Jan Willem Bertens

.

1

Jan Willem Bertens

. l

l

. .

1

Bestuurlijke vernieuwing

volgens drie

D66 wethouders

; D66 maakt zich op

.

.

.

~ didaat voor de Kamer

~ ofEuropa?

. .

~ Het Binnenhof

. .

~ Simons, adviesraden,

~ veestapel,

~ identificatie en

~ gezinsvorming

. . .

De fatale

gedaanteverwisseling

Wat beweegt politici eigenlijk? Een op- rechte behoefte de samenleving te stu- ren, voor mensen op te komen, of ij- delheid, machtshonger en zakkenvul- lerij? De motieven die we een politicus toeschrijven, zeggen vaak meer over ons dan over hem. Democratisch geko- zenen kunnen zich moeilijk anders dan in goede bedoelingen hullen. Zij krijgen onze stem als hun boodschap aanslaat en wij hen op hun woord ge- loven. De kiezer moet daarbij boven- dien het gevoel hebben dat de politi- cus uit innerlijke overtuiging spreekt en dus zelf ook gelooft in wat hij zegt.

Dit beperkt de manoeuvreerruimte van politici meer dan zij zich lijken te reali- seren.

Ook politieke ambtsdragers is niets menselijks vreemd. Zo hebben zij sterk de neiging zich met hun functie te ver- eenzelvigen. Waar men staat, wordt bepaald door waar men zit. Oud-minis- ter-president Drees schreef al dat de ru- zies in zijn kabinet veeleer de verschil- len tussen de departementen dan die tussen de coalitiepartijen betroffen. De laatste tijd steekt dit fenomeen weer in alle duidelijkheid de kop op. De dis- cussie over de reorganisatie van de overheid is hiervan een schrijnend voorbeeld. Dreigende departementale herindeling leidt tot ambtelijke burger- oorlogen en tot een manhaftige terri- toriale verdedigingsdrift bij de poli- tieke departementsleiding. Vanuit de politiek wordt voorgesteld om het vaste overleg met de maatschappelijke belangenorganisaties in te perken.

Werkgevers en werknemers voorspel- len gezamenlijk chaos als dit plan doorgaat. Veel politici wensen de bu- reaucratie aan banden te leggen en het aantal ambtenaren te verminderen. De secretarissen-generaal van de ministe- ries willen daarentegen juist de invloed van de politiek terugschroeven en het aantal kamerleden verminderen!

Politiek veel belangwekkender dan deze quasi-objectieve analyse van be- langhebbenden die elkaar willen af- schaffen, is de huidige rolvereenzelvi- ging bij de PvdA. Deze partij had zich jarenlang met verve een oppositierol aangemeten, waarbij elke aantasting van de verzorgingsstaat taboe was. Als bewindslieden bepleitten mensen als Kok en Ter Veld met ogenschijnlijk de- zelfde innerlijke overtuiging maatrege- len die zijzelf als vakbondsbestuurders te vuur en te zwaard hadden bestre- den. Interne ruzies kunnen niet uitblij-

2 DEMOCRAAT

ven tussen degenen die vast willen houden aan de oude "rode" rol, en hun voormalige vrienden die een poli- tieke kleurspoeling hebben ondergaan.

Als zelfs de eigen fractie de gedaante- verwisseling te snel gaat, wat kan men dan verwachten van "aanhangers" die nog vastzitten in illusies die hen waren aangepraat door dezelfde lieden die hen er nu van beroven?

De PvdA is zich dit pas na de val van Elske ter Veld voldoende gaan realise- ren. Daar ligt dan ook de verklaring voor het abrupte aftreden van staatsse- cretaris In 't Veld van Onderwijs. Deze moest het veld ruimen, niet zozeer omdat hij had bijgeklust als hoogle- raar, maar omdat hij de PvdA vertegen- woordigde. Ware hij lid geweest van het CDA, dan had hij rustig kunnen blijven zitten. Voor de partij van Kok en Ritzen moest hij nu een rol gaan vervullen die zich niet overtuigend liet verenigen met zijn directe verleden.

Het wegebben van de ideologische fac- tor in de Nederlandse politiek heeft een onderbelicht neveneffect: er is meer ruimte voor functionele rolver- eenzelviging. Als drijfveer neemt vee- leer "positie" de plaats in van (inner- lijke) politieke overtuiging. Dat is elec- toraal riskant.

Ook D66 moet zich dit realiseren. Elke vorm van politieke metamorfose na de verkiezingen moet hoe dan ook wor- den voorkomen. Gematigde oppositie zal daarom gecomplementeerd moeten worden met een reëel en dus vrij sober verkiezingsprogramma. Eventuele be- windslieden en wethouders kunnen zich niet uitsluitend als bestuurders ge- dragen die doen wat nodig is. Zij moe- ten als overtuigde politici met een D66-kompas de valkuilen omzeilen die de concurrentie in grote getale zal aan- leggen.

Alleen wie de rol van bestuurder en politicus bij voortduring in zich weet te verenigen, behoeft geen fatale ge- daanteverwisseling te ondergaan.

Bob van den Bos

Building for peace

Marlies ter Borg is voorzitter van de Nederlandse Stichting Buil- ding for Peace en D66 kan trots op haar zijn. Deze stichting bouwt 50 woningen op het terrein van de Joeri Gagarin Luchtmacht Aca- demie in Monina (45 km noord- oosten van Moskou). Het gaat om eengezinswoningen met een stukje tuin om eigen groenten te verbouwen. Ze worden voor Rus- sen door Russen gebouwd met wat Nederlands geld, o.a. van de luchtmacht, van particulieren en van het bedrijfsleven. Ter Borg:

"Wij bouwen voor dakloze Rus- sische militairen uit de voorma- lige Sovjet-republieken in een overbewapend land met vele kerncentrales. Militairen zijn een belangrijke factor in het instabiele Rusland. Het is in ons eigen vei- ligheidsbelang om ze niet te laten verkommeren. De militaire inlich- tingendienst in Den Haag erkent dat ook."

Is de stichting de enige die dit doet? "Niet meer, Canada, Dene- marken, Noorwegen en nu ook de Verenigde Staten zijn inmiddels ook met projecten bezig en de Wereldbank komt ook met een programma voor Sovjet-huisves- ting. Maar we waren wel de eer- sten." Ter Borg was in juni in Monina voor het 'pannebierfeest':

het hoogtepunt van het woning- project was bereikt. Tevens orga- niseerde zij op verzoek in Moskou een symposium waar zij de an- dere landen voorlichtte over de Nederlandse aanpak en ervarin- gen. De Wereldbank is geïnteres- seerd in het model van onze wo- ningbouwcorporaties waar Neder- land beroemd om is. De steun van de Nederlandse regering is nog minimaal. Ter Beek en Kooijmans willen best helpen, maar VROM en EZ liggen dwars.

