Kadernota Gemeente Borger-Odoorn Hoofdstraat AD EXLOO Postbus ZG EXLOO

(1)

Kadernota 2020

Gemeente Borger-Odoorn Hoofdstraat 50

7875 AD EXLOO Postbus 3

7875 ZG EXLOO 14-0591

www.borger-odoorn.nl gemeente@borger-odoorn.nl

(2)

2

Inhoudsopgave

Inhoudsopgave ... 2

Voorwoord ... 3

Samenvatting op hoofdlijnen ... 4

Bestuursprogramma 2018 – 2022 ... 7

Ambities, speerpunten en doelen ... 8

Nieuw beleid ... 9

1. ONZE INWONERS ... 12

2. ONZE ECONOMIE ... 16

3. ONZE TOEKOMST ... 17

4. ONZE LEEFOMGEVING ... 19

5. ONZE PORTEMONNEE ... 21

Bijlage 1. Herijkte kaders Onze portemonnee ... 32

Bijlage 2. Nieuw voor oud: totaaloverzicht voorstellen ... 36

Bijlage 3. Overzicht onderwerpen Bestuursprogramma 2018-2022 ... 37

Bijlage 4. Bijdragen Gemeenschappelijke Regelingen (GR’en) ... 38

Bijlage 5. Dynamische Prioriteiten Lijst (DPL) ... 39

(3)

3

Voorwoord

Hierbij bieden wij uw raad de Kadernota 2020 aan. Deze Kadernota vormt de aanzet tot de uiteindelijke Begroting 2020. De belangrijkste speerpunten in deze Kadernota zijn de ambities uit het Bestuursprogramma, de tekorten binnen het Sociaal Domein, de

suggesties binnen het nieuw voor oudtraject en de mogelijke investeringen, waarbij ook de kans van de Regiodeal niet onbenoemd mag blijven. Deze informatie vormt een beeld van de financiële positie van de gemeente Borger-Odoorn. De insteek van deze

Kadernota is het in beeld brengen van de globale omlijning en invulling van de financiële midddelen voor het jaar 2020. Wij vragen uw raad om op bepaalde punten in te

stemmen met de voorstellen en op een aantal andere punten te reageren en mee te denken.

Instemmen

Op een vijftal punten vragen wij uw raad in te stemmen met voorstellen:

1. Instemmen met de ambities, speerpunten en doelen voor het jaar 2020. In deze Kadernota willen we voorsorteren op de begroting 2020.

2. Instemmen met de financiële kaders. Deze kaders vormen het fundament voor het opstellen van de Begroting 2020, die in november door uw raad zal worden besproken.

3. Instemmen met de autonome bestedingsvoorstellen 2020. Autonome

bestedingsvoorstellen zijn niet bestuurlijk, maar in feite bijstelling van budgetten.

4. Instemmen met de autonome voorstellen uit het traject nieuw voor oud. Autonome nieuw voor oud bestedingsvoorstellen zijn niet bestuurlijk, maar in feite bijstelling van budgetten.

5. Instemmen om het tarief toeristenbelasting 2020 vast te stellen, zodat het tarief voor 2020 vroegtijdig aan de betreffende ondernemers kenbaar gemaakt kan worden. Zij kunnen dan op basis daarvan hun voorbereidingen voor het nieuwe jaar treffen.

Reactie

Los van de hierboven genoemde punten vragen wij uw reacties op een tweetal specifieke zaken. Wij vragen u om mee te denken over:

1. De bestuurlijke bestedingsvoorstellen, zoals opgenomen in de Dynamische

Prioriteitenlijst. Wij hebben op basis van onze ambities en speerpunten de voorstellen op de DPL voor 2020 geprioriteerd. Graag vernemen wij van uw raad hoe u tegen deze voorstellen aankijkt. Op basis van de door uw raadsfracties gegeven reacties, gaan we aan de slag met het opstellen van de Begroting 2020.

2. De eerste aanzet voor de bestuurlijke keuzes in het nieuw voor oud traject. Wij hebben daarover een aantal suggesties opgenomen in deze Kadernota. In de aanloop richting de Begroting 2020 willen wij deze voorstellen bespreken met het

maatschappelijke krachtenveld in onze gemeente en in het bijzonder met de

Participatieraad Sociaal Domein. Op basis van de reacties die we vanuit uw raad en vanuit onze bespreking met het maatschappelijke krachtenveld en de participatieraad mogen ontvangen, gaan we aan de slag met het opstellen van de Begroting 2020.

Wij nodigen uw raad uit om met eventuele alternatieven te komen en andere keuzes te maken. Dit geldt voor zowel de bestedingsvoorstellen als voor de nieuw voor oud voorstellen. Belangrijk hierbij is dat er financiële dekking is voor deze alternatieven.

College van burgemeester en wethouders

(4)

4

Samenvatting op hoofdlijnen

In dit hoofdstuk geven we een samenvatting op hoofdlijnen.

Bestuursprogramma 2018-2022

Voor 2020 hebben we de volgende speerpunten geselecteerd: Preventie Sociaal Domein, Uitvoering GVVP, Onderhoud openbare ruimte en handhaving, Inwonerparticipatie, Omgevingswet, Regiodeal, Doorontwikkeling Kern en kader en Duurzaamheid.

Bij de verschillende thema’s lichten we deze speerpunten toe en in de begroting 2020 werken we dit verder uit.

Nieuw voor oud

Om financiële ruimte voor nieuw beleid te creëren is een nieuw voor oud traject

noodzakelijk. De noodzaak is versterkt door de tekorten die zijn ontstaan in het Sociaal Domein.

In deze Kadernota 2020 stellen wij u voor om alvast in te stemmen met de autonome nieuw voor oud voorstellen 2020. Dit zijn in feite bijstellingen van budgetten voor het jaar 2020.

Voor de bestuurlijke nieuw voor oud voorstellen doen wij een voorzet voor mogelijke ombuigingen voor de begroting 2020. Wij vragen u niet om bij de Kadernota met deze voorstellen in te stemmen. Wij vragen u om uw reactie over deze voorstellen. Wij wachten uw reacties en de reactie van de Participatieraad Sociaal Domein af en komen dan met een definitief voorstel voor de begroting 2020. Wij nodigen u van harte uit om ook met alternatieve voorstellen te komen.

In onderstaande tabel geven wij de voorlopige opbrengsten nieuw voor oud 2020 weer.

Opbrengsten nieuw voor oud 2020 Incidenteel Structureel Totaal

Autonome voorstellen 100.000 0 100.000

Bestuurlijke voorstellen 0 638.500 638.500

Totaal voorstellen 100.000 638.500 738.500

Om u een totaal financieel inzicht voor 2020 te geven zijn de financiële effecten van deze bestuurlijke voorstellen in de financiële overzichten van deze Kadernota 2020 verwerkt.

De cijfers worden geactualiseerd in de begroting 2020 als de definitieve bestuurlijke voorstellen 2020 worden voorgesteld.

Zie verder de toelichting in onze Portemonnee en bijlage 2.

Bestedingsvoorstellen

Wij willen twee keer per jaar een integrale afweging maken over bestedingsvoorstellen, namelijk bij de begroting en bij de eerste Bestuursrapportage. Voor de

bestedingsvoorstellen 2020 kiezen we dezelfde lijn als in 2019 en maken we onderscheid tussen autonome en bestuurlijke bestedingsvoorstellen. In de Kadernota 2020 stellen wij u voor om alvast in te stemmen met de autonome bestedingsvoorstellen 2020. Dit zijn in feite bijstellingen van budgetten voor het jaar 2020.

Voor de bestuurlijke bestedingsvoorstellen doen wij geen voorstel, maar wel een voorzet voor de begroting 2020. Wij geven deze voorstellen een hoge prioriteit. In deze

Kadernota 2020 vragen wij u om suggesties voor deze prioritering. Vervolgens nemen wij uw suggesties mee in ons voorstel bij de begroting 2020. Zie voor deze bestuurlijke bestedingsvoorstellen bijlage 5.

(5)

5

We stellen de volgende autonome bestedingsvoorstellen voor:

Nr. Onderwerp Structureel Incidenteel

2020 2020

Autonome voorstellen uit 2019

1 Beleidsintensivering afstand tot de arbeidsmarkt 30.000 2 Basis op orde/Betrouwbare overheid (IBOR) 50.000

3 Sanering asbestdaken in Drenthe 8.850

4 Vitale vakantieparken 19.239

Subtotaal: 0 108.089

Nieuwe autonome voorstellen 2020

1 Bijdrage SBBO 18.000

2 Omgevingswet p.m.

Subtotaal: 18.000 0

Totaal 18.000 108.089

Over de p.m. post Omgevingswet merken we op dat we in 2020 autonome kosten verwachten, maar deze kunnen we op dit nog niet kwantificeren. We komen hier bij de begroting 2020 en anders bij de Bestuursrapportage 2020-I op terug.

Financiële kaders

De financiële kaders geven aan hoe wij omgaan met de baten en lasten van onze Portemonnee. Deze kaders zijn de basis voor het opstellen van de begroting en

meerjarenbegroting. De kaders zijn herijkt naar aanleiding van diverse ontwikkelingen (o.a. nota reserves en voorzieningen en een brief van onze toezichthouder, de Provincie Drenthe).

