïsme noemt, hij zal aan zijn haat voor u vergaan of u worgen.

Of wel geef hem een kind, geef u zelf een kind in uw eenzaamheid naast hem, en zend hem ter verovering uit, eisch dat hij u verdiene door te vechten voor de roos die gij tusschen schouder en hals hebt vastgespeld. Gij wordt waardeloos voor hem, wanneer hij u maar éénmaal heeft moeten winnen, en de wereld daarna alle

strijdperken voor hem sluit.

(36)

Over twisten, heroïschen opstand en flirten (Ook uitsluitend voor lezeressen)

Als de belangstelling rond u verdooft, als een onderdrukte geeuw u een langzaam indommelen van daadvaardige gevoelens toont, val dan niet aan met tranen of weeke lijdzaamheid. Wee de vrouw, die een man met die teerhartigheid overwint! Het is beter zich niet in alle omstandigheden tot een vochtig tapijtje te maken. Sganarelle had gelijk, die zich als 't pas gaf de deugd wilde gunnen om zijn opgekropte razernij te luchten. Erken in den man het eerlijke leven, maar doe u zelf niet bestendig geweld aan. Wees te gelegener tijd, naar de wetten der vrouwelijke natuur, uit ganscher harte en onrechtvaardig woest, want gij moogt het zalvend geluk der verzoening niet missen. Wat is tenslotte die waanzin, die het geluk alleen aan de onbewogenheid meet?

Houd vooral goed voor oogen, dat onverschillig worden bij een man vaak een behoefte beteekent naar opwekking tot nieuwe en betere

(37)

ambities. Bij alle beperktheid is de mensch tot groote daden in staat. Moe worden heeft vaak den zin van beu zijn van zijn kleinheid. Doorproef een zekere grootheid in de armzaligste beuzelarijen waarin de menschelijke aard ge noegen vindt, maar wind u tevens op om over kleinigheden te wippen en naar een doel te streven, dat u niet als een ouden appel doet samenschrompelen.

Duld niet dat uw uitverkorene zich van u afwendt om met goedkoope liefdadigheid een lintje voor zijn knoopsgat te koopen. Het is goed dat in een samenleving de eenvoudigste plichten in trouwe en nauwgezetheid door rechtschapen lieden worden vervuld. Een zekere degelijkheid, die daarvoor noodig is, kan zelfs een aannemelijken stimulans verdienen, maar in landen als de onze moeten de grootste civiele deugden scherp onderscheiden worden van de geringste heldhaftigheid. Waar die degelijkheid zelfs eenigszins als een domper dienst doet voor de vonk van dwaasheid, die geestdrift en uitbundigheid, die daadvaardigheid en hoogeren levenslust aansteekt, moet gij zelfs niet vreezen haar af en toe een stamp te geven. De volkomenheid in het degelijke en het geoorloofde is soms een vorm van verstolling. Gooi bij wijlen alle vaten om.

Sla den slapende al eens het gleiswerk vóór de voeten. Het geluk onderstelt op zekere tijden den opstand tegen onzen lust om

(38)

in gemakkelijke, geprezen en beloonde deugden in te slapen.

Wilt gij stoutmoedig zijn, wilt gij het geluk in de oogen zien, bewaar dan in uw hart, bij alle trouw, een zin voor het wisselvallige en dartele, een komen en vluchten van lichten en schaduw. Vergenoeg u niet met dik en gezeten te worden. Onderhoud die onsecure geestesgesteldheid die zich niet onvoorwaardelijk, veilig en hopeloos zeker in een pak gelatine wil laten bevriezen. Kom bijwijlen eens in opstand tegen de gedachte, dat uw tehuis het zoete, burgerlijke graf, het knusse binnenhuisje zou worden, waar de tapijten alle démarches van het hart verdooven, waar de halve schaduwen van de omkapte lamp in de geuren van den theedamp al het licht van uw oogen ondervangen en al uw levenskoorts verstillen, waar de beste kranten van Europa u al de avonturen der menschen zullen brengen, al de avonturen, zonder dewelke gij sterven zult in het zoete kletsen van benedenen bovenburen.

Maak van uw huis bij tijden een hol, schenk brandewijn en genever, wees stout en dreigend voor de mannen en zorg dat er minstens drie met de sporen van uw tanden onder hun kleeren rondloopen.

(39)

Over schijfwerpen en sport, goedzittende dassen, mode en een gestoffeerden geest

Zich met iemand meten, - het is voor stervelingen een der doelmatigste middelen om krachtig te leven, om actief te zijn, om even het zout van het geluk op de lippen te voelen bijten. Aanvallen en vechten, gelijk Sint Joris tegen de slang en Smidje Smee tegen den duivel, doende zijn, - het is alreeds de vreugde van de bezigheid, nog voor de uitkomst de kroon op het werk, de overwinning op den strijd zet.

Derhalve, lezer, vecht. Vecht tegen de doode, logge stof en haar machten van traagheid. Til gewichten op.

Maar neen, werp liever met de schijf. Bij de ontwi]kkeling van kracht zult gij bovendien de behendigheidmoeten voegen, de scherpe berekening van kansen. Gij zult ook den strijd aangaan met regelen en overeengekomen moeilijkheden. Gij zult in den physieken strijd het spel inschakelen. Geest en genoegen krijgen hun deel. En gij zult op het slot al strijdend en spe-

(40)

lend de sport ontdekken: gansch dien grooten waaier van geluk, waarachter het gisten der ontbindende passies en de sentimentsverwikkelingen stil liggen.

