M*
Opbrengst in relatie tot
hardheid van
dr. ir. A.P. Everaarts en ir. W. Sukkel,PAV-Lelystad
Doperwten worden geoogst in de volle groei. Vroeger of later oogsten heeft een grote invloed op de
opbrengst Tijdens de oogstperiode van doperwten neemt niet alleen de opbrengst, maar ook de hardheid van de erwten toe. Het optimale
moment van oogsten van doperwten voor de conservenindustrie wordt bepaald door de hardheid van de erwten. Aangezien de fabriek van een regelmatige stroom product moet worden voorzien, kan niet elk
perceel precies op het optimale moment worden geoogst. Dit betekent dat sommige percelen
eerder dan optimaal worden geoogst, dus bij een lagere hardheid en
opbrengst. Andere percelen worden later dan optimaal geoogst, bij een hogere hardheid en opbrengst. Aan de hand van een vaste relatie tussen hardheid en opbrengst wordt de prijs per kilogram berekend. Deze
prijsberekening is zodanig dat het voor de teler geen financiële
gevolgen heeft of zijn perceel eerder of later dan bij de optimale hardheid van de doperwten wordt geoogst.
Vraagstelling
In 1982 heeft een werkgroep van de toenmalige Peulvruchten Conserven Associatie (Pecona) een voorstel ge-daan voor de relatie tussen hardheid, opbrengst en prijs. Sinds die tijd heeft er zich in het rassensortiment
doperw-erwten
• Het bepalen van de Tm-waarde.
ten een verschuiving van rondzadige naar kreukzadige rassen voorgedaan. In de praktijk zijn nu vragen gerezen of de relatie hardheid en opbrengst voor beide typen doperwten wel gelijk is. De vraag is met name of bij kreuk-erwten, bij oogsten bij een hogere dan de optimale hardheid, niet een te lage uitbetaling plaatsvindt. Aan de hand van gegevens uit het rassenonderzoek doperwten uit de jaren 1990-1994 is getracht deze vraag te beantwoorden.
Rassenonderzoek
Van 1990 tot en met 1994 is rassenon-derzoek in doperwten uitgevoerd op het proefstation in Lelystad en op het regionaal onderzoek centrum
Westmaas. Er is uitgegaan van een vroege, middenvroege en late zaaipe-riode (tabel 1). In totaal zijn 145
waarnemingen uit het
rassenonder-zoek gebruikt bij de huidige analyse van de relatie tussen hardheid en op-brengst (tabel 2). De rondzadige ras-sen waren vooral in de vroege zaaipe-riode vertegenwoordigd en de
kreukzadige rassen in verhouding meer in de late zaaiperiode. De ver-werkte waarnemingen betroffen in to-taal 13 rondzadige rassen en 31 kreuk-zadige rassen (tabel 3). De rassen
werden drie tot zes keer geoogst. Bij de oogst werd onder andere de netto-opbrengst en de hardheid van het on-gesorteerde product bepaald. De hard-heid werd gemeten met een
Tenderometer en uitgedrukt in de Tm-waarde. Het gemiddeld aantal dagen na zaaien waarop de eerste oogst
plaatsvond, verschilde niet veel tussen de kreukzadige en rondzadige rassen, maar was hoger bij de vroege zaai dan bij de middenvroege en late zaai.
Opbrengst en sortering
Uit de gegevens bleek dat de kreukza-dige rassen gemiddeld een hogere netto opbrengst behaalden dan de rondzadige rassen (figuur 1). Voor de kreukzadige rassen nam de toename in opbrengst in kilogram per hectare per dag in de oogstperiode echter sneller af dan voor de rondzadige ras-sen (figuur 2). De kreukzadige rasras-sen in dit onderzoek hadden dus gemid-deld een hogere productiviteit.
Opbrengst en T i n - w a a r d e
In de oogstperiode was de gemid-delde Tm-waarde van de rondzadige rassen hoger dan die van de kreukza-dige rassen (figuur 3). De groep rond-zadige rassen was dus iets vroeger dan de kreukzadige rassen. Tussen het verloop van de Tm-waarde van de rondzadige rassen en de Tm-waarde van de kreukzadige rassen in de
oogstperiode was slechts een beperkt verschil. De gemiddelde dagelijkse toename in Tm-waarde in de tien da-gen vanaf de eerste oogst bedroeg 8,6 punten voor de kreukzadige rassen en 8,2 punten voor de rondzadige rassen. De relatie tussen Tm-waarde en netto-opbrengst in tonnen per hectare bleek verschillend te zijn voor de kreukza-dige en rondzakreukza-dige rassen (figuur 4). Bij Tm-waarde 90 lag de netto-op-brengst voor kreukzadige rassen ho-ger dan die voor rondzadige rassen. De stijging in netto-opbrengst bij toe-name van de Tm-waarde was voor de kreukzadige rassen echter minder groot dan voor de rondzadige rassen. Dit komt tot uitdrukking in de rela-tieve opbrengsten wanneer de op-brengst bij Tm-waarde 120 op 100 procent wordt gesteld (tabel 4). De re-latieve opbrengsten voor rondzadige rassen komen redelijk overeen met de relatieve opbrengsten zoals die in het verleden door de Pecona-werkgroep zijn vastgesteld. De relatieve op-brengsten van de kreukzadige rassen zijn bij lage Tm-waarden echter hoger dan die van de rondzadige rasssen en bij Tm-waarden boven 120 lager dan die van de rondzadige rassen. Dit ver-schil tussen de kreukzadige rassen en rondzadige rassen in de relatie Tm-waarde en relatieve opbrengst, ver-taalt zich vergelijkenderwijs in andere
10 Netto 8 opbrengst o (t/ha) °X 4J 2 0
^o^
^ ^ïP*^
j i i i i i —0— Kreuk - O - R o n d 0 2 4 6 8 10 12 Dagen na de eerste oogstFiguur 1. Het berekende verloop van de netto opbrengst in de oogstperiode voor de rond-zadige en de kreukrond-zadige rassen.
