-uitstoot te beperken zou de komende jaren fors worden ingezet op CCS. Het eerste plan wordt alsnog (versneld) uitgevoerd, het tweede plan niet.

Tata Steel

egin dit jaar zag de toekomst van Tata Steel er nog heel anders uit dan een krap- pe tien maanden later. Het bedrijf had aangekondigd om 300 miljoen euro te investeren in de aanpak van de lokale uitstoot. Om de CO₂-uitstoot te beperken zou de komende jaren fors worden ingezet op CCS. Het eerste plan wordt alsnog (versneld) uitgevoerd, het tweede plan niet.

Groener en sneller

Dit voorjaar presenteerde FNV Staal het plan ‘Groen Staal’ waarin wordt beschreven hoe Tata Steel zou kunnen vergroenen. “We hebben vervolgens aan in- genieursbureau Roland Berger gevraagd om zowel de CCS-route, als ons Groen Staal plan door te rekenen op technische haalbaarheid”, vertelt Cihan Lacin, be- stuurder bij FNV Staal. De - korte - conclusie van het tussenrapport luidt: het Groen Staal plan is groener en sneller dan de route via CCS.

En die conclusie werd getrokken nog voordat bekend werd dat de plannen in het Europese Fit-for-55 pro- gramma niet in lijn zijn met de Nederlandse strategie, waarbij er fors wordt ingezet op CCS, voor de verduur- zaming van de industrie. Dat Nederland straks van de EU wellicht een tik op de vingers krijgt dat het teveel inzet op CCS, zou nog eens een extra duwtje kunnen betekenen voor het Groen Staal plan.

De ontwikkelingen rondom Tata Steel IJmuiden volgen elkaar in rap tempo op. Het bedrijf staat onder steeds grotere druk om de lokale uitstoot van PAK’s en metalen te beperken. Tegelijkertijd is Tata de grootste uitstoter van CO

in Nederland. Het ‘Groen Staal’ plan van FNV, dat in mei van dit jaar werd gepresenteerd, lijkt relevanter dan ooit, vooral nu ook ingenieursbureau Roland Berger heeft becijferd dat het plan technisch haalbaar is. Tata zet in op een versnelde vergroening, zonder CCS.

Subsidie

“We mikken in Nederland vooral op CCS en steken daar heel veel geld in vanuit de SDE++ subsidie”, weet Lacin. “Voor groene waterstof en de route naar groene waterstof wordt echter nauwelijks geld gereserveerd, terwijl nu blijkt dat de EU die route toch sterk prefe- reert.”

Het tussenrapport van Roland Berger en de wens van de EU om via groene waterstof te verduurzamen, wil niet zeggen dat het kabinet ineens de portemonnee trekt voor de verbouwing van Tata Steel. Desondanks heeft Tata al toegezegd de oorspronkelijk CCS-route te laten varen en in te willen zetten op de Groen Staal route, los van de beschikbaarheid van subsidies. “En de subsidie daarvan is op dit moment nog onzeker”, verduidelijkt Lacin. “Wel is het zo dat alle politieke partijen hun steun hebben verleend aan het zoeken naar een manier om de verduurzaming van Tata mid- dels de groene route te subsidiëren. Maar dat bete-

Tata sluit CCS-route uit en gaat voor waterstof

Groen Staal!

B

Dat Nederland straks van de EU wellicht

een tik op de vingers krijgt dat het teveel

inzet op CCS, zou nog eens een extra

duwtje kunnen betekenen voor het

Groen Staal plan...

kent dus niet dat die subsidie al geregeld is.”

De geschatte kosten voor de Groen Staal route bedragen zo’n 1,4 miljard euro. Tata Steel noemt de nieuwe route overigens de DRI-route, maar in grote lijnen komt het DRI plan overeen met het FNV Groen Staal plan.

Tata Steel IJmuiden voorlichter Robert Moens vertelt: “We hebben inderdaad de keuze gemaakt voor de route naar CO₂-vrij staal in 2050 middels waterstof. De hulp van de overheid is daarbij echter onontbeerlijk op een aantal terreinen. Niet alleen als het gaat om subsidies, maar ook met betrekking tot de vergunningen en de infrastructuur.

