lees meer

(1)

De gevolgen van COVID-19 voor Gelderland

Gelderse impactmonitor

17 april 2020

Editie 2

(2)

Inleiding

COVID-19 (het coronavirus) zet onze

samenleving, en vooral onze gezondheidszorg, onder grote druk. Ook in Gelderland.

Ondertussen wordt er keihard gewerkt, op allerlei fronten. Om zieken te helpen, om een vaccin te vinden, om ervoor te zorgen dat u elke dag nog boodschappen kunt doen, om ons land en onze provincie schoon en veilig te houden.

De provincie zelf heeft geen directe rol in

de bestrijding van corona. Wel willen en zullen we onze partners zo goed mogelijk bijstaan in deze razend drukke periode.

Dat doen we via 3 sporen:

- acute hulpvragen vanuit gemeenten en andere partners;

- de gevolgen voor economie en samenleving monitoren (Gelderse impactmonitor);

- herstelmaatregelen ontwikkelen voor de wat langere termijn.

Voor u ziet u de tweede editie van

de Gelderse impactmonitor. Hierin staan in hoofdlijnen de gevolgen voor Nederland en waar mogelijk doorvertaald naar Gelderland.

We vullen deze in elk geval wekelijks aan met actuele informatie. De monitor is nog niet compleet, maar wordt wel telkens completer.

(3)

3/42 COVID-19 monitor Gelderland

Inhoud

1. Samen voor Gelderland 4

1.1 Monitor welbevinden: hoe gaat het met jou? 5

1.2 Criminaliteit: afname en toename 8

1.3 Financiële impact op gemeenten 9

1.4 #zorgvoorelkaar 10

2. Gelderland wordt duurzaam 11

2.1 Grootste daling CO2-uitstoot ooit? 12

3. Gelderland blijft rijk aan natuur, landschap en cultuurhistorie 15

3.1 Recreatie en toerisme 16

3.2 Cultuur en erfgoed 19

3.3 Agrarische sector 20

4. Gelderland werkt aan een gezonde, veilige, schone en welvarende samenleving 21

4.1 Bouw en wonen 22

4.2 Sport 24

4.3 Nordrhein-Westfalen 25

5. De Gelderse economie is robuust, toekomstbestendig en verbonden 27

5.1 Economische impact 28

5.2 Mobiliteit 32

6. Maatregelen 35

6.1 Rijksoverheid 36

6.2 Maatregelen Gelderse gemeenten 39

Over de monitor 41

Dit document volgt dezelfde 5-deling als in het coalitieakkoord “Samen voor Gelderland 2019-2023”.

Dit zijn immers de ambities waar we in Gelderland aan werken.

(4)

1. Samen voor Gelderland

Gelderland is de mooiste provincie van Nederland! Samen met inwoners, gemeenten, waterschappen en

maatschappelijke organisaties

kunnen we Gelderland nog mooier, veiliger en beter bereikbaar maken.

In dit hoofdstuk schetsen we

de impact van de COVID-19-crisis op het welbevinden van de Gelderse inwoners en enkele ontwikkelingen die impact hebben op ons sterk

(5)

5/42 COVID-19 monitor Gelderland Inhoud

1.1 Monitor welbevinden: hoe gaat het met jou?

Provincie Gelderland onderzoekt tweewekelijks de gevolgen van de crisis en de maatregelen van landelijke overheid op het welbevinden van de Gelderse bevolking. De uitkomsten zullen Provincie Gelderland helpen mee te denken over de impact van deze crisis op het persoonlijke leven van de Gelderlanders en worden gebruikt om Gelderland zo goed mogelijk door deze periode te helpen.

Hieronder vindt u de eerste onderzoeksresultaten.

Bekijk het complete onderzoeksrapport hier.

55% van de jongeren geeft aan het gevoel te hebben dat ze sinds de corona-uitbraak niets meer hebben om naar uit te kijken

De maatregelen hebben voor veel Gelderlanders grote impact op het sociale en psychische welzijn, maar voor sommige groepen wegen de maatregelen extra zwaar (bijvoorbeeld voor jongeren, ZZP’ers of praktisch geschoolden).

- Ongeveer drie op de tien Gelderlanders heeft het gevoel sinds de corona-uitbraak niets meer te hebben om naar uit te

kijken.

- gevoel is het sterkst onder jongeren (18-24 jaar), waar zo’n 55% aangeeft niets meer te hebben om naar uit te kijken (ten opzichte van 22% van de 65plussers).

- Ondanks dat ouderen (65+) het coronavirus het meest

bedreigend voor de eigen gezondheid ervaren, rapporteren ze het minst vaak over toegenomen stress, gemis van sociaal contact, of een negatief vooruitzicht.

- Hier tegenover zien we dat jongeren het virus het minst bedreigend achten voor hun gezondheid, maar dat de

maatregelen een grotere psychologische en sociale impact op hen lijken te hebben.

Helemaal mee oneens Oneens Neutraal Mee eens Helemaal mee eens

Bron Onderzoek Kieskompas in Gelderland (10-14 april 2020)

Sinds de corona-uitbraak in Nederland heb ik het gevoel dat ik niets heb om naar uit te kijken

0%

65+

55-64 45-54 35-44 25-34 18-24

20% 40% 60% 80% 100%

Sinds de corona-uitbraak in Nederland heb ik het gevoel dat ik niets heb om naar uit te kijken

0%

65+

55-64 45-54 35-44 25-34 18-24

20% 40% 60% 80% 100%

opgesplitst naar leeftijd

(6)

Meer dan een vijfde van de Gelderlanders die in

dienstverband werkt maakt zich zorgen om op korte termijn zijn/haar baan te verliezen.

Onder werkzoekenden is de angst groter: bijna twee op drie werkzoekenden is bang om op korte termijn geen baan te kunnen vinden. Ook bij ondernemers leeft de angst hun bedrijf op korte termijn failliet te zien gaan. Slechts vier op de tien ondernemers is daar helemaal niet bang voor.

Bijna drie op de tien ZZP’ers zegt zijn/haar inkomen al grotendeels verloren te hebben en bijna vier op tien maakt zich daar zorgen over.

Helemaal niet bang Een beetje bang Heel bang Dit heb ik al

Bron Onderzoek Kieskompas in Gelderland (10-14 april 2020) uw baan te verliezen? (werkend in dienstverband)

grotendeels uw inkomen te verliezen (uitzendkrachten) grotendeels uw inkomen te verliezen (ZZP’ers zonder personeel) geen baan meer te kunnen vinden (werkloos/werkzoekende) zoveel schade te lijden dat uw bedrijf op korte termijn misschien failliet gaat (ondernemers)

Bent u door de corona-uitbraak bang om op korte termijn...

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Helemaal niet bang Een beetje bang Heel bang Dit heb ik al

Bron Onderzoek Kieskompas in Gelderland (10-14 april 2020) uw baan te verliezen? (werkend in dienstverband)

grotendeels uw inkomen te verliezen (uitzendkrachten) grotendeels uw inkomen te verliezen (ZZP’ers zonder personeel) geen baan meer te kunnen vinden (werkloos/werkzoekende) zoveel schade te lijden dat uw bedrijf op korte termijn misschien failliet gaat (ondernemers)

Bent u door de corona-uitbraak bang om op korte termijn...

0% 20% 40% 60% 80% 100%

(7)

Verder zien we dat Gelderlanders die in de regio Arnhem en Nijmegen, Achterhoek of Veluwe wonen

meer behoefte aan alternatieve ontmoetingsplekken lijken te hebben dan Gelderlanders in Zuidwest-Gelderland.

In de volgende rapportage zal dieper worden ingegaan op de regionale verschillen in Gelderland.

Nu dorpshuizen en buurtcentra door de coronacrisis gesloten zijn, moet er worden nagedacht over alternatieve ontmoetingsplekken

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Totaal Zuidwest-Gelderland Veluwe Arnhem en Nijmegen Achterhoek

Bemoedigende signalen

Ten slotte zien we ook bemoedigende signalen. Bijna zeven op de tien Gelderlanders ziet als gevolg van de corona-crisis veel nieuwe initiatieven ontstaan en bijna 60% van

de Gelderlanders merkt dat mensen in zijn/haar buurt elkaar helpen als dat nodig is.

In welke fase bevinden we ons?

