Jasmijnstraat 9 • 8302 CL Emmeloord Postbus 33 • 8300AAEmmeloord
0527249 249 • info@aves.nl • www.aves.nl
Toelichting thema ‘Help!’
Zodra kinderen op de basisschool komen, leren ze dat ze steeds meer zelf moeten doen.
Maar ze leren ook dat ze hulp kunnen vragen bij dingen die ze nog niet lukt; aan de grote kleuters van groep 2 of aan de juf. Als ze groter worden leren ze hoe ze jongere kinderen kunnen helpen, of hoe ze de meester kunnen helpen.
Insteek 1: Wat is helpen?
We starten het thema met het sprookje De zes dienaars (#01), vooral bekend als het sprookje van Langnek. Hierin wordt de prins geholpen door wonderlijke figuren met allemaal
bijzondere talenten, die heel behulpzaam blijken te zijn voor de opdracht van de prins.
Niemand kan het in zijn eentje redden in de wereld. Baby’s die geboren worden zijn
‘hulpeloos’, ze zijn afhankelijk van de hulp en zorg van hun ouders of verzorgers. Naarmate kinderen zich ontwikkelen worden ze steeds onafhankelijker en zelfstandiger, en hebben ze minder hulp nodig. Toch kan niemand zonder hulp. Het verhaal De maaltijd in hemel en hel (#02) vertelt heel beeldend hoe we elkaar nodig hebben om het samen goed te hebben.
Ook de filmpjes van Buurman & Buurman zijn een leuke aanleiding om in gesprek te gaan over helpen. Hier zie je een voorbeeld.
Vragen bij Wat is helpen?
➢ Mag je altijd om hulp vragen? Wanneer wel en wanneer niet?
➢ Kun je jezelf helpen? Wanneer wel en wanneer niet?
➢ Wat voor hulp zou jij willen hebben, welke liever niet?
➢ Ben je zelf een goede helper? Wanneer wel, wanneer niet?
➢ Welke ‘helpende’ beroepen zijn er? (denk aan: verzorgenden, schoonmakers, meesters en juffen….)
➢ Waarom zouden mensen kiezen voor een ‘helpend’ beroep?
➢ Waarom kiezen sommige mensen niet voor een helpend beroep?
Insteek 2: De ander helpen
In veel Levensbeschouwingen bestaan verhalen over het helpen van de ander. Het is mooi als kinderen ontdekken dat een kernboodschap van alle grote godsdiensten is: het is belangrijk is dat je elkaar helpt, zorg draagt voor de ander en dat je niet alleen aan jezelf denkt. In alle religieuze conflicten in de wereld is het makkelijk om dat uit het oog te verliezen. In alle godsdiensten vind je verhalen, tradities en voorbeeldfiguren die uitdrukken hoe je goed kunt leven door oog te hebben voor de ander. In de christelijke traditie noemen we dit
‘naastenliefde’, in de islam noemen we dit ‘zakaat’: het geven aan de armen. Die ‘naaste’ is in deze verhalen en tradities niet alleen je familie of vriend, maar is juist ook de ‘vreemde’
ander: iemand die je niet kent en met wie je niks hebt. De barmhartige Samaritaan (#04) laat zien dat hulp soms uit onverwachte hoek komt.
Er mag ook op tafel komen dat ‘de ander helpen’ heus niet altijd makkelijk of
vanzelfsprekend is. Soms gaat het helpen van de ander ten koste van iets van jezelf. Dan moet je een boodschap doen voor je oma, en kun je dus niet lekker buiten spelen. Dan betekent een ander helpen: je eigen zin even aan de kant zetten. Een mooi onderwerp om met kinderen te verkennen. Welke dilemma’s levert dat soms op?
Of: een ander wíl helemaal niet geholpen worden, terwijl jij denkt dat die ander hulp nodig heeft. Zoals Madelief die Robbie probeert te leren lezen, maar die daar niks van wil weten (Robbie leert lezen (#11). In het verhaal Drie mannen en een engel (#06) gaat het niet over hulp geven maar over hulp ontvangen.
Vragen bij De ander helpen
➢ Moet je altijd hulp geven? Wanneer wel en wanneer niet?
➢ Waarmee kun je helpen? (soms kun je ook onverwachte talenten inzetten, of een hulp op de achtergrond zijn)
➢ Wanneer helpt hulp? Wat voor soorten helpen bestaan er (denk aan: verzorgen, iemand iets leren, iemand beter maken)
➢ In het woord ‘barm-hartig’ zit het begrip ‘erbarmen’: medelijden of compassie.
Wanneer was iemand ‘barmhartig’ voor jou?
➢ Heb jij wel eens meegemaakt dat hulp onverwacht niet kwam van wie je het wilde, en/of er wel hulp kwam van iemand van wie je het niet verwachtte?
➢ Is barmhartigheid hetzelfde als medelijden? Waarom wel of niet?
➢ Wat versta je onder ‘naaste’? Wie is volgens jou je naaste?
➢ Kan iedereen je naaste zijn? Waarom wel of niet?
➢ Moet je altijd dankbaar zijn als iemand je heeft geholpen? Waarom wel en waarom niet?
➢ Moet hulp geven en hulp krijgen altijd eerlijk verdeeld worden? Waarom wel en waarom niet?
➢ Kan iets achteraf hulp blijken te zijn, terwijl het tijdens de hulp niet zo werd gevoeld?
