1
Stappenplan Op de Museale Weegschaal & Significance 2.0
Inleiding
Dit Stappenplan is gebaseerd op de gedachten achter twee verschillende waarderingsmethodes, namelijk Op de Museale Weegschaal van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Australische waarderingsmodel Significance 2.0.
De methode Op de museale Weegschaal richt zich voornamelijk op materiële voorwerpen en museale (deel)collecties. Belangrijk is dat voordat er begonnen wordt met het uitvoeren van de waarderingsstappen, een aanleiding, een concrete vraagstelling en een doelstelling voor het waarderen wordt geformuleerd. Mogelijke aanleidingen zijn bijvoorbeeld het opstellen van een collectieplan, de (her)inrichting van een presentatie of depot of de inrichting van een tijdelijke tentoonstelling.
De andere waarderingsmethode, het Australische model Significance 2.0, is minder gericht op museale collecties. Bij Significance 2.0 staat het schrijven van een ‘statement of significance’, dus een
‘beschrijving van betekenis’ voorop en neemt de vraag ‘waarom’ iets waarde heeft en voor wie een belangrijke plaats in. Ook in deze methode is een vooraf geformuleerde vraagstelling van groot belang.
Dit Stappenplan is ontwikkeld om praktijkgericht het waarderen van objecten te leren kennen en te oefenen. Een belangrijk leerdoel hierbij is dat je de samenhang van waarde en waarden, waardecriteria en betekenis begrijpt. Je leert hoe je aan de hand van waarderingscriteria waarde kunt onderzoeken en betekenis kunt beschrijven.
Wat achterwege wordt gelaten is het formuleren van een concrete aanleiding en doelstelling, omdat het voor nu niet de bedoeling is de praktijksituatie van een erfgoedinstelling na te bootsen. Voor deze opdracht is wel een vraagstelling geformuleerd, namelijk:
Wat is de mogelijke (erfgoed)waarde van de Reinwardt Academie?
2 In de praktijk zal een dergelijke brede vraagstelling echter nooit op die manier worden gesteld. Met behulp van dit document loop je het proces van waarderen stapsgewijs door, waardoor deze brede vraag beantwoord kan worden. Je voert alle waarderingsstappen uit om tot een afgewogen waardering betreffende de Reinwardt Academie te komen. Hierdoor kun je een waarderingsrapport samenstellen waarmee je de mogelijke (erfgoed)waarde en betekenis van de Reinwardt Academie weloverwogen en goed beargumenteerd beschrijft.
Inhoud
Stappenplan Op de Museale Weegschaal & Significance 2.0 ... 1
Inleiding ... 1
Stap 1. Vastleggen waarderingskader ... 3
1.1: Bepaal een waarderingskader (linkerkant weegschaal) ... 3
1.2: Breng een focus aan ... 3
Stap 2. Verzamelen van informatie ... 3
2.1: Materiaal en toestand ... 4
2.2: Gerelateerde plekken en objecten ... 4
2.3: Vergelijk het object ... 4
2.4: Context van het object ... 5
Stap 3. In kaart brengen van belanghebbenden ... 5
3.1 Voor wie of welke groepen is het object van belang of betekenisvol? ... 5
Stap 4: Analyse, formuleren van waarderingsuitspraken en statement of significance ... 5
4.1: Leg het object “op de weegschaal”... 5
4.2: Statement of significance (beschrijving van betekenis) ... 6
Voeg samen in de eindopdracht ... 6
Resultaten waarderingsonderzoek... 6
Feedback ... 6
Reflectie ... 6
3
Stap 1. Vastleggen waarderingskader
In stap 1 leg je een zogenoemd waarderingskader vast (de linkerkant van het waarderingsformulier).
Tijdens de werksessies heb je al kennis gemaakt met verschillende soorten waardedomeinen en waardecriteria. Hieronder een korte samenvatting van de waardedomeinen zoals deze worden gehanteerd in het waarderingsformulier van Op de Museale Weegschaal:
(1) cultuur-historisch, (2) sociaal-maatschappelijk en (3) gebruik.
Daarnaast is er nog een vierde groep die gaat over formele kenmerken, zoals herkomst, conditie of zeldzaamheid.
Elk waardedomein kent vervolgens een aantal criteria, die staan achter de waardedomeinen in het waarderingsformulier.