We kunnen de coronacrisis vergelijken met bestaande literatuur over rampenpsychologie. Na het voltrekken van een ramp zijn er 3 fases te onderscheiden:

1. De eerste fase is de fase waarin we met z’n allen de schouders eronder zetten. Waarin het gevoel van saamhorigheid heerst en mooie initiatieven ontstaan.

Ondanks de angst en het verdriet bestaat er ook ruimte voor hoop. Soms dringt het nog niet door hoe erg het is.

2. Desillusiefase. Na een tijdje komt de echte klap en verdwijnt ‘het nieuwe’ eraan. Dit is de fase waarin het wantrouwen toeneemt. Steeds meer mensen krijgen met de crisis te maken, meer mensen raken werkloos, meer bedrijven gaan failliet en mensen verliezen dierbaren.

De sfeer wordt grilliger en meer mensen raken depressief.

3. Reïntegratiefase. Dit is het langzame herstel naar het nieuwe normaal; dat kan heel lang duren.

Op basis van de resultaten kunnen we ons afvragen of we nu in de eerste fase verkeren of in de overgang naar desillusiefase.

Echter wordt er ook gewaarschuwd voor een periode van neerslachtigheid in de komende weken.

Daarmee lijken we in korte termijn naar de desillusiefase over te gaan. Uit onderzoek dat wordt aangehaald, blijkt dat burger- en buurtinitiatieven enorm belangrijk zijn om

deze klap op te vangen.

(8)

1.2 Criminaliteit: afname en toename

De coronacrisis leidt wereldwijd tot veel minder criminaliteit.

Zo is er in Chicago een daling van drugscriminaliteit met 42%

en nam het aantal verkrachtingen in Zuid-Afrika af van 700 in 2019 naar 101 in dezelfde periode van 2020. In El Salvador is het gemiddeld aantal moorden gedaald tot 2 per dag, in plaats van de 600 die gebruikelijk waren. In Peru is zelfs 84% minder misdaad dan voor de coronacrisis.

Ook in Nederland meldde de politie eind maart al dat er minder meldingen waren van inbraken, fietsendiefstal en zakkenrollerij. Van 9 tot en met 22 maart daalde het aantal incidenten van 15.000 naar 12.500. Ook liep het aantal woninginbraken in die periode terug van 430 naar 260,

daalde het aantal meldingen van zakkenrollerij van 220 naar 130 en ging het aantal fietsendiefstallen van 1.100 naar 750.

Landelijk wordt er wel een toename gezien van

‘coronacriminaliteit’: cybercrime, handel in namaakartikelen en fraude. Voor dat laatste is ondermeer voor gemeenten

de bijgevoegde factsheet gemaakt die aan alle gemeenten is toegestuurd deze week.

Het kabinet neemt maatregelen om ondernemers te ondersteunen tijdens de coronacrisis.

De Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) is één van die maatregelen.

De Tozo geldt voor zelfstandig ondernemers die in de knel komen door de coronacrisis en kan worden aangevraagd bij gemeenten. Hoe zorg je er als gemeente voor dat criminelen

niet op grootschalige wijze misbruik kunnen maken van de steun?

KATVANGERS EN GELDEZELS

Criminele organisaties willen zelf buiten beeld blijven. Door middel van het (in groten getale) inzetten van katvangers en geldezels kunnen zij in korte tijd veel geld verdienen en zelf buiten schot blijven. Mensen kunnen hiertoe worden overgehaald door middel van intimidatie, geweld of omdat ze, bijvoorbeeld door de crisis, in een kwetsbare positie verkeren.

ADVIESBUREAUS

Mogelijk gaan (clandestiene) adviesbureaus of ronselaars zich richten op het (tegen betaling) ondersteunen van misbruik van steunmaatregelen.

DEKMANTELBEDRIJVEN

Dat criminele organisaties vaak legale bedrijven opzetten om crimineel geld wit te wassen, is bekend. Deze dekmantelbedrijven bestaan in allerlei soorten, maten en branches en vaak maken zij gebruik van katvangers. Criminelen kunnen hun dekmantelbedrijven inzetten om

STEUN VOOR ONDERNEMERS BIEDT KANSEN VOOR CRIMINELEN

KANSEN VOOR GEORGANISEERDE CRIMINALITEIT

Criminelen zijn te vinden waar geld valt te verdienen. Omdat de steunmaatregelen nieuw zijn, snel werden opgetuigd en gemeenten bij de uitvoering snel moeten handelen, is te verwachten dat criminelen hiervan misbruik gaan maken. Hoe kunnen ze dit doen?

(9)

1.3 Financiële impact op gemeenten

Gemeenten komen in geldproblemen door het coronavirus.

Ze geven nu al veel geld uit om de gevolgen van corona te bestrijden en tegelijkertijd komt er minder geld binnen.

Bijvoorbeeld omdat bedrijven minder belasting betalen en omdat de inkomsten van parkeren nu tegenvallen.

Ze trekken daarom aan de bel bij het kabinet en eisen compensatie. 8 april 2020 heeft de VNG met een aantal

Extra kosten gemeenten Inkomstenderving gemeenten

• speciale BBZ-regeling en doorbetalen zorgaanbieders sociaal domein (al afspraken over gemaakt);

• extra uitvoeringsdruk bij GGD-en en veiligheidsregio’s;

• overeind houden maatschappelijk middenveld (cultuur, sport, lokale media);

• continuïteit in doorbetalen SW-bedrijven en leerlingenvervoer;

• toenemend beroep Bijstand, Bijzondere Bijstand en Schuldhulp;

• compenseren voor wegvallende ouderbijdrage VVE/Peuterspeelzalen;

• druk op Veilig Thuis en op de maatschappelijke opvang vanwege dakloosheid.

• compensatie voor betrachten coulance rond lokale heffing;

• derving van inkomsten uit bijvoorbeeld toeristenbelasting en OZB voor niet-woningen (omdat bedrijven in nood

komen);

• derving inkomsten rondom exploitatie van sportaccommodaties door gemeenten;

• derving inkomsten parkeren;

• positief: coulance van het Rijk rond inning subsidies (bevoorschotting, enzovoort) sport, cultuur en media.

Stapeling met Europese subsidies zijn mogelijk te maken;

• uitstel van festivals/verhuur festivalterreinen, waarschijnlijk tot na augustus.

leden van het kabinet, de voorzitters van het Interprovinciaal Overleg en de Unie van Waterschappen een overleg gehad over de financiële impact van de coronacrisis voor decentrale

overheden.

In de ledenbrief van het VNG schetsen zij welke extra kosten gemeenten maken en ook waar er sprake is van

inkomstderving.

Er worden verschillende maatregelen getroffen om gemeenten te ondersteunen. Zo kunnen gemeenten uitstel krijgen voor de jaarrekening 2019 en voor de begroting 2021. Dat staat in de ‘Tijdelijke wet digitale beraadslaging en besluitvorming’.

Ook is er coulance van het Rijk ten aanzien van de inning van subsidies (bevoorschotting, enzovoort) voor sport, cultuur en media. Een stapeling met Europese subsidies is mogelijk te maken.

(10)

1.4 #zorgvoorelkaar

COVID-19 (het coronavirus) zet onze samenleving, en vooral onze gezondheidszorg, onder grote druk. Ook in Gelderland.

Ondertussen zien we ook dat er mooie initiatieven ontstaan en dat veel mensen hun steentje bijdragen in deze periode.

Op Sprekend Gelderland verzamelen we initiatieven die in het teken staan van het voor elkaar zorgen. We zien toch veel behoefte aan sociaal contact en nu dat niet gaat via de normale weg, helpen mensen op een andere manier.

Briefdragers Moslimjongeren Culemborg

De Afhaalbieb

Briefdragers Moslimjongeren Culemborg Afhaalbieb

“We hebben afgelopen weken

het platform Briefdragers opgericht waarbij we kunst, educatie en

zorginstellingen in verbinding met elkaar brengen. Aan dit platform hebben een 20-tal professionals meegewerkt. Van ontwerpers, dichters, journalisten tot animator en webbouwer. De website biedt een 8-stappenplan voor kinderen die zelfstandig aan de slag kunnen met een verhaal/brief/boodschap en dit vervolgens kunnen sturen naar bekende maar ook onbekende

mensen die geïsoleerd zijn.

Die zijn er nu extra veel maar zullen er ook na de coronatijd zeer zeker zijn.”

“De Moslimjongeren Culemborg staan klaar voor de ouderen en weduwen in onze stad Culemborg.