Ter Borg begrijpt die kortzichtig- heid niet: "Behalve een veilig- heidsbelang voor het Westen gaat het om een initiatief van mens tot mens. Het bevordert het democratische gevoel, helpt bij de opbouw van een nieuwe sa- menleving en bevordert een pro- westerse houding bij militairen die daar toch al op de wip zitten.

Het gaat in deze fase nog om een paar ton. De Nederlandse hulp aan Oost-Europa is veel te econo- misch gericht. Maar daarop heeft D66 ook al herhaaldelijk gewezen.

Marie-Louise Tiesinga

- 066-Europarl Jan Willem B

'Ra cis Duitsl een Eu probie

"De situatie in Duitsland rond de afschuwwekkende aansla·

gen op buitenlanders verschilt niet wezenlijk van die in de rest van Europa, hoe terecht onze woede en emoties over die aanslagen ook zijn. Racisme en xenofobie en de scherpe bestrijding daarvan zijn daarmee een Europees probleem." Dat vindt D66-Europarlementariër Jan Willem Bertens. In het cafetaria van het Jaarbeurscentrum, waar hij die zaterdagmiddag een vergadering van de Adviesraad zal bijwonen, praten Gerdine Rodenburg en Bob de Ruiter met hem over het concept Europees Verkiezingsprogramma.

Jan Willem Bertens OWB): "Het is dan ook noodzakelijk voor het migratie·

vraagstuk Europese oplossingen te vin- den. Uitgangspunt is daarbij dat migra- tie beheersbaar is en dat een multi-et- nische Europese samenleving vorm krijgt op basis van volwaardig burger- schap van iedereen."

"Het Europees programma is helder en degelijk, maar ik herken wel veel pun- ten uit het vorige programma.

Kennelijk hebben we op die punten betrekkelijk weinig vooruitgang ge- boekt. Zo hebben we onze opvattingen over democratie in Europa weer moe- ten herhalen. Jammer genoeg zijn de oude passages over het belang van de- mocratisering van de Europese Gemeenschap onverminderd actueel.

De bevoegdheden van het Europees Parlement schieten nog steeds tekort.

Op een aantal terreinen kunnen nog altijd besluiten genomen worden zon- der dat het Europese of het nationale parlement er aan te pas komt."

Bob de Ruiter (BdR): "Gaat het onderhand niet vervelen om telkens maar weer te moeten pleiten voor opheffing van het de- mocratisch tekort?"

JWB: "Misschien zou ik persoonlijk be- ter af zijn als het me zou gaan verve-

ook

len. Dat is echter niet het geval. Ik blijf me storen aan de gang van zaken. Als besluiten op een weinig doorzichtige en weinig democratische wijze tot stand komen, dan moet ik mij daar als Europarlementariër soms bij neerleg- gen. Maar onder protest. En ik vind dus dat vooral in de verkiezingscam- pagne dat protest van D66 tegen het gebrek aan democratie in Europa, luid en duidelijk moet klinken. Ook al is dat geen nieuw punt en deden we dat vijf jaar geleden ook al."

BdR: "'D66 blijft streven naar een werke- lijk Europees buitenlands- en veiligheids- beleid', zo lees ik in het programma. Dat is natuurlijk een braaf voornemen. De vraag is echter hoe voorkomen kan worden dat in de praktijk de EG door interne ver- deeldheid verlamd raakt."

JWB: "Die verdeeldheid heeft de EG vooral parten gespeeld toen het er op aankwam een gezamenlijk beleid ten aanzien van het voormalige

Joegoslavië te ontwikkelen. De Europese lidstaten hadden toen na- tuurlijk veel eensgezinder, coherenter en consistenter moeten optreden. Het blijft me verbazen dat zij daar toe niet in staat waren. Een geschiedschrijver in het jaar 2050 zal ook in verwonde- ring terugblikken. Hij zal zich afvragen waarom die landen, die in NAVO-, WEU- en EG-verband al zo nauw sa- menwerkten, het onderling toch tel- kens niet eens konden worden over de te volgen koers."

"Overigens weten we niet of we wel zo veel effectiever zouden zijn geweest, als we wèl eensgezind hadden opgetre- den. Dat weten we niet. De EG hoeft zichzelf ook niet als grote schuldige te beschouwen. Een slechte brandweer- man is nog geen pyromaan."

Het eigen gelijk

"De vraag is natuurlijk: zal het de ko-

mende jaren beter gaan, zullen we le- ring trekken uit de ervaringen rond het Joegoslaviëbeleid. We kunnen nu na- tuurlijk wel allemaal gaan proberen ons eigen gelijk te halen. In de geest van: "zie je wel, we hadden Kroatië niet zo snel moeten erkennen." Of:

"zie je wel: toen hadden we militair moeten ingrijpen." Maar op die ma- nier worden we niet zo veel wijzer. Tot nu toe zijn er nog maar weinigen die zich de kritiek aantrekken dat de EG zo vaak hopeloos verdeeld is. De neiging is groot om telkens de ander daar de schuld van te geven. Ik denk dat we om te beginnen een gezamenlijke ver- antwoordelijkheid moeten aanvaarden en vanuit deze instelling moeten zoe- ken naar procedures, die het mogelijk maken om ook bij onenigheid bin- dende besluiten te nemen. Ik zou wil- len dat in zulke gevallen de mogelijk- heid gecreëerd wordt om met meerder- heid van stemmen beslissingen te nemen en ik vind het dan ook van be- lang dat het programma zich daarvoor uitspreekt."

BdR: "In het programma lezen we ook dat in financiële termen de ontwikkelingssa- menwerking van de EG niet weggedrukt mag worden door de toenemende samen- werking met Centraal- en Oost-Europa.

Maar er bestaat natuurlijk een spanning tussen de hulp aan Oost-Europa en de sa- menwerking met de ontwikkelingslanden, althans in financiële termen."