Bijschrift: fragment waarderingsformulier (linkerkant)
1.1: Bepaal een waarderingskader (linkerkant weegschaal)
Voordat je aan de hand van je onderzoek de waarde van de Reinwardt Academie op de verschillende criteria kunt bepalen, is het belangrijk vooraf vast te leggen wanneer zo een criterium in de categorie laag, midden of hoog valt. Wees zo concreet mogelijk, dit helpt je straks het object te wegen of waarderen. Gebruik hiervoor de hulpvragen en denk terug aan hoe dit in de workshop aan bod is gekomen.
Voorbeeld:
Toestand – hoeveelheid origineel glas in lood ramen.
Laag: 0-25% origineel Middel: 25-75% origineel Hoog: 75%+ origineel
1.2: Breng een focus aan
Bepaal welke criteria voor jou belangrijk/interessant zijn om verder te onderzoeken (minimaal één criterium per waardedomein). Denk ook na over welke criteria je wellicht mist en vul deze onder
‘Aanvullend’ in.
Stap 2. Verzamelen van informatie
Stap 2 betreft het daadwerkelijke onderzoeken en verzamelen van informatie. Daarbij gaan jullie nadenken over het belang van de verschillende aspecten van een waarderingsonderzoek. Zo ga je
4 informatie verzamelen over onder andere het gebouw, de stijlkenmerken, over materiaal, slijtage, de functie(s) en gebruikers, de verhalen en (cultuur)historische achtergrond van de Reinwardt Academie.
Op leerpodium staat een dossier-map met informatie over de Reinwardt Academie (OE3 > Bronnen >
Tags > Dossier-map). Start je onderzoek met het bestuderen van dit materiaal, maar ga ook zelf op zoek naar aanvullende informatie op basis van de door jou gekozen focus.
LET OP:
De uitwerking van de volgende opdrachten houd je zelf bij. Deze dienen als basis voor het waarderingsformulierp dat je uiteindelijk gaat invullen!
Als je interessante informatie uit bepaalde bronnen haalt, noteer voor jezelf dan alvast de herkomst (bron + pagina), zodat je deze later makkelijk terug kunt vinden.
2.1: Materiaal en toestand
Onderzoek en beschrijf het materiaal en de staat van het object.
Het beschrijven en onderzoeken van de materialen en de staat van het object. Beschrijf de staat niet in termen van 'goed' of 'slecht', maar beschrijf zo precies mogelijk het uiterlijk, de constructie, de materialen en de stijlkenmerken. Denk aan de volgende vragen:
Wat kun je vinden over de bouwstijl en de hierbij horende kenmerken? Welk materiaal is kenmerkend voor de betreffende bouwstijl? Waar vind je deze kenmerken en de materialen terug? Zijn er beschadigingen?
Beschrijf zo precies mogelijk de fysieke kenmerken zoals vorm, kleur, materialen, constructie en decoratie van het object. Je kunt ook belangrijke details fotograferen of tekenen om zaken te verduidelijken.
Welke verbouwingen, aanpassingen en toevoegingen kent het gebouw?
2.2: Gerelateerde plekken en objecten
Identificeer relevante gerelateerde plekken en objecten die het object betekenis geven. Kun je bepaalde objecten benoemen die voor het verhaal van de Reinwardt Academie als gebouw, maar ook als plek en instituut van betekenis zijn?
2.3: Vergelijk het object
Vergelijk het object met gelijksoortige objecten. Bedenk dat je naar verschillende aspecten van het object kan kijken. Vergelijk niet alleen materiaal of ouderdom, maar ook functie, gebruik, locatie en dergelijke. Denk hierbij aan de volgende vragen:
Welke gelijksoortige gebouwen (uit dezelfde periode, van dezelfde bouwstijl, met soortgelijke functie en gebruikers en/of verhalen) kun je vinden? Vergelijk de gebouwen of plekken met elkaar – wat valt je op? Documenteer je vondsten met beeldmateriaal!
Stel een lijst samen met gelijksoortige objecten: aan wat voor gelijksoortige objecten doet het object jullie denken? Welk aspect – materiaal, ouderdom, functie, gebruik, locatie etc. - is
5 hierbij van belang? Noteer bij elk gelijksoortig object het aspect op basis waarvan het soortgelijk is.
2.4: Context van het object
Niet alleen het object is belangrijk in een waarderingsonderzoek, ook de context is van belang.
Onderzoek en beschrijf de context(en) van het object.
Je voert het onderzoek uit door het vooraf samengestelde dossier te bestuderen en aanvullende informatie te zoeken. Beantwoordt de volgende vragen:
Wat was/ is de functie van ‘het object’? Hoe werd/ wordt het gebruikt? Door wie/ welke maatschappelijke/ culturele/ religieuze groepen werd/ wordt het gebruikt?