Heeft u hulp nodig bij het doen van uw boodschappen en komt u er even niet uit omdat u bijvoorbeeld

niemand om u heen heeft?

Wij helpen u graag vrijwillig verder.

Niet alleen vanuit ons geloof worden wij gemotiveerd om onze medemens te helpen, maar wij zijn van mening dat het een individuele verplichting is ongeacht religie.

Wij staan in moeilijke tijden zoals deze graag klaar voor u.”

Sinds we (bijna) allemaal zo veel mogelijk thuis zitten en onze sociale contacten hebben beperkt, is de roep om het lenen van boeken alleen maar groter geworden. Om onze klanten zo veel mogelijk tegemoet te komen is er nu: De Afhaalbieb!

Speciaal voor de Afhaalbieb stellen medewerkers van de bibliotheek verrassingspakketten samen.

In elk pakket zitten 6 boeken, binnen een bepaald genre.

(11)

2. Gelderland wordt duurzaam

Gelderland staat voor een CO2-reductie van 55% in 2030.

Daarvoor zijn innovatie, energiebesparing, hernieuwbare energie en energie-infrastructuur nodig. In dit hoofdstuk schetsen we enkele effecten van de COVID-19-crisis op onze duurzaamheidsambities.

(12)

Bron: Carbon Brief Jaarlijkse verandering in wereldwijde uitstoot, miljoenen tonnen CO2

illustratief bereik

1944-45

1991-92

1980-81

1918-19

2008-09

-2.500 -2.000 -1.500 -1.000 -500 0

Financiële crisis Spaanse griep Energiecrisis Recessie

Tweede Wereldoorlog 2%

4% daling 6% daling uitstoot in 2020

2.1 Grootste daling CO2-uitstoot ooit?

Uit onderzoek van het Britse Carbon Brief blijkt dat de wereldwijde CO2-uitstoot naar verwachting met 4% daalt door het coronavirus. Dit zou de grootste jaarlijkse daling van CO2-uitstoot ooit zijn.

Coronavirus leidt mogelijk tot grootste daling in CO2-uitstoot ooit

Verwachtingen voorafgaand aan de crisis voorspelden een stijging van 1% in 2020

(13)

Een aantal bevindingen uit het rapport van Carbon Brief:

• Een daling van 4% is ongekend groot. Er is geen crisis geweest die onze CO2-uitstoot zo omlaag bracht als de COVID-19-crisis.

• De daling komt door een hoop verschillende factoren

zoals minder wegverkeer, minder transport van goederen, minder luchtvaart en minder industriële productie.

• Tegelijkertijd wordt opgeroepen om de resultaten in perspectief te plaatsen. Om alle doelstellingen van

het Parijsakkoord te halen, zou de wereldwijde CO2-uitstoot elk jaar van dit decennium met 6% moeten dalen.

• Uit deze cijfers blijkt dat zelfs het stilleggen van een groot deel van de menselijke activiteiten nog niet genoeg is om opwarming van de aarde in voldoende mate te voorkomen.

• Uit eerder onderzoek van Carbon Brief bleek dat China 25% minder uitstoot had in de eerste weken na de corona- uitbraak. Maar inmiddels zit China alweer bijna op het oude niveau CO2-uitstoot.

• • Carbon Brief verwacht dat de trend rondom de afname van kolenenergie en de toename van groene energie zich ook tijdens en na de crisis door zal zetten.

Afname luchtvaart

De enorme afname van het aantal vluchten is zonder twijfel onderdeel van de afname van CO2-uitstoot.

In het onderstaande overzicht is te zien wat het aantal geplande vluchten was in de afgelopen maand (blauw) en hoeveel vluchten er daadwerkelijk zijn uitgevoerd (groen).

In dit overzicht gaat het enkel om de vertrekkende vluchten van de vliegvelden Dusseldorf, Eindhoven, Groningen, Rotterdam, Schiphol en Weeze. Het aantal vluchten is vanaf half maart drastisch gedaald van ongeveer

900 geplande vluchten naar minder dan 50 uitgevoerde vluchten op 14 april 2020.

Vertrekkende vluchten vanaf omliggende vliegvelden

Bron: Flightradar24, berekening provincie Gelderland 1000

900 800 700 600 500 400 300 200 100

16-03-2020 22-03-2020 28-03-2020 03-04-202017-03-2020 23-03-2020 29-03-2020 04-04-202018-03-2020 24-03-2020 30-03-2020 05-04-202019-03-2020 25-03-2020 31-03-2020 06-04-2020 09-04-202020-03-2020 26-03-2020 01-04-2020 07-04-2020 10-04-202021-03-2020 27-03-2020 02-04-2020 08-04-2020 11-04-2020 12-04-2020 13-04-2020 14-04-2020

0

geplande vluchten uitgevoerde vluchten

(14)

Er komen steeds meer geluiden dat deze crisis aangewend moet worden om de wereld te verduurzamen. Zo bepleiten 170 wetenschappers in een manifest dat we nu de kans moeten grijpen om groener uit de crisis te komen. Een crisis kan ook een keerpunt zijn. Maandenlang gedwongen anders leven kan misschien wel blijvende gedrags- en mentaliteitsverandering tot stand brengen.

“Als de crisis afneemt, hebben we misschien de kans om onszelf de vraag te stellen of we weer ‘terug naar normaal’

willen. Of dat we gedurende deze periode iets hebben gezien dat we mee willen nemen naar de toekomst. We kunnen onszelf afvragen, nadat zoveel mensen hun baan hebben

verloren, of al deze banen broodnodig waren en of onze arbeid en creativiteit op andere plekken veel beter van pas komt.

We kunnen onszelf afvragen of we echt zoveel moeten vliegen, zoveel Disneyworld vakanties en zoveel beurzen nodig hebben.

Welke onderdelen van de economie willen we herstellen en welke onderdelen zouden we los kunnen laten?”

Tegelijkertijd verschijnen er ook tegenberichten die gaan over ‘geestelijk hamsteren’. “Dit virus is een unieke kans op verduurzaming!” “Nee dit virus laat juist zien dat grenzen dicht moeten!” Veel mensen projecteren op het virus wat ze eigenlijk allang vonden. Mensen zijn op zoek naar een

bevestiging van hun wereldbeeld.

(15)

3. Gelderland blijft rijk

aan natuur, landschap en cultuurhistorie

Onze natuur en cultuurhistorie trekken erg veel toeristen.

Dit is belangrijk voor de Gelderse economie en onze mooie streken. Ook boeren en tuinders zijn een onmisbare

economische pijler in ons land. In dit hoofdstuk komen onder andere de onderwerpen recreatie, toerisme, cultuur, erfgoed, natuur, landschap en landbouw aan de orde.

(16)

3.1 Recreatie en toerisme

Recente ontwikkelingen in

de vrijetijdseconomie (VTE) sector

Op landelijk niveau is er vorige week een overleg geweest tussen Minister Wiebes en Staatssecretaris Keijzer met vertegenwoordigers van de Vrijetijdssector. Bij het gesprek op 7 april om 16.00 in Den Haag waren aanwezig:

vertegenwoordigers van Hiswa-Recron, Horeca,

Gastvrij Nederland, NBTC, De club van 11(dagattracties), MBK Nederland en gedeputeerde Zeeland en Drenthe (IPO).

Belangrijkste uitkomsten:

• De minister roept eenieder op om na te denken over de 1,5-meter-economie. Elke sector moet daarbij haar steentje bijdragen. Grote parken moeten Nederland helpen te overtuigen dat dat kan. Mogelijk kan het seizoen verlengd worden.

• NBTC doet sentimentonderzoek onder de gasten met betrekking tot boekingsgedrag.

• Garantie(fonds): dat doet de Rijksoverheid al via een BMKD-regeling. Er komt geen aanvullend garantiefonds voor de toeristische sector. Minister Wiebes heeft wel toegezegd de Brusselse besluitvorming hierover in de gaten te houden.

• Op 3 april hebben de de provincies bij het Rijk

aangedrongen om de ondernemers uit de toerismesector ook toegang tot de Beleidsregel Tegemoetkoming

Ondernemers Getroffen sectoren COVID-19 te geven.

Op 7 april is hier gehoor aan gegeven en heeft er een

verruiming van de SBI-codes voor de TOGS plaatsgevonden.

• De NBTC werkt samen met partners aan de aanpak voor een landelijk marktetingoffensief, zodat, wanneer weer

het duurzame herstel van de bezoekerseconomie.

