:plalsa6.uap~o~ uauuny ~ a6 eJ ~a ~~ a6 ~0 ~ aa .u!!z p~aa3!ldwo3a6 a1 ua6u!lapueq ualaon a 1 iln ap lepwo sp!!z~ap -ue '16~an 6u1uuedsu1siq3ely a10~6 at uaa i!p iepwo sp!!z~aua 'ua6u!i!nls a6!l!an~apu!y
uen uaqqaq ai!aow w la uauado iaq - uaJapno uaalle la y ua - uaJapno laan iep leelsaq ynJp -UI ap :ua6ull!nls a6!l!an~apu!y yaliaq l e ~ I ? i( 6! za ~u
ee ap s! 6u!z!!~ueesy!n~qa6 ua!pu!) y!!lap!np
.
ap s! i6!l!an ~auado.
ap lylaM i6!lewlaop ~auado.
laq lee6 iy!!layyewa6 uauado.
s! ap !~ z! a u eA i6!pnonuaa y!n~qa6.
ap s! iy!!lap!np 6u!ssedaol.
1!a ip!al 1 01 o pu apua6lon ap ~a oz ya ~s e~ d~ .u .u!!z y!!la6ow u!aly o z u a6 u! pu o~ ~a n do suey ap laow ua ualauo!l3unipao6 ~auado aplaow iseeuJeea '16eeJ~ iy 3e ~y 6! u! a~ ~auado uaa uen y!n~qa6 lay iep uapJoM plalsa6 s!a ap 6elu luojeea ua ua uie p!!yaal ap la w ua ue ua uapueq u! uaiy3e~y ap le p puayaq uaawa6le s! iaH uawoy a1 leeilnsal leew!i -do uaa lo) wo uaplonrr laow ly la ~a 6 ~auado ap la y aoq yaa6uee uatju!plaaq~e ay!!lap!np la w ua spuepapaN laq u! a!p 'u!!z a1 6! za ~ -uee 6u!z!!~ueesy!n~qa6 uaa lua!p uep y!!lap -!np Jaalu lapuoz la!u yylqa6 uen az !! ~ ap sl '6u!uuedsu!sl~pe~y ais!aJan ap sp y!n~qa6 uen a z! !~ ap yadlaq leM lamoz 'u!!z y!!layyew -a6 laow s~auado ap uen 6u!ssedaoi ap :yaoz -dapuo up u! s~auado ap loon uas!asy!ndqaF) 'uayyoJlaq yaozlapuo lay u! la y ualsoy ua p!!l uen all!mwo u!!zazap Jeew 'uaqqaq peel6 -a!le~lauad a6oq uaa uallnzs~auadosa(4 yo0 alsaaw ap .6!zamuee suapnoqs!nq u! s! aami ap uen ua? :uawoyJoon suapnoqs!nq laan u! a z lepwo uazoya6 S J ~ U ~ ~ O uen uauoos aamlazap ~ oo ns ! .slauadosalle ua s~auado -y!lq :ueels~an Ja!q uaplom .s~auado. Japuo peon ua6u!uaya~~uey a 6 y
.
.
.
n ualellnsal ap oo ~~ y$ !i 6~ ue i pueq aw me ( F :uapJoM uey puadoa6 dao~6razap loop ua6u!i!nls a6!l!an~apu!y Uen uauralsAs apuawoyloon laan leiuee uaa lo uee6eu.
plaisa6 Japno :uaploM ua6owua lee! 59 uen uasuaw loop a!p uas!a ap uee iaoplon ualapplwsuanal asy!hla6ep uen ua6u!yyed~an loon S J ~ U ~ ~ O uen uauajsAs apuawoyloon laan leiuee uaa 40 uee6eu
.