JWB: "Dat valt niet te ontkennen, maar ik wil er wel op wijzen dat de doelstellingen, op de wat langere ter- mijn beschouwd, in elkaars verlengde liggen. In het verleden gaven verschil- lende Oosteuropese landen veel hulp aan landen in de Derde Wereld. Die tijd is nu voorbij. Geconfronteerd met de economische achteruitgang, beëin-

Vervolg op pagina 4

DEMOCRAAT 3

Jan Willem Bertens, vervolg van pagina 3

digen ze vele projecten. De EG heeft inmiddels echter veel van die projecten overgenomen. De EG is dus niet min- der geld gaan uitgeven aan de Derde Wereld maar meer."

"Over deze problematiek is uitvoerig gesproken in de plenaire sessies van de parlementaire assemblée van de EG en de ACP-landen (ACP staat voor African, Caribbean en Pacific, red.).

Tijdens de laatste vergadering van deze assemblée in Botswana heb ik er op ge- wezen, dat Oost-Europa in de toekomst ook belangrijk zal worden voor de ACP-landen. En dat het herstel van de economieën in Oost-Europa op de wat langere termijn ook in hun belang is.

Als wij nu Roemenië helpen, kan Roemenië straks weer op eigen kracht de ontwikkelingslanden helpen."

Gerdine Rodenburg (GR): "De vreemdelin- genhaat in Europa neemt zienderogen toe.

Elke dag kunnen we in krant de meest af- schuwwekkende berichten lezen over aan- slagen op buitenlanders, met Solingen als recent dieptepunt. Wat staat ons te doen?

Verschilt Duitsland van andere Europese landen?"

JWB: "Je moet voorop stellen, dat de si- tuatie in Duitsland - die overigens om volstrekt begrijpelijke redenen met ex- tra emotie wordt gevolgd - niet wezen- lijk verschilt van die in de rest van Europa. Xenofobie en racisme zijn een Europees probleem. En dus ook de noodzakelijke scherpe bestrijding van racisme en xenofobie gaat de hele Europese politiek aan. Ik wil er trou- wens voor wat betreft de situatie in Duitsland nog nadrukkelijk op wijzen, dat juist dat land zich enorm heeft in- gespannen bij de opvang van vluchte- lingen uit het voormalige Joegoslavië.

Laten we de dingen dus wel in perspec- tief zien. Ik benadruk dat ook steeds weer in mijn interventies in het Europees parlement."

BdR: "Is het om die reden niet een goed en nuttig idee dat D66 een discussie organi- seert tussen Duitse en Nederlandse politici, om op die manier tot uitdrukking te bren- gen dat hun problemen ook de onze zijn?

Ik denk aan een symposium waarbij poli- tici maar ook bijvoorbeeld maatschappijfi- losofen uit beide landen betrokken zijn."

JWB: "Ik zou daar mijn medewerking zeker aan willen verlenen. Het gaat er inderdaad om, dat wij niet blijven ste- ken in onze woede en verontwaardi- ging jegens de recente gebeurtenissen in Duitsland - ik heb zelf overigens ook de briefkaart 'Ik ben woedend' opge- stuurd -, maar dat wij gezamenlijk zoe- ken naar oplossingen en dus in de eer- ste plaats laten blijken dat de ernstige 4 DEMOCRAAT

problemen in Duitsland niet op zich- zelf staan, maar ook onze zorg zijn. Ik heb namelijk niet de illusie, dat andere Europese landen gevrijwaard zullen zijn van dergelijke afschuwelijke racis- tische uitingen. Dat is trouwens helaas ook al gebleken."

GR: "Ik wil tegen de achtergrond van de uitingen van racisme doorgaan op het mi- gratievraagstuk. In het Europees verkie- zingsprogramma staat dat D66 erkent dat migratie problemen kan veroorzaken als het niet beheerst wordt. Tegelijkertijd con- stateert de partij dat die beheersing ook mogelijk is. Daarbij is het nodig het mi- gratiebeleid in Europees verband vorm te geven. Wil je dit toelichten?"

JWB: "Migratie kent allerlei verschij- ningsvormen. Mensen komen van bui- ten de EG naar Europa in verband met arbeid, gezinshereniging en gezinsvor- ming en uiteraard als asielzoeker. In de eerste plaats moeten politici duidelijk maken dat op al die verschillende groe- pen migranten verschillende spelregels van toepassing zijn. Dat is de eerste stap: maak het toelatingsbeleid voor al die verschillende groepen helder.

Daarom moeten in Europees verband goede afspraken worden gemaakt: wie laten we wel toe en wie niet. En daarbij moet je je natuurlijk houden aan inter- nationaalrechtelijke verplichtingen, zo- als die bijvoorbeeld voortvloeien uit het Vluchtelingenverdrag van Genève of uit het internationaal beschermde recht op gezinsleven. Als je dat doet ben je al een heel eind, want met een helder toelatingsbeleid kun je de mi- gratie beheersen. En dat is ook een legi- tiem belang van elke overheid. En in een verenigd Europa moet je dat beleid dus afstemmen op elkaar. Maar vervol- gens moet je ook de gevolgen van mi- gratie zien te beheersen. Daarom moet je een stevig integratiebeleid voeren voor degenen die je eenmaal volgens de spelregels hebt toegelaten. Dat bete- kent dat de rechtspositie van migran- ten in de verschillende Europese lan- den ook een Europees vraagstuk is.

Ook daarover moet je dus gezamenlijke afspraken maken. Alleen op die manier kun je ervoor zorgen, dat een multi-et- nische Europese samenleving ontstaat, op basis van participatie en volwaardig burgerschap van iedereen. Dat bedoe- len we dus met beheersing van de mi- gratie in Europees verband: een geza- menlijk toelatingsbeleid en een op el- kaar afgestemd integratiebeleid.

In zo'n maatschappij, waarbij gelijk- waardigheid van alle burgers het uit- gangspunt is, krijgen racistische ten- densen ook veel minder kans. En daar moet het naar toe."

Gerdine Rodenburg Bob de Ruiter

Geen inspraak ma:

Bestuurlijke

De kloof tussen burger en bestuur is ook in de gemeenten nog groot. Door bestuurlijke ver·

nieuwing kan die kloof gedicht worden. Dat is echter niet eenvoudig. Het bestuur en de amb·

tenaren zijn er vaak niet op ingesteld.

Bestuurlijke vernieuwing vergt daarom een 'cultuuromslag', een andere houding, zeggen drie D66-wethouders. Het bestuur moet uit de anonimiteit.