Momenteel wordt het zogenaamde Offensief Duurzaam Herstel Bestemming NL ingericht. Er wordt ook

vertegenwoordiging van de provincies gevraagd.

• Samen met de Gelderse sector is er een taskforce

Toerisme en Recreatie ingericht die wordt voorgezeten door gedeputeerde Peter van ’t Hoog. In de werkgroep van de taskforce zitten Herre Dijkema namens de RBT’s, Ivo Gelsing namens Hiswa-Recron en Gastvrij Gelderland, Jan Willem van der Straaten van KHN, Marc Wingens namens Erfgoed Gelderland. Doel is informeren en analyseren wat de sector nodig zal hebben op

de middellange termijn.

De impact van crisissituaties op de toeristische sector

Aan de hand van belangrijke crisissituaties uit het verleden is geanalyseerd wat de impact is van een crisissituatie op de toeristische sector. Een aantal patronen:

1. “De eerdere crisissituaties laten zien dat het internationale toerisme weer sterk herstelde na de crisisperiode.

Het is daarom te verwachten dat er ook na de huidige coronacrisis herstel zal optreden.

2. De gevolgen voor het reisgedrag van de SARS-epidemie kunnen worden vergeleken met de coronacrisis. Toch is er een grote kans dat de herstelperiode na corona langer zal duren dan bij SARS, onder andere door de grotere afhankelijkheid van China en de wereldwijde (semi) lockdowns.

3. Het soort crisis heeft invloed op de hersteltijd.

De herstelperiode voor de toeristische sector na epidemieën en andere ziekte-uitbraken duurde gemiddeld 19,4,

(17)

Monitor impact coronacrisis op toerisme

Op basis van een aantal indicatoren houdt het NBTC in de gaten wat het effect van de coronacrisis is op het gedrag van bezoekers.

De bezettingsgraad van hotels in Nederland is sinds eind februari fors gedaald.

Bezoeken

Gemiddelde bezettingsgraad hotels Nederland en Amsterdam (in %)

Ook eind maart/begin april blijft de bezettingsgraad dalen.

De bezettingsgraden van de hotels in Nederland en

Amsterdam zijn in de afgelopen week sterk gekelderd naar respectievelijk 7,8% en 6,7%.

Daarnaast zien we dat er bij de Nederlandse campings

nauwelijks nieuwe reserveringen binnenkomen en 74% van de boekingen is geannuleerd vanwege de coronacrisis.

Dat blijkt uit onderzoek van campingplatform JetCamp onder 2.500 campings en vakantieparken in Nederland.

Ruim 70% van hen is momenteel gesloten.

Het aantal mensen dat zoekt op de vakantiebestemming Nederland via een van de OTA-partners van het NBTC is de afgelopen periode ook fors gedaald.

Bron: STR Global 90

80 70 60 50 40 30 20 10

19-25 jan

82,5 77

7,86,7

26 jan- 1 feb 2-8

feb 9-15

feb 16-22

feb 23-29

feb 1-7

mrt 8-14

mrt 15-21

mrt 22-28

mrt 29 mrt- 4 april 0

Nederland 2020 Amsterdam 2020 Nederland 2019 Amsterdam 2019

Bron: Key OTA Partner of NBTC

Zoeken

% ontwikkeling informatie zoekers over Nederland (YoY per dag)

1 mrt 17 mrt9 mrt 25 mrt5 mrt 21 mrt13 mrt 29 mrt 2 april3 mrt 19 mrt11 mrt 27 mrt7 mrt 23 mrt15 mrt 31 mrt 4 april

-10 0

-20 -30 -40 -50 -60 -70 -80 -90 -100

(18)

Het aantal Nederlanders dat vakantieplannen heeft voor de zomer is de afgelopen periode ook flink gedaald.

Tegelijkertijd zien we dat Duitsers en Britten nog voorzichtiger lijken te zijn met hun vakantieplannen.

Ook het aantal Nederlanders dat zich zorgen maakt om het coronavirus is volgens een studie van DVJ Insight in de afgelopen weken sterk gegroeid. Bijna zes op de tien Nederlanders heeft hun vakantieplannen voor de zomer voorlopig uitgesteld. Bijna de helft twijfelt of zij dit jaar op vakantie gaan gezien de maatregelen in sommige landen.

Het boeken van een vakantie heb ik voorlopig op de lange baan geschoven.

57%

46%

78%

32% 39%

52% 46%

56%

68%

Als ik dit jaar op vakantie ga zal dit waarschijnlijk binnen eigen land zijn.

Ik twijfel of ik dit jaar op vakantie ga gezien de maatregelen die sommige landen nemen.

80%

60%

40%

20%

0%

Bron: DJV Insight Nederland

Duitsland

Verenigde Koninkrijk

Vakantieplannen voor de zomer

(19)

3.2 Cultuur en erfgoed

Een korte blik op media-items van de afgelopen week:

- “Ramp voltrekt zich in culturele wereld: verlies van 969 miljoen euro aan omzet”.

- “Festivalsector vraagt om duidelijkheid”. “Mojo Concerts roept kabinet op: Blaas het festivalseizoen af”.

- “Theaters roepen hun bezoekers op geen geld terug te vragen voor voorstellingen die door de corona-uitbraak zijn afgelast.

Zo hoopt de culturele sector de financiële klap gedeeltelijk op te vangen”.

- “Volgens minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) is het voorjaarsseizoen voor de culturele sector verloren. De omzetderving kan ze

bovendien niet oplossen”.

- Cultuursector dringt bij minister aan op overbruggingsfonds.

- Sector Monumentenzorg ook op de lijst noodmaatregelen Corona gezet.

- Noodkreet: coronacrisis raakt ook cultureel erfgoed in Arnhem en regio.

- “ De drie musea die de gemeente Berg en Dal rijk is, zitten met de handen in het haar. Ze zijn als gevolg van de coronacrisis nog altijd gesloten en missen daardoor enorm veel inkomsten. Alles bij elkaar gaat dat in de tonnen lopen.’

De Gelderlander.

- Een vijfde van de Nederlandse musea komt volgende maand al in de financiële problemen als er geen verdere steunmaatregelen komen voor de sector (9 april 2020).

Dat stelt de Museumvereniging, die een enquête onder haar 400 leden heeft gehouden. 1 op de 4 musea zou voor het einde van het jaar zelfs failliet kunnen gaan.

Als uitgegaan wordt van een sluiting tot 1 juni, zouden musea in Nederland € 115 miljoen aan publieksinkomsten mislopen, terwijl sinds 2016 de helft van alle musea al rode cijfers schrijft. De minister heeft toegezegd met extra

maatregelen te komen om te voorkomen dat musea omvallen.

- “Het kabinet stelt 300 miljoen euro extra beschikbaar voor de culturele sector. Met deze steun worden culturele instellingen die van vitaal belang zijn voor de sector,

door de financieel zware eerste maanden van de coronacrisis heen geholpen. Ook kan door deze aanvullende

ondersteuning de werkgelegenheid in deze sector zoveel mogelijk worden behouden.”

Cultuuraanbod in coronatijd

Veel gesloten culturele instellingen gaan momenteel

creatief om met de mogelijkheden hun publiek te bereiken.

Onder andere Cultuurmarketing en LKCA zetten dit voor jou op een rijtje. Hier een aantal voorbeelden uit Nijmegen.

Go Short Online

thuis bekijken

meegenieten of aan meedoen

Filmfestival Go Short stelt korte

films beschikbaar Bekijk registraties van oude

voorstellingen van Kwatta De Lindenberg presenteert Thuisberzorgd

Sinds 15 april is Go Short Online 4 weken lang beschikbaar om een groot deel van de originele programmering van

het festival als VOD te bekijken.

Corona betekent voor iedereen een enorme aanpassing en het betekent helaas ook dat een theaterbezoekje voorlopig niet meer kan.

De rijke geschiedenis van Kwatta is

de afgelopen 18 jaar regelmatig vastgelegd en kun je nu thuis bekijken!

Met filmpjes die docenten zelf thuis

opnemen geeft de Lindenberg de komende tijd elke dag een kort lesje in muziek, dans, theater, beeldende kunst of schrijven of een ander kijkje achter de schermen bij

de Lindenberg. Daar kan iedereen thuis van meegenieten of aan meedoen.