Welke rol vervuld(e) het object voor een bepaalde groep?
Binnen welke relevante (cultuur)historische en sociaal- maatschappelijke ontwikkelingen kun je het object plaatsen? Beschrijf dus de (cultuur)historische achtergrond waarbinnen je het object kunt plaatsen.
Stap 3. In kaart brengen van belanghebbenden
In stap 3 besteed je aandacht aan de maatschappelijke context van het voorwerp, in relatie tot verschillende groepen belanghebbenden. Denk hierbij aan personen, groepen mensen en instituten of organisaties met een bepaalde relatie tot het voorwerp. De uitkomsten kun je uiteindelijk gebruiken bij het invullen van het criterium ‘sociaal-maatschappelijk'.
3.1 Voor wie of welke groepen is het object van belang of betekenisvol?
Stel een lijst samen van minimaal 3 belanghebbenden. Denk hierbij niet alleen aan individuen, maar ook aan groepen of organisaties. Beschrijf vervolgens kort op welke manier het object voor de belanghebbenden betekenisvol is.
Stel je voor dat je deze mensen met kennis over het object gaat interviewen. Je voert dit interview niet in de praktijk uit. Bedenk bij elke persoon 3 vragen die je ze zou willen stellen.
Stap 4: Analyse, formuleren van waarderingsuitspraken en statement of significance
Met stap 4 voer je een analyse uit op basis van het vastgelegde waarderingskader (stap 1) en de verzamelde informatie (stap 2 en 3). Hierbij kom je tot een conclusie door waarderingsuitspraken te doen en te beargumenteren. Hierna schrijf je een ‘statement of significance’.
4.1: Leg het object “op de weegschaal”
Bij stap 1 heb je het waarderingskader vastgelegd. Pak dit waarderingsformulier er weer bij. Je hebt bepaald wanneer een criterium laag-midden-hoog scoort.
De volgende stap is om de vooraf vastgestelde criteria van het waarderingskader te toetsen aan de Reinwardt Academie. Doe per criterium een afgewogen uitspraak over de waarde door aan te geven
6 of de waarde hoog – middel – laag is. Dit vul je in bij de eerste kolom Waarde* in het rechterdeel van het formulier. Vervolgens beargumenteer je dit in de volgende kolom door gebruik te maken van de informatie die je in je onderzoek bent tegengekomen.
4.2: Statement of significance (beschrijving van betekenis)
Geef ter afsluiting een samenvattende beschrijving van de waarde en betekenis van het object. Licht hierbij ook toe welke criteria je hebt toegevoegd en waarom. Denk na óf en waarom de Reinwardt Academie als cultureel erfgoed beschouwd kan worden. Wanneer is – volgens de Museale Weegschaal – iets cultureel erfgoed? (zie ook pag. 4 Op de Museale Weegschaal: Om tot het cultureel erfgoed te worden gerekend, moet een object of (deel)collectie aan minstens één criterium uit de groep
‘cultuurhistorisch’ voldoen.)
Voeg samen in de eindopdracht
Je hebt nu alle ingrediënten verzameld voor het waarderingsrapport. Voeg deze als volgt samen:
Resultaten waarderingsonderzoek
a. Een ingevuld waarderingsformulier: middels dit formulier laat je zien dat je het
waarderingskader hebt vastgelegd en geef je aan op welke waardecriteria de Reinwardt Academie hoog, gemiddeld of laag scoort. Voor elke score geef je een uitgebreide toelichting waarmee je je antwoord onderbouwt.
b. Een beschrijving van de betekenis: in deze beschrijving vat je de belangrijkste resultaten van je waarderingsonderzoek samen. Je legt aan anderen uit wat de (erfgoed)waarde van de Reinwardt Academie is, voor wie dat zo is en waarom dat zo is. Je documenteert deze beschrijving met passend beeldmateriaal.
Feedback
Vrijdag 26 november deel je je voorlopige waarderingsrapport met een feedbackgroepje. Op maandag 29 november bespreken we dit uitgebreid tijdens de werksessie en geven jullie elkaar feedback. Hierna verwerk je dit zelfstandig in jouw eindproduct.
Reflectie
Wanneer je klaar bent met je waarderingsonderzoek kun je alvast stilstaan bij jouw reflectie op de opdracht (in voorbereiding op Deel B van de casustoets). Beantwoord hiervoor de deelvragen in het reflectiedocument. Deze kun je vinden op Leerpodium.