"Je moet de mensen snel bij de plan- nen betrekken. Ze moeten in een vroeg stadium weten waar ze aan toe zijn. Het tijdverlies dat je daardoor aanvankelijk boekt, krijg je later dub- bel en dwars terug. Het draagvlak bij de bevolking wordt sterk vergroot. Het moet eigenlijk niet zozeer inspraak zijn, als wel samenspraak. Dat is nodig om de spreekwoordelijke kloof tussen burger en bestuur te helpen dichten",

Henk Pijlman

zegt Henk Pijlman, D66-wethouder van onderwijs, sport, recreatie en be- stuurlijke vernieuwing in de gemeente Groningen (170.000 inwoners).

Hij somt op wat Groningen doet aan wat je bestuurlijke vernieuwing zou kunnen noemen: er is een klachten- en een inspraakverordening, een om- budsvrouw, een gemeentelijk informa- tiecentrum, inspraak in de tweede ter- mijn, stadsgesprekken op de lokale te- levisie, discussiebijeenkomsten en een wijkgerichte organisatie. En er kan worden geëxperimenteerd met een re- ferendum per wijk. Pijlman: "Het refe- rendum lag erg lastig in Groningen.

Een D66-voorstel daartoe werd eerst met 36 tegen 3 stemmen verworpen.

Maar nadat een commissie onder lei- ding van Jan Vis een advies over het referendum uitbracht, is het toch be- spreekbaar geworden."

Pijlman blijft het referendum toch

"lastig" vinden. "Het middel is uiter- mate kwetsbaar. Moet je een bindend of een adviserend referendum nemen?

Een bindend referendum kan proble- men geven, omdat in de wet staat dat

samenspraak

nnieuwing vergt cultuuromslag

de democratie zonder last of rugge- spraak werkt. Maar ik vind toch dat je de uitspraak moet volgen, anders is het een fopspeen. En een referendum om het referendum, daar moet je nooit aan beginnen. Kijk maar naar Amsterdam, waar het helemaal mis is gegaan. Het moet echt iets zijn dat leeft bij de burgers. Bovendien is het een duur instrument, dus je moet er voorzichtig mee zijn."

Cultuuromslag

"Bestuurlijke vernieuwing is trouwens een houding. Van het bestuur en van de ambtenaren. Daar moet je voortdu- rend achteraan zitten. Het moet een cultuuromslag zijn. Je moet ervoor wa- ken snel terug te vallen in de oude be- treden paden. Als bestuurder moet je los staan van de ambtelijke organisa- tie. Het grote gevaar is dat je onderdeel wordt van de ambtelijke cultuur. Je moet afstand blijven houden. Je bent een gekozen bestuurder, daar ligt je ba- sis. Bestuurlijke vernieuwing is overi- gens niet: u vraagt en wij draaien. De raad heeft een eigen verantwoordelijk- heid en dat blijft zo."

"Is de kloof tussen bestuur en bevol- king met bestuurlijke vernieuwing nu gedicht? Nee! De oorzaken van die kloof haal je niet weg met bestuurlijke instrumenten. Kijk naar de oude wij- ken waar veel mensen niet meer bij de politiek betrokken zijn. De sociale pro- blematiek in die wijken drukt steeds meer op ons. De gemeente heeft on- voldoende middelen en mogelijkhe- den om daar iets aan te doen. Het rijk moet taken durven overdragen aan lo- kale overheden. Dat is essentieel, maar helemaal in de kiem gesmoord."

Bierkaai

Marianne de Leur, D66-wethouder in Voorburg, heeft, althans voor wat be- treft de bestuurlijke vernieuwing, geen vrolijk verhaal. In deze - kennelijk - behoudende gemeente van 40.000 in- woners is geen verordening voor een referendum, geen inspraak in tweede termijn, geen ombudsman of -vrouw

Marianne de Leur

en nauwelijks overleg vooraf over plannen. Met name CDA en VVD zijn daar tegen, zegt De Leur, die de groen- voorziening, volkshuisvesting, sociaal- cultureel werk en sport en recreatie be- heert. "Het was vaak vechten tegen de bierkaai."

De Leur verwacht na de verkiezingen meer steun voor deze ideeën, die de kloof tussen burger en bestuur kunnen dichten: "Ik ben voor deze zaken en voor een gekozen burgemeester. Dat laatste is belangrijk voor een 'collegi- aal' bestuur. Ik ben ook voor het ver- delen van de wijken onder de wethou- ders. Het is goed dat je elkaar infor- meert over wat er in een wijk speelt en dat gebeurt nu niet. Het bestuur is ver- kokerd. Verder gaat het er om dat je open, eerlijk, helder en herkenbaar bent. De overheid - ook de gemeente- lijke - heeft nu voor de burger iets on- herkenbaars, staat ver van de burger.

De overheid moet een beetje mens worden, of misschien wel een beetje veel mens."

Impuls

In Maassluis gaat het veel beter dan in Voorburg. "D66 stond hier relatief sterk en we hebben vrij veel kunnen realiseren. D66 is een factor geworden en onze aanwezigheid in de raad is heel duidelijk een impuls voor be- stuurlijke vernieuwing. Vroeger was ik al blij als mijn naam in de notulen stond", zegt Jan Storm, D66-wethou- der in Maassluis, een gemeente met 34.000 inwoners. Hij heeft milieu, ver- keer en vervoer, openbare werken en inspraak en voorlichting in zijn porte- feuille.

Storm: "In Maassluis hebben we een verordening voor het houden van een referendum, een ombudscommissie, een verkeersspreekuur, een informatie- centrum en inspraak in de eerste én tweede termijn. Dat laatste is perfect, zo ontstaat er echt een discussie. Als er alleen een eerste termijn is en iemand zegt: de gemeente deugt niet, dan schiet dat niet op. Ook kunnen inspre- kers zich laten ondersteunen door een opbouwwerker. Als raadsleden zien dat er werk verricht is en dat er argumen- ten zijn, dan luisteren ze. Dan doet de raad er vaak iets mee. En dat merken de mensen."

Doorprikken

"Belangrijker nog is dat de cultuur in de raad verandert. Die moet je door- prikken, maar daar is veel tijd voor no- dig. Je kunt reeksen instrumenten be-

Jan Storm.

denken, maar het gaat erom hoe je er- mee omgaat. Vaak gaat echt teveel tijd op aan vergaderingen en is er te wei- nig tijd voor echte contacten met de burger. Een referendum en een geko- zen burgemeester, dat is prima natuur- lijk, maar dan ben je er nog niet. Dan begint het pas."