(20)

3.3 Agrarische sector

De agrarische sector wordt hard geraakt door

de COVID-19-uitbraak. Er is sprake van een acute vraaguitval en een haperende logistiek. De Rabobank heeft berekend dat de sierteeltsector het hardst getroffen wordt van alle sectoren.

De omzetdaling in dit kwartaal (april-juni) wordt op 70%

ingeschat. Ook andere ondernemingen in de landen tuinbouw moeten vrezen voor een flinke klap.

De NOW-regeling biedt vrijwel geen soelaas voor veel

agrarisch ondernemers die grotendeels afhankelijk zijn van seizoenswerk, zoals bomen-, bollen- en plantentelers.

Dat meldt LTO Nederland. De regeling is namelijk opgezet op basis van een jaaromzet die in 4 kwartalen verdeeld wordt.

Dat hebben ondernemers die in een bepaalde periode van

het jaar hun geld verdienen niet. LTO werkt aan een oplossing.

Het kabinet heeft recentelijk besloten om € 650 miljoen uit te trekken om de landbouw in de coronacrisis te helpen.

De steun is vooral voor de sierteelt, de frietaardappelenteelt en delen van de voedingstuinbouw. Deze deelsectoren lijden het meest onder de sluiting van de horeca en de afgenomen export.

Daarnaast zien we veel initiatieven ontstaan die de boeren en tuinders steunen in de promotie en afzet van hun verse voorraad.

www.aspergesvandeteler.nl

KoopOnzeOogst

Aspergevandeteler KoopOnzeOogst Aardappelmaand en benefrietdag

Aangezien de korte periode dat asperges kunnen worden geoogst samenvalt met de genomen maatregelen tegen

het coronavirus, is een initiatief gestart met de steun van onder meer ZLTO, die aspergetelers koppelt aan horecaondernemers:

www.aspergesvandeteler.nl

Land- en tuinbouworganisaties ZLTO, LTO Noord en LLTB zijn een campagne gestart, KoopOnzeOogst, om boeren en tuinders te steunen met de promotie en afzet van hun verse voorraad. Vraag en aanbod worden zo bij elkaar gebracht en lokale initiatieven, zoals Support YourLocals, EtenOver, Boerschappen en De Streekboer, worden extra gepromoot.

April is omgedoopt tot ‘aardappelmaand’.

Iedere woensdag in april is het ‘Benefrietdag’.

De brancheorganisatie roept iedereen op om zelf ook in actie te komen en iemand te verrassen met een frietje en daarbij zoveel mogelijk mooie berichten te delen op sociale media met #Benefrietjes.

Het crisisteam van LTO Nederland deelt met regelmaat een update van haar activiteiten via de website. Daarnaast houdt het LTO een corona dashboard bij met de meest actuele

onderwerpen waar LTO Nederland aan werkt.

(21)

4. Gelderland werkt aan een gezonde, veilige, schone en welvarende samenleving

We werken mee aan een samenleving waarin we ‘omzien naar elkaar’;

Nieuw Noaberschap. Juist in deze tijd is dat ontzettend belangrijk.

In dit hoofdstuk komen onderwerpen als leefbaarheid, sociale cohesie, sport en wonen aan de orde.

(22)

Actueel ziektebeeld

Bekijk hier het interactieve dashboard van provincie Gelderland met daarin het huidige ziektebeeld in Gelderland en de TOGS-regeling.

4.1 Bouw en wonen

Stand van zaken in de bouw

• De bouw werkt in principe door. Er is een coronaprotocol voor de bouw met maatregelen over afstand houden op de bouwplaats, niet samen rijden en dergelijke. De sector is blij dat ze door mogen gaan, maar het leidt wel tot

vertragingen omdat je met minder mensen op een bouwplaats kunt werken.

• De renovatie- en onderhoudssector krijgt het zwaarder.

Dit gaat over bestaande woningen en particulieren en corporaties stellen het werk nu liever uit. Ze vinden het risico te groot als er vreemde mensen over de vloer komen.

Het is nog onduidelijk hoe dit zich ontwikkelt.

• In de bouwwereld is de discussie gaande of er een volgende bouwcrisis aankomt. Op dit moment kan doorgebouwd worden, maar opdrachtgevers en beleggers worden wat voorzichtiger. Er wordt overlegd met overheden welke garanties zij kunnen bieden om de bouwstroom op gang te houden. Sommige partijen (zoals het economisch Instituut voor de BOUW) vragen om een groot bouwfonds, andere denken meer aan garantstellingen.

• Er zijn veel arbeidsmigranten uit de bouw naar huis gegaan.

Doordat het werk toch minder wordt, lijkt dit geen obstakel te vormen voor het doorbouwen. Er zijn juist bedrijven met teveel personeel die daarom de zzp’ers en flexwerkers laten

• Een zorg bij de bouw zijn de procedures. Veel gemeenten nemen snel maatregelen om procedures digitaal te kunnen doen. Daarvoor veel lof en het werkt daardoor soms zelfs sneller dan de reallife procedures. Maar nog niet alle gemeenten doen dit. Daarnaast is ook de Raad van State niet gedigitaliseerd en stokken procedures daar.

• Het EIB concludeert in de notitie ‘Vooruitzichten voor de bouw na de coronacrisis’ dat de crisis in de bouw zich naar verwachting zal uitstrekken over een periode van 2 jaar.

De bouwproductie zal in deze periode in totaal met ruim 15%

dalen, waarbij 40.000 voltijdbanen verloren gaan. Vanaf 2022 zullen er weer groeicijfers gerealiseerd worden.

Wat betekent de COVID-19-crisis voor de huizenmarkt?

• Landelijk worden maatregelen genomen en afspraken gemaakt om huisuitzettingen en gedwongen verkoop zoveel mogelijk te voorkomen. Veel banken en corporaties geven enkele maanden uitstel van betaling. Ook wordt de mogelijkheid geboden om tijdelijke huurcontracten te verlengen bovenop de wettelijke termijn van 2 jaar.

Dit is onvoldoende voor een aantal partijen.

• Er zullen op korte termijn waarschijnlijk minder mensen in aanmerking komen voor een koopwoning. Veel zzp’ers en flexwerkers zullen lastiger kunnen voldoen aan de financiële eisen voor een hypotheek. Lees hier meer.

• Dit kan betekenen dat de vraag naar huurwoningen groter wordt, omdat deze mensen wel ergens willen wonen.

• De verkoop van woningen is nog niet gedaald, evenmin als de prijs. Maar voor goed zicht hierop moet de periode langer zijn; de verkopen die nu worden geregistreerd (passering van de akte) zijn vaak de verkopen van voor de lockdown.

(23)

Aantal verkochte bestaande koopwoningen (x 1.000)

Bron: CBS, voorspelling door RaboResearch

2000 2003 2006 2009 2012 2015 2018 2021

250 300

200

150 100

50 0

eerste kwartaal 2019 eerste kwartaal 2020 eerste kwartaal 2021derde kwartaal 2019 derde kwartaal 2020 derde kwartaal 2021tweede kwartaal 2019 tweede kwartaal 2020 tweede kwartaal 2021

vierde kwartaal 2019 vierde kwartaal 2020 vierde kwartaal 2021

138 140

136 134 132 130 128 126 124 122 120

Bron: Kadaster, voorspelling door RaboResearch

Huizenprijzen (2015=100)

Gemiddelde prijs 2019 Gemiddelde prijs 2020 Gemiddelde prijs 2021

Verwacht wordt dat het aantal verkopen dit jaar terugvalt tot zo’n 175.000 huizen, 20% minder dan in 2019. Een aanname daarbij is dat vanaf 1 juni de maatregelen van de overheid weer worden versoepeld.

Vanaf de tweede helft van dit jaar zullen de huizenprijzen naar verwachting ook enkele kwartalen achtereen dalen.

Omdat ze in de eerste helft van het jaar nog wel stijgen, zullen huizen gemiddeld in heel 2020 nog 3,9% duurder zijn dan in 2019.

(24)

4.2 Sport

Op dit moment zijn er nog veel onderzoeken gaande over de impact van de COVID-19-crisis op de sportsector.

Resultaten worden de komende weken en maanden verwacht.

Ondertussen zien we verschillende ontwikkelingen en initiatieven in de sportsector:

De Oranjespelers (Nederlands elftal, de OranjeLeeuwinnen en Jong Oranje), hoofdsponsor ING en de KNVB hebben gezamenlijk een financieel steunpakket voor voetbalclubs gepresenteerd. Zij willen hiermee clubs die in financiële problemen verkeren ondersteunen.

