D UURZAME GEBOUWEN
Ruimtelijke omkeerbaarheid en technische omkeerbaarheid (voorbeelden uit gelauwerde bouwprojecten van Be Circular)
C IRCULAIRE ECONOMIE :
OMKEERBARE ONTWERPEN
H
ERFST2021
Anne-Laure MAERCKX - Cenergie
N Een overzicht geven van de mogelijkheden van omkeerbare ontwerpen, via concrete toepassingen in circulaire werven
• Omkeerbaarheid van technische installaties
• Omkeerbaarheid van wanden
• Aanpasbaarheid
N Delen van de sleutels tot succes: anticipatie, ontwerp en communicatie
CIRCULAIRE WERVEN N Context
N Thema’s
OMKEERBAARHEID VOOR CIRCULAIRE WERVEN
N Verlengen van de levensduur van gebouwen en materialen N Voorstelling van 9 projecten
CONCLUSIES
Projectoproep “Be Circular - Be Brussels”
N In het kader van het GPCE N Luik ‘bouw’
N Doelpubliek: de bouwondernemingen N Subsidie + begeleiding + communicatie
Bouwwerven met geoptimaliseerd beheer N Materiële middelen
N Menselijke middelen voor de werken
tijdens de werken
na de werken
CONTEXT
4
CONTEXT
5
Laureaten
N 28 projecten tussen 2016 en 2019
CONTEXT
6
Ilinye Iliya
Florian Girault
en Sophie Boone
CIRCULAIRE WERVEN N Context
N Thema’s
OMKEERBAARHEID VOOR CIRCULAIRE WERVEN
N Verlengen van de levensduur van gebouwen en materialen N Voorstelling van 9 projecten
CONCLUSIES
THEMA’S
8
Beheer van de materiële middelen
Behoud van bestaande gebouwen Bouwhiërarchie
Demonteerbaarheid
Omkeerbaarheid
Aanpasbaarheid Biogebaseerde, gerecycleerde materialen
Preventie en beheer van bouwafval
Hergebruik
Beheer van de menselijke middelen
Geïntegreerd beheer van het team
Bouwteam
Lokale arbeidskrachten Opleiding van arbeidskrachten
Synergieën tussen werven en ondernemingen
Beroep op ISPI en SEO Lean
BIM:
Op de site
Buiten de site Aanvoer
Later
CIRCULAIRE WERVEN N Context
N Thema’s
OMKEERBAARHEID VOOR CIRCULAIRE WERVEN
N Verlengen van de levensduur van gebouwen en materialen N Voorstelling van 9 projecten
CONCLUSIES
VERLENGEN VAN DE LEVENSDUUR VAN GEBOUWEN EN MATERIALEN
10
Aanpasbaarheid:
N Een andere functie in het gebouw kunnen herbergen
Flexibiliteit:
N Een andere binnenwandinrichting in het gebouw mogelijk maken
Omkeerbaarheid:
N Een laag kunnen vervangen zonder schade te berokkenen aan de voor- of achterliggende lagen
CIRCULAIRE WERVEN N Context
N Thema’s
OMKEERBAARHEID VOOR CIRCULAIRE WERVEN
N Verlengen van de levensduur van gebouwen en materialen N Voorstelling van 9 projecten
CONCLUSIES
DEPOT LEEMANS [DRTB]
12
Uitbreiding uitgevoerd in houtskeletbouw zonder structurele versterking
N Omkeerbaarheid van wanden N Anticipatie op de technieken
→ Aanpasbaarheid
Bron: DRTB Bron: Leefmilieu Brussel
DEPOT LEEMANS [DRTB]
13
Uitbreiding uitgevoerd in houtskeletbouw zonder structurele versterking
Duplex: woonfunctie
Duplex: kantoorfunctie (geïmplementeerd)
Bron: DRTB
DEPOT LEEMANS [DRTB]
14
Uitbreiding uitgevoerd in houtskeletbouw zonder structurele versterking
Bron: DRTB
Sanitaire ruimten:
- Voorzien voor woon- en kantoorfunctie
- Geïntegreerde aan- en afvoer voor wasmachine en
droogautomaat
Keuken:
- Wateraanvoer en -afvoer voorzien
- Afvoer afzuigkap voorzien
- Geïntegreerde stopcontacten en elektrische bekabeling
DEPOT LEEMANS [DRTB]
15
Uitbreiding uitgevoerd in houtskeletbouw zonder structurele versterking N Omkeerbaarheid van wanden
• Initieel: demontage van ‘beklede’ wanden
• In de praktijk: structurele bevestigingen binnenin de wanden → demontage van de bekleding vereist.