"Het persoonlijke vind ik heel belang- rijk, de gemeente moet meer uit de anonimiteit. Stel je op als bestuurder, als iemand met een naam en niet als een anoniem persoon. Of het nou gaat om de gemeente of de rijksoverheid, het zijn mensen. Pak de telefoon eens op en ga naar de mensen toe. Neem ze serieus. Dan ontstaat er heel vaak be- grip, ook als je 'nee' zegt tegen dingen die ze willen. Ach, misschien heeft de burger ook wel iets nodig om tegenaan te schoppen. De overheid heeft een krappaal-functie, dat lijkt in het rol- lenpatroon te zitten."

Storm stelt dat de bestuurlijke vernieu- wing in de gemeenten door geldgebrek onder druk kan komen. "Het kost veel geld en daar ligt een probleem. Dat be- tekent dat we op moeten passen."

Maar ook zonder geld kan je volgens heem veel doen. "Je moet als politiek in de spiegel kijken. Misschien moet je bijvoorbeeld niet in een driedelig pak op een wijkbezoek gaan. En dan het verhullend taalgebruik van politici.

Dat is heel slecht voor de betrokken- heid van de burgers. Je moet zeggen waar het op staat. En als je iets niet weet, moet je dat zeggen en niet een verhaal verzinnen."

Storm: "Je kunt dikke nota's over be- stuurlijke vernieuwing schrijven, maar het gaat natuurlijk vooral om de da- den. Ik vind in ieder geval dat we het zo eenvoudig en helder mogelijk moe- ten doen. Een helder bestuur, dat past goed bij onze club." Hij erkent echter dat D66 niet in alle opzichten bij- draagt aan een helder bestuur. "D66 brengt soms teveel nuanceringen aan, waardoor mensen het niet meer begrij- pen. Dat wordt ons weleens terecht verweten."

Martin Voorn

DEMOCRAAT 5

D66 maakt zich op voor campagne 1994

In De Bilt viel bij de D66-leden half mei het stembiljet in de bus voor de kandidaatstelling voor de gemeenteraad. D66 Almere leverde begin juni als eerste een concept-verkie- zingsprogramma bij het Landelijk Secretariaat af. Het pro- gramma 'Leven in Almere' is toegezonden aan alle organi- saties in de Flevostad. Om commentaar, dat voor de be- sluitvorming in de afdeling verwerkt zal worden in de tekst.

Bij de Landelijke Verkiezingscommissie zijn de eerste for- mulieren aangevraagd voor de kandidaatstelling voor de Tweede Kamer. De Programmacommissie zwoegt onder lei- ding van Bert Bakker op de eerste versie van het landelijk verkiezingsprogramma. Woensdag 18 mei gaf het Hoofdbestuur het landelijk campagneteam groen licht voor de opzet van de Campagne 1994, de D66-verkiezingscam- pagne die drie verkiezingen omvat. D66 maakt zich op voor de stembus. In het voorjaar van 1994 of eerder, want in Den Haag kraakt de coalitie onder de tegenslagen van de PvdA.

6

Naarmate de maand juni vorderde nam de drukte toe in het parlement.

Voorzitter Deetman zag zich onder druk van een bulk agendapunten ge- noodzaakt het experiment in te trek- ken om minder te vergaderen in de Kamer om vaker het land in te kunnen gaan. Staatssecretarissen sneuvelden en ministers bungelden. D66-Kamerleden

DEMOCRAAT

haastten zich van overleg naar conflict naar vergadering.

Aan de juni-actie van D66 ging de eindsprint van politiek Den Haag niet ongemerkt voorbij. Zo'n vijftig nieuwe D66-afdelingen presenteerden zich in alle uithoeken van het land aan de plaatselijke bevolking. Maar op het laatste moment moesten heel wat D66- vertegenwoordigers bij activiteiten van nieuwe D66-afdelingen vervangen worden. Zo had D66 Bome-Delden zich opgemaakt voor Olga Schel tema, maar kreeg de afdeling op het laatste moment fractiemedewerkster en 'her- indelingsspecialiste' Ingrid van Engelshoven op bezoek. En verving Eerste-Kamerlid BoeleStaal op het laat- ste moment Gerrit]an Wolffensperger in 's Gravenland. Soms liepen de af- spraken mis. In Grave bijvoorbeeld, dat op dinsdag 15 juni vergeefs wachtte op een Kamerlid dat voor 17 juni was ingepland. Eindhoven wachtte op Dick Tommel, die in een verkeerde trein was gestapt. Maar op de keper beschouwd werd de juni-actie een groot succes voor de deelnemende afdelingen. Een impressie.

D66 Aalten laat van zich horen

Met een forumavond over bestuurlijke vernieuwing presenteerde D66 Aalten zich vrijdag 11 juni aan de plaatselijke bevolking. En niet zonder succes. "Er

Hoofdcommissaris Hessing, Gerrit-fan Wolffensperger, Mohammed Rabbae en an·

deren discussieerden in de afdeling Feljenoord over vuiligheid en veiligheid in de wijk. In de juni-actie presenteerden 50 nieuwe D66-afdelingen hun kandi- daten en de grote lijnen van hun verkiezingspro- gramma.

zaten maar liefst 60 mensen in de zaal, dat is bij ons een ongekende op- komst", zegt Bert Rijks, organisator van de activiteit. "Bovendien hebben we ruime aandacht in de pers gehad: een artikel in het huis-aan-huisblad was zo positief dat ik het zelf geschreven zou kunnen hebben."

Het was de bedoeling dat forumleden Aad Nuis, Leo de Graaf (fractievoorzit- ter Provinciale Staten Gelderland) en Bert Rijks met het publiek over be- stuurlijke vernieuwing zouden filosofe- ren. Maar daar kwam niet al te veel van terecht. De forumleden werden be- stookt met de meest uiteenlopende vragen uit het publiek.

Met name de in flinke getalen aanwe- zige vertegenwoordigers van de 'tradi- tionele' partijen wilden gedetailleerde standpunten over lokale problemen weten. "Dat bewijst in elk geval dat we zeer serieus genomen worden", aldus Rijks.

De niet-politici in de zaal hielden zich wat meer op de achtergrond. "De men- sen willen hier eerst even de kat uit de boom kijken. Toch kregen we veel po- sitieve reacties. Men gelooft dat D66 kan zorgen voor meer democratie in Aalten."

Dat de avond niet helemaal volgens het draaiboek verliep vond Bert Rijks achteraf ook niet zo'n probleem:

"Binnen D66 zijn er nu eenmaal veel verschillende mensen met veel ver-

schillende meningen en iedereen doet zijn zegje; gelukkig is daar bij ons ruimte voor."