Door de verplaatsing van de Olympische Spelen naar de zomer van 2021 moet er een andere datum worden gevonden voor het WK BMX op Papendal.

Een ontwikkeling die we zien is de groei van e-sports.

Gamedistributieplatform Steam brak de afgelopen weken diverse records in gebruikersaantallen. Ook hebben diverse topsporters/sporten de stap gezet naar e-sports. In Spanje organiseerde LaLiga een competitie, waarbij iedere club 1

speler afvaardigde om deel te nemen aan een FIFA 20-toernooi.

Ook de formule 1 heeft een ‘virtuele Grand Prix series’

aangekondigd. En wielrenners gaan in april virtueel met elkaar de strijd aan in een nieuwe vijfdaagse e-sportskoers.

E-sports en gaming zijn daarbij mooie middelen om met fans in contact te blijven.

Ook voor Fonds Gehandicaptensport heeft de coronacrisis invloed op binnenkomende geldstromen. In plaats van een collecte langs de deuren houdt het fonds nu een digitale collecte voor sporters met een beperking. Met de actie

Voor topsport Gelderland zijn de gevolgen van

de coronamaatregelen ook voelbaar. Diverse bijeenkomsten en afspraken zijn afgezegd. Ook is er minder persoonlijk contact met sporters, trainers, ouders en experts mogelijk.

Er wordt nu gekeken hoe zaken op afstand vormgegeven kunnen worden, zoals thuisoefeningen en -trainingen en webinars. Op de langere termijn is de impact hiervan nog moeilijk te overzien.

De Gelderse Sport Federatie (GSF) ontvangt provinciale

subsidie voor het ondersteunen en verstevigen van sportclubs en sportparken. De GSF zet de volgende activiteiten in met betrekking tot COVID-19:

• Podcasts en webinars: de GSF zet podcasts op.

De eerste gaat over de impact van het coronavirus op het verenigingsleven.

• Inspiratie, challenges enzovoort: in het veld zijn er op dit moment al mooie voorbeelden van hoe verenigingen en buurtsportcoaches leden letterlijk in beweging krijgen (ook jeugd). Deze voorbeelden deelt de GSF op zijn

platforms en sociale media.

• Formeren van een ‘Verenigingsondersteuningsplatform Gelderland’. Verenigingsondersteuners hebben op

dit moment veel contact met hun verenigingen en

ondersteunen de verenigingen telefonisch of via andere middelen. De GSF vraagt aan de verenigingsondersteuners op welke thema’s de verenigingen (naast de meest

dringende financiële en juridische thema’s) vraagstukken hebben en verwachten als zij weer gaan draaien. Zo kan de GSF zijn latere ondersteuningsaanbod hier zo goed mogelijk rop aanpassen.

(25)

4.3 Nordrhein-Westfalen

In de vorige editie van de Gelderse impactmonitor zagen we dat het aantal verplaatsingen naar bijvoorbeeld

de supermarkt of naar het park in Nordrhein-Westfalen lager lag dan in Gelderland. Dit geeft al aan dat de situatie bij onze oosterburen verschilt van de situatie in Gelderland.

Maatregelen in Duitsland

De maatregelen die in Nordrhein-Westfalen en in de rest van Duitsland zijn genomen, zijn grotendeels vergelijkbaar met de maatregelen die in Nederland zijn genomen. Wel zijn bijna alle winkels gesloten. En als het gaat om reizen naar

Duitsland, dan zijn de regels inmiddels aanmerkelijk strenger dan in Nederland. Toen 3 weken terug de Nederlandse koers wat minder streng leek te zijn ten opzichte van de Duitse, werd en gesproken over een afsluiting van de grens.

Na afstemming tussen Nordrhein-Westfalen, Niedersachsen, Nederland en België is besloten om de afsluiting van de grens door de Duitse Bond (‘Berlijn’) voorlopig te voorkomen.

Afgelopen week is aan Duitse kant echter een strenge in- en terugreisverordening van kracht geworden. Zonder gegronde reden mag je, als je niet in Duitsland woont, Duitsland niet meer in. Woon je wel in Duitsland dan moet je - als je meer dan 72 uur in het buitenland was – 2 weken (thuis) in

quarantaine en moet je je ook melden bij de afdeling volksgezondheid van je Kreis of gemeente. Er zijn

uitzonderingen voor pendelaars, voor het goederen- en personenvervoer, voor mensen in de gezondheidszorg of bij de overheid of bij dringende redenen als verzorging van kinderen en familie, begrafenissen en huwelijken, medische redenen en dergelijke.

Duitsland heeft ongeveer 28.000 IC-bedden in

ziekenhuizen beschikbaar, waarvan ongeveer 4.800 in Nordrhein-Westfalen. De beschikbare capaciteit wordt ook gebruikt om patiënten uit andere landen (Italië, Spanje, Nederland) op te nemen. Inmiddels liggen ongeveer 55 Nederlanders op Duitse bedden.

Onduidelijkheid over Nederlands beleid heeft impact op toerisme

Er was in Nordrhein-Westfalen - tot op het hoogste niveau - ook duidelijk irritatie over het onduidelijke beleid van

Nederland over inreizen. Aan de ene kant was er de heldere politieke oproep om af te zien van reizen naar Nederland rond de paasdagen, maar er was geen landelijk opgelegde sluiting van de campings en de grens ging ook niet dicht voor

toeristen. Dat bracht veel Duitsers in de positie dat ze zelf konden afzien van de reis - en daarmee hun geld kwijt waren – of toch naar Nederland te gaan, wat aan de grens dan weer voor de nodige frustratie bij de ingezette marechaussee leidde.

Hoe dan ook, het heeft de naam van de toeristische sector in Nederland aan Duitse kant geen goed gedaan. In mei en juni krijgen we als Nederland diverse gelegenheden om voor Duitse gasten een wel eenduidig en begrijpelijk beleid te voeren. Lukt dat dan weer niet, dan herhalen de paastaferelen aan de grens zich rond 1 mei, met Hemelvaart, met Pinksteren en in het lange weekend volgend op de katholieke Sacramentsdag

(dit jaar op 11 juni). Een korte vakantie van minder dan 72 uur blijft immers ook onder de huidige Duitse regels nog altijd mogelijk.

(26)

Terug naar ‘normaal’ en hoe verder?

De discussie over terugkeer naar normaliteit is ook gestart.

Verschillende deelstaten hebben daarover – zoals dat gaat - verschillende opvattingen. Concreet is er de vraag actueel naar opening van de scholen. Nordrhein-Westfalen neigt meer naar weer openen en bijvoorbeeld Bayern is nog wat voorzichtiger. En begin je dan met de examenklassen of met de basisscholen? Binnenkort het antwoord.

Voor meer informatie:

Meer info.

Op donderdag 16 april 2020 werden we in diverse kranten verrast met een gezamenlijke brief van de Franse en de Duitse ambassadeur in Nederland. De brief was een positief geformuleerde oproep aan Nederland om, ook in deze moeilijke tijden, te blijven geloven in de kracht van de Europese samenwerking. De brief is een pleidooi voor vasthouden aan democratie en rechtstaat, solidariteit en op de toekomstgerichte samenwerking.

(27)

5. De Gelderse economie is

robuust, toekomstbestendig en verbonden

Een sterke Gelderse economie is cruciaal voor de werkgelegenheid en leefbaarheid van nu en voor de toekomst in Gelderland.

Het COVID-19-virus heeft een grote impact op

de Gelderse economie. In dit hoofdstuk brengen we de economische impact van de crisis op

Gelderland op verschillende onderdelen in kaart, waarbij ook aandacht is voor mobiliteit.

(28)

5.1 Economische impact

Ruim een maand geleden werd de intelligente lockdown in Nederland ingevoerd. Intussen is de impact op de economie duidelijk voelbaar. Een korte update:

• Het aantal faillissementen is gestegen in de eerste week van april, vooral in de horeca.

• Het aantal reizigers in het ov is met bijna 90% gedaald.

• BOVAG registreerde in maart 23% minder autoverkopen dan dezelfde periode in 2019.

• We zagen dat er al snel 65.000 NOW-aanvragen waren ingediend.