We zijn op dit moment bezig om die water- stofroute verder uit te werken en voor het einde van het jaar kunnen we daar meer over vertellen.”

Niet alleen Tata

Het Belgische Arcelormittal kondigde recent aan om, net als Tata, ingrijpend te willen ver- groenen. De Belgen denken zo’n 1,1 miljard euro nodig te hebben voor de vergroening.

In tegenstelling tot de situatie van Tata heeft de Belgische overheid al toegezegd het leeuwendeel van deze vergroening te zullen betalen. Journalist Koos Schwartz stelde in Trouw op 3 oktober vast dat het niet alleen om de 1,4 miljard voor Tata gaat. Want wat gebeurt er als BP, Esso en Shell ook om een rijksbijdrage vragen? “Is het te verdedigen als een groot bedrijf als Shell, dat veel winst betaalt aan aandeelhouders en voor miljar- den met overtollig kasgeld eigen aandelen inkoopt, bij de overheid zou vragen naar vergroeningssubsidies?”, vraagt Schwartz in het dagblad.

Geen toezeggingen

Persvoorlichter van het Ministerie van Eco- nomische Zaken en Klimaat Thomas Hart vertelt het volgende: “In de eerder door Tata Steel Nederland en EZK opgestelde Expres- sion of Principles (EoP), heeft EZK toegezegd zich in te spannen om knelpunten op het gebied van onder andere infrastructuur en vergunningverlening weg te nemen. In de EoP worden geen financiële toezeggingen gedaan. Wel staat erin dat Tata Steel Neder- land en de Staat in gesprek blijven om te bekijken of de huidige subsidieregelingen passend zijn om de verduurzaming van de industrie te ondersteunen.”

“Ook heeft EZK in dit kader toegezegd in gesprek te willen met Brussel over op welke manier er eventueel steun gegeven kan Door te kiezen voor de DRI-Groen Staal route, zal de overlast voor de omgeving sneller afnemen dan met de CCS route.

worden aan de DRI-route van Tata Steel Nederland’, vervolgt Hart. “Daarvoor is het nu eerst van belang dat Tata Steel Neder- land hun business case voor de DRI-route verder uitwerkt, bijvoorbeeld op financieel en technisch gebied. Inzicht in hoeveel groene waterstof wanneer en tegen welke kosten nodig is, is van belang om te kunnen inventariseren welke overheidsbijdrage voor de DRI verduurzamingsroute van Tata Steel Nederland mogelijk en wenselijk is. Tata Steel Nederland en FNV hebben besloten om voor de uitwerking van de business case van de DRI-route het Roland Berger Rapport te gebruiken. Resultaten worden dit najaar verwacht. Pas als de business case af is en de behoefte voor overheidsbijdrage concreet wordt voor de DRI-route, kan daarover con- creet met Brussel en Tata Steel Nederland in gesprek gegaan worden.”

Intussen zet Nederland stappen op het gebied van de benodigde infrastructuur, meent Hart. ”Met Prinsjesdag heeft het kabinet 1,3 miljard euro gereserveerd voor energie-infrastructuurprojecten die belang- rijk zijn voor de klimaat- en energietransitie.

Hiervan is 750 miljoen euro bestemd voor het ombouwen van delen van het bestaan- de gasnet tot een landelijke ‘waterstof back- bone’ die de Nederlandse industrieclusters verbindt.”

Randvoorwaarden

De keuze van Tata Steel om de CCS route links te laten liggen, heeft grote gevolgen voor de lokale vervuiling. Voor de directe omgeving van Tata zijn het vooral Kooks- en Gasfabriek 2 en Hoogovens 6 die het gros van de uitstoot veroorzaken. Lacin: “In ons tijdspad gaan we er vanuit dat die beide fabrieken in 2025 vervangen worden door een combinatie van directe ijzer reductie (DRI) en vlamboogovens (EAF, Electric Arc Furnace). Die processen maken gebruiken van waterstof, maar we denken dat die in 2025 nog onvoldoende voorhanden zal zijn.

In eerste instantie zullen die fabrieken dus van aardgas gebruik maken. Maar het pre- cieze tijdspad en de randvoorwaarden die bij dat tijdspad horen, worden op dit mo- ment door Roland Berger onderzocht. We verwachten dit najaar daarvan het resultaat te kunnen zien.”