Buurten In Tegelen, Grubbevorst en Venray

Op zaterdag 12 juni gingen Doeke Eisma, de Eerste-Kamerleden Eddy Schuyer en Bob van den Bos en lid van het Dagelijks Bestuur Hans Jeekei voor dag en dauw op werkbezoek in Tegelen, Grubbevorst en Venray. Het gevarieerde programma begon met een discussie over allochtonen, huisvesting en ouderenbeleid met een wat magere opkomst. Echt wakker werd de delega- tie tijdens een kleurrijke excursie naar aspergetelers en rozen-, sier- en boom- kwekerijen. Het aansluitende forum waarbij drie stellingen werden verde- digd, verliep volgens organisator Wim Havestad in één woord vloeiend. In Venray werd een boom aangeboden aan de wethouder van milieu, waarna er een openbare discussie in café De Bonte Koe op het programma stond.

De sfeer werd al snel bijzonder feeste- lijk onder de vierkwartsmaat van de plaatselijke carnavalsband. Na de haempapa was het alsnog de beurt aan de politiek. Het hele café roerde zich in een discussie over Haags en plaatselijk beleid en de positie van D66. Alaaf. De delegatie heeft een tweede werkbezoek toegezegd.

Feijenoord kampioen

Dinsdag 15 juni presenteerde de D66 deelafdeling Feijenoord de resultaten van een enquête over de vuiligheid en de veiligheid van de wijk (zie ook Democraat nr. 4) tijdens een forumdis- cussie met prominenten als hoofdcom- missaris I-lessing, Gerrit-Jan Wolffen- sperger en Mohammed Rabbae.

Dat de bewoners zich sterk bij het on- derwerp betrokken voelen bleek al uit de opkomst: er zaten en stonden maar liefst minstens 160 mensen in de zaal, die zich flink roerden. Dat is niet zo vreemd, want blijkens de enquête voelt tweederde van de bewoners zich niet veilig op straat en ruim de helft vindt dat hun wijk niet goed wordt onder- houden. Ook de drugsproblematiek zorgt voor veel overlast. Het werd een emotioneel maar constructief debat, dat uitmondde in een opvallende saamhorigheid tussen bewoners en fo- rumleden. "Eenvoudige oplossingen voor een verslechterde leefbaarheid zijn er niet", concludeerde een Feijenoorder, "de oplossing ligt ook niet alleen bij de overheid: Het is ook een taak en een verantwoordelijkheid van de bewoners om de straat schoon te houden en om sociale controle uit te oefenen."

Bart Combee Lennart van der Meulen

D66 organiseert affichewedstrijd

'De meeste partijen hebben hun schoonste voortbrengselen op het gebied der plakkaat- kunst gereserveerd voor de laatste week', schreef het Handelsblad aan de vooravond van de verkiezingen van 1929. 'De hele stad ziet er bont van. De muren lijken wel de wan- den van een tentoonstellingszaal waar een ex- positie van kunst en politiek gehouden wordt.'

Het zijn lang vervlogen tijden. De ver- kiezingscampagnes waarin kiezers wer- den gepaaid met de maagden 'Vrijheid' en 'Welvaart' en afgeschrikt met dra- ken, slangen en hyena's, die de -ismen van de klassenstrijd symboliseerden.

De verkiezingsaffiches ontwikkelden zich van kunstwerk tot aanplakbiljet.

Symbolen verdwenen en werden inge- ruild door lijstnummers, logo's en por- tretten van lijsttrekkers. De affiches werden saaier, maar hielden zich staan- de in het mediageweld.

D66 wil in de aanloop naar de lange verkiezingscampagne in het voorjaar van 1994 het stof van de verkiezingsaf- fiches slaan. Omdat in de politiek vorm en inhoud onlosmakelijk met el- kaar verbonden horen te zijn. D66 is op zoek naar een nieuwe verhouding tussen - vaak troosteloze - effectiviteit en artistieke verbeelding. D66 heeft ge- kozen voor het uitschrijven van een prijsvraag om de volgende redenen:

- Het betrekken van mensen bij allerlei aspecten van de politiek. Ook bij de politieke communicatie;

- Het mobiliseren van vaardigheden en talent om de kwaliteit van de politiek te vergroten en het isolement te door- breken;

- Het zich onderscheiden in het onder de aandacht brengen van de politiek.

Het doorbreken van geëigende patro- nen en het begaan van andere wegen;

- Het inzetten van toegepaste kunst en cultuur bij de presentatie van politiek;

- Het aantonen van de samenhang tus- sen vorm en inhoud.

Het doel van de prijsvraag is tweeledig.

D66 wil creatief talent betrekken bij politieke communicatie en hoopt uit de inzendingen een palet van affiches te kunnen tentoonstellen dat vanuit verschillend perspectief op eigen en herkenbare wijze het imago van D66 presenteert. Bovendien zal D66 het winnend affiche inzetten bij de cam- pagne, dan wel de winnende ontwerp- (st)er vragen het uiteindelijk affiche vorm te geven.

De prijsvraag richt zich op individuele

vormgevers en beeldend kunstenaars.

Het gaat niet om een competitie tussen bureaus; we willen de 'inner circle' doorbreken. Daarom staat de prijsvraag ook open voor niet-professionelen, stu- denten aan het kunstonderwijs en ge- ïnteresseerden. Maar de opzet is vols- trekt professioneel. De prijsvraag vol- doet aan de Algemene Nederlandse Prijsvraagregelen, zoals die door de Per- manente Prijsvraag Commissie zijn vastgesteld.

De opdracht van de prijsvraag is het verkiezingsaffiche van D66 te ontwer- pen. De deelnemers hebben een grote mate van vrijheid om zelf een aspect van D66 in hun affiche te benadruk- ken. Geïnteresseerden kunnen het prijsvraagreglement en de specificaties voor de opdracht aanvragen en zij wor- den uitgenodigd voor een briefing on- der leiding van Hans van Mierlo in het gebouw van de Tweede Kamer. De in- zending sluit op 1 oktober.