Insteek 3: Bronnen van hulp
Meestal zoek je steun bij je vrienden, familie, klasgenoten en mensen om je heen. In De Lispeltuut (#10) helpt Pluk van de Petteflet als de Stampertjes door storm en wind geen boodschappen kunnen doen, door met zijn kraanwagentje naar de winkel te gaan. Maar onderweg komt hij zelf in de problemen en wordt bang. Waar haalt hij zijn hulp vandaan? Er is geen mens om hem te helpen…Dan hoort hij de Lispeltuut… en dat wordt zijn geheime hulp.
Het verhaal biedt allerlei aanknopingspunten om met kinderen te praten over helpen, hulp zoeken of vragen, geholpen worden, kwetsbaarheid en weten waar je kracht aan ontleent.
Bijbehorende activiteiten kunnen zijn het maken van een amulet, handje van Fatima, mascotte of eigen gekozen krachtbron.
Over bijzondere bronnen van hulp gaat Een engel die meegaat, het verhaal van Tobias (#03).
Dit verhaal kun je religieus duiden, maar je kunt het ook breder insteken.
In het verhaal Bij Sadhana thuis (#08) maken kinderen kennis met het poedja ritueel uit het hindoeïsme, waarbij hindoes goden verzorgen, zodat de goden hen kunnen steunen. In de map voor de Samenwerkingsscholen staan allerlei verhalen over de manier waarop in de katholieke traditie mensen hulp zoeken bij heiligen of door op bedevaart te gaan.
Vragen bij Bronnen van hulp:
➢ Wie of wat helpt jou als je het niet meer weet?
➢ Heb jij ook je eigen (geheime) hulpbronnen?
➢ Wat is jouw eigen ‘Lispeltuut’?
➢ Moet dat altijd een mens zijn, of kan het ook een bijzondere steen, een engel, een knuffel, een kracht van boven zijn?
➢ Wat is een engel?
➢ Kan een mens ook een engel zijn?
➢ Voor wie ben jij een engel?
Insteek 4: Zorgen voor jezelf, zorgen voor de ander
Een bekende uitspraak uit de Bijbel is: “Heb je naaste lief zoals jezelf”. Dat lijkt ervoor te pleiten dat je andere mensen minstens net zo belangrijk moet vinden als je zelf. Maar: dit gaat er ook vanuit dat je jezelf ‘liefhebt’! Het is interessant om met kinderen te ontdekken dat je soms eerst goed voor jezelf moet zorgen (jezelf moet ‘liefhebben’), voordat je een ander kan helpen. Een mooi voorbeeld: in het vliegtuig wordt bij de veiligheidsinstructies altijd benadrukt dat ouders eerst zélf een zuurstofmasker moeten aantrekken en dan pas hun kinderen moeten helpen. De eerste impuls van de meeste ouders is dat ze eerst hun kinderen willen helpen. Maar dat kunnen ze pas als ze eerst goed voor zichzelf hebben gezorgd.
Onderzoek eens met de kinderen op welke manier dit in hun eigen leven ook zo werkt. Het laat zien dat ‘een ander helpen’ niet altijd beter is dan jezelf helpen. Bij levensbeschouwing ontdekken kinderen dat de werkelijkheid niet één kant en klare regel heeft over wat het goede is om te doen, maar dat je dat in elke situatie opnieuw moet bepalen.
In het verhaal Tenzins hert (#09) kun je ontdekken met de kinderen dat je hulp soms niet meer nodig is. Dan moet je iemand juist weer op zijn eigen benen zetten en loslaten, en help je hem daar het meeste mee.
Vragen bij Zorg voor jezelf, zorg voor de ander
➢ Kun je een situatie bedenken waarin je beter eerst jezelf kan helpen dan een ander?
➢ Kun je een situatie bedenken waarin je beter eerst de ander kan helpen, en dan pas jezelf?
➢ Kun je voor een ander zorgen, als het eigenlijk niet goed gaat met jezelf? Waarom wel of niet?
➢ Kun je je zelf soms ook beter gaan voelen als je een ander helpt? Wat vind je daarvan?
➢ Kun je situaties bedenken waarin ‘niet helpen’ de beste hulp is?
➢ Hoe kun je weten wat de beste hulp is?
Insteek 5: ‘Zomaar’ een ander helpen?
Veel godsdiensten gaan er vanuit dat als je goed leeft, als je anderen helpt, dat je daarvoor door God, de goden of Allah beloond wordt. Verhaal van het hondje (#05) gaat hierover. Daar bieden de volgende twee verhalen ook een interessant perspectief op. Het verhaal De oude vrouw en de krokodil (#07) laat zien wat er kan gebeuren als je iemand helpt omdat je
beloond wilt worden. Het verhaal doet denken aan het sprookje van Vrouw Holle. Het verhaal Wie goed doet, goed ontmoet (#12) laat zien dat als je ‘zomaar’ iemand helpt zonder er iets voor terug te verwachten, dat op een bijzondere manier toch weer kan zorgen dat er hulp komt voor jou. Hier staat een link naar een filmpje rond dit gegeven.
Vragen bij ‘Zomaar’ een ander helpen:
➢ Is het helpen van dieren net zo belangrijk als het helpen van mensen? Waarom wel of niet?
➢ Is het altijd belangrijk dat je ‘beloond’ wordt voor je hulp, of kun je soms ook ‘zomaar’
iemand helpen? Waarom zou je dat doen?
➢ Wat zou er gebeuren als niemand elkaar meer hielp?
➢ Wat zou er gebeuren als iedereen alleen hulp krijgt als hij/zij dat vraagt?
➢ Wat zou er gebeuren als iedereen elkaar helpt, thuis, op school, in de wereld?