Bij die randvoorwaarden moet worden ge- dacht aan vergunningen, infrastructuur, de tijd die nodig is om de fabrieken te bouwen, enzovoorts. “Een vergunningsproces kost zo al drie jaar, maar kan ook uitlopen tot vijf jaar”, weet Lacin uit ervaring. “Het zal in dit geval dus ook echt sneller moeten. Maar ook de bouw van een fabriek kost simpel- weg tijd. Reken maar op drie jaar.”

Bij de genoemde randvoorwaarden gaat het nadrukkelijk niet over geld. “Maar we hopen

uiteraard wel dat de politiek over de brug komt”, voegt Lacin toe.

Snel genoeg?

Hoogovens 6 is op dit moment feitelijk al afgeschreven. Komend jaar krijgt de fabriek z’n waarschijnlijk laatste onderhoudsbeurt, waarna die er weer vijf jaar veilig tegenaan kan. Maar in de tussentijd is er nog steeds de druk op Tata om de lokale uitstoot te beperken. De zaak die advocate Bénédicte Ficq heeft aangespannen loopt op dit mo- ment gewoon door. Is er een kans dat een rechter beslist dat 2025 te ver weg is voor Kooksfabriek 2 en Hoogovens 6? Lacin: “Ik denk dat als je nu kijkt hoe het bedrijf zich opstelt ten opzichte van het plan Groen Staal, de lokale volksgezondheid én het feit dat een nieuwe fabriek bouwen, los van alle andere randvoorwaarden, al drie jaar kost, de rechter ook wel kan zien dat het gewoon niet sneller kan. Is dat snel genoeg voor de omgeving? Dat weet ik niet. Dat is echt een andere discussie. Ik weet wel van mijn gesprekken met Stichting Frisse Wind dat ze erg blij zijn met de Groen Staal route, maar ze zitten wel met het tijdspad in hun maag.”

Roadmap Plus

Daar komt bij dat de maatregelen om de lokale uitstoot te beperken alsnog versneld worden uitgevoerd. Lacin: “Tata heeft 300 miljoen euro gereserveerd voor maatrege- len die de overlast moeten tegengaan. Die zouden in eerste instantie in 2023 worden uitgevoerd, maar dat heeft Tata naar voren getrokken. Het gaat daarbij om het plan

In de HIsarna proeffabriek bij Tata Steel wordt al enige tijd geëxperimenteerd met DRI.

Een vergunningsproces kost zo al drie jaar, maar kan ook uitlopen tot vijf jaar...

Met de overstap naar EAF en DRI maakt Tata ook een stap als het gaat om circulair produceren

Roadmap Plus waarin de uitstoot van stof, geur en geluid wordt tegengegaan. Ik ver- wacht dat de omgeving snel de effecten hiervan zal merken. Had het dan misschien toch al wel eerder gekund? Ja, misschien wel. Ik geloof dat zelfs Tata directeur Hans van den Berg heeft gezegd dat we met de kennis van nu misschien al eerder voor deze route hadden kunnen kiezen.”

Tata Steel zegt zelf dat de maatregelen van het Roadmap Plus project maximaal ver- sneld zullen worden uitgevoerd. “Door het complete pakket aan maatregelen binnen de Roadmap Plus verwachten we in twee jaar de emissie van geur, stof en geluid door Tata Steel te verminderen. Daarnaast verminderen we in 2023 ook de uitstoot van PAK’s. Na 2023 blijven we tastbare resultaten realiseren in de door omwonenden ervaren hinder. Hoewel we voldoen aan de normen,

nemen in 2025 de emissies van fijn stof, stikstofoxiden en zware metalen verder af.”

Hoewel het FNV plan uitgaat van de over- stap op DRI en EAF in 2025, heeft Tata Steel het in haar eigen communicatie over 2030.

“Totdat we kunnen overstappen op de nieu- we productiemethode (verwachting 2030), blijven we inzetten op de vermindering van

overlast...” valt er op de website van Tata Steel Europe te lezen.