• Aanwezigheid van een spouw voor de doorvoer van technieken in binnenwanden
Bron: DRTB
Bron: Leefmilieu Brussel
CLOS DUPONT [ECO CONSTRUCT GROUP]
16
Uitbreiding van een eengezinswoning N Omkeerbaarheid van wanden
N Anticipatie op de technieken
→ Aanpasbaarheid
Bron: Laurent Brandajs Bron: VLA-architecture – Sophie Boone
CLOS DUPONT [ECO CONSTRUCT GROUP]
17
Uitbreiding van een eengezinswoning N Omkeerbaarheid van wanden
Bron: VLA-architecture –Sophie Boone
CLOS DUPONT [ECO CONSTRUCT GROUP]
18
Uitbreiding van een eengezinswoning N Omkeerbaarheid van wanden
Bron: B. Boccara
CLOS DUPONT [ECO CONSTRUCT GROUP]
19
Uitbreiding van een eengezinswoning
N Anticipatie op de technieken (en de circulatiezones)
→ Aanpasbaarheid: mogelijke ruimtelijke evolutie van de uitbreiding
Bron: VLA-architecture – Sophie Boone
VLA
20
Bron: VLA-architecture
Renovatie van een architectenkantoor
N Het project ontwerpen met het oog op een ander toekomstig gebruik
• Kantoor- versus woonfunctie
VLA
21
Bron: VLA-architecture
Renovatie van een architectenkantoor
N Het project ontwerpen met het oog op een ander toekomstig gebruik
• Kantoor- versus woonfunctie
VLA
22
Bron: VLA-architecture
Renovatie van een architectenkantoor
N Het project ontwerpen met het oog op een ander toekomstig gebruik
• Kantoor- versus woonfunctie
VLA
23
Bron: VLA-architecture
Renovatie van een architectenkantoor
– H
Interne verbouwingswerken van een kantoorgebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Aanpassing van de verlaagde-plafondelementen
RSZ HORTA [ONDERNEMINGEN LOUIS DE WAELE]
24
Bron: Leefmilieu Brussel
– H
Interne verbouwingswerken van een kantoorgebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Aanpassing van de verlaagde-plafondelementen
RSZ HORTA [ONDERNEMINGEN LOUIS DE WAELE]
25
Bron: Leefmilieu Brussel
– H
Interne verbouwingswerken van een kantoorgebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Aanpassing van de technieken volgens de nieuwe plannen
In de plafonds
RSZ HORTA [ONDERNEMINGEN LOUIS DE WAELE]
26
Bron: Leefmilieu Brussel
Interne verbouwingswerken van een kantoorgebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Aanpassing van de technieken volgens de nieuwe plannen
In de verhoogde vloeren
RSZ HORTA [ONDERNEMINGEN LOUIS DE WAELE]
27
Bron: Leefmilieu Brussel
OPLEIDINGDUURZAMEGEBOUWEN: CIRCULAIRE ECONOMIE: OMKEERBARE ONTWERPEN– HERFST2021
HÉ ! ARCHITECTUUR
28
Verbouwing van een industrieel gebouw tot gemengd kantoor- en woongebouw
Niveau 0
Niveau -1
Bron: Bernard Boccara
HÉ ! ARCHITECTUUR
29
Verbouwing van een industrieel gebouw tot gemengd kantoor- en woongebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Aanpasbaarheid van de plattegrond
Coworkingruimte → winkel/showroom
Bron: Hé ! Architectuur Niveau -1:
Circulatiekern beroepsruimte
Sanitaire kern/keuken beroepsruimte
HÉ ! ARCHITECTUUR
30
Verbouwing van een industrieel gebouw tot gemengd kantoor- en woongebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Aanpasbaarheid van de plattegrond Woning
1everdieping: studio 1everdieping: verdieping met slaapkamers verbonden met bovenste verdieping
Circulatiekern buiten de studio Circulatiekern van de triplex
Bron: Hanne Eckelmans
HÉ ! ARCHITECTUUR
31
Verbouwing van een industrieel gebouw tot gemengd kantoor- en woongebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Aanpasbaarheid van de plattegrond Woning
Bron: Hé ! Architectuur
2everdieping:
slaapkamer/badkamer/woonkamer
