Zwanger en Middelengebruik

(1)

Netwerk Geestelijke Gezondheid

Zwanger en Middelengebruik

Fabienne Vandensteen KDO-project

Connect 0-4

Fabienne.vandensteen@stad.gent

(2)

Netwerk Geestelijke Gezondheid Kinderen & Jongeren Oost-Vlaanderen

Planning

 Rondje

 Verslaving, en wat is onze kijk er op ?

 Verslaving en de hersenen

 De zes kenmerken van een verslaving

 Motivatie en de cirkel van verandering

 Gebruik & zwangerschap, risico’s tijdens de conceptie, verschillende producten en risico’s voor het ongeboren kind, alternatieven ?

 Wat na de bevalling? Wat zijn de gevolgen voor de baby ?

 Tools en tips in het begeleiden van zwangeren met een

verslavingsproblematiek

(3)

Rondje

- stel je zelf even kort voor

- vanwaar de interesse voor deze workshop

- wat komt er in je op wanneer je denkt aan

zwangerschap + verslaving

(4)

Kijk op verslaving

 Verslaafd zijn

 Visie op verslaving, dominante modellen



Moreel model



Ziektemodel



Leertheoretisch model



Sociaal model



Biopsychosociaal model



Hersenziekte

(5)

Complexiteit van een verslaving

 Meer dan gewoon nee zeggen

 Nooit meer gebruiken ?

 Nuggets

 Verslaving vertroebelt je blik

 Irrationele schrik

(6)

(7)

* Jan Geurtz – de verslaving voorbij

(8)

D E D R I E D E L E N V A N D E H E R S E N E N

I N S T I N C T – E M O T I E S E N L E R E N – L O G I S C H D E N K E N

NEOCORTEX

LIMBISCHE SYSTEEM HERSENSTAM

REPTIELENBREIN ZOOGDIERBREIN

MENSENBREIN

https://www.vad.be/catalogus/detail/drugs-in-de-hersenen---infofiches-en-presentatie

(9)

1 . D E H E R S E N S T A M O F H E T “ R E P T I E L E N B R E I N ” ( I N S T I N C T )

(10)

2 . H E T L I M B I S C H S Y S T E E M O F H E T “ Z O O G D I E R B R E I N ”

(11)

3 . D E N E O C O R T E X O F H E T “ M E N S E N B R E I N ”

(12)

D E D R I E D E L E N V A N D E H E R S E N E N

I N S T I N C T – E M O T I E S E N L E R E N – L O G I S C H D E N K E N

NEOCORTEX

LIMBISCHE SYSTEEM HERSENSTAM

REPTIELENBREIN ZOOGDIERBREIN

MENSENBREIN

(13)

CONTROLEVERLIES AUTOMATISMEN

BELONINGSSYSTEEM

W E L K E P R O C E S S E N I N D E H E R S E N E N S P E L E N E E N R O L B I J V E R S L A V I N G ?

TOLERANTIE ONTHOUDINGSVERSCHIJNSELEN

CRAVING

(14)

1 . D R U G G E B R U I K V E R S T O O R T H E T B E L O N I N G S Y S T E E M

H E T B E L O N I N G S S Y S T E E M

(15)

2 . B I J L A N G D U R I G M I D D E L E N G E B R U I K O N T S T A A N E R S T E R K E A U T O M A T I S M E N A U T O M AT I S M E N E N N E U R A L E N E T W E R K E N I N O N Z E H E R S E N E N

AUTOMATISCHE AANDACHT

AUTOMATISCHE GEHEUGENLINKEN

AUTOMATISCH GEDRAG

(16)

3 . B I J L A N G D U R I G E M I D D E L E N G E B R U I K W O R D T

H E T C O N T R O L E R E N D S Y S T E E M V E R Z W A K T

(17)

4 . B I J L A N G D U R I G M I D D E L E N G E B R U I K K A N E R C R A V I N G O N T S T A A N

(18)

5 . B I J L A N G D U R I G M I D D E L E N G E B R U I K K A N E R T O L E R A N T I E O N T S T A A N

(19)

6 . B I J S T O P P E N V A N L A N G D U R I G M I D D E L E N G E B R U I K K U N N E N

O N T H O U D I N G S V E R S C H I J N S E L E N O P T R E D E N

(20)

CONTROLEVERLIES AUTOMATISMEN

BELONINGSSYSTEEM

W E L K E P R O C E S S E N I N D E H E R S E N E N S P E L E N E E N R O L B I J V E R S L A V I N G ?