Geactualiseerde saldi

We presenteren de geactualiseerde saldi van saldo begroting (knop 1) en budget beleidsintensivering (knop 2).

Knop 1: Saldo begroting

In onderstaand overzicht is de nieuwe stand zichtbaar van knop 1 saldo begroting na verwerking van alle mutaties in deze Kadernota. De bestuurlijke opbrengsten nieuw voor oud 2020 zijn in onderstaand overzicht verwerkt. Hierover vragen wij nog geen besluitvorming. Om u een totaal financieel inzicht te geven van de effecten van deze voorstellen, zijn deze voorstellen alvast in het overzicht verwerkt. Voor een verdere specificatie verwijzen we naar de toelichting op de knoppen in onze Portemonnee.

Verloop Saldo begroting (knop 1) 2020

Saldo begroting (knop 1) 548.073

Bestedingsvoorstellen begroting 2019 -423.053 Saldo voor Kadernota 2020 125.020

Opbrengsten Nieuw voor oud 2019 679.500

Opbrengsten Nieuw voor oud 2020 (bestuurlijk) 638.500 Structurele wijzigingen BERAP 2019-I -958.874 Mutaties Gemeenschappelijke regelingen -28.728

Mutaties Emco/Wedeka -367.000

Autonome bestedingsvoorstellen 2020 -18.000 Saldo na Kadernota 2020 70.418

(6)

6 Knop 2: Budget beleidsintensivering

Hieronder presenteren we de nieuwe stand van budget beleidsintensivering. Het beginpunt is de stand uit de begroting 2019. Ook op dit budget zijn alle mutaties uit de Kadernota 2020 verwerkt. De opbrengsten nieuw voor oud incidenteel 2020 zijn alleen autonoom. Hier vragen we wel besluitvorming over. Ook brengen we de autonome bestedingsvoorstellen op het budget in mindering. We merken op dat er voor de BERAP 2020-I € 250.000 beschikbaar moet blijven voor nieuw beleid. Dit bedrag is nog niet in mindering gebracht op onderstaand saldo. Dit betekent dat er bij de begroting 2020

€ 731.212 - € 250.000 = € 481.212 beschikbaar is voor nieuw beleid.

Voor een verdere specificatie verwijzen we naar de toelichting op de knoppen in onze Portemonnee.

Verloop Beleidsintensivering (knop 2) 2020 Budget beleidsintensivering (knop 2 ) 372.301

Saldo voor Kadernota 2020 372.301 Opbrengsten nieuw voor oud 2020 (autonoom) 100.000 Mutaties Emco/Wedeka (voor knop 1) 367.000 Autonome bestedingsvoorstellen 2020 -108.089 Saldo na Kadernota 2020 731.212

(7)

7

Bestuursprogramma 2018 – 2022

Inleiding

Het coalitieakkoord ‘Vertrouwd, Vernieuwend, Vooruit’ is in het voorjaar van 2018 opgesteld. Het akkoord beschrijft de uitgangspunten voor het nieuwe college. De

Politieke Termijn Agenda die na de verkiezingen op 21 maart 2018 door de verkenner is opgesteld, is grotendeels overgenomen en aangevuld met extra punten. Vervolgens hebben we diverse belangenorganisaties gevraagd te reageren op dit akkoord. Ook hebben we de raadsfracties om reactie gevraagd. In het najaar van 2018 is dit akkoord (inclusief reacties) uitgewerkt in het Bestuursprogramma 2018-2022. Voor dit

bestuursprogramma hebben we gekozen voor dezelfde insteek als de begroting nieuwe stijl. Op deze manier kunnen bestuursprogramma en begroting in elkaar overlopen.

Actielijst bestuursprogramma

Het bestuursprogramma wordt omgezet in een concrete actielijst, deze actielijst wordt gedurende deze bestuursperiode toegevoegd aan de P&C-cyclus, zodat constant kan worden gekeken naar welke actiepunten voor deze bestuursperiode van belang worden geacht. In de verschillende P&C-documenten wordt een verdiepingsslag gemaakt op de actiepunten, zodat kan worden gezien wat op dat moment de stand van zaken is van het betreffende actiepunt.

(8)

8

Ambities, speerpunten en doelen

Inleiding

Het bestuursprogramma 2018-2022 is de basis voor onze ambities voor de komende jaren. Wij hebben deze ambities uitgewerkt per thema.

De algemene functie van een Kadernota is om kaders voor de begroting te geven. Wij willen in deze Kadernota 2020 zoveel mogelijk voorsorteren op de Begroting 2020. Dit doen wij voor ambities, speerpunten en doelen en nieuw beleid.

In dit hoofdstuk staan wij stil bij de ambities, speerpunten en doelen en in het volgende hoofdstuk bij nieuw Beleid.

Ambities, speerpunten en doelen

De ambities en doelen hebben we bij de verschillende thema’s uitgewerkt.

Speerpunten geven focus voor het maken van keuzes. Wij moeten in verband met beperkte middelen keuzes maken voor nieuw beleid (bestedingsvoorstellen). Ook voor het ombuigingstraject kunnen de speerpunten als hulpmiddel dienen.

Wij hebben als college voor 2020 de volgende speerpunten geformuleerd:

Jaar Speerpunten

2020 Preventie Sociaal Domein, Uitvoering GVVP, Onderhoud openbare ruimte en handhaving, Inwonersparticipatie, Omgevingswet, Regiodeal,

Doorontwikkeling Kern en kader en Duurzaamheid.

Wij realiseren ons dat deze speerpunten dynamisch zijn. Onvoorziene situaties kunnen heroverwegingen en/of aanvulling van deze speerpunten vragen.

Aanvullend kunnen deze speerpunten hulp bieden voor het maken van keuzes (bestedingsvoorstellen) ten behoeve van de Begroting 2020. De bovengenoemde speerpunten zijn in de thema’s van deze Kadernota 2020 uitgewerkt.

Wij vragen aan uw raad of u kunt instemmen met deze ambities, speerpunten en doelen.

Als u hiermee instemt werken wij dit in de begroting 2020 verder uit.

(9)

9

Nieuw beleid

Inleiding

Ook voor nieuw beleid willen wij graag voorsorteren op de begroting 2020. Het is onze intentie om twee keer per jaar een integrale afweging over bestedingsvoorstellen te maken. Het belangrijkste moment is bij de begroting. Dan wordt het beleid voor het komende jaar vastgesteld en komt ook aan de orde welke middelen en beleidswensen noodzakelijk zijn om dit beleid te realiseren. Een ander moment voor

bestedingsvoorstellen is de eerste Bestuursrapportage. Dan kunnen tussentijdse nieuwe beleidswensen aan de orde komen.

In deze Kadernota 2020 stellen wij u voor om alvast in te stemmen met de autonome bestedingsvoorstellen 2020. Dit zijn in feite bijstellingen van budgetten voor het jaar 2020.

Voor de bestuurlijke bestedingsvoorstellen doen wij geen voorstel, maar wel een voorzet voor de begroting 2020. In deze Kadernota 2020 vragen wij u om suggesties voor de prioritering van de bestuurlijke voorstellen 2020. Vervolgens nemen wij uw suggesties mee in het opstellen van de begroting 2020.

Afwegingscriteria nieuw beleid

Wij vinden het belangrijk de voorstellen integraal aan te bieden. Alleen dan kunnen voorstellen integraal worden beoordeeld. Bij schaarse middelen kunnen de

bestedingsvoorstellen dan ten opzichte van elkaar worden afgewogen. In deze afweging staan voor ons college het bestuursprogramma, onze ambities, speerpunten en de belangen van onze inwoners centraal.

Voor het maken van keuzes hebben we de volgende vragen als afwegingscriteria gehanteerd. Dit zijn dezelfde criteria die we ook bij de bestedingsvoorstellen 2019

hebben geformuleerd. Deze vragen kunnen hulp bieden voor het maken van keuzes. Ten opzichte van vorig jaar hebben we aanvullend de speerpunten voor 2020 als

afwegingscriteria benoemd:

- Is de beleidswens onvermijdelijk, of is dit meer een bijstelling van het budget?

- Is de beleidswens ook een speerpunt in het bestuursprogramma?

- Is de beleidswens wettelijk (zo ja, in welke mate) of autonoom?

- Is er een alternatieve financiële dekking van de beleidswens mogelijk?

- Is aan de beleidswens een specifieke taakstelling mogelijk?

- Kan de structurele beleidswens ook incidenteel gemaakt worden (bijvoorbeeld koppelen aan deze bestuursperiode)?

- Zijn er aanvullende reserves beschikbaar om de incidentele wensen te financieren?

- Zit in de beleidswens ook een bedrag voor uitvoering (bedrijfsvoering) opgenomen?

(10)

10 Autonome bestedingsvoorstellen

Wij stellen voor om in te stemmen met de volgende autonome bestedingsvoorstellen 2020:

Nr. Onderwerp Structureel Incidenteel

2020 2020

Autonome voorstellen uit 2019

1 Beleidsintensivering afstand tot de arbeidsmarkt 30.000 2 Basis op orde/Betrouwbare overheid (IBOR) 50.000

3 Sanering asbestdaken in Drenthe 8.850

4 Vitale vakantieparken 19.239

Subtotaal: 0 108.089

Nieuwe autonome voorstellen 2020 1 Bijdrage Stichting Bestemming Borger-Odoorn 18.000

2 Omgevingswet p.m.

Subtotaal: 18.000 0

Totaal 18.000 108.089

Toelichting autonome voorstellen uit 2019

De autonome voorstellen uit 2019 zijn autonome bestedingsvoorstellen uit 2019 waar nu voor 2020 in de Kadernota budget voor wordt gevraagd.