lrn puoisaq :ualap alJpua uaJapno loon ualapplwsuanal asyrhla6ep uen ua6ulyyed~an uen uauado lay loon ual -app!utdlnq uen p1aqlyrqc~sa6sy!n~qa6 ap do 6ulyyajiaq peq yaozlapuo i! a .u a6 u! ua 6e ~ a1 i ~a i~ s~ an !u n~ no qp ue ap uen a!6olou -q 3a ls 6u 16 ~o z~ a~ /u au o~ \ dao~6yen ap ~o op pla0~a6lln s! spas azap i!n yaozJapuo ug3 ualapno loon uais -ualp ua ua~apao6 do iy 31 ~a 6 uaileis a$ uay -aozJapuo ayas uaa law 9 81 3 L u! wo lyeiuoy uaiuawnsuoy JOOA uauapaH y nq ua6!a u! ualapno hq uallena6uo laan ap~aaleu6!s (5861) p!aq6!11a~ ua iuawnsuo3
6u!iy3ris ap uee uen ayaoyaq 'ualapno ap ua ul!z iseda6uee ialu 6ou yeen uaisua!p ua uaJap -a06 1e P aPJaalelsuo3 (986 L/Z86 1)
VXOMS 6!puels$laz uauuny uauoM uanhlq Jeeyy ~a 6u el ualapno lepoz 'plaqweezpa~gaz ap uen 6u160q~an Jeeu yaalls playJan0 aa .6ooq 6~ a lam yoo SI - ynlpuaisel ana!iaalloa 40 alanplnlpu! ap ua 6urlallnlaq 'p!aq6!pal :p!aq qhlayueqje - uaplonn a 1 p 6~ oz ~a n i~ op ~o 3 lay loon slyd aa '(986 L 'l ay LI of -A a~ k3 ~) ueeisaq 61pueis#laz uaa uee
uaqqaq alayaoq spaals uaiel ~ayl~lap!np -aq uaiaM ualapno .Gu!naluawes apuaz!!~6ran uaa uen suaynay ap u! ua6u!ynls ua srauado do yyq aurez6roz ua3 .sla$qalroon ua sran -a6urron uen jqaepuee ale!3ads az,uau -a!p.Jan le uaalle uroreea .uarapno uen p!aqureezpaqlaz ap hq lor
-
ay!!r6uel -aq uaa snp ua - as6eepalle uaa ualads ualapp!urdlnq ay!hlapnoqs!nq au!alyIn behan- an het on- len weer- taan bhk- deze twee ldat ze In n van de aanwezlg enetratle- Ilevan t ~ j d trokken d ~ t onder- ; moet ge- wljze van annlng meer dul- jzmg aan Js en met oe met de ot een op- achten In afnemen ?n dat het :ht vraagt lctloneren n zo klem svragen. 97 ~ j k (~ndlen :n de In- met alleen st openen ~jds omdat vergt, an- ndelingen In gesteld. w u n g OP :ember 1987
zeven veel voorkomende ultvoermgen getest: twee met het "kngpen-draa~en-systeena" en v ~ j f met het 'drukken-draa~en-systeem' [111 p. 148) Voor dtt ondesdeel werd geen vooron- derzoek gedaan.
Respondenten
Aan de respondenten werd een aantal voor- waarden gesteld. Zo moesten ze zelfstand~g wonen, omdat er dan van u~tgegaan kan wor- den dat men zeW de warme maaltrjd bere~dt en daarb~j gebru~kzal maken van de te onder- zoeken hulpm~ddelen
De respondenten werden geworven vta een oproep In een plaatselijk hu~s-aan-hu~s-blad en i n het maandblad van het drenstencen- trum voor ouderen 'De W~elewaag' In Wage- nmgen. De onderste leeft~jdsgrens werd u ~ t - erndehjk op 55 jaar gesteld. Er meldden z ~ c h echter te wein~g hoogbejaarden (80+) aan, daarom werd besloten toch enlge bewoners van een verzorgingstehu~s te benaderen, ook al kunnen z ~ j nlet als zelfstand~g wonend be- schouwd worden
In totaal hebben 64 ouderen z ~ c h opgegeven om mee te werken aan d ~ t onderzoek. 43 vrouwen en 21 mannen In de leeftrjd van 55
tot 95 jaar. Hiervan woonden er 58 zelfstan- drg en 6 In een verzorgmgstehu~s; 16 respon- denten waren longer dan 65 jaar
Uitvoering van het onderzoek
Met ledere proefpersoon werd een aparte af- spraak gemaakt voor het onderzoek In "De Wrelewaag', zodat onderlmge be~nvloedmg van respondenten met mogehjk was De werkw~jze was als volgt
De bl~kopeners werden In wrllekeur~ge volg-
e er mee gewerkt moest aan de hand van de ge- Daarna volgde een klem ee), om na te gaan wat de verpakkmg met een kleme erlnge hoogte op respectle-
Tljdschrdt voor Hu~shoudkunde 8 (5) december 1987
pauzeerd Deze tijd werd gevuld rnat het doornemen van een vragenl~jst over erwarin- gen In de thu~ssrtuat~e met verpakkrngen van levensmiddelen in het algemeen (Steen-
bekkers en Logman. 1 987).