TOLERANTIE ONTHOUDINGSVERSCHIJNSELEN

CRAVING

(21)

P U B E R B R E I N K W E T S B A A R V O O R V E R S L A V I N G ?

(22)

Illusie van de controle

 Hoe zien we of iemand gebruikt heeft ?

 Illusie van de controle

 Verslaving



De oorzaak van het probleem



De oplossing van het probleem



Een deeltje van het probleem

 De kracht van de verandering

(23)

Motivatie

 Motivatie versterken, vergroten en vasthouden



1. de motivator in zicht houden



2. taal geven

 waar zit de cliënt op het vlak van motivatie ?

 Het willen en het kunnen

 Balansoefening

 Kwaliteitenspel

(24)

Voordelen gebruik Nadelen gebruik Rustiger

Altijd zo geweest, voelt vertrouwd Samen met vrienden

Helpt tegen de stress

Kost veel geld

Probeer kinderen erbuiten te houden maar dat lukt niet altijd

Ruzie met de familie

Problemen met politie / rijbewijs Ongezond eten – veel ziek

Moeite met concentratie op het werk

Veel vergeten

(25)

(26)

Cirkel van verandering

(27)

 Voorbeschouwing



Niet bewust zijn van het probleem



Ontkennen, minimaliseren, rationaliseren

 Overweging



Erkenning



Balansoefening



verandering

 Beslissing



Positief of negatief

 Actief veranderen



ALLES wordt anders

 Volhouden



Ingezette verandering

 Herval



Verborgen schat van de verslaving

(28)

Middelengebruik tijdens de conceptie



Heroïne

 Effecten op kwaliteit spermacellen en eicellen

 Verstoorde menstruele cyclus



Cocaïne

 Man: invloed op aantal spermacellen

 Vrouw: verstoring in rijping eicel + Verhoogde kans op baarmoederhalskanker

 Langdurig gebruik zorgt voor verdwijnen van het seksueel verlangen en impotentie (dopamine uitputting)



Cannabis & alcohol

 Verminderde vruchtbaarheid bij man en vrouw

 Vrouwen die 0,2 tot 1 glas per dag drinken hebben 40% minder kans om binnen de 6 maanden zwanger te worden



Slaap en kalmeermiddelen

 Man: fouten bij ontwikkeling spermacellen

 Vrouw: vertraging rijping eicel



Speed en xtc

 Geen bewezen effecten

(29)

Zwangerschap en middelengebruik ALCOHOL

 2 tot 6 glazen per dag bewezen negatieve invloed op mentale ontwikkeling

 impact op werking geheugen en verminderde intelligentie

 FASS – foetaal alcohol spectrum stoornis

 FAS – Foetaal alcohol syndroom

 Uiterlijke kenmerken

 Minder goed ontwikkeld zenuwstelsel

 Neurologische schade

(30)

Gezichtsafwijkingen bij FAS

(31)

Neurologische afwijkingen bij FAS

(32)

https://fasproject.nl/film/

(33)

Cannabis

 Relatief weinig onderzoek

 Effect van regelmatig cannabis roken (combinatie nicotine/koolstofmonoxide)

 Lager geboortegewicht

 Kleinere lengte

 Vroeggeboorte

 THC waarde blijft lang zichtbaar in de urine

 THC impact op korte termijn geheugen

 Aandachtig zijn voor psychose

 CBD / Statuut cannabis

(34)

(35)

Cocaïne

 Meest gevaarlijke drug tijdens zwangerschap

 Sterk stimulerend middel zorgt voor ↗ bloeddruk ↗ hartslag

 Hersenbloeding bij de foetus

 Afname van de zuurstofaanvoer naar de placenta

 15 keer meer kans op vroegtijdige bevalling

 Loslaten placenta

 Vroegtijdig breken van de vliezen

(36)

Cocaïne

(37)

Speed (amfetamines)

 Zelfde principe als cocaïne – ↗ bloeddruk ↗ hartslag

 Hersenbloeding bij de foetus

 Afname van de zuurstofaanvoer naar de placenta

 Speed neemt het hongergevoel weg

 Cocaïne van de armen – zuiverheid is twijfelachtig

(38)

(39)

Heroïne (opiaten)