Beloftes

De koerswijzigiging van Tata IJmuiden heeft positieve gevolgen als het gaat om de lokale overlast, maar Linda Valent van Dorpsraad Wijk aan Zee is toch enigszins sceptisch.

Groen Staal: zo zit het

Groen Staal is niet uniek. Wereldwijd wordt er met DRI staal gefabriceerd in Qatar, in Texas en sinds vorig jaar ook in Zweden. “Dat zijn geen pilotplants,”

verduidelijkt Lacin, “maar we hebben het dan wel over een kleinere schaal dan IJmuiden. DRI en EAF is echt wel proven technology, maar het wordt nog nergens op de schaal waar we het nu over hebben toegepast.”

Everest

Tata Steel zette in eerste instantie, geheel in lijn met de Nederlandse strategie, in op CO₂-reductie middels CCS. Met het Everest project wilde het bedrijf 5 mega- ton CO₂ per jaar gaan opslaan in lege gasvelden. De benodigde investeringen daarvoor kwamen neer op zo’n 3 miljard euro - de aanvraag is inmiddels ingetrok- ken - . Daar komt bij dat om Hoogovens 6 en kooks- en gasfabriek 2 (KGF2) operati- oneel te houden, nog eens extra geïnves- teerd zou moeten worden.

CCS

De CCS route kon op Nederlandse sub- sidie rekenen, maar lost het probleem met de lokale overlast niet op. Bovendien blijkt nu dat de verduurzamingsstrategie van de Europese Commissie afwijkt van de Nederlandse route. De EU ziet Neder- land liever investeren in groene waterstof dan in CCS. En dat zou weer gevolgen kunnen hebben voor de subsidiestroom.

EAF en DRI

Tata kiest dus voor de Groen Staal/DRI route. Daarbij wordt het hoogovenpro- ces vervangen door de combinatie van Electric Arc Furnace (EAF, ofwel vlam- boogovens) en Direct Iron Reduction (DRI, ofwel Directe IJzer Reductie). De vlam- boogovens gebruiken (bij voorkeur) groe- ne elektriciteit. De DRI werkt op waterstof.

Het resultaat is CO₂-arm staal dat voldoet aan de doelstelling van de EU voor 2050.

Lagere CO

-uitstoot

Interessant is dat het compleet nieuwe proces al eerder operationeel zou kunnen zijn dan het CCS-project. Volgens FNV zou bij de CCS-route pas in 2028 vijf megaton per jaar kunnen worden afgevangen en opgeslagen. De Groen Staal fabriek zou daarentegen binnen vier jaar al operati- oneel moeten kunnen zijn. De DRI plant kan dan nog niet op groene waterstof draaien, maar als tussenoplossing kan er met aardgas gewerkt worden, dat welis- waar tijdelijk tot een hogere CO₂-uitstoot leidt - de CO₂-uitstoot is vergeleken met groene waterstof weliswaar hoger, maar vergeleken met kolen juist fors lager - , maar de lokale overlast wegneemt.

Voorwaarde voor het slagen is echter wel dat er voldoende (groene) elektriciteit beschikbaar moet zijn.

In 2025 zouden de EAF en DRI plants in gebruik genomen kunnen worden en daarmee kan KGF2 gesloten worden. Ook de pelletfabriek van Tata Steel dient te worden aangepast. De investeringen teza- men bedragen ongeveer 1,4 miljard euro.

Circulair

Met de overstap naar EAF en DRI maakt Tata ook een stap als het gaat om circulair produceren. Bij het nieuwe proces wordt in de vlamboogovens aan het gesmolten staal koolstof toegevoegd. Dat kan in de bestaande staalverwerkingsfabriek. In het nieuwe proces kan ook relatief eenvoudig zinkhoudend schroot worden ingezet. Het vrijgekomen zink kan daarbij worden op- gevangen en opnieuw worden gebruikt.

Hoogovens 7

Hoogovens 7 heeft nog zo’n 15 jaar te gaan voordat de plant zijn technische le- vensduur heeft bereikt. Tegen die tijd kan ook deze fabriek worden vervangen door een combinatie van DRI en EAF. Met het vervangen van beide hoogovenfabrieken zou Tata dan in 2036, ruim voor 2050 dus, klimaatneutraal zijn.