1. Beleidsintensivering Medewerkers met afstand tot arbeidsmarkt Portefeuillehouder: J. Seton

MT-lid: B. Marinussen

Toelichting: als gemeente ben je verplicht om medewerkers met afstand tot de arbeidsmarkt aan te stellen. Het gaat om medewerkers die elders geen baan kunnen vinden. Als gemeente voelen wij ons verantwoordelijk voor deze taak. Het gaat om incidentele budgetten tot en met 2022. Voor 2020 gaat het om een incidenteel budget van € 30.000.

2. ‘Basis op orde’ autonome ontwikkelingen Portefeuillehouder: J. Seton

MT-lid: B. Marinussen

Toelichting: hier gaat het om de autonome voorstellen gericht op basis op orde. Deze worden ervaren als onvermijdelijk en hebben een wettelijke verplichting. Het incidentele bedrag voor 2020 (€ 50.000) is noodzakelijk voor het op orde brengen van de gegevens voor Integraal Beheer Openbare Ruimte (IBOR).

3. Versnellingsaanpak sanering asbestdaken in Drenthe Portefeuillehouder: F.A.J. Buijtelaar

MT-lid: J. Gorseling

Toelichting: vanaf 2024 is er een verbod op asbestdaken. Bij het huidige saneringstempo wordt deze datum niet gehaald en loopt de gemeente het risico achteraf geconfronteerd te worden met hoge handhavingskosten per dak. In het projectplan ‘Alle Drentse daken asbestvrij in 2024’ staat hoe de versnelling sanering asbestdaken in Drenthe door de Drentse gemeenten en de provincie wordt ondersteund. Advies is om dit voorstel aan te nemen, omdat dit in samenwerking met Drentse gemeenten wordt opgepakt. Het gaat om de volgende incidentele kosten die nog gehonoreerd moeten worden:

2020 2021 2022 2023 2024

€8.850 €8.850 €8.700 €4.950 €1.125

(11)

11 4. Bijdrage Vitale Vakantieparken

Portefeuillehouder: T. Houwing MT-lid: B. Romani

Toelichting: wij hebben ingestemd met de bijdrage om deel te nemen aan het

actieprogramma Vitale Vakantieparken dat loopt t/m 2021. Voor 2020 is de bijdrage

€ 19.239.

Toelichting nieuwe autonome voorstellen 2020

Deze voorstellen zijn nieuw sinds de bestedingsvoorstellen 2019. Het voorstel is om de volgende autonome voorstellen voor 2020 te honoreren.

1. Bijdrage Stichting Bestemming Borger-Odoorn Portefeuillehouder: T. Houwing

MT-lid: B. Romani

Toelichting: de hoofdvestiging van de Stichting Bestemming Borger-Odoorn in Borger kampte jarenlang met een gebrek aan ruimte en uitstraling. Begin 2019 hebben we de locatie kunnen uitbreiden en upgraden. Een deel van de structurele kosten kunnen ten laste van reguliere budgetten worden gebracht. Voor het andere deel (structureel

€ 18.000) komen de extra kosten ten laste van algemene middelen.

2. Omgevingswet

Portefeuillehouder: F.A.J. Buijtelaar MT-lid: J. Gorseling

Toelichting: de nieuwe Omgevingswet komt eraan en de invoeringsdatum is 1 januari 2021. Wij hebben een contourennota vertaald naar een programmatische aanpak. Binnen deze aanpak onderscheiden we 5 projecten. Voor het jaar 2019 zijn de kosten geraamd op € 176.000. We stellen voor dit bedrag beschikbaar te stellen in de BERAP 2019-I.

Voor de jaren 2020 en 2021 zijn ook middelen noodzakelijk, maar we kunnen deze op dit moment moeilijk kwantificeren. Wij vragen voor de jaren 2020 en 2021 nog geen

middelen en wij hebben dit daarom nog p.m. geraamd. Wij komen hierop terug in de Begroting 2020 en/of Bestuursrapportage 2020-I.

Bestuurlijke bestedingsvoorstellen

Voor de bestuurlijke bestedingsvoorstellen doen wij geen voorstel, maar wel een voorzet voor de begroting 2020. In deze Kadernota 2020 vragen wij u om suggesties ten aanzien van de prioritering van deze bestuurlijke voorstellen 2020. Voor de prioritering verwijzen we naar bijlage 5.

(12)

12

1. ONZE INWONERS

Per thema rapporteren we over algemene ontwikkelingen, het bestuursprogramma en de nieuw voor oud voorstellen die betrekking hebben op 2020.

Algemene ontwikkelingen

Opbouwwerker resultaten en evaluatie

In de BERAP 2019-I subthema Sociaal Domein geven we een toelichting op de stand van zaken.

Abonnementstarief Wmo 2020

In 2020 geldt er een vast tarief van € 19 per maand voor alle Wmo-voorzieningen. Per 1 januari 2020 vallen ook de algemene voorzieningen onder het abonnementstarief. Het financieel effect zal zijn dat de kosten van de algemene voorzieningen gaan toenemen.

Dit komt enerzijds doordat de eigen bijdrage van de algemene voorziening schoonmaakondersteuning daalt. Cliënten die in aanmerking komen voor

schoonmaakondersteuning betalen in 2019 namelijk € 5 per uur eigen bijdrage. Dat levert de gemeente ongeveer € 50 per cliënt per maand op. Straks wordt dat € 19 per maand per cliënt. Daar komt bij dat er door het abonnementstarief meer inwoners gebruik gaan maken van de Wmo-voorzieningen of bijvoorbeeld meer uren

huishoudelijke hulp gaan afnemen. Door het vaste tarief kost het inwoners immers niets extra om meer af te nemen. We brengen de verwachte financiële effecten bij de

begroting 2020 in beeld.

Bestuursprogramma

Per onderwerp van het bestuursprogramma geven we de speerpunten en actiepunten voor het jaar 2020 weer. In bijlage 3 is het totaaloverzicht te vinden.

1. Inwonerparticipatie

In 2020 willen we starten met de dorps- en wijkbudgetten. Voor die tijd werken we de voorwaarden verder uit en komen we met een verdeelsleutel. In 2020 is er € 100.000 beschikbaar voor de dorps- en wijkbudgetten. Hiervan komt € 50.000 uit de

gebiedscoördinatie en € 50.000 uit Vitaal Platteland.

2. Toegankelijkheid dienstverlening en informatie

Het voldoen aan de eisen van digitale toegankelijkheid wordt meegenomen in het programma Doorontwikkeling Dienstverlening. I.v.m. de beperkte ambtelijke capaciteit kan het onderwerp fysieke toegankelijkheid pas in de loop van 2020 worden opgepakt.

(13)

13 3. Doorontwikkeling dienstverlening

Op visieniveau liggen de ambities op de thema’s: bereikbaar, benaderbaar en

begrijpelijk. De speerpunten komen per thema aan de orde bij de behandeling van het document in de raad na het zomerreces.

Wij stellen de volgende speerpunten voor:

- Bereikbaar: aanpassing en optimalisatie van de website;

- Benaderbaar: verbeteren van de telefonische bereikbaarheid en terugbellen;

- Begrijpelijk: verdere invoering van de nieuwe schrijfstijl.

4. Verminderen laaggeletterden

Er is een bedrag van € 40.000 op de DPL geplaatst om uitvoering te geven aan verlaging van de laaggeletterdheid. Doel is om eind 2020 over de periode 2017-2020 totaal 300 laaggeletterden te hebben bereikt.

5. Evaluatie regenboogmodel en versterken toegang zorg

De evaluatie is naar verwachting in 2019 afgerond. 2020 staat in het teken van de doorontwikkeling Sociaal Domein.

6. Meer aandacht voor preventie

Als gemeente willen we graag dat er in het voorliggend veld allerlei sociale activiteiten worden georganiseerd waarin de sociale omgeving meer ondersteuning voor kwetsbare inwoners gaat oppakken. Waar mogelijk ontwikkelen we deze activiteiten door tot laagdrempelige algemene voorzieningen. We zien dit als een maatschappelijke opgave, maar ook als een financiële noodzaak: de kosten van de geïndiceerde voorzieningen in het Sociaal Domein stijgen nog steeds en deze willen we de komende jaren stevig terugdringen. De ambitie voor 2020 is het ontwikkelen van collectieve activiteiten en voorzieningen om individuele voorzieningen op grond van de Wmo, Jeugdwet en Participatiewet te voorkomen. Momenteel onderzoeken we of we via de regiodeal middelen vrij kunnen spelen voor projecten die betrekking hebben op preventie.

7. Dorpszorg

We gaan in gesprek met Andes om voor 2020 en verder de dorpszorg uit te laten voeren binnen het door de gemeenteraad beschikbaar gestelde budget.