Allasopeners
De allesopeners werden beoordeeld b ~ j het openen van potten met draa~deksel en potten met klemdeksel H ~ e r was de werkwljze on- geveer gelljk aan dre b ~ j de bl~kopeners. Als eerste werd getracht de potten met draa~dek- sel met de hand te openen. H~ervan werd het resultaat genoteerd. Daarna werdeen alleso- pener aangeboden en kreeg men nieuwe pot- ten met het verzoek deze te openen Ook h ~ e r werd gewerkt met een oefenverpakk~ng om de respondenten gelegenhe~d te geven te wennen aan de opener. Er moesten d r ~ e ver- sch~llende potten met draaideksel geopend worden.
een kle~ne pot met glad deksel, kleine dl- ameter (0 69.5 mm),
een grote pot met glad deksel, grote drame- ter (0 80 mm);
een grote pot met ger~bbeld deksel, grote d~ameter (0 81 mm).
Elke opener werd door de respondenten be- oordeeld op gebruiksaanw~jzrng, toepassmg, aanbrengen, kracht, openen, veil~ghe~d, handhggmg en er werd nog een algemene beoordeling gegeven.
Na een pauze van een kwart~er werden de potten met klemdeksel geopend. Hiervoor werden de twee allesopeners gebru~kt, met daarnaast een blikopener d ~ e voorzien was van een haak, bestemd om dit soort potten te openen. Met elke opener werd Ben pot ge- opend. Ookdan werden de openers op boven- genoemde aspecten beoordeeld.
Kinderveilige sluitingen
BIJ de kinderveilige sluitmgen was de werk- wijze iets anders. In NEN 1740staat een aan- tal voorschriften voor het testen van kinder- veilige sluitingen. Zo moeten de responden- ten 5 minuten tijd krijgen om een verpakking met kmderveilige sluiting te openen. Dit werd ook in het onderhavige onderzoek gedaan. Meestal gaf men het echter al eerder op. Dan werd voorgedaan hoe de betreffende verpak- king geopend kon worden en mocht men het noa een,keer oroberen. Lukte het oo'enen
I W LOGMAN :n. Dit ge- I de vorm cijfers en rden door
I
I geopend srtier ge- met het r ervarin- ngenvan1
(Steen-!
I
d bij het I ? n potten ~ l j z e on- iers. Als Iraaldek- werd het n alleso- uwe pot- Ook hler king om leven te drle ver- aeopend ?I, grote 1 Iten be- )assing, ligheid. gernene OPENERS EN SLUITINGENsluiten en deze daarna opnieuw te openen De verpakkingen werden in willekeurige volgorde aangeboden. De kinderveilige slui- tingen werden op een aantal aspecten beoor- deeld, namelijk: openings-sluitingsaanwij-
zing op de dop, kracht, openen, hersluiten, grootte van de dop, veiligheid en een alge- rnene beoordeling. Na vier verpakkingen werd gepauzeerd.
R e s u l t a t e n o p e n e r s
De resultaten van het onderzoek zullen per aspect in algemene bewoordingen weerge- geven worden. Maar nu eerst iets over het bezit en gebruikvan de onderzochte hulpmid- delen door de respondenten in hun huishou- ding:
De zelfstandigwonenden hebben allemaal een handblikopener in huis; vier van hen hebben ook een electrische blikopener. De frequentie van gebruik verschilt: 31 perso- nen gebruiken de blikopener rninder dan BBn keer per week, 20 personen 1 tot 3 keer per week, terwijl 5 respondenten deze 4 tot 7 keer per week gebruiken. Van deze rnensen zegt 59% (n=34) we1 eens problemen te heb-
ben met het gebruikervan. De problemen zijn dan rneestal dat het mesje reeds bij aanschaf te bot is, of te snel bot wordt, of dat het ope- nen te veel inspanning kost.
De allesopener is bij 28 respondenten (48%) een onderdeel van de keukeninventaris. Van hen gebruiken I 3 personen deze allesopener minder dan BBn keer per week. Ook hier tre- den problemen op bij het gebruik ervan. Ne- gen personen (31%) noernen als problernen:
.
het aanbrengen van de opener op de pot en de afstand van de handvaten: deze is voor hen te grootBlikopeners Gebrutksaan wijzing
611 vier van de acht aeteste ooeners was een gebrulksaanwlJzlng- aanwezlg Deze varl-
:
eerde van een kleln stukje papier met drie '%tekeningetjes en een beetje tekst, tot een
begon met het apparaat te werken en a als het niet lukte, werd alsnog even gel wat er i n de gebruiksaanwijzing stond.