Ik geloof dat zelfs

Tata directeur Hans

van den Berg heeft

gezegd dat we met

de kennis van nu

misschien al eerder

voor deze route

hadden kunnen

kiezen...

Met project H2ermes onderzoeken Nobian, Tata Steel en Port of Amster- dam de realisatie van een 100 MW- waterstoffabriek in IJmuiden op het terrein van Tata Steel (met mogelijke opschaling tot 500MW). Deze fabriek kan met duurzame elektriciteit tot 15 Kton groene waterstof per jaar ma- ken. In dit proces wordt ook groene zuurstof en CO₂-vrije warmte gepro- duceerd. De expertise voor de fabriek komt van Nobian, dat meer dan hon- derd jaar ervaring heeft met elektro- lyse. Met de zuurstof en waterstof kan Tata Steel op duurzamere wijze staal produceren en zo de CO₂-uitstoot aanzienlijk reduceren. Daarnaast kan deze waterstof gebruikt worden voor de verduurzaming van de regio, bij- voorbeeld voor de verwarming van gebouwen, voor nieuwe vormen van groene brandstoffen en chemie in het havengebied en als emissievrije brandstof voor openbaar vervoer en transport. Zo werkt H2ermes als vlieg- wiel voor verdere verduurzaming van de Metropool Regio Amsterdam.

H2ermes

“Onze grootste zorg gaat over de periode tot kooksfabriek 2 en hoogovens 6 daadwer- kelijk niet meer draaien. Volgens FNV zou in 2025 de DRI en EAF moeten draaien, maar we moeten echt nog zien dat dit gebeurt.

Tata Steel heeft het in haar eigen communi- catie namelijk over 2030.”

Ook over de toezegging dat Tata de overlast versneld gaat aanpakken (Roadmap Plus) is

Valent niet helemaal gerust. “Het staat ner- gens zwart-op-wit dat Tata dit gaat doen.”

Valent bespeurt bovendien een patroon bij het staalbedrijf: “Als de druk bij Tata maar voldoende hoog wordt opgevoerd, maakt het bedrijf altijd ineens een vrijwil- lige sprong naar verbetering. Maar omdat dat dan vrijwillig is, worden ze er niet aan gehouden. In 2008 zou kooksfabriek 2 bij-

voorbeeld grondig gerenoveerd worden, waardoor de overlast had moeten afnemen.

Die renovatie is er nooit gekomen. Tata heeft wat ons betreft zijn geloofwaardig- heid verloren door altijd maar beloftes te doen en die nooit na te komen. Elke door de OD vastgestelde overtreding werd door Tata aangevochten. Omdat het staalbedrijf bij ons geen geloofwaardigheid geniet, gaat de aangifte door Bénédicte Ficq ook gewoon door.”

In een ideale situatie zouden de DRI en EAF plants in 2025 operationeel zijn, wordt de pelletfabriek aangepakt en worden hoog- oven 6 en kooksfabriek 2 direct gesloten. “Je kunt kooks ook inkopen”, vertelt Valent.

Tata Steel IJmuiden werd zeer recent losge- koppeld van het collega-bedrijf in het VK.

Voor Tata IJmuiden zorgt dat er voor dat het bestuur van IJmuiden nu rechtstreeks onder het moederbedrijf in India opereert, terwijl daar tot voor kort nog een ‘Europese laag’ tussen zat. Over het ‘te koop’ staan van IJmuiden is Tata Steel voorlichter Robert Moens vrij kort en duidelijk: “Ons moeder- bedrijf, Tata Steel Limited, heeft aangegeven niet op zoek te zijn naar een koper voor Tata Steel Nederland.”

Dat Nederland straks van de EU wellicht een tik op de vingers krijgt dat het teveel inzet op CCS, zou nog eens een extra duwtje kunnen betekenen voor het Groen Staal plan.

In een ideale situatie zouden de DRI en EAF plants in 2025 operationeel zijn, wordt de pelletfabriek aangepakt en worden hoogoven 6 en kooksfabriek 2 direct gesloten...

Tata Steel woordvoerder Robert Moens: “We zijn op dit moment bezig om die waterstofroute verder uit te werken en voor het einde van het jaar kunnen we daar meer over vertellen.”