8. Steun plaatselijke initiatieven voor een gezonde leefstijl

Brede visie op gezondheid, sport en bewegen wordt in 2019 opgeleverd. Hierop volgt een uitvoeringsplan (lokaal sport en preventie-akkoord) in het najaar van 2019. Deze wordt opgezet met input van de inwoners. De ambities die hieruit voortvloeien leveren we later aan. Het nog te schrijven subsidiebeleid moet inwoners stimuleren om zelf activiteiten op het gebied van Gezonde Leefstijl te ontplooien.

9. Toekomst Wedeka

Afhankelijk van wat het uitvoeringsplan Wedeka inhoudt neemt het college een standpunt in. Daarnaast is van belang hoe het bestuur en de overige deelnemende gemeenten om zullen gaan met dat uitvoeringsplan. Aan het uitvoeringsplan wordt ongetwijfeld een investeringsbehoefte of begroting toegevoegd. Waar mogelijk kunnen we hiervoor de Westerlee-gelden inzetten (voor Borger-Odoorn gaat het om ongeveer

€ 460.000). Of dit bedrag voldoende zal zijn weten we momenteel niet.

10. Cultuur

2020 staat in het teken van bundeling van activiteiten op het gebied van cultuur en mogelijk een verbreding van de inzet van de cultuurcoach. Ook willen we een canon realiseren in Borger-Odoorn. Dat is het geheel van teksten, beelden, kunstwerken en gebeurtenissen van een gedeelde cultuur of religie. En we gaan op zoek naar een duurzame oplossing voor het voortzetten van de schaapskudde Exloo.

(14)

14 11. Opstellen visie onderwijshuisvesting

Het plan Toekomst Onderwijshuisvesting Primair Onderwijs Borger-Odoorn moet worden opgesteld, voordat we verder kunnen werken aan de uitvoering.

Nieuw voor oud voorstellen

In de Kadernota 2020 komen per thema de nieuw voor oud voorstellen aan bod die betrekking hebben op het jaar 2020. Bij Onze inwoners gaat het om in totaal zeven voorstellen. Alle voorstellen zijn bestuurlijk van aard.

Ombuiging Incidenteel

2020 Structureel 2020

1. Re-integratiebudget (taakstelling) 100.000

2. Dienstverlening Andes 50.000

3. Jeugdhulp (taakstelling) 250.000

4. Wmo (taakstelling) 50.000

5. Overig Sociaal Domein (taakstelling) 83.500

6. Principeverzoeken omgevingsvergunningen 25.000

7. Kostendekkendheid leges 10.000

Subtotaal: 568.500

1. Re-integratiebudget (taakstelling)

Er is jaarlijks ongeveer € 900.000 budgetruimte voor het inkopen van re-integratietrajecten. De uitvoering van de re-integratie is ondergebracht bij de sociale teams. De sociale teams verwijzen door naar allerlei aanbieders van re-integratietrajecten die de gemeente inkoopt. De suggestie is om € 100.000 structureel om te buigen met ingang van 2020. Een mogelijkheid is om meer gebruik maken van de eigen infrastructuur (bijvoorbeeld de gemeentewerf in Tweede Exloërmond) voor het activeren van

werkzoekenden. Hiermee kunnen naar verwachting kosten worden bespaard. Een andere mogelijkheid is het beëindigen van bestaande re-integratieprojecten. Het budget is daartoe voldoende flexibel.

Financieel effect: € 100.000 structureel voordelig 2. Dienstverlening Andes

Bij Andes kopen we allerlei taken in op het gebied van welzijnswerk. Dit zijn bijvoorbeeld opbouwwerkers of budgetcoaches. De basisdienstverlening van Andes is ongeveer

€ 600.000. De suggestie is om met ingang van 2020 € 50.000 structureel om te buigen.

Afdeling MO onderzoekt nader welke vorm van welzijnswerk kan worden versoberd.

Financieel effect: € 50.000 structureel voordelig 3. Jeugdhulp (taakstelling)

In 2020 komt er een nieuw inkoopmodel waar nu de voorbereidingen voor worden getroffen. Eén van de hoofddoelen is om de kosten te verlagen. Vandaar dat het de suggestie is om een taakstelling van € 250.000 per 2020 te koppelen aan het jeugdbudget, omdat we willen sturen op een verlaging van kosten met het nieuwe inkoopmodel. Daardoor wordt het budget jeugdhulp vanaf 2020 € 6,2 miljoen. Het risico op incidenteel moeten bijramen blijft echter bestaan. Er is immers voor een groot deel sprake van een open einderegeling.

Financieel effect: € 250.000 structureel voordelig 4. Wmo (taakstelling)

Voor 2020 stellen we een taakstelling van € 50.000 voor op de Wmo-budgetten. Het gaat echter grotendeels om een open einderegeling waarbij jurisprudentie de ruimte in

(15)

15

beleidsaanpassing beperkt. Verder brengt de invoering van het abonnementstarief veel onzekerheid met zich mee. Het risico om incidenteel bij te moeten ramen blijft aanwezig.

Financieel effect: € 50.000 structureel voordelig 5. Overig Sociaal Domein (taakstelling)

Het Sociaal Domein is natuurlijk veel breder dan alleen de drie gedecentraliseerde wetten Wmo, Jeugdwet en Participatiewet. De ombuigingen hoeven om die reden niet alleen daar te worden gerealiseerd. Daarom nemen we een taakstelling op van € 83.500,- voor het overige Sociaal Domein. Hieronder vallen verschillende, vooral autonome taken, zoals het verstrekken van subsidies en minimavoorzieningen. Een mogelijke vorm van

ombuiging is bijvoorbeeld de collectieve zorgverzekering voor minima. In het beleidsdocument Vanzölf saomen staat al de actie om te bezien in hoeverre deze

voorziening nog meerwaarde heeft en of er goede alternatieven bestaan. In de begroting 2020 komen we met concrete voorstellen om deze taakstelling te realiseren.

Financieel effect: € 83.500 structureel voordelig 6. Principeverzoeken omgevingsvergunningen

Voor principeverzoeken in het kader van de omgevingsvergunning worden tot dusver geen bedragen in rekening gebracht. We stellen voor om dit wel te doen. Wij

onderzoeken op welke wijze dit kan. Vanaf 2020 verwachten wij dat dit een structurele opbrengst van € 25.000 oplevert.

Financieel effect: € 25.000 structureel voordelig 7. Kostendekkendheid leges

Uit onze begroting 2019 blijkt dat de kostendekkendheid van leges niet 100% is. Wij onderzoeken voor welke onderdelen wij de leges kunnen verhogen. Wij verwachten dat wij vanaf 2020 € 10.000 extra opbrengsten kunnen realiseren.

Financieel effect: € 10.000 structureel voordelig

(16)

16

2. ONZE ECONOMIE

Algemene ontwikkelingen N.v.t.

Per onderwerp van het bestuursprogramma geven we de speerpunten en actiepunten voor het jaar 2020 weer. In bijlage 3 is het totaaloverzicht te vinden.

12. Versterken toerisme en recreatie veenkoloniaal gebied

De ambitie op het gebied van R&T is het genereren van meer bezoekers, bestedingen en werkgelegenheid in het veenkoloniaal gebied.

13. Snel internet

De ambitie is het creëren van een aantrekkelijk leef- en vestigingsklimaat voor

huishoudens, bedrijven en combinaties van wonen en werken in het buitengebied van Borger-Odoorn.

Bij onze Economie gaat het om één bestuurlijk nieuw voor oud voorstel.

2020 Structureel

2020

8. Toeristenbelasting 60.000

Subtotaal: 0 60.000

8. Toeristenbelasting (tarief)

Het was de intentie van het Recreatieschap Drenthe om dit voorjaar met een advies te komen voor het tarief van de toeristenbelasting voor de komende jaren. In het advies van het Recreatieschap komt dan ook tariefdifferentiatie aan de orde (bijvoorbeeld campings een ander tarief dan hotels). We verwachten dit advies dit najaar. Voor het jaar 2020 adviseert het Recreatieschap het tarief met 5 eurocent te verhogen. Omdat we de ondernemers in deze sector in het kader van dienstverlening vroegtijdig op de hoogte willen brengen van het tarief voor volgend jaar, stellen wij voor bij de Kadernota het tarief voor toeristenbelasting vast te stellen, in lijn met het advies van het

Recreatieschap.

(17)

17

3. ONZE TOEKOMST

Algemene ontwikkelingen Organisatieontwikkeling

Begin 2019 is het Koersdocument Organisatieontwikkeling Borger-Odoorn 2018-2023 aan de medewerkers gepresenteerd. Daarbij is aangegeven dat de focus in 2019 ligt op het zijn van een ‘betrouwbare overheid’. Invulling geven aan pijlers 1 en 2 ‘formatie en budget passend bij taken en gewenst uitvoeringsniveau’ is daarbij een voorwaarde. Met de nieuw te werven gemeentesecretaris/algemeen directeur stellen we een

uitvoeringsplan (2020-2023) voor het koersdocument op, waarbij ook de overige

‘onderdelen van het huis’ aan bod komen.

14. Duurzaamheidsagenda en energietransitie

Nederland moet aansluiten bij de doelstellingen uit het Klimaatverdrag van Parijs. Om deze internationale en nationale afspraken na te komen wordt van de gemeente een forse inspanning verwacht. Wij kunnen dit niet alleen. Daarom willen wij

duurzaamheidsinitiatieven vanuit inwoners en bedrijven ondersteunen en faciliteren.