,,,R,""'\"'"L,,U ,,".,"..".,
"..
,,..-J"..'.."
"--"
wiping. Na een mondellnge toelicht~ng was Conclus~e
rip tnPnaqSlna meestal aeen ~ r o b l e e m meer. In het alaemeen aeldt dat de respondanre De meeste mensen wlsten hoe met de ope- worden
ners met systeem b, d I het handmodel met
den Hoe de nleuwe systemen gebrulkt Het v moesten worden was vaak echter nlet d u ~ d e - aspect
l n n l r nnlr nmnt ns hot Io7nn wsn A P nohr111kcaan-
-- --- r - - - - - - - .a r
nlet vert;ouwd waren met een electrlsc bl~kopener, t e r w ~ j l het gebru~k van de t r a d ~ onele handopeners welnlg problemen opl prlnclpe werken moest men-even wenne De constructle van de openers zou zodan moeten zljn dat een g e b r u ~ k s a a n w ~ ~ z ~ n g n l Aanbrengen op het blik
Ook hier geldt dat dit geen problemen ople- verde voor de openers werkend volgens sys- teem b. Bij de opener die onder de fels snijdt, kostte het enige moeite om deze goed aan te brengen. Dit geldt ook voor het handmodel electrische blikopener. Bij dit type waren re- gelmatig twee personen nodig om de opener aan te brengen op het blik.
Kracht
De kracht die nodig is om met de opener te werken is - zoals te verwachten - bij de elec- trische blikopeners gering. Toch kon 6817 ope- ner m'et systeem b hiermee concurreren; het kostte erg weinig kracht om hiermee blikken te openen. Voor de overige openers was de benodigde kracht acceptabel. ,
Openen
Als de opener eenmaal goed aangebracht was, ging het openen bij de meeste blikope- ners redelijk tot goed. Hierop vormden twee openers een uitzondering, namelijk het handmodel electrische blikopener en de handopener met klemmechanisme. Deze twee openers liepen vaak uit het blik waar- door ze steeds opnleuw aangebracht moe- sten worden. Het kostte dan ook beduidend meer tijd om met zo'n opener een blik te ope- nen dan met een van de andere onderzochte exemplaren.
Veiligheid
De veiligheid van de blikopeners werd i n het algemeen als goed beoordeeld. Hierover had men weinig op- en aanmerkingen. Dit geldt echter niet voor het blik als zodanig: er is altijd een scherpe rand aanwezig als een blik geopend is, en daarmee kans OD verwondin- gen. De meeste openers snijden i n het dek- sel: waardoor een deksel met scherpe rand u i t het blik gevist moet worden. De openers dieGonder de fels snijden halen als het ware een kapje van het blik af. Hierdoor ontstaat 3;s aeen schero deksel maar de bovenrand
verde. Aan de openers die volgens een nieufl
opener gewerkt moet worden. Is dit niet mo- gelijk, dan dient de bijgevoegde gebruiksaan- wijzing kort en bondig te zijn, met duidelijke tekst in het Nederlands en tekeningen. Bij aankoop van een nieuwe opener is het zelden mogelijk de keuze te baseren op de werking van de opener. Slechts uiterlijkhe- den - en eventueel ervaringen met vorige openers - kunnen als keuzecriterium aange- houden worden. Dat het uiterlijk van een opener weinig zegt over de doelmatigheid i evident. Het zou aanbevelenswaardig zijn da de consurnent, die tot aankoop van een op ner w i l overgaan, i n de gelegenheid geste wordt deze opener eens te proberen. Allesopeners getest op draaideksels ,
Gebruiksaan wijzing
Slechts bij Ben van de drie allesopeners was een soort gebruiksaanwijzing aanwezig, be- staande uit tekeningetjes waarop de toepas- singsmogelijkheden aangegeven zijn. Deze zijn echter erg klein, zodat ze onleesbaar zijn, zeker voor ouderen. De
lesopeners maakt een bruiksaanwijzing gewe ~oepasshg
De toepassing was niet een duidelijk. Met name voor deksels met verschil ren verwarrend. Het feit z'n lengte-as gedraaid
tweede ring te kunnen gebruiken, was erg onduidelijk. Vaak moest men op deze moge- lijkheid gewezen worden.