In dezen tijd is een harmonieus geluk niet denkbaar zonder sport, hetzij tennis of voetbal, hetzij gaaipeerschieten of biljarten. Heb vooral, lezer, niette veel vooroordeel tegen oudmodische speelsporten: kegelen en bollen, herinner ik mij met ontroering, beoefen ik al zoo gaarne als fietsen, voetballen en zwemmen.

Staat uw hart of een zekere stijfheid van de pezen en de beenen u niet toe ook uw geluk in de sport, het geluk der beweging, te vinden, let dan goed op, dat uw dassen recht zitten. Wie de losheid der leden mist, verwaarloost licht zijn uiterlijk voorkomen.

De colknoop wordt zichtbaar. De broekspijpen krijgen koffiezakken aan de knieën.

De schoentoppen krullen naar omhoog. Men moet philosoof zijn om onder die vogelschrikevolutie niet diep ongelukkig te worden. Er is een vreedzaam en hard geluk: dat van de monnikspij. Er is veel wisselend geluk: dat van de mode.

Daartusschen ligt een breedeweg voor de lauwen, die, zooals gij weet, door den hemel worden uitgespuwd.

Maar de weg is smal, de goede weg althans, van de genietingen des geestes. Het geluk is een kwestie van juist afmeten wat gij kunt en niet kunt. De maat van zijn eigen krachten geest,

(41)

van zijn eigen hart en ziel te kennen! Die van de personen die ons het liefst zijn! O Sleutel van alle geluk, waar zijt gij?

Luister dan naar de goede inspiratie van uw gemoed en verstand. De wereld ruischt van duizenderlei droefenissen en vreugden, die van u een beter receptakel van het leven en Gods wonderen maken. Er bestaan orgels en orkesten, doeken en verwen en boeken, waarmede stervelingen al wat een menschelijk hart kan belijden een stem hebben gegeven. Kies, lezer, kies naar uw aard en aanleg in deze aesthetische vreugden, maar laat u bij voorbaat tegen de aesthetische pokziekte inenten.

Vermijd van te veel Kunst met hoofdletter te slikken.

Waarom zoudt gij u niet amuseeren met de pretentielooze fratsen van een clown?

Met de aandoenlijke kluchten van Charlie Chaplin? En waarom zoudt gij u niet amuseeren met een gramofoonliedje van Sophie Tucker en Speenhof? Reserveer Bach en Beethoven voor de uren van groote nooddruft. Luister oprecht naar de ingevingen van uw natuur, die zich zelf beliegt wanneer zij voorgeeft steeds behoefte te hebben aan de ontroering van een ziel in nood of een woud in den storm. Belijd uw bewondering meer naar de bewogenheid van uw hart dan naar de voorschriften van de voortreffelijke geesten, die kritiek bedrijven en weten welke

(42)

de goede normen en gewichten zijn. Heb u zelf lief in de werken die u ontroeren, maar wantrouw ook u zelf. Gij leeft van veranderlijkheid, wijt het derhalve aan u, indien gij bij een zelfde kunstwerk niet telkens dezelfde verrukkingen ondervindt.

Wees nieuwsgierig, lees veel boeken. Gooi er veel de deur uit. Lees dikwijls opnieuw een klein getal boeken, die u zeer lief zijn. Hecht u met hart en ziel aan enkele auteurs.

Verwerp streng. Kies, maar beperk u niet tot keurbundels en bloemlezingen... Hoe zult gij uit al deze tegenstrijdige raadgevingen wijs worden? Volg den gulden middelweg, maar neen. Ook de middelweg is voor een levend hart uiterst mobiel.

Ga tot de uiterste grenzen van uw enthousiasme en bezieling. En geneer u niet om het onechte, het onoprechte, de valsche deugd en ondeugd te verwerpen en te minachten.

(43)

Over ethische vreugden en eindigen met goede herinneringen

Vermetele lezer, denkt gij waarachtig elk uur van den dag gelukkig te kunnen zijn?

Ondervraag uw hart. Misschien vindt gij in zijn tegenstrijdigheden uw eigen, eenige tooverspreuk. Misschien erkent gij, dat gij u zelf niet beter kunt bezitten dan in de zelfverloochening en de totale versterving. Misprijs derhalve de getuigenis niet van de Heiligen over het ethisch geluk, maar houd u ook goed voor oogen, dat zij langs menschelijke wegen hebben gewandeld.

Beoefen de ethische deugden en vreugden met onbevangenheid, gelijk Meneer Jourdain het proza. Gansch zijn leven had hij in proza gesproken en hij had het nooit geweten. Doe het uit liefde voor u zelf, verlies u zelf in uw evennaaste, uit liefde tot God. Ik kom in den catechismus terecht. Het kort begrip van het geluk bevindt zich inderdaad in den catechismus.

Wat zegt gij tot het leven? - Ja, altijd ja! Ja ook, als daar het kruis op uw schouders wordt

(44)

geladen en gij u met pijn en heimwee in uw schelp moet terugtrekken. Herinner u alle leed en vreugde zonder vrees of kleinmoedigheid. Zorg voor goede herinneringen.

Zorg ook dat de smartelijkste u nog een gelukzaligheid laten naproeven.

Het leven gaat altijd door. Alle evenwicht stuikt bestendig om. Overweeg dat het geluk is gemaakt uit veroveren en verzaken, dat het menschelijk hart niet bezitten kan al wat een dorstig hunkeren de verbeelding kan voorspiegelen, al evenmin als het verzaken kan al wat morgen zijn geluk, maar misschien zijn nood en wanhoop zal wezen.