Goede feedback geven aan leraren : het kan

Goede feedback geven aan leraren : het kan

Citation for published version (APA):

Thurlings, M. C. G. (2012). Goede feedback geven aan leraren : het kan. Meso Magazine, 185, 2-30.

Document status and date:

Gepubliceerd: 01/01/2012

Document Version:

Uitgevers PDF, ook bekend als Version of Record

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can be

important differences between the submitted version and the official published version of record. People

interested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit the

DOI to the publisher's website.

• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.

• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and page

numbers.

Link to publication

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, please follow below link for the End User Agreement:

www.tue.nl/taverne Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us at: openaccess@tue.nl

providing details and we will investigate your claim.

29

Onderzoek

MESO magazine t nummer 185 t augustus 2012

Professionele ontwikkeling van leraren staat sinds een aantal jaar flink in de belangstelling. Beleidsmakers en onderwijsonderzoekers stellen dat professionele ontwik-keling een van de geschiktste manieren is om de kwali-teit van het onderwijs hoog te houden. In professionali-seringsactiviteiten leren leraren, en een van de meest effectieve middelen om leren te ondersteunen, is het geven van feedback. Er is dan ook al veel onderzoek ge-daan naar feedback, maar dat onderzoek richt zich voor-al op feedback aan leerlingen. Gedegen onderzoek naar feedback aan of tussen leraren is er nauwelijks. Dit vorm-de vorm-de aanleiding voor mijn promotieonvorm-derzoek, dat re-sulteerde in het proefschrift ‘Peer to peer feedback: A study on teachers’ feedback processes’. Hoofddoel van mijn promotieonderzoek was om feedbackprocessen tussen leraren beter te begrijpen. In mijn promotieon-derzoek heb ik een literatuurstudie en vier empirische studies uitgevoerd. Daarnaast heb ik een observatie-in-strument ontwikkeld om feedbackprocessen in kaart te brengen.

VIP-model als context

In de vier empirische studies namen leraren deel aan het Video-Intervisie-Peercoachingsmodel (VIP-model). Het VIP-model beoogt leraarsgedrag in de klas te verbete-ren, zoals instructiestrategieën en klassenmanagement. In een cyclische werkwijze van doelen stellen, concrete actiepunten bedenken, uitvoeren en evalueren kunnen leraren hun zelfgekozen leraarsgedrag verbeteren. Hier-bij wordt gebruikgemaakt van oplossingsgericht den-ken. In groepjes van drie of vier geven leraren elkaar feedback om doelen en actiepunten te formuleren en de uitvoering ervan te evalueren. Doordat iedere leraar aan de beurt komt, is de peer coaching wederzijds. Ieder groepje wordt ondersteund door een procesbegeleider, die de bijeenkomsten voorzit. Verder staat de procesbe-geleider model als coach en reflecteert hij expliciet op het peer-coachingsgedrag van de leraren. In twee dies werd het VIP-model face-to-face ingezet; in een stu-die in een asynchrone online omgeving (plaats- en tijd-onafhankelijk); en in een studie in een synchrone online omgeving (wel plaats- maar niet tijdonafhankelijk).

Feedback observeren

Met het ontwikkelde observatie-instrument heb ik de feedbackprocessen in het VIP-model in kaart gebracht.

Het observatie-instrument maakt een onderscheid tus-sen feedbackdimensies en feedbackelementen. Feed-backdimensies zijn doelgerichtheid versus niet-doelge-richtheid; specifiek versus algemeen; gedetailleerd versus niet gedetailleerd; en positief versus neutraal ver-sus negatief. De dimensies lopen als een constante door coachingsgesprekken. Zowel feedbackgevers als feed-backontvangers gebruiken ze. De dimensies zijn vastge-steld op basis van de literatuurstudie. Op basis van dit literatuuronderzoek was de hypothese dat feedback die doelgericht, specifiek, gedetailleerd en neutraal is effec-tief is voor het leren, terwijl feedback die niet-doelge-richt, algemeen, niet-gedetailleerd en te positief of te negatief is, niet effectief is voor het leren.

De feedbackelementen zijn vastgesteld op basis van li-teratuur op het gebied van coaching. Voorbeelden van deze elementen zijn open vragen, oplossingsgerichte vragen, doorvragen, tips geven en negatief beoordelen. De feedbackelementen worden veelal door de feed-backgevers gebruikt. In het kader staat een fragment ter illustratie van een coachingsgesprek met daarbij aange-geven hoe de dimensies en elementen gebruikt werden. In twee van de studies heb ik onderzocht hoe de feed-backelementen de feedbackdimensies beïnvloeden. In deze studies hebben de deelnemende leraren boven-dien na iedere VIP-bijeenkomst een vragenlijst ingevuld die hun percepties over de gekregen feedback in kaart bracht: wat vonden zij zelf van de kwaliteit en kwantiteit van de feedback? Hierdoor kon ik de geobserveerde feedback vergelijken met de gepercipieerde feedback.

Wat leverde het onderzoek op?