Deze nemen we mee in de nieuwe duurzaamheidsagenda, samen met de ambities en benodigde middelen. Voor het realiseren van de duurzaamheidsambities moet er een afweging worden gemaakt tussen beschikbare middelen en ambitie op de korte termijn.

De landelijk ingezette energietransitie zal een groot appel doen op onze organisatie. Zo is voor het opstellen van de Regionale Energie Strategie (RES) zowel bestuurlijk als

ambtelijk capaciteit nodig. Voor RES is Provincie Drenthe als 1 regio aangewezen. Met het opstellen van een RES willen wij vooral eigen regie houden en zelf het tempo bepalen.

15. Afvalscheiding en inrichting afvalbrengpunt

Afvalscheiding is een voortdurend proces om te kunnen voldoen aan de Van Afval Naar Grondstof (VANG) doelstellingen. In het najaar van 2019 evalueren we welke

maatregelen nog meer nodig zijn om deze doelstellingen te halen. Te denken valt aan het aanpassen van de tarieven, aanpassen frequentie inzamelen en voorzieningen naar een hoger peil brengen.

16. Windparken

Zoals het Bestuursprogramma 2018-2022 aangeeft wil Borger-Odoorn zeker in 2020 een Gebiedsfonds ingericht hebben met geld, dat in de eerste plaats afkomstig is van de windexploitanten, aangevuld door provincie, rijk en gemeente. Het gebied kan vervolgens bedenken hoe de middelen moeten worden ingezet.

(18)

18

In 2020 moet een vorm van organisatie van onderop zijn ontstaan, ter verdeling van de in het Gebiedsfonds aanwezige stimuleringsgelden. De gemeente faciliteert daarbij.

17. Demografische ontwikkeling

De regiodeal wordt gesloten voor vier jaar: 2019 – 2023. Het Masterplan woningbouw 2018+ is een proces voor de langere termijn. Deze sluit aan bij de Woonvisie tot 2020 met een doorkijk naar 2025.

Er zijn geen nieuw voor oud voorstellen voor het thema onze Toekomst.

(19)

19

4. ONZE LEEFOMGEVING

Algemene ontwikkelingen

Er zijn geen noemenswaardige algemene ontwikkelingen.

Bestuursprogramma 18. Omgevingswet

De Omgevingswet treedt per 1 januari 2021 in werking maar biedt gemeenten tot 2029 de ruimte om de invoering vorm te geven. In 2020 worden in ieder geval de

werkprocessen en het digitaal stelsel ingericht om te voldoen aan de vereisten van de nieuwe wet. Deze brengen –behalve inzet van menskracht- ook substantiële

investeringen in ICT met zich mee. We hebben alle inhoudelijke analyses afgerond. Eind 2020 kan gestart worden met het ontwikkelen van onze gemeentelijke Omgevingsvisie.

We stellen de kaders die we voor de Omgevingswet stellen aan participatie (visie en concretisering aan de hand van schema’s) in 2020 vast. Voor het onderdeel houding en gedrag wordt gewerkt aan een ‘ontwikkelaanbod’ voor de organisatie en medewerkers.

19. Verbinding oost-west

Naar verwachting is het verkeersmodel dit jaar klaar. 2020 staat in het teken van de afronding van de quick scan. Met behulp van het verkeersmodel doen we een quick scan naar nut, noodzaak en verkeerskundige effecten van diverse varianten. Dit zal leiden tot het al dan niet uitwerken van één of meerdere varianten. Daaruit volgt een beslissing of er wel of geen nadere uitwerking van 1 of meerdere varianten komt.

20. Snelfietsroute Borger-Emmen

In 2020 werken we de snelfietsroute/doorfietsroute verder uit.

21. GVVP

We gaan uitvoering geven aan projecten die voortvloeien uit het GVVP.

22. Cittaslow

In 2020 vieren we 10 jaar Cittaslow Borger-Odoorn. Er wordt nu gewerkt aan een programma om dit jubileum samen met onze inwoners en bedrijven te vieren. We denken aan 10 activiteiten, gerelateerd aan de Cittaslowwaarden. Hiermee geven we onze ambitie van gemeente naar gemeenschap verder vorm.

23. Onderhoud openbare ruimte en handhaving

De ambitie is afhankelijk van de besluitvorming over de uitkomsten van het onderzoek.

In 2020 geven we uitvoering aan onze openbare ruimte op basis van de nota integraal beheer openbare ruimte.

(20)

20 Nieuw voor oud voorstellen

In deze Kadernota 2020 komen per thema de nieuw voor oud voorstellen aan bod die betrekking hebben op het jaar 2020. Bij onze Leefomgeving gaat het om één voorstel en deze is bestuurlijk:

2020 Structureel 2020

9. Commerciële dienstverlening Borg 10.000

Subtotaal: 0 10.000

9. Commerciële dienstverlening Borg

De dienstverlening van Borg voor derden is niet commercieel. Wij gaan onderzoeken voor welke onderdelen wij commerciële tarieven kunnen hanteren. Wij verwachten vanaf 2020

€ 10.000 extra opbrengsten.

(21)

21

5. ONZE PORTEMONNEE

In onze Portemonnee gaan we in op het bestuursprogramma, de financiële kaders, het nieuw voor oud traject en de knoppen worden doorgenomen.

Bestuursprogramma 24. Begroting 2019

Speerpunt voor de begroting 2020 is dat wij het risico dat de provincie, als financieel toezichthouder, correcties kan aanbrengen in de uitkomst van onze begroting verder willen minimaliseren.

25. Flexibele kaders

Ook in 2020 gaan we weer aan de slag met nieuw beleid voor oud, zodat we beter in staat zijn om tegenvallers op te vangen. Bij de Kadernota 2021 presenteren we de opbrengsten van nieuw voor oud voor het jaar 2021.

In de Kadernota 2020 komen per thema de nieuw voor oud voorstellen aan bod die betrekking hebben op het jaar 2020. Bij onze Portemonnee gaat het om één voorstel en deze is autonoom:

2020 Structureel 2020

10. Vastgoed en geld (onderdeel wegen) 100.000

Subtotaal: 100.000 0

10. Vastgoed en geld (onderdeel wegen)

Voor wegen is de komende jaren 6 x € 1.000.000 extra beschikbaar gesteld. De kapitaallast wordt gedekt uit deze post (onderdeel wegen budget). Ieder jaar is er een incidenteel restantbudget. Dit restant daalt ieder jaar en bedraagt na 6 jaar € 0.

Voorgesteld wordt dit restbudget (incidenteel) in te zetten voor nieuw voor oud. In 2020 is het resultaat € 100.000.

Financieel effect: € 100.000 incidenteel voordelig Financiële kaders

Inleiding

Jaarlijks houden we de financiële kaders tegen het licht in de Kadernota. Dit zijn kaders voor het omgaan met de baten en lasten van onze Portemonnee. Deze financiële kaders zijn leidend voor de gehele budgetcyclus. Deze kaders zijn de basis voor het opstellen van de begroting en meerjarenbegroting.

(22)

22

Aanpassing financieel beleid n.a.v. brief provincie

Eind 2018 is van de Provincie Drenthe, als financieel toezichthouder, een brief ontvangen over een aantal financiële bevindingen met betrekking tot onze begroting 2019. Deze brief is als ingekomen stuk in de raadsvergadering van 7 februari 2019 behandeld en vervolgens heeft u besloten om deze brief te betrekken bij de behandeling van het onderwerp Vrijspelen bestedingsruimte van € 250.000. Wij hebben u in de

raadsvergadering van 28 februari 2019 medegedeeld dat wij in het voorjaar een gesprek met de Provincie Drenthe hebben en dat wij u in deze Kadernota verder informeren.

Om te voorkomen dat de provincie het saldo van onze toekomstige begrotingen

cijfermatig aanpast willen wij vanaf de begroting 2020 onze begroting op de volgende punten inhoudelijk aanpassen aan de bevindingen van de provincie:

1. In onze begroting maken we vanaf 2020 helder dat onze begroting ook na zuivering van de incidentele baten en lasten structureel in evenwicht is en blijft.

Daarbij betrekken we ook de bestedingsvoorstellen.

2. We geven meer inzicht in onze reserves en voorzieningen, zoals een totaal overzicht hiervan inclusief de raming van het verloop van onze reserves en voorzieningen in het begrotingsjaar en de jaren van onze meerjarenbegroting.

3. We houden meer dan voorheen rekening met de grens van de kasgeldlimiet. We hebben in het voorjaar van 2019 een vaste geldlening van € 15 miljoen

afgesloten, dus er is nu al geen sprake meer van een overschrijding. Door de lening en het vaste rentepercentage in tegenstelling tot voorgaande jaren voor een langere tijd vast te leggen (25 jaar) voldoen we aan de eisen voor de renterisiconorm.

4. In onze paragraaf kapitaalgoederen geven we meer helderheid over het niveau van onze onderhoudsbudgetten in relatie tot het vastgestelde kwaliteitsniveau.

Hierbij wordt ook de indexering betrokken.

5. De budgetten voor de werkvoorzieningsschappen Emco en Wedeka (zoals

opgenomen in de begroting en meerjarenbegroting van de schappen zelf), nemen we tot hetzelfde bedrag als structurele financiële bijdrage op in onze begroting en meerjarenbegroting .