De jury staat o.l.v. Wim Crouwel, di- recteur van Booymans van Beuningen en bestaat uit de vormgevers Anton Beeke, Haico Beukers en Marian Eibers en de D66'ers Hans van Mierlo, Lennart van der Meulen en Adri de Vries. Op 2 november '93 selecteert de jury de inzendingen voor de tentoon- stelling, nomineert zij 10 inzendingen en wijst zij de prijswinnaar aan. Van de genomineerde inzendingen verschijnt een serie prentbriefkaarten. De geselec- teerde inzendingen worden gepresen- teerd op een tentoonstelling die van november tot eind januari een aantal grote steden zal aandoen. De geselec- teerde ontwerpers kunnen zich tijdens de tentoonstellingen presenteren. Op 5 november '93 wordt de keuze van de jury bekendgemaakt op een eerste pre- sentatie van de tentoonstelling van de geselecteerde inzendingen.Het door de jury gekozen affiche wordt in de cam- pagne ingezet als verkiezingsaffiche van D66 of D66 werkt met de ontwer- per op basis van zijn inzending het uit- eindelijke verkiezingsaffiche uit.

Bezoekers van de tentoonstelling kun- nen meedoen aan de publieksprijs. De publieksprijs en het uiteindelijke D66- verkiezingsaffiche worden bekend ge- maakt op het verkiezingscangres van D66 op 5 februari '94 in Krasnapolsky.

Voor informatie over de prijsvraag kunt u contact opnemen met:

- ROSTRA-congresorganisatie, Floris Schneemann, 070-3648703;

- D66-voorlichting, ]eroen Nugteren, 070-3858303

Lennart van der Meulen DEMOCRAAT 7

Migratie vereist vooral aandacht voor integratie

Migratie is een verschijnsel van alle tijden. Momenteel zijn internationalisering en schaalvergroting, de ongelijke ver- deling van de welvaart in de wereld, alsook politieke span- ningen en conflicten belangrijke gangmakers van migratie- processen. Ook Nederland wordt geconfronteerd met een grote migratiedruk. Het Wetenschappelijk Bureau van D66 (SWB) publiceerde onlangs het rapport 'In goede banen', als tegenwicht voor paniekerige politieke reacties op vluch- telingen en illegalen. Daarnaast vervaardigde een door de partij ingestelde commissie een stuk over migratie voor het congres van 30 en 31 oktober 1993 van dit jaar. Een samen- vatting van beide publikaties door Chan Choenni, die lid was van de projectgroepen van de SWB en van de partij.

Hoe kan men de grotere migratiedruk beheersen en de problemen die daaruit voor onze samenleving voortvloeien verkleinen? Het SWB-rapport geeft glo- baal drie aangrijpingspunten: de oorza- ken in de emigratielanden èn immigra- tielanden aanpakken; de toelating re- guleren; en de integratie van de toegelatenen (en van de illegalen?) be- vorderen.

Het eerste aangrijpingspunt vereist een betere en eerlijker verdeling van de welvaart, opheffing van allerlei han- delsbarrières en vermindering van de bevolkingsgroei in emigratielanden. In de immigratielanden zal de vraag naar - illegale - laaggeschoolde arbeid moe- ten verminderen door sanering en/ of overheveling van deze bedrijfstakken, bijvoorbeeld de tuinbouw. Deze maat- regelen zijn dringend gewenst maar de ervaring leert dat de uitvoering een proces van lange adem is, vanwege de complexiteit en de enorme belangente- genstellingen.

De toelating is het tweede aangrij- pingspunt. Ogenschijnlijk lijken daar- toe volop kansen te bestaan, veel poli- tici roepen bijvoorbeeld maar al te graag over quotering, maar in de prak- tijk zijn de mogelijkheden beperkt. Als je de humane standaarden tenminste niet wilt verlagen en evenmin verwor- ven rechten wilt aantasten.

~.. dDe S~B-pt.rodjecktgroetp c?nstateedrt dat t: e m1gra 1e ru gro er 1s gewor en,

I

; meeste migranten die naar West- Europa komen, hebben hiertoe boven- dien impliciet of expliciet van de Westeuropese overheden het recht ge- kregen. Hetzij omdat de arbeidsmarkt hen nodig heeft, hetzij omdat een deel

8 DEMOCRAAT

van hun gezin hier reeds woont, hetzij omdat zij worden geconfronteerd met schending van mensenrechten.

Pogingen tot beperking van deze im- migratie komen dan ook neer op in- perking van rechten. Elke poging tot beperking van legale immigratie zallei- den tot meer illegale immigratie.

Volgens het SWB-rapport zou het mi- gratievraagstuk bij beperking eerder slechter dan beter beheersbaar worden.

Verzorgingsstaat

Is iemand eenmaal binnen de lands- grenzen toegelaten, dan rijst de vraag in hoeverre hij of zij ook toegang tot de voorzieningen van de verzorgings- staat moet hebben. De immigranten komen veelal terecht in oude stadswij- ken waar reeds problemen tussen au- tochtonen en allochtonen bestaan èn waar overlast van criminaliteit en ge- voelens van onveiligheid voor velen overheersen. Bovendien komen immi- granten aan de onderkant van de ar- beidsmarkt terecht. Sommige nieuwko- mers (asielzoekers, gedoogden, ont- heemden) mogen niet eens werken. Ze belanden in de marge van de samenle- ving, waar spanningen heersen tussen de verschillende bevolkingsgroepen en waar problemen ontstaan rond de be- taalbaarheid van de verzorgingsstaat.

Het SWB-rapport stelt dat het keren van deze trend van veel groter belang is dan het zoeken naar mogelijkheden voor een nog restrictiever toelatingsbe- leid. Voor de relatie tussen burger en verzorgingsstaat zijn drie scenario's ontwikkeld:

- het egalitaire scenario, dat de oor- spronkelijke bevolking en de nieuwko- mers allen dezelfde rechten en aan- spraken geeft;

- het duale scenario, waarbij nieuwko- mers gedurende korte of lange tijd minder rechten genieten dan de geves- tigde bevolking;

- het minimale scenario, waarbij de rechten voor iedereen worden beperkt.

Het egalitaire scenario is vanuit het non-discriminatiebeginsel het meest wenselijk. Het duale scenario is tot op zekere hoogte praktijk (denk aan: 'bed- , bad- en brood-regeling' voor Tamils), zij het dat er verschillende categorieën (asielzoekers, illegale immigranten) worden gecreëerd en dit probleem als het ware wordt 'weggedefinieerd'. Het minimale scenario zal bij ongewijzigd beleid - voortgaande immigratie zon- der een stevig integratiebeleid voor nieuwkomers - steeds meer werkelijk-

heid worden. Daarbij worden de tegen- stellingen tussen autochtonen en al- lochtonen alleen maar vergroot. De SWB heeft dan ook een voorkeur voor het egalitaire scenario: zoveel mogelijk handhaving van (verworven) rechten en aanspraken, maar gekoppeld aan een stevig integratiebeleid.