2everdieping: woonkamer en badkamer
HÉ ! ARCHITECTUUR
32
Verbouwing van een industrieel gebouw tot gemengd kantoor- en woongebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Aanpasbaarheid van de plattegrond
Bron: Leefmilieu Brussel
3everdieping: keuken en eetkamer
Bron: Hé ! Architectuur
HÉ ! ARCHITECTUUR
33
Verbouwing van een industrieel gebouw tot gemengd kantoor- en woongebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Aanpasbaarheid van de plattegrond: ‘mobiele’ wanden
Bron: Leefmilieu Brussel
HÉ ! ARCHITECTUUR
34
Verbouwing van een industrieel gebouw tot gemengd kantoor- en woongebouw
N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Installatie van speciale technieken in omkeerbare leemwanden
Bron: Leefmilieu Brussel
RINOO
35
Bron: Rinoo
Renovatie van een huis in Schaarbeek
N Omkeerbaarheid van technische installaties
• Interventies met het oog op meerdere gebruiksscenario’s
RINOO
36
Renovatie van een huis in Schaarbeek
N Omkeerbaarheid van technische installaties
• Interventies met het oog op meerdere gebruiksscenario’s
RINOO
37
Renovatie van een huis in Schaarbeek
N Omkeerbaarheid van technische installaties
• Interventies met het oog op meerdere gebruiksscenario’s
Bron: Leefmilieu Brussel
RINOO
38
Renovatie van een huis in Schaarbeek
N Omkeerbaarheid van technische installaties
• Interventies met het oog op meerdere gebruiksscenario’s
Bron: Leefmilieu Brussel
CASABLANCO [TRAVIE – BC MATERIALS: RECLEEM]
39
Leemafwerkingselementen voor woningen in cohousingprojecten N Omkeerbaarheid van wanden en technische installaties
• Installatie van speciale technieken in omkeerbare leemwanden
Bron: Casablanco
WARLAND 238 [GLOBAL ART CONCEPT]
40
Bron: Lionel Billiet en Katrien Declercq
Renovatie van een eengezinswoning N Omkeerbaarheid van wanden
• Akoestische verbetering van bestaande plankenvloer
BC MATERIALS
41
Omkeerbaar ontwerp van een productieruimte N Omkeerbaarheid van bouwelementen
Bron: Leefmilieu Brussel
BC MATERIALS
42
Omkeerbaar ontwerp van een productieruimte N Omkeerbaarheid van bouwelementen
Bron: BC Materials
BC MATERIALS
43
Omkeerbaar ontwerp van een productieruimte N Omkeerbaarheid van bouwelementen
Bron: BC Materials
BC MATERIALS
44
Omkeerbaar ontwerp van een productieruimte N Omkeerbaarheid van bouwelementen
Bron: BC Materials
BC MATERIALS
45
Omkeerbaar ontwerp van een productieruimte N Omkeerbaarheid van bouwelementen
Bron: BC Materials
CIRCULAIRE WERVEN N Context
N Thema’s
OMKEERBAARHEID VOOR CIRCULAIRE WERVEN
N Verlengen van de levensduur van gebouwen en materialen N Voorstelling van 9 projecten
CONCLUSIES
N Een aanpak bestaande uit drie stappen:
• Anticipatie: voorzien van verschillende mogelijke scenario's voor gebruik en (later) hergebruik van materialen en technische elementen
• Integreren van deze scenario's bij het ontwerp van wanden en technische installaties met het oog op hun realisatie
• Communicatie over deze verschillende scenario's met het oog op hun effectieve realisatie: gebruiksplannen, technische details
Websites
N Website van de projectoproep ‘be circular – be.brussels’
www.circulareconomy.brussels
N SEDA Guide - Design for Deconstruction www.seda.uk.net/design-guides
Gids Duurzame Gebouwen
N Casestudie Dupont: https://www.guidebatimentdurable.brussels/nl/clos- dupont.html?IDC=1519&IDD=19879
?
DANK U VOOR UW AANDACHT
Anne-Laure MAERCKX Senior Consultant
Cenergie
+ 32 2 513 96 13
anne_laure.maerckx@cenergie.be