Overleg met de provincie

Op 21 mei jl. heeft bestuurlijk/ambtelijk overleg plaatsgevonden over de tweede fase begrotingsonderzoek. Dit gesprek over de begroting vindt jaarlijks plaats. Naast de gebruikelijke informatie-uitwisseling over de reguliere- en lopende zaken lag nu het accent vooral op onze aanpak van de hiervoor verwoorde vijf bevindingen van de provincie. Tijdens het gesprek bleek, dat de provincie zich helemaal kan vinden in onze voorstellen om de begroting 2020 zodanig op te stellen dat er voor de provincie geen aanleiding meer is de uitkomst van het saldo van onze begroting op deze punten aan te passen.

Toelichting en herijking kaders

In bijlage 1 is een overzicht van de huidige financiële kaders opgenomen. In dit hoofdstuk lichten wij enkele kaders toe ter verheldering. Een aantal kaders willen wij herijken en ook deze lichten wij toe. Wij hanteren daarbij dezelfde nummering van de kaders, zoals ook in bijlage 1 opgenomen.

Wij stellen voor om in te stemmen met deze herijkte kaders.

1.Begroting (knop 1)

Toegevoegd aan dit kader is: knop 1 (saldo begroting) en knop 4 (nieuw voor oud) inzetten om structurele risico’s op te kunnen vangen. Zie voor een nadere toelichting de nota reserves en voorzieningen. Dit sluit volledig aan bij de opmerking van de provincie Drenthe: structurele lasten dekken door structurele baten.

(23)

23 2. Beleidsintensivering (knop 2)

Uit bijlage 1 blijkt dat het minimumbedrag van de begroting en Bestuursrapportage I voor toekenning van nieuw beleid € 250.000 is. Dit kader is niet gewijzigd, echter ter verheldering is ‘voor toekenning van nieuw beleid’ toegevoegd. Bij de vaststelling van de begroting moet na behandeling van de bestedingsvoorstellen nog een bedrag van

€ 250.000 beschikbaar zijn om ook bij de eerste Bestuursrapportage dit bedrag beschikbaar te hebben voor nieuw beleid. Zie ook kader 19 (DPL).

5. Gemeentefonds

Actualisatie bedragen Gemeentefonds

In de Berap 2019-I is de uitkering 2019 van het Gemeentefonds geactualiseerd volgens de decembercirculaire 2018. Het berekende structurele voordeel voor saldo begroting bedraagt € 89.800. Bij de geactualiseerde berekening van de saldo’s van de jaarschijven van onze meerjarenbegroting is hiermee rekening gehouden.

Meicirculaire 2019

De publicatie van de meicirculaire Gemeentefonds wordt in het eerste weekend van juni verwacht. De tijd is te kort om de gevolgen van deze circulaire nog mee te kunnen nemen in onze BERAP 2019-I en de Kadernota 2020. Ook kunnen we nog niet zeggen of meer of minder geld mag worden verwacht ten opzichte van de vorige circulaire. Wel zijn wij erg benieuwd of de druk van de VNG voor compensatie van de oplopende tekorten Sociaal Domein bij het Rijk ook leidt tot het beschikbaar stellen van extra middelen hiervoor in het Gemeentefonds voor alle gemeenten. Wij verwachten u te kunnen informeren over de financiële effecten van de meicirculaire voor aanvang van de raadsvergadering van de financiële stukken op 27 juni 2019.

WOZ kosten

De wet WOZ verplicht gemeenten om met ingang van 2021 de WOZ op basis van oppervlakten te berekenen. Op dit moment is dit op basis van de inhoud. De wet WOZ wil graag harmonisatie met andere basisadministraties en volgt daarbij de BAG. De BAG geeft namelijk ook de oppervlakten van panden weer. De vergoeding voor deze

transformatie zit al in het gemeentefonds. De vergoeding is echter nog niet gereserveerd voor deze transformatie. Ook de kostensystematiek ten aanzien van de

Waarderingskamer is met ingang van 2019 gewijzigd. De Waarderingskamer wordt niet meer betaald vanuit het gemeentefonds, maar gemeenten ontvangen hiervoor nu jaarlijks een afzonderlijke factuur. In ons voorstel over de meicirculaire nemen wij het bovenstaande mee, zodat dan incidenteel en structureel een bedrag voor de uitvoering van WOZ beschikbaar is.

Herziening Gemeentefonds

Het Rijk gaat de huidige opzet van de verdeling van gelden uit het Gemeentefonds over de gemeenten in 2021 volledig herzien. De totale omvang hiervan is ruim € 30 miljard.

Dit bedrag wordt verdeeld over gemeenten via verdeelmodellen die gebaseerd zijn op basis van objectieve kenmerken van een gemeente. Voor onze gemeente bedraagt de uitkering 2019 een bedrag van ruim € 42 miljoen. Wat de herziening voor onze gemeente betekent is op dit moment nog onduidelijk. Dit kan zowel structurele voor- als nadelen voor onze gemeente opleveren. In het algemeen is het gebruikelijk dat er een

overgangsregeling komt om de voor- en nadelen te faseren.

Met de aangekondigde herziening wordt beoogd de knelpunten in de huidige verdeling van de gelden op te lossen. De herziening kan in twee delen worden gesplitst, namelijk een deel dat gaat over een betere verdeling van de middelen voor het Sociaal Domein en een deel dat gaat over de overige onderdelen Gemeentefonds. De huidige verdeling van de middelen Sociaal Domein bevat scheefgroei omdat de huidige verdeelmodellen nog gebaseerd zijn op de situatie zoals die was van voor de decentralisatie van het Sociaal Domein naar de gemeenten. De overige onderdelen van het Gemeentefonds worden

(24)

24

herzien door de vele veranderingen die in het takenpakket van de gemeenten heeft plaatsgevonden.

Verhoging behoedzaamheid

In het financieel kader is aangegeven dat we bij het berekenen van de Algemene

Uitkering rekening houden met 5 punten behoedzaamheid. Dit doen we omdat de hoogte van de Algemene Uitkering met enige regelmaat in de circulaires wijzigt. Door de

toevoeging van een groot deel van de 3D’s aan de Algemene Uitkering is de Algemene Uitkering groter geworden qua omvang. Dit heeft ook gevolgen voor de hoogte van de behoedzaamheid. In de uitwerking van de meicirculaire gaan we bij de behoedzaamheid rekening houden met de hogere omvang van de Algemene Uitkering. Dit betekent dat de behoedzaamheid wordt verhoogd.

7. Rente

Het kader is aangepast met betrekking tot de bespaarde rente. Zie verder hiervoor de nota reserves en voorzieningen.

8. Prijsstijging

Uit bijlage 1 blijkt dat de prijsstijging van budgetten 0% bedraagt en ook de stelpost voor prijsstijgingen is € 0. Dit is conform vorig jaar en wij stellen voor om dit niet te wijzigen, omdat diverse onderdelen in onze begroting al op andere wijze worden geïndexeerd. Hieronder lichten wij dit nader toe:

1. De kosten van bedrijfsvoering worden jaarlijks met 3% geïndexeerd. Zie hiervoor de toelichting bij het onderdeel bedrijfsvoering.

2. Alle gemeenschappelijke regelingen indexeren de lasten in hun begroting. Wij

verhogen de budgetten van de GR’en in deze Kadernota conform de meerjarenramingen van de begrotingen van de GR’en. De percentages voor indexatie die worden gehanteerd door de GR’en verschillen nogal. In de Vereniging van Drentse Gemeenten (VDG) willen wij graag afspraken maken met de gemeenschappelijke regelingen om de percentages te uniformeren.

3. De lasten voor de Afvalstoffen en Riolering worden jaarlijks tot het juiste bedrag in de begroting geraamd, waarna de tarieven hierop tot 100% dekking worden afgestemd.

4. Het onderdeel kapitaallasten (rente en afschrijving) wordt jaarlijks tot het juiste budget in de begroting opgenomen waarvoor conform de BBV geen indexatie nodig is.

5. De lasten voor de budgetten 3 D’s (jeugdzorg, wmo en participatie) van het Sociaal Domein werden tot 2019 budgettair neutraal geraamd inclusief een index tot het jaarlijks hiervoor te ontvangen rijksbudget. In 2019 wordt nog éénmalig een afzonderlijke

indexatie voor de 3 D’s ontvangen. Daarna voegen we de indexatie toe aan het algemene deel van het gemeentefonds. Omdat de budgettaire neutraliteit hierdoor wordt

losgelaten, ramen we de last daarom vanaf 2019 zo reëel mogelijk .

Bij de BERAP 2019-I stellen we voor om de budgetten jeugd en Wmo te verhogen tot het niveau van de jaarrekening 2018. Risico is dat kosten blijven toenemen door bijv.

stijgende prijzen met als gevolg opnieuw tekorten in 2019.

De overige lasten worden niet geïndexeerd. Voor andere lasten is het wel mogelijk om deze lasten te indexeren, maar dit stellen wij niet voor. Als deze lasten jaarlijks worden geïndexeerd, betekent dit een extra structurele last. Door jaarlijks de budgetten niet te indexeren geven wij een financiële prikkel en taakstelling om jaarlijks efficiency

maatregelen te nemen ter hoogte van hetzelfde bedrag als de prijsstijging. Het voordeel van het niet indexeren van de overige lasten is dat er meer financiële ruimte ontstaat voor nieuw beleid. Het niet indexeren kan worden gezien als een stukje nieuw voor oud dat jaarlijks in de begroting is opgenomen.