.
.
U
_ -
wijzfng I%~M
cetreRends
Ilt niet mo-
brwlksaan- t duidelljke i g m :ner IS het Sren op de ulterlijkhe- met vorige urn aange- k van een latlgheid IS dig zljn dat n een ope- eid gesteld en.
passing wanneer potten voorzien van klemdeksels met behulp van deze openers geopend worden. Daarom wordt hieronder alleen op de overige aspecten ingegaan. Allesopeners getest op klemdeksels Toepassing
De toepassing van de alles-opener bij het openen van potten met klemdeksel was in het algemeen we1 duidelijk. Naar aanleiding van de gebruiksaanwijzing die bij de opener met systeem z geleverd werd, werd de top van de opener meestal gebruikt. Bij de opener met systeem x werd een van de twee haken ge- bruikt. Hoe de blikopener gebruikt kon wor-
1
den bij het openen van deze potten was niet voor iedereen meteen duidelijk.; enige mon- delinge toelichting was noodzakelijk.werd met de top van de openen, bleek het aan- k te gaan omdat de top r deze niet goed tussen Zen rand van de pot ge-
.
De opener schoot dan de haken gebruikt. dan gen geen enkel probleem op. Bij de blikopener ging het aanbrengen iets minder gemakkelijk, ook deze gleed vaak weg.Kracht
De respondenten waren van mening dat er geen verschil was in de benodigde kracht. Deze was in alle gevallen acceptabel. Openen
Wanneer de topvan de opener gebruikt werd, kostte het in het algemeen iets meer moeite om de pot te openen, dan wanneer een van de haken gebruikt werd. Zeker als deze haken dicht bij de handvaten geplaatst waren, zoals bij de opener met systeem x het geval was, ging het openen moeiteloos. De poging om de potten met de blikopener te openen had meestal slechts gaten in het deksel tot ge- volg. Door de opener steeds op een andere plaats aan te brengen werd het aantal zo groot, dat de inhoud bereikt kon worden zon- der dat de deksel van de pot gehaald was! Algemene beoordeling
In het algemeen werd de opener met systeem x hoger gewaardeerd dan die met systeem z. Veel respondenten maekten hierbij echter de opmerking dst ze thuia meestal een mes of
een theelepeltje gehratikten om potten met klemdeksel te openen. De blikagensr bleek ongeschikt om dit soort potten te openen.
Openings- en sluitingsaanwijzing I
Aanwijzingen op de dop in de vorm van t blijken qua begrijpelijkheid duidelijker te dan tekeningen. Wel moet dan met twee co trasterende kleuren gewerkt worden. Wa neer immers de letters dezelfde kleur hebb als de dop, zijn ze moeilijk te lezen. Een delijk lettertype en een zo groot mog letter bevorderen de leesbaarheid ook. der is het van belang dat de tekst Nederl is en moet deze begrijpelijk zijn: de 'drukken" is duidelijker dan "duwen". Kracht
In het algemeen kan gezegd worden dat de kn~jpen-draaien-sluitingen de minste kracht vereisen bij het openen.
Openen
Dit hangt samen met het voorgaande punt. De knijpen-draaien-sluitingen kunnen het gemakkelijkst geopend worden. Zo gemakke- lijk, dat af en toe over de beveiliging heen gedraaid kan worden zonder op de aangege- ven plaats te knijpen. Dit is natuurlijk een kwalijke zaak, zeker gezien het feit dat deze verpakkingen vaak geopend en hersloten moeten worden. Het openen van drukken-
Twee systemen kinderveilige sluitingen
-- - - - -- - -
-
even alvorens men de techniek door heeft, I van tekst ker te zijn twee con- len. Wan- ur hebben.
Een dui- rnogelijke ook. Ver- ederlands : de term n". len dat de ste kracht n d e punt. nnen het gernakke- j i n g heen aangege- u r l i j k een t dat deze hersloten drukken-daarna kost het iets rninder rnoeite. Hersluiten
Ondanks het feit dat de verpakkingen op dit aspect niet significant verschillend beoor- deeld werden, wordt hierop nog kort inge- gaan. Er zijn verschillende principes om te controleren of een verpakking goed hersloten is. Bij een aantal verpakkingen wordt een dui- delijke 'klik' gehoord wanneer deze goed hersloten zijn. Daarnaast zijn er sluitingen die ratelen wanneer ze in de richting 'ope- nen' gedraaid worden, terwijl er niet gedrukt wordt. Dit is een contrBlemogelijkheid waarop gewezen moest worden. Bij enkele andere uitvoeringen kan dedop bij hetsluiten onbeperkt worden doorgedraaid. Hoe stevig deze sluit is niet vast te stellen. Dit rnoge dan niet gevaarlijk zijn, het is i n elk geval verwar- rend.