• “Ondernemers melden zich massaal voor de tijdelijke overbruggingsregeling van de overheid. Dat doen ze in de Vallei bij de gemeenten Ede en Veenendaal. “Inmiddels hebben al meer dan 1000 mensen zich gemeld met vragen’’, zegt de woordvoerder van Veenendaal.” De Gelderlander.

• Aardappelproducent Aviko uit Steenderen komt in nood doordat ze geen aanspraak maakt op de tijdelijke

loonkostensubsidie van minister Koolmees. Het bedrijf vreest dat ze mensen moet ontslaan. Bij Aviko werken in Nederland 1.100 mensen, waarvan 500 in Steenderen.

• Gemeenten zien het aantal aanvragen voor een

bijstandsuitkering sinds de coronacrisis sterk stijgen, vooral onder jonge flexwerkers.

Tegelijkertijd zien we ook positieve signalen en sectoren die een betere omzet draaien, zoals bouwmarkten en supermarkten. Fietsenfabrikant Gazelle in Dieren

hervat productie. #Kraakdecrisis activeert ondernemend Nederland om sterker dan ooit uit de crisis te komen.

De Rabobank heeft prognoses gemaakt van de effecten van de coronacrisis op regionale economieën. In deze prognoses gaan zij ervan uit dat de huidige maatregelen tot 1 juni gelden en daarna een langzame versoepeling van de maatregelen wordt ingevoerd.

Rabobank prognoses in een notedop

(bron: RaboResearch – Economisch Onderzoek)

• De Nederlandse economie krimpt dit jaar met 5%.

• De coronacrisis raakt veel sectoren bijzonder hard, zoals de horeca, de landbouw, de industrie en delen van de zakelijke dienstverlening.

• De economische effecten van de coronacrisis verschillen sterk tussen regio’s. Dit komt doordat regio’s verschillen in economische structuur en de invloed van de

coronacrisis anders uitwerkt voor verschillende sectoren.

• De werkloosheid loopt de komende maanden hard op.

• Het steunpakket van de overheid legt de basis voor herstel straks, maar kan een diepe recessie niet voorkomen.

• Het economische herstel kan in de tweede helft van het jaar inzetten, maar vraagt tijd.

(29)

5 0 -5 -10 -15 -20

%

Horeca Industrie Landbouw, bosbouw en

visserij

Verhuur ov. zak. en diensten

Vervoer opslagen

Handel Bouw-

nijverheid Specialis- tische zak.

diensten

Informatie commu- en

nicatie

Onderwijs Gezond- heids- welzijns- en

zorg

Prognose januari Corona-effect Prognose april

Bron: RaboResearch

Onderstaande figuur geeft de ontwikkeling van de productie per sector aan voor 2020 voor Nederland.

Sectorprognoses

Bron: CBS,

berekening RaboResearch Noot: de weergegeven percentages zij de jaar-op- jaarverschillen in toegevoegde waarde. Toegevoegde waarde bestaat uit de omzet minus de inkopen en representeert dus de additionele waarde die voortvloeit uit de productie van een bedrijf. Omdat toegevoegde waarde niet alleen wordt bepaald door de omzet kunnen deze prognoses verschillen van omzetverwachtingen.

% toegevoegde waarde j-o-j 2019 2020p 2021p

Landbouw, bosbouw en visserij 0,8 -10 10

Industrie 0,8 -11 4

Bouwnijverheid 4,8 -6 -3

Handel 3,0 -7 8

Verdoer en opslag 0,8 -9 4

Horeca 1,5 -18 22

Informatie en communicatie 3,5 -2 3

Specialistische zakelijke dienstverlening 3,7 -6 4

Overige zakelijke dienstverlening 1,6 -10 1

Onderwijs -0,3 1 3

Gezondheids- en welzijnszorg 2,6 3 2

(30)

Bron: RaboResearch

10 5 0 -5 -10 -15

% verandering in toegevoegde waarde t.o.v. 2019 K4

2020 K1 2020 K2 2020 K3 2020 K4

Informatie en communicatie Bouw

Onderwijs Zakelijke dienstverlening

Overige sectoren Gezondheidszorg

Hersteltempo verschilt per sector

Veel sectoren maken een diepe val in het tweede kwartaal, maar het hersteltempo verschilt per sector.

(31)

De Rabobank heeft de maatregelen van de coronacrisis op regionale economieën in kaart gebracht. De regio Arnhem- Nijmegen is het minst gevoelig door de hoge specialisatie in de zorgsector. Zuidwest-Gelderland is juist extra gevoelig door de grote handelssector in deze regio.

Meest gevoelig

Minst gevoelig

Economische gevoeligheid voor de coronamaatregelen

Bron: RaboResearch

(32)

5.2 Mobiliteit

Coronacrisis rem op wegverkeer

De coronacrisis remt de groei van het wegverkeer tot 2025 aanzienlijk. Als de crisis nog lang aanhoudt, en een diepe economische recessie volgt, dan komt het totale wegverkeer in heel Nederland pas in 2025 weer voorbij het niveau van 2019. Dat blijkt uit de trendprognose wegverkeer 2020-2025 van het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM).

De effecten zijn in 2020 het meest ingrijpend.

Door de contactbeperkingen zijn veel mensen niet, of thuis, aan het werk en is ook het sociaal-recreatieve wegverkeer fors teruggelopen. Voor 2020 verwacht het KiM 10% minder verkeer op de weg dan in 2019 als de contactbeperkingen na

3 maanden worden opgeheven. Als de beperkingen 6 maanden duren, rijden we 20% minder en als het een jaar duurt,

loopt het verkeer met 1/3 terug. Daarnaast zijn er ook indirecte gevolgen van de contactbeperkingen, via de economie.

Deze zijn kleiner en komen meer geleidelijk op gang, maar houden langer aan. Na 2020 herstelt het wegverkeer zich weer.

In het vrachtverkeer zijn de economische gevolgen van de coronacrisis direct voelbaar. Als de contactbeperkingen 12 maanden in stand blijven en worden gevolgd door een diepe

recessie, dan moeten we bij het vrachtverkeer rekening

houden met een krimp tot 5% tussen 2020 en 2025 ten opzichte van 2019.

Het KiM heeft zijn berekeningen gebaseerd op de publicatie

‘Scenario’s economische gevolgen coronacrisis’ van het CPB en op verkeersgegevens van de Nationale Databank

Wegverkeersgegevens. Uit die gegevens blijkt dat de

verkeersintensiteit (het aantal voertuigen per uur) op het hoofdwegennet tussen 3 maart en 31 maart is gedaald met 39%. Op het onderliggend wegennet was dit 32%.

Deze daling begon tegelijk met de contactbeperkingen.

De daling van het vrachtverkeer was in deze periode relatief beperkt: 7 tot 8%.

De uitkomsten van de scenario’s van het CPB zijn onzeker.

Als gevolg daarvan zijn ook de effecten op het verkeer die het KiM heeft berekend onzeker. Daarnaast is onbekend of er nog andere factoren zijn die de mobiliteit langdurig beïnvloeden, zoals gewenning aan het thuiswerken of meer gebruik van de auto in plaats van het openbaar vervoer. Deze zijn daarom buiten beschouwing gelaten.

(33)

Bron: KiM Realisatie Scenario 1 Scenario 2 Scenario 3 Scenario 4

Trendprognose op basis van CEP

Jaarlijkse toename van de verkeersprestatie op Nederlandse grondgebied in 2019 (realisatie), 2020 en 2021, en de totale groei in 2020-2025 ten opzichte van 2019. De ramingen van de 4 CPB scenario’s worden vergeleken met de trendprognose op basis van het CEP

30%

20%

10%

0%

-10%

-20%

-30%

-40% 2019 2020 2021 Totale groei

2020-2025

Prognose wegverkeer

Volgens het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM) zorgt de coronacrisis voor een aanzienlijke afremming van de groei van het wegverkeer tot 2025.

Als de crisis nog lang aanhoudt, en een diepe economische recessie volgt, dan komt het totale wegverkeer in heel Nederland pas in 2025 weer voorbij het niveau van 2019. Dat blijkt uit de trendprognose wegverkeer 2020-2025 van het KiM.

Situatie wegverkeer in Gelderland

Na het opleggen van de strenge maatregelen rond het COVID-19-virus daalde het aantal motorvoertuigen op werkdagen met gemiddeld ongeveer ruim 1/3 en in het weekend met ongeveer de helft. Bij de fiets liggen die percentage hoger:

bijna 75% blijft op werkdagen fietsen en in het weekend zelfs bijna 90%.