In de eerste plaats heeft het promotieonderzoek een aantal wetenschappelijke inzichten opgeleverd. Goede feedback aan leraren is doelgericht, specifiek, bevat de-tails en is neutraal. Dit soort feedback kan in coachings-gesprekken gegeven worden en als feedbackgevers be-paalde feedbackelementen gebruiken, worden de feedbackontvangers zelf ook doelgerichter, specifieker en neutraler. Feedbackelementen die dit uitlokken zijn open, oplossingsgerichte en richtinggevende vragen en de coachingstechniek luisteren-samenvatten-doorvra-gen. Feedbackelementen die beter vermeden kunnen worden zijn negatief beoordelen, tips geven, andermans zinnen afmaken en als coach uitgebreid uit eigen soort-gelijke ervaringen vertellen.

Marieke Thurlings

Marieke Thurlings is verbonden aan LOOK, Wetenschappelijk Cen-trum Leraren Onderzoek van de Open Universiteit. Eerder dit jaar promoveerde zij op een onderzoek naar onderlinge feedback tussen leraren. Naast haar promotieonderzoek is zij binnen LOOK betrokken bij andere onderzoeksprojecten met scholen op het gebied van pro-fessionele ontwikkeling van leraren. E-mail: Marieke.Thurlings@ou.nl

MESO magazine t nummer 185 t augustus 2012 30

Bovendien bleek dat als een leraar goede feedback kreeg (vastgesteld op basis van het observatie-instru-ment), hij deze als meer effectief ervoer (vastgesteld op basis van de vragenlijst) dan een leraar die minder goe-de feedback kreeg. Hiermee kunnen we conclugoe-deren dat de wetenschappelijke ideeën over wat goede feed-back is, ondersteund wordt door de ervaringen van lera-ren. Ook kunnen we concluderen dat goede feedback aan leraren dezelfde kenmerken heeft als goede feed-back aan leerlingen.

Verder bleek dat face-to-face en online synchrone feed-back even effectief zijn. Online asynchrone feedfeed-back (dat wil zeggen: feedback die over afstand, niet gelijktij-dig gegeven wordt) is juist minder effectief. Voor het ge-ven van goede asynchrone feedback is een aantal lessen geformuleerd. Ten eerste moet de interactie tussen de deelnemers constant en doorlopend blijven; dit kan door de online omgeving hierop in te richten en door onderlinge afspraken te maken. Verder moeten feed-backgevers de juiste coachingstechnieken toepassen en moeten feedbackontvangers gemotiveerd zijn om te le-ren, is het belangrijk dat deelnemers de technische vaar-digheden beheersen en moeten deelnemers onder-steund worden in tijd en ruimte.

Wat heeft de praktijk eraan?

Hoewel mijn promotieonderzoek zich niet richtte op de effectiviteit van het VIP-model, kan ik wel concluderen dat het VIP-model zeer geschikt is voor het geven van goede feedback. De cyclische werkwijze en het oplos-singsgerichte denken maken dit mogelijk. Voorwaarde is wel dat er goede procesbegeleiders zijn, die hun rol ver-vullen zoals bedoeld is. Als scholen het VIP-model imple-menteren, betekent dit dat de leraren hun zelfgekozen doelen in relatie tot hun gedrag in de klas zullen verbe-teren en daarmee wordt hun professionele ontwikkeling versterkt.

Het VIP-model kan het beste in face-to-face of in syn-chrone online omgevingen worden ingezet. Hoewel

asynchrone online omgevingen veel voordelen bieden, blijkt het lastig om het tot een succes te brengen – ver-der onver-derzoek hiernaar is nodig.

Fragment uit een coachingsgesprek

niet zo consequent, maar ik zou het wel willen zijn als ik het zou kunnen zijn. Maar misschien past heel erg streng zijn niet bij jou?’ (feedbackdimensies: doelgericht, rede-lijk specifiek en gedetailleerd, neutraal; feedbackelemen-ten: erkennen, samenvatten en doorvragen)

Gecoachte: ‘Nee, maar dat doe ik wel erg.’

(feedbackdi-mensies: doelgericht, algemeen, niet gedetailleerd, iet-wat negatief)

Peer coach: ‘Af en toe schiet je een beetje uit en dan

stuur je de leerlingen gelijk uit de klas. Verwachten ze dat, dat ze eruit gestuurd worden? Verwachten ze het dan op het moment dat je het doet? (feedbackdi-mensies: doelgericht, redelijk specifiek en gedetail-leerd, neutraal; feedbackelementen: samenvatten en doorvragen)

Gecoachte: ‘Nou, ze zijn niet heel erg verbaasd hoor.

Wat ik wel proef is dat, ze gaan gewoon door tot ik zo’n actie onderneem. En dat vinden ze ook vervelend, want als ik zeg, de volgende keer ga je eruit, dan worden ze meestal wat rustiger. Maar dan kan het evengoed zo zijn dat ze daarna ook wel weer wat zeggen. Dan zou ik ze er eigenlijk uit moeten sturen, maar dan doe ik dat meestal niet.’ (feedbackdimensies: doelgericht, redelijk specifiek en gedetailleerd, neutraal)

Meer lezen

Meer informatie over het VIP-model vindt u op de portal van LOOK in het dossier Peer coaching: http://look.ou.nl/ portal/app/index.jsp?module=1054.