Grootte van de dop
Voor het knijpen-draaien-systeem is een grote dop erg prettig. De hand kan i n een natuurlijke stand gehouden worden. Voor het drukken-draaien-systeern is de grootte iets rninder belangrijk. Toch geldt ook hier: hoe groter, hoe beter. Daarnaast moet zeker bij dit laatste systeern gelet worden op de afwer- king van de dop; er mogen geen scherpe ran- den aanwezig zijn. Bij de beoordeling werden de - iets grotere - doppen van het knijpen- draaien-systeern iets hoger gewaardeerd dan de doppen van het drukken-draaien-sys- teem.
Veiligheid
Met betrekking tot de veiligheid was de be- oordeling van de onderzochte systemen niet significant verschillend. Echter, de meeste verpakkingen van huishoudchemicalien zijn van kunststof gemaakt. Zeker wanneer hard op de dop geduwd wordt, blijken deze flessen niet erg stevig: ze deuken gemakkelijk in. Maar ook glazen verpakkingen zijn niet zon- der nadeel; ze kunnen kapot vallen. Algernene beoordeling
Wanneer de ver~akkinaen i n h u n i e h e e l be- keken worden, 'krijgen de knijpen-draaien- verpakkingen de hoogste waardering, omdat het openen weinig problemen opleverde. Er worden door de respondenten echter vraag- tekens gezet bij de veiligheid ervan: kinderen zullen die verpakkingen ook gemakkelijk kun- nen openen.
Concluderend kan gezegd worden dat het openen van kinderveilige sluitingen op pro-
dukten i n de huishouding voor veel rnensen een probleern is. Het vraagt een te grote krachtsinspanning, zeker voor ouderen. Bij sornrnige uitvoeringen is de mate van' her- sluiting oncontroleerbaar. Een systeem dat weinig kracht vraagt, rnaar toch veilig is, ver- dient aanbeveling. Hieraan zou echter voor- lichting gekoppeld rnoeten worden met be- trekking tot kinderveilige sluitingen i n het algerneen en het openen ervan in het bijzon- der.
Summary
In 1986 the consumer organization 'Konsumenten Kontakt' started a series of examinations into the goods and services for the elderly. One of the exa- minations applied to the use of tin-openers, jar- wrenches and child-proof locks. The examination was held with the aid of men and women aging from 55 to 95 years. Examined was whether or not some commenly used openers for packings of daily provisions came up to the requirements for use of the elderly. Also investigated was the extend to which the elderly were able to open and reclose the most frequently occurring systems of child-proof locks. In this article the results of the examination are roughly described and recommandations are done for improvements in design and instruction.
Literatuur
PORS, 1985: Stichtinq Consument en Veiligheid, Amsterdam.
Steenbekkers, L. I? A. en H. W Logrnan, 1987. Ouderen en Openen, een onderzoek naar de gebru~ksgesch~kthe~d van een aantal openers voor ouderen en het openen van kindervehge slu~tlngen door ouderen, Vakgroep Wonen/Ver- zorg~ngstechnologte, Landbouwunivers~te~t Wagenmgen.
Stephan, C en Ch Bloos, 1985 lnnovat~e voor be- jaarden, Vern~euwmg verouderd? SWOKA on- derzoeksrapporten nr 31, Den Haag.
Zu~dberg, A C L , 1982 lnnovat~e voor bejaarden? Verslag van een vooronderzoek werkgioep Consumentengedrag, LH Wagenmgen. SWO- KA lnter~mrapporten nr 8, Den Haag. Verwey-Jonker, H, 1986 De vergeten tacht~g pro-
cent In T~jdschr~ft voor Hu~shoudkunde 7(5)1986.
Mw. Ir. L. P. A Steenbekkers, ~echnische,~nive&~ telt Delft, Faculteit van het lndustrieel 0n"fieip&$ Vakgroep Produktergonornie, ~affalaac@,%2b'd$ Delft.
Ir. H W Logrnan, ~andbouwu$i$ersit gen, Vakgroep ~onen/h/e@o R~tzema Bosweg 32a. 67W*DB