(34)

provinciale wegen Gelderland

index verkeer per week, samenstelling verkeer (-1 week = 100)

120 100 80 60 40

100 100 95 99

motorvoertuigen personenauto’s vrachtauto’s

100 95

62 96

66

55 94

60 56

93

61 61

94 65

Bron: provincie Gelderland provinciale wegen Gelderland

index verkeer per week, werkdag en weekenddag (-1 week = 100)

120 100 80 60 40 20

0 -1 week 0 week +1 week +2 week +3 week +4 week

100

72

werkdag weekenddag

100 95

52 66

49

60 61 54 65 57

Motorvoertuigen

Op een 25-tal permanente telpunten is gekeken hoeveel verkeer er na de opgelegde beperkingen nog aanwezig was en dat is vergeleken met de eerste week in maart 2020.

Langzamerhand neemt het verkeer weer iets toe. Daalde het verkeer de 2e week naar rond de 60%, inmiddels is dit op werkdagen weer gestegen naar 65%. Het weekend is relatief rustiger, maar ook daar stijgt de verkeersintensiteit weer een aantal procenten ten opzicht van voorgaande weken. Meer informatie en detailgegevens over de telpunten vindt u hier.

Vrachtverkeer

De hoeveelheid personenauto’s neemt bijna de helft af gedurende de COVID-19-weken.

Het vrachtverkeer neemt wel iets af, maar dat is slechts enkele procenten.

(35)

Bron: provincie Gelderland

140 120 100 80 60 40 20 0

index aantal fietsers (-1 week = 100)

-1 week 0 week +1 week +2 week

100 100

76 99

71 88 88

118

werkdag weekenddag

70 60 50 40 30 20 10

0 Goede vrijdag zaterdag 1e Paasdag 2e Paasdag

63 62

51 51

Pasen

De verkeerscijfers (motorvoertuigen) van vorig jaar Pasen zijn vergeleken met de verkeersintensiteiten van 2020.

Goede Vrijdag dit jaar was ongeveer 1/3 rustiger dan vorig jaar. Op beide paasdagen was de verkeersintensiteit dit jaar ongeveer de helft

Fiets

Op basis van ruim 70 permanente fietstelpunten is het fietsverkeer van de maand maart geanalyseerd.

Ook het aantal fietsers is gedaald na invoering van de maatregelen rond het COVID-19-virus. Echter een minder sterke daling dan bij het autoverkeer.

Na 2 weken maatregelen blijft bijna 75% toch nog fietsen op een gemiddelde werkdag. In het weekend ligt het percentage hoger. De eerste week na de maatregelen was het in

het weekend bijna even druk als 1 week voor de maatregelen in het weekend. Naar aanleiding van die drukte in

het weekend (niet alleen fietsers, maar ook voetgangers) werden de maatregelen verder aangescherpt. Het 2e weekend lag het percentage daarom waarschijnlijk lager.

Opvallend is ook dat in het weekend vlak voor ingang van de maatregelen er nog flink gefietst werd. Waarschijnlijk met als reden “nu kan/mag het nog”.

provinciale wegen Gelderland index paasdagen 2020 (dezelfde paasdagen 2019 = 100)

(36)

6. Maatregelen

(37)

6.1 Rijksoverheid

- 12 maart Kamerbrief over eerste economische maatregelen met betrekking tot het coronavirus

Meer info.

- 17 maart Kamerbrief over noodpakket banen en economie 1. Loon werknemers en inkomen zzp’ers

- werktijdverkorting: Tijdelijke noodmaatregel overbrugging voor werkbehoud (NOW)

- extra tijdelijke ondersteuning voor gevestigde ondernemers, zzp’ers

- WW-premiedifferentiatie

2. Noodloket, tegemoetkoming € 4.000 voor periode van 3 maanden (TOGS-regeling)

3. Liquiditeitssteun

- uitstel van betaling van belastingen - invorderingsrente en belastingrente - wijzigen van de voorlopige aanslag

- verruiming borgstelling midden- en kleinbedrijf (BMKB) - verruiming regeling Garantie Ondernemersfinanciering

(GO-regeling)

- rentekorting kleine ondernemers op microkredieten Qredits

- tijdelijke Borgstelling MKB-Landbouwkredieten (BL) - overleg met VNG over toeristenbelasting en cultuursector Meer info.

- 24 maart Opstart initiatief landelijk consortium

hulpmiddelen. Het ministerie van VWS heeft samen met een team van professionals uit ziekenhuizen, academische centra, leveranciers en producenten een gezamenlijk

initiatief opgericht, het ‘Landelijk Consortium Hulpmiddelen’.

Meer info.

- 25 maart Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandige Ondernemers (TOZO).

Het ministerie SZW, Vereniging Nederlandse Gemeenten, Divosa en experts van gemeenten werken aan een Tijdelijke Overbruggingsregeling Zelfstandige Ondernemers.

Meer info.

- 27 maart Maatregelenpakket culturele sector Meer info.

- 5 april Verbreding getroffen sectoren TOGS-regeling (Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren) Meer info.

Een grotere groep kan nu in aanmerking komen voor de gift van € 4.000. Het kabinet heeft de lijst uitgebreid met taxi- ondernemers, tandartsen, fysiotherapeuten, tattooshops en toeleveranciers van eet- en drinkgelegenheden of (culturele) evenementen.

Meer info.

- 7 april Het pakket aan noodsteun wordt uitgebreid door het kabinet.

De TOGS-regeling wordt opnieuw verruimd, nu ook met kampeerplaatsen. En innovatieve startups en scale-ups kunnen vanaf 20 april eenvoudiger aan krediet komen.

Via de regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) komt er € 100 miljoen beschikbaar.

Meer info.

(38)

De 12 provincies zijn blij met de kredietmogelijkheden voor innovatieve startups en scale-ups die het kabinet

aankondigde. De Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen en de provincies staan klaar om de uitvoering van het fonds, ter grootte van € 100 miljoen, ter hand te nemen.

Meer info.

- 7 april Het kabinet trekt € 12 miljard extra uit om te voorkomen dat bedrijven in problemen komen.

Het betreft een borgstelling van de overheid, die ervoor zorgt dat ondernemers op krediet kunnen blijven bestellen bij leveranciers nu verzekeraars en banken terughoudender zijn geworden met garant staan voor bedrijven.

Meer info.

- 7 april Extra ondersteuning voor getroffen lokale en regionale media

Meer info.

- 7 april Geen gedwongen verkopen tijdens coronacrisis Meer info.

- 13 april Noodpakket uitgebreid:

ook coronaregeling voor flexwerkers

Het kabinet gaat alsnog een apart vangnet optuigen voor flexwerkers die in de coronacrisis ontslagen zijn maar geen uitkering krijgen. De speciale regeling moet de komende dagen uit de grond worden gestampt en zal honderden miljoenen euro’s gaan kosten.

Meer info.

- 15 april € 300 miljoen voor aanvullende ondersteuning culturele sector.

De € 300 miljoen extra is opgebouwd uit 4 onderdelen.

In de eerste plaats wordt geld ingezet voor het ophogen van de subsidies voor instellingen in de culturele

basisinfrastructuur en voor instellingen en festivals die

meerjarig worden ondersteund door de 6 rijkscultuurfondsen.

Voor het verhogen van bestaande leenfaciliteiten bij het Nationaal Restauratiefonds voor rijksmonumenten trekt het kabinet ook geld uit. Ten derde krijgen

de 6 rijkscultuurfondsen budget voor ondersteuning van cruciale instellingen in de keten die vooral in regio’s en steden de culturele infrastructuur dragen, zoals belangrijke gemeentelijke en provinciale musea, (pop)podia en

filmtheaters. Het vierde onderdeel zorgt ervoor dat de

leenfaciliteiten bij Cultuur+Ondernemen worden verhoogd.

Cruciale private partijen in de keten, zoals vrije

theaterproducenten, commerciële festivals en kunstgaleries, kunnen bij Cultuur+Ondernemen terecht.

Meer info.

- 15 april € 650 miljoen voor aanvullende maatregelen agrarische sector.

Voor de sierteelt en specifieke onderdelen voedingstuinbouw komt er een omzetschaderegeling ter hoogte van

€ 600 miljoen. € 50 miljoen is beschikbaar voor compensatie van fritesaardappeltelers.

Meer info.