(25)

25 9. Bedrijfsvoering

Wij hebben met uw raad een zogenaamde volumeafspraak en wij stellen voor om deze afspraak niet te wijzigen. Deze afspraak houdt in dat de budgetten voor personele kosten jaarlijks met 3% geïndexeerd worden.

Deze indexering wordt ingezet voor:

 cao-ontwikkelingen;

 Premies en sociale lasten;

 Organisatieontwikkelingen.

Deze afspraak geldt niet voor nieuwe taken.

Bij de behandeling van de begroting 2019 en de bestedingsvoorstellen 2019 is de bedrijfsvoering uitvoerig aan de orde gekomen. Wij hebben daarbij voorgesteld om de knelpunten in de bedrijfsvoering op te lossen door 1% (van de 3%) hiervoor aan te wenden. Dit betekent 1% voor organisatieontwikkelingen en 2% voor cao-ontwikkelingen en premies en sociale lasten. Daarnaast hebben wij voorgesteld het risico van

prijsstijging (cao en premies) boven de 2% te accepteren. Als deze kosten meer dan 2%

zijn, verwerken we dit achteraf in de Bestuursrapportages.

10. Gemeenschappelijke regelingen

We merken op dat we in de Kadernota 2020 voorstellen om de bijdragen voor tekorten van Emco en Wedeka boven de € 500.000 ten laste te brengen van knop 1

begrotingssaldo. In de begroting 2019 werden deze bedragen gedekt uit knop 2

beleidsintensivering. Maar op verzoek van de provincie brengen we deze nu ten laste van het begrotingssaldo, omdat het structurele lasten zijn. Het effect is als volgt:

Omschrijving 2020 2021 2022 2023

Emco-Groep 234.000 201.000 183.000 183.000

Wedeka Bedrijven 633.000 590.000 550.000 550.000 Totaal: 867.000 791.000 733.000 733.000 Structureel in begr.

opgenomen 500.000 500.000 500.000 500.000

Restant: 367.000 291.000 233.000 233.000 Verlaging knop 1 -367.000 -291.000 -233.000 -233.000 Verhoging knop 2 367.000 291.000 233.000 233.000

Door deze actie zijn de tekorten van Emco/Wedeka structureel gedekt in de begroting en meerjarenraming.

Bij het opstellen van de Kadernota 2020 hebben we de begrotingen 2020 en

meerjarenramingen 2021-2023 van de zeven gemeenschappelijke regelingen (GR’en) gecontroleerd en geïnventariseerd in hoeverre de gevraagde bijdrage voor de komende jaren in onze begroting is opgenomen. De verschillen tussen onze raming en de

gevraagde bijdrage van de GR brengen we ten laste van het begrotingssaldo.

Omschrijving 2020 2021 2022 2023

Wijziging GR’en op saldo -28.728 -61.586 -59.781 39.284 Een specificatie hiervan geven we weer in bijlage 4.

11. Grondexploitatie

Nadat uw raad de nota Reserves en voorzieningen heeft vastgesteld, passen we dit kader conform de nota aan.

(26)

26 12. Reserves

Nadat uw raad de nota Reserves en voorzieningen heeft vastgesteld, passen we dit kader conform de nota aan.

14. Projecten (Vastgoed en Geld)

Het budget voor Vastgoed en Geld wordt jaarlijks met € 50.000 verhoogd. De intentie van dit budget is om achterstanden en knelpunten met betrekking tot kapitaalgoederen (wegen, groen, gebouwen) te verminderen.

14.Projecten (Sociaal Domein)

In de gedachte van het regenboogmodel blijft ontschotting bestaan. We blijven integraal kijken naar het Sociaal Domein. Voor de 3D-budgetten (jeugd, Wmo, participatie) passen we wel een schot toe. Voor jeugd was dit ook een amendement bij de behandeling van de begroting 2019. Conform dit amendement passen we dit toe voor de 3D budgetten.

Dit doen we zodat we inzichtelijk kunnen maken hoeveel kosten we hebben per deelgebied.

15. Belastingen: OZB

Bij de begrotingsbehandeling 2019 is besloten om de OZB-verhoging te beperken tot 1,75%. Dit was een percentage van 2,75%. Het verlaagde percentage van 1,75% is ook voor de jaren 2020 t/m 2023 verwerkt in onze meest recente meerjarenbegroting.

De opbrengst OZB is voor het jaar 2019 geraamd op € 5.833.960. Dit is inclusief de tariefsverhoging 2019 van 1,75% van afgerond € 100.000 en inclusief een jaarlijks geraamde areaaluitbreiding van afgerond € 19.000. Een verhoging of verlaging van het OZB-tarief met 0,25% heeft dus tot gevolg dat de OZB-opbrengst met afgerond € 15.000 toe- of afneemt.

In de Kadernota 2020 doen wij geen voorstel ten aanzien van het OZB-tarief 2020. Dit doen wij bij de begroting, namelijk dan is ook duidelijk welke ambities wij hebben en hoe wij dit willen financieren.

In deze Kadernota geven wij overwegingen voor de tariefstijging OZB. Uwraad kan ons suggesties meegeven, zodat wij u een voorstel kunnen doen voor de begroting 2020.

Overwegingen m.b.t. de tariefstijging OZB

Bij de begroting 2020 kunnen wij voorstellen om de huidige jaarlijkse tariefstijging van 1,75% ongewijzigd te laten of om deze te verhogen of te verlagen.

Een belangrijke reden om de OZB in 2019 te verlagen van 2,75% naar 1,75% was het feit dat onze gemeente landelijk een hoger OZB-tarief heeft dan gemiddeld. In Drenthe behoren wij samen met Coevorden tot de duurste gemeenten.

Op dit moment is het beeld dat het steeds moeilijker wordt een financieel sluitende begroting te presenteren. Dit komt enerzijds door de (strengere) toets van onze provincie als financieel toezichthouder en door het feit dat de tekorten op het Sociaal Domein steeds zwaarder op de gemeentelijke begrotingen drukken en dat geldt ook voor onze begroting. In de eerste helft van dit jaar hebben al meerdere gemeenten hierdoor moeten besluiten om hun OZB-tarieven fors te verhogen (soms wel tot 10%). De VNG legt hierdoor steeds zwaardere druk op het ministerie om gemeenten hiervoor te compenseren maar tot concrete compensatie heeft dit nog niet geleid. Zie ook hiervoor het onderdeel 5 Gemeentefonds.

Dit heeft onder andere tot gevolg dat steeds meer naar nieuwe of andere mogelijkheden moet worden gezocht om nadelen zoals bij het Sociaal Domein te compenseren. Dit heeft in onze gemeente er toe geleid dat het traject nieuw voor oud is ingestoken om meer

(27)

27

financiële ruimte vrij te spelen voor bijvoorbeeld noodzakelijke verhoging van onze huidige budgetten (Sociaal Domein) of voor meer beschikbare middelen voor nieuw beleid (DPL).

Een eventuele aanpassing van het OZB-tarief die we bij de begroting 2020 voorstellen is afhankelijk van de financiële ruimte, maar ook van de ambities.

15. Belastingen: toeristenbelasting

Het was de intentie van het Recreatieschap Drenthe was om dit voorjaar met een te komen voor het tarief van de toeristenbelasting voor de komende jaren. In dit advies zal dan ook de tariefdifferentiatie (bijvoorbeeld campings een ander tarief van hotels) aan de orde komen. Dit advies komt niet dit voorjaar, maar dit najaar. Voor het jaar 2020

adviseert het recreatieschap het tarief per overnachting met 5 eurocent te verhogen. Dit stellen we u dan ook 2020 voor. Door dit nu te besluiten kunnen wij ook de

recreatiehouders tijdig informeren.

Vervolgens wachten we het verdere advies van het recreatieschap af en komen dan met een voorstel voor het tarief voor de jaren vanaf 2021.

Nieuw voor oud Inleiding

In dit onderdeel gaan we in op het nieuw voor oud traject. We staan onder andere stil bij het proces, de kaders, de speerpunten, opzet en besluitvorming. De nieuw voor oud voorstellen zijn in de thema’s uitgewerkt. We vragen in deze Kadernota 2020 alleen besluitvorming over de autonome voorstellen. Voor de bestuurlijke voorstellen doen we alleen suggesties.

Bij de behandeling van de begroting en bestedingsvoorstellen 2019 is stilgestaan bij de financiële positie van onze gemeente en de financiële ruimte die onze gemeente heeft voor nieuw beleid. In ons raadsvoorstel van de bestedingsvoorstellen hebben we hierover het volgende gedeeld:

“Het is onze verwachting dat onze inkomsten (o.a. gemeentefonds en OZB) de komende jaren niet significant zullen toenemen. Dit betekent dat wij bij een ongewijzigd beleid beperkte structurele financiële ruimte hebben voor nieuw beleid. Omdat we bestuurlijke ambities hebben en deze structureel moeten financieren zullen we structurele financiële ruimte moeten creëren. Wij stellen voor om structurele financiële ruimte te creëren door het principe oud beleid te vervangen door nieuw beleid oftewel nieuw voor oud. In de begroting 2019 is dit knop 4. Bij de Kadernota 2020 en/of BERAP 2019-I komen wij met concrete voorstellen om op deze manier ruimte te creëren voor de beleidswensen voor 2020”.