Migratie is immers een 'natuurlijk' ver- schijnsel, dat niet valt te voorkomen, maar wel is te beheersen. Voor nieuw- komers geldt een streng maar recht- vaardig beleid om de vorming van een onderklasse te voorkomen. Voor D66 geldt immers het principe van non-dis- criminatie en de gelijke erkenning van de ingezetenen als burger en het re- spect voor verworven rechten.

Het zogenaamde minderhedenbeleid moet worden omgezet in een integra- tiebeleid. Voor alle nieuw binnengeko- men immigranten die hieraan be- hoefte hebben, zal een inpassingstra- ject worden ontwikkeld. Voorts moet de paradox worden opgeheven waarbij enerzijds een deel van het laagge- schoolde werk wordt verricht door ille- gale immigranten en anderzijds de ar- beidsmarkt niet in staat is laagge- schoolden - waaronder ook veel allochtonen - op te nemen. Een soci- aal-economisch beleid om deze gebre- ken te ondervangen blijft geboden.

Aanbevelingen in partijstuk

Een door de partij ingestelde commis- sie schreef, mede geïnspireerd door het SWB-rapport, een congresstuk over mi- gratie. Op het eerste congres nieuwe stijl, 30 en 31 oktober '93 in het Koningshof te Veldhoven, is migratie een van de belangrijkste thema's. Het partijstuk geeft naast een politieke ana- lyse tien aanbevelingen rond het on- derwerp. Enkele voorbeelden:

- een trajectbenadering: een inpas- singstraject om de integratie te bevor- deren;

-invoering van bestuurlijke experi- menteergebieden: regels en procedures die belemmerend werken en onortho- doxe oplossingen blokkeren, moeten in deze gebieden terzijde kunnen wor- den geschoven;

- opheffing van de druk op oude stads- wijken: gestreefd moet worden naar vergroting van de toegankelijkheid van woningen in nieuwe wijken.

D66 houdt in september een 'ideeën- dag' om deze aanbevelingen meer han- den en voeten te geven.

Chan Choenni

I ^{KATERN I}

INHOUD

Wetenschappelijk Bureau Scholing en Vorming Adviesraad

Congres Vacatures Brieven

Bestuurdersvereniging

p. 2 p. 4 p. 5 p. 7 p. 8 p. 8

Stemadviescommissie Eerste Kamer

Op het Congres Nieuwe Stijl, dat op 30 en 31 oktober in Veldhoven wordt gehouden, moet de ALV beslissen of er al dan niet een stemadviescommissie wordt ingesteld voor de Eerste-Kamerverkiezingen.

Het concept-instellingsbesluit voor een stemadviescommissie wordt in de volgende Democraat gepubliceerd.

TE KOOP:

Statuten en Huishoudelijk Reglement

prijs: f 13,- inclusief porto

bestelwijze: door het bedrag over te maken op giro 1477777, D66 Den Haag, o.v.v. nr. 6002, het aantal exemplaren dat u wilt ontvangen, uw naam en adres.

U krijgt dan zo snel mogelijk uw exemplaar thuis gestuurd.

DIC-boekje

(de handige adressen vraagbaak van D66) prijs: f 13,- inclusief porto

bestelwijze: door het bedrag over te maken op giro 1477777, D66 Den Haag, o.v.v. nr. 6003, het aantal exemplaren dat u wilt ontvangen, uw naam en adres.

U krijgt dan zo snel mogelijk uw exemplaar thuis gestuurd.

GEZOCHT

Het Documentatie en Informatie Centrum van D66 (kortweg DIC) verzoekt alle afdelingen, vriendelijk doch zeer dringend, om toezending van één exemplaar van het gemeentelijk concept-

verkiezingsprogramma. Ook zou zij graag, na de vaststelling, één exemplaar van het definitieve programma ontvangen. U kunt de beide programma's opsturen naar:

DIC, Bezuidenhoutseweg 195, 2594 AJ Den Haag

katern Democraat nr. 5, 1993

PARTIJ-AGENDA

TOEKOMST VAN DE KUNST Vrijdag 9 juli, 20.00 uur

Werkgroep Kunst en Cultuur verzorgt een debat over de toekomst van de kunst in Amsterdam. Deelnemers o.a.:

Rudi Fuchs, Ernst Bakker, Stephen Hades & Toni Cape!

Jazzcafé Parker, Amsterdam Inl.: Moncef Beek hof, 020-6386304 BURGEMEESTERSDEBAT

Woensdag 1 september, 20.00 uur

De gemeenteraadsfractie van 066 in Amsterdam houdt een debat met de burgemeesters van de vier grote steden: - A.J.E. Havermans, Den Haag

- I.W. Opstelten, Utrecht -A. Peper, Rotterdam - Ed. van Thijn, Amsterdam.

Hans van Mierlo is de gespreksleider. Het thema is 'De grote stad in 201 0': de grootstedelijke problematiek en de toekomst van de Nederlandse grote steden.

Olofskapel, kop van de Zeedijk, Amsterdam Inl.: Huib de Vries, 020-5523480

EMANCIPATIE-NETWERK Donderdag 2 september

Inl.: Marie-Louise Tiesinga, 036-5328473 ALGEMENE REGIO VERGADERING-DRENTHE Zaterdag 11 september

Beilen

Inl.: Klaas Stoter, 05910-15694 BEGROTING

Maandag 4 oktober

Forumdiscussie tussen afdelingen van 066, PvdA, WO en CDA over de landelijke begroting.

Sint -Michielsgestel

Inl.: Ben Jager, 04105-12013 CONGRES NIEUWE STIJL Zaterdag 30 en zondag 31 oktober

O.a. Europees programma, migratie, fringe-meetings en cabaret Ivo de Wijs. Zie Democraat nr. 4.

Congrescentrum Koningshof, Veldhoven Inl.: Landelijk Secretariaat, 070-3858303 EMANCIPATIE-NETWERK

Donderdag 2 november

Inl.: Marie-Louise -:;esinga, 036-5328473

Wilt u dat uw gegevens over algemene afdelings- en regiovergaderingen, politieke cafés en bijeenkomsten, enzovoort, in deze agenda worden opgenomen, stuurt u ze dan naar de redactie van de Democraat (zie colofon, blz. 16). De sluitingsdatum voor de volgende Democraat is 23 augustus.

1