Opbrengst- 700 toename 600 (kg/ha/dag) 500 400-f 300 4 200 100 0 • Kreuk • Rond 0 6 8 10
Dagen na de eerste oogst
Figuur 2. De berekende toename van de opbrengst in kilogram per hectare per dag in de oogstperiode voor de rondzadige en de kreukzadige rassen.
/
Dagen na de eerste oogst
Figuur 3. Het berekende verloop van de Tm-waarde in de oogstperiode voor rondzadige en de kreukzadige rassen. 10 Netto 8 opbrengst fi (t/ha) 4 2 0 J*L / \ O0D° D D i i i I I O Kreuk D Rond 60 80 100 120 140 160 180 Tm-waarde
Figuur 4. De relatie tussen netto opbrengst in kilogram per ha en de Tm-waarde voor de rondzadige en de kreukzadige rassen.
jaar 1990 1991 1992 1993 1994 vroeg 20 maart 15 28 maart 10 -19 maart 6 -23 21 Lelystad midden -april 20 -april 8 laat 16 mei 4 15/17 mei 8 -17 mei 9 -vroeg -3 april 10 17 maart 6 -Westmaas midden -23 april 10 -4 mei 8 laat 21 mei 14 mei 19 mei 14 mei 5 7 10 9
Tabel 1. De zaaidata en het aantal rassen (cursief) op elke zaaidatum te Lelystad en te Westmaas voor de drie zaaiperioden, vroeg, midden en laat.
relatieve prijzen bij deze typen rassen (tabel 5). Bij lage Tm-waarden ligt de relatieve prijs voor kreukzadige sen lager dan die voor rondzadige ras-sen. Voor Tm-waarden hoger dan 120 ligt de relatieve prijs hoger.
De relatie tussen netto-opbrengst en Tm-waarde bleek voor de kreukza-dige rassen voor de verschillende zaaiperioden niet te verschillen.
zaaiperiode
vroeg midden laat rondzadig 22 kreukzadig 25 8 38 1 51
Tabel 2. Het aantal waarnemingen aan de rondzadige en aan de kreukza-dige rassen in de drie zaaiperio-den.
rondzadige rassen (totaal: 13) Atlanta Eloge Louvette Maluka Modena 3x 3x 4x 4x 4x Valette 3x Velours 4x andere 6x kreukzadige rassen . (totaal: 31)
Alamad Alouette Bastion Darfon Deltafon Dunja Gropon Helado Lambado Lorette 4x 5x 6x 6x 4x 4x 4x 4x 6x 4x Mathilde 4x HS-Minnow4x Nevado Rhonette Sacho Sigra Tardiroy Waverex andere 6x 4x 4x 4x 5x 6x 22x
Tabel 3. De namen van en het aantal waarnemingen aan de rondzadige en aan de kreukzadige rassen in de proeven. 90 oud' 50 rondzadig nu 54 kreukzadig nu 72 100 70 72 83 Pecona werkgroep conservenerwten, 1982.
Tm-waarde 110 86 87 92 ongesorteerd 120 100 100 100 product 130 110 110 106 140 117 117 109 150 123 121 111 Conclusie
Analyse van de gegevens omtrent de relatie netto-opbrengst en Tm-waarde uit het rassenonderzoek van de jaren
1990-1994 geeft aan, dat het gerecht-vaardigd is voor de uitbetaling van doperwten op grond van Tm-waarde en opbrengst onderscheid te maken tussen de rondzadige en kreukzadige rassen. Ten opzichte van de oude Pecona-prijsstaffel uit 1982 is de be-langrijkste wijziging, dat de relatieve prijs per kilogram voor kreukerwten bij lage Tm-waarden lager is en bij Tm-waarden boven 120, hoger.
Tabel 4. Relatieve opbrengst bij verschillende Tm-waarden.
Tm-waarde ongesorteerd product
Tabel 5. Relatieve prijs bij verschillende Tm-waarden.
90 oud' 200 rondzadig nu 186 kreukzadig nu 140 100 143 139 121 Pecona werkgroep conservenerwten, 1982.
110 116 114 108 120 100 100 100 130 91 91 95 140 85 86 92 150 81 83 90 24 P A V - B U L L E T I N V O L L E G R O N D S G R O E N T E T E E L T - J U N I 1 9 9 9