 Ontwenning is schadelijk

 Ups-and-downs zorgt voor afname doorbloeding

 Onmiddellijk stoppen wordt afgeraden

 Overstappen op substitutie (methadon, suboxone)

 Afbouw kan in maand 4 tot 6

 Verslaafde baby – NAS neonataal abstinentie syndroom

(40)

Chinezen

injecteren

(41)

Methadon en suboxone

(42)

Slaap en kalmeringsmiddelen

 Dosis is van belang. Goede dosis voor moeder is lichte overdosis voor foetus

 Afbraak van middelen duurt langer bij foetus

 Onderzoek toont verhoogde kans op



Ondergewicht



Vroeggeboorte



Hartafwijkingen



Ademhalingsproblemen



Vernauwingen maag

 Bij lage dosis weinig effect op ongeboren kind

 Plan van afbouw indien mogelijk

(43)

(44)

XTC (MDMA)

 Uitgangsdrug

 Empathogeen

 Meest gebruikte synthetische drug

 Zwangerschap



Invloed op dag en nacht ritme



Invloed op gezond eetpatroon



5x meer kans op aangeboren afwijkingen – hart & ledematen

(45)

https://www.jellinek.nl/interactie-drugs-zwangerschap/seks/?drugssoort=alcohol

(46)

Na de geboorte

 FAS bij alcohol + ontwenningsverschijnselen

 NAS – neonataal abstinentie syndroom



Cocaïne



Heroïne



Speed

 Cannabis



Effect op geboortegewicht

 Slaap en kalmeringsmiddelen



Slap, sloom, slecht drinken



~ NAS maar kenmerkend zou koorts zijn

(47)

Na de geboorte

Kans op ontwenning Moeilijk te voorspellen Finnegan-score

Observaties voor een paar

dagen

(48)

Druggebruik en borstvoeding

 Breastfeeding guidelines for chemically dependent woman (2017)

 Afwegen



De voordelen van borstvoeding



Alcohol en drugs komen via het bloed van de moeder in de voeding

 Alcohol



Hoeveel alcohol in bloed = hoeveelheid alcohol in melk



Invloed op smaak en geur



Aangetoond effect op slaap en waakritme van de baby (meer wakker)



Daling van de melkproductie



Conclusie = niet drinken of wachten met geven van voeding

(49)

Druggebruik en borstvoeding

 Cannabis



Speciaal geval – THC wordt opgeslagen in het vetweefsel



Chronisch gebruik = grotere hoeveelheden THC in de borstvoeding dan in het bloed van de moeder (tot 8 keer meer)



Impact gelijkaardig aan alcohol

 Cocaïne, heroïne, speed



Hoeveelheid in borstvoeding is afhankelijk van frequentie van gebruik en dosis van gebruik



Cocaïne lang aanwezig = 36 tot 60 uur



Heroïne aanwezig tot 24 uur in de borstvoeding



Speed aanwezig tot zelfs 100 uur



Meestal casestudies die gevolgen aantonen (polygebruik)

 Methadon



Mogelijk mits een lage dosis tot 40 mg



Voor de langste slaap van de baby

(50)

Gevolgen op lange termijn

 Minder schadelijke gevolgen op lange termijn

 Internationaal longitudinaal onderzoek



Verhoogde kans op leerproblemen en in mindere mate ook emotionele en gedragsproblemen



Vooral en het sterkt bij kinderen die blijven wonen in risicovolle omstandigheden

 Grote invloed van de postnatale omgeving

 Veerkracht van kinderen

 Onderzoek pleegplaatsing – verslaving – hechting in Nederland

(51)

Ondersteuning van zwangeren

 Wees trouw aan jezelf als hulpverlener. Het is ok om het moeilijk te hebben met een zwangere die drugs gebruikt.

 Cliënten liegen uit zelfbescherming

 Dialoog is belangrijk, wees vooral nieuwsgierig en stel je help-reflex nog eventjes uit

 Luister naar verandertaal en behoudtaal

 Wees duidelijk. Maak je je zorgen, benoem dit dan. Een olifant in de kamer is lastiger voor cliënten dan het moeilijk gesprek

 Je mag hoge eisen stellen op gebied van gebruik maar wees mild als het gaat over ouderschap

 Herhalen, herhalen, herhalen

 Verslaving is een onderdeel van een ruimer geheel

 Werk oplossingsgericht. Als iets werkt, doe er dan meer van, werkt iets niet,

doe er dan minder van.

(52)