In de overleggroep financiën is aandacht gevraagd voor de benaming van deze knop. We stellen voor de benaming van deze knop te wijzigen van ‘oud voor nieuw’ in ‘nieuw voor oud’. Dit is logischer, namelijk nieuw beleid komt in plaats van oud beleid.

Proces

De primaire insteek voor het nieuw voor oud traject is om ruimte voor nieuw beleid te creëren. Deze insteek is echter door de werkelijkheid van de tekorten op het Sociaal Domein ingehaald. Uit de jaarrekening 2018 blijken de overschrijdingen van jeugdhulp en Wmo. Wij verwachten dat deze overschrijdingen voor een groot deel structureel zullen zijn. Hierbij gaan wij uit van het pessimistische scenario dat het Rijk geen compensatie gaat bieden voor deze overschrijdingen. Inmiddels wordt er door o.a. de VNG flinke druk voor compensatie uitgeoefend. In de meicirculaire 2019 komt er duidelijkheid of en in welke mate het Rijk compensatie voor de overschrijdingen in het Sociaal Domein geeft.

(28)

28

In onze ombuigingsdoelstellingen voor de jaren 2019 en 2020 hebben we op de bovengenoemde ontwikkelingen geanticipeerd. We komen met de volgende ombuigingsdoelstellingen:

Doelstelling 2019 2020 Structureel 500.000 750.000 Incidenteel 250.000 750.000

Dat betekent dus dat we over 2019 en 2020 in totaal € 1 miljoen incidenteel en structureel € 1,25 miljoen willen ombuigen.

Kaders

Wij hebben een aantal kaders geformuleerd voor de ombuigingen:

 haalbare ombuigingen die cash opleveren, geen technische/administratieve oplossingen;

 zowel verlaging van kosten als verhoging van opbrengsten is mogelijk;

 zowel wettelijke én gemeentelijke taken zijn in beeld;

 de voorstellen worden integraal afgewogen en daarbij staan de belangen van de inwoners centraal;

 bij voorkeur nieuw voor oud per beleidsveld. Dit houdt in dat bij nieuw beleid voor een bepaald beleidsterrein eerst en bij voorkeur een oplossing wordt gevonden binnen hetzelfde beleidsterrein.

 Strengere spelregels voor Nog uit te voeren werken. Reguliere budgetten kunnen worden overgeheveld naar volgend jaar als deze voldoen aan de strengere

spelregels.

Speerpunten

Speerpunten geven focus voor het maken van keuzes. Ook voor het ombuigingstraject kunnen de speerpunten hulp bieden voor het maken van keuzes. Zie hiervoor het hoofdstuk Ambities, speerpunten en doelen.

Opzet

Wij hebben voor de bestedingsvoorstellen onderscheid gemaakt tussen autonome en bestuurlijke voorstellen. Dit doen we ook in dit nieuw voor oud traject.

Bij autonome voorstellen kan geen of beperkte invloed worden uitgeoefend op een budget. Dit is in feite meer een bijstelling van het budget en geen ‘echte’

ombuigingsvoorstellen. Wij noemen dit in dit voorstel: autonome ombuigingsvoorstellen.

Het woord ‘autonoom’ zegt het eigenlijk al: niet van iemand of iets afhankelijk.

Bij bestuurlijke voorstellen kan wel een keuze worden gemaakt. Het is aan uw bestuur om deze keuzes te maken. Wij presenteren suggesties aan u bij deze Kadernota.

Besluitvorming

In de Kadernota 2020 stellen wij u voor om in te stemmen met de autonome nieuw voor oud voorstellen 2020. Dit zijn in feite bijstellingen van budgetten voor het jaar 2020.

Voor de bestuurlijke nieuw voor oud voorstellen doen wij een voorzet voor mogelijke ombuigingen voor de begroting 2020. Wij vragen u niet om bij de Kadernota met deze bestuurlijke voorstellen in te stemmen. Wij vragen u om uw reactie over deze

voorstellen. Voor een aantal van de gedane suggesties vragen wij de Participatieraad Sociaal Domein om reactie. Wij wachten uw reacties en de reactie van het

Participatieraad af en komen dan met een definitief voorstel voor de begroting 2020. Wij nodigen u van harte uit om ook met alternatieve voorstellen te komen.

(29)

29 De knoppen

In dit onderdeel beschrijven we de beschikbare bestedingsruimte voor de jaren 2020- 2023. Met deze bestedingsruimte kunnen we onze nieuwe of gewijzigde ambities realiseren. De bestedingsruimte bestaat uit 5 knoppen:

Knop saldo begroting: de structureel beschikbare middelen die we kunnen inzetten voor meerjarige uitgaven.

Knop beleidsintensivering: de incidenteel beschikbare middelen die we kunnen inzetten voor eenmalige uitgaven.

Knop belastingdruk: de gemiddelde ontwikkelingen van onze lokale belastingen ten opzichte van de voorgaande jaren: Onroerend Zaak Belastingen (OZB),

afvalstoffenheffing en rioolheffing.

Knop oud beleid voor nieuw: de middelen die we kunnen vrijspelen door oud beleid te schrappen om ambities en dus nieuw beleid te realiseren.

Knop vrije reserve: de middelen die we eventueel aanvullend beschikbaar hebben om onze ambities te realiseren. De inzet van de vrije reserve is een mogelijkheid die telkens goed en behoedzaam afgewogen moet worden. Het gebruiken van deze middelen is namelijk van directe invloed op de verhouding tussen ons eigen vermogen (reserves) en vreemd vermogen (leningen) en daarmee dus van invloed op onze solvabiliteit en

financieringspositie.

2.1 Knop 1: bestedingsruimte en bestedingsvoorstellen vanuit saldo begroting In onderstaand overzicht is het verloop van knop 1 saldo begroting zichtbaar. De

beginstand is de stand van de begroting 2019. Zichtbaar is dat de autonome voorstellen en bestuurlijke voorstellen van de begroting 2019 daarop in mindering zijn gebracht.

Vervolgens zijn de voordelen van nieuw voor oud 2019 en 2020 toegevoegd. We merken op dat de bestuurlijke voorstellen nieuw voor oud 2020 nog niet ter besluitvorming worden aangeboden, maar we maken hier wel het effect zichtbaar. Verder zijn de structurele mutaties van de BERAP 2019-I hierop in mindering gebracht. Dat geldt ook voor de mutaties op de Gemeenschappelijke Regelingen (zie ook bijlage 4). Tevens zijn de mutaties van Emco en Wedeka inzichtelijk gemaakt. Deze hevelen we op verzoek van de provincie over van knop 2 naar knop 1. Als laatste brengen we de autonome

voorstellen uit deze Kadernota hierop in mindering. Uiteindelijk resteert € 70.000 in 2020.

Saldo begroting (x € 1.000) 2020 2021 2022 2023

Stand begroting 2019 548 738 1.221 1.519

Ontwikkelingen

Bestedingsvoorstellen begroting 2019 -423 -437 -451 -451

Opbrengsten Nieuw voor oud 2019 680 680 680 680

Opbrengsten Nieuw voor oud 2020 639 639 639 639

Structurele wijzigingen BERAP 2019-I -959 -959 -959 -959

Mutaties Gemeenschappelijke regelingen -29 -62 -60 39

Mutaties Emco/Wedeka -367 -291 -233 -233

Autonome bestedingsvoorstellen -18 -18 -18 -18

Stand Kadernota 2020-2023 70 290 819 1.215

(30)

30

2.2 Knop 2: bestedingsruimte en bestedingsvoorstellen vanuit beleidsintensivering

In onderstaand overzicht is het verloop van knop 2 budget beleidsintensivering zichtbaar.

Zichtbaar is dat de bijdragen aan Emco en Wedeka worden toegevoegd. Dat geldt ook voor de voordelen nieuw voor oud 2020. Vervolgens brengen we de autonome voorstellen uit deze Kadernota weer in mindering op budget beleidsintensivering.

Uiteindelijk resteert € 731.000.

Beleidsintensivering (x € 1.000) 2020 2021 2022 2023

Stand begroting 2019 372 487 600 833

Ontwikkelingen

Mutaties Emco/Wedeka 367 291 233 233

Opbrengsten Nieuw voor oud 2020 100 Autonome bestedingsvoorstellen -108

Stand Kadernota 2020-2023 731 778 833 1.066

2.3 Knop 3: bestedingsruimte en bestedingsvoorstellen vanuit ontwikkeling belastingen

Het effect van knop 3 is € 60.000 voordelig. Dit betreft de verhoging van de toeristenbelasting met € 0,05. Dat levert € 60.000 per jaar op. Deze opbrengst is meegenomen in knop 4 nieuw voor oud en de totale opbrengst nieuw voor oud voegen we toe aan knop 1 saldo begroting.

Belastingen (x € 1.000) 2020 2021 2022 2023

Stand begroting 2019 0 0 0 0

Ontwikkelingen

OZB > of < dan + 1,75% 0 0 0 0

Toeristenbelasting > of < dan 0% 60 60 60 60

Stand Kadernota 2020 60 60 60 60