zou de waarheid spreken. Maar ik zie ervan af, want ik wil worden beoordeeld op grond van

Intochtspsalm 89: 1 en 4

Bemoediging, groet en drempelgebed.

Onze hulp is in de naam van de Heer Die hemel en aarde gemaakt heeft Die trouw is, en trouw blijft,

en niet loslaat het werk van Zijn handen.

Genade en vrede aan jullie allen.

van God de Vader,

van Jezus Christus de Heer,

in verbondenheid met de heilige Geest Amen.

Lied: Ps. 89: 7

Gebed van de zondag.

Heer onze God,

Op deze vijfde zondag van na Epifanie, in aanloop naar de 40 dagenperiode richten we onze blik op U,

om Uw trouw en nabijheid te vieren,

we bidden dat op deze morgen iets van het wonder wordt ervaren, dat U met ons bent begaan, U mogen kennen als een bevrijdende en naar ons omziende Heer.

Ook al voelen wij dat niet altijd zo,

In momenten van verdriet, angst, verlies, ziekte en tegenslag.

Wil ons te hulp komen als we daarin dreigen weg te zinken, U kent ons immers ieder bij naam, en weet wat er in ons omgaat.

Wij willen bidden voor de wereld in de greep van een verraderlijk virus, waar we noodgedwongen afstand van elkaar moeten houden,

met lede ogen de verharding in de samenleving moeten aanzien.

worden geconfronteerd met opstand, zinloos geweld, en ikke eerst, Heer, wij doen een beroep op Uw heilige Naam en belofte,

dat wij, leerlingen van U, ons krachtig blijven verzetten tegen kilheid en polarisatie, we daarentegen Uw Blijde Boodschap blijven uitdragen,

als goed Nieuwsbrengers van Uw toekomst.

Vergeef ons de misstappen van afgelopen week, waar we zelf en ook anderen last van hebben gehad.

U kent onze momenten waarin we als mens tekortschieten, maar weten ook dat we dat allemaal bij U neer mogen leggen.

Blijf ons dragen in Uw zorgzame liefde,

Dat bidden wij in de naam van onze Heer Jezus Christus.

Amen.

Lied 713: 1 en 2 ‘Wij moeten Gode zingen’

Bemoediging.

2 Kor 12: 6- 10

6En zelfs al zou ik hoog van mezelf willen opgeven, dan nog zou ik geen dwaas zijn, want ik zou de waarheid spreken. Maar ik zie ervan af, want ik wil worden beoordeeld op grond van

wat men van mij hoort en ziet, ⁷niet op grond van de uitzonderlijke openbaringen die ik heb gekregen. Om te verhinderen dat ik mezelf zou verheffen, werd mij een doorn in het vlees gestoken: ik word gekweld door een engel van Satan. 8Ik heb de Heer driemaal gesmeekt mij van hem te bevrijden, ⁹maar hij zei: ‘Je hebt niet meer dan mijn genade nodig, want kracht wordt zichtbaar in zwakheid.’ Dus laat ik mij veel liever voorstaan op mijn zwakheid, zodat de kracht van Christus in mij zichtbaar wordt. ¹⁰Omdat Christus mij kracht schenkt, schep ik vreugde in mijn zwakheid: in beledigingen, nood, vervolging en ellende. In mijn zwakheid ben ik sterk.

Lied 713: 5

Gebed om de opening van het Woord.

Goede God,

Als we zo dadelijk verder gaan lezen in de Bijbel,

gaan we woorden horen die meestal haaks staan op de wereld waarin wij nu leven.

Dat geldt zeker voor het gedeelte van vanmorgen, een gedeelte uit Jezus’ Bergrede.

Om die woorden tot ons te laten doordringen, daar is Uw heilige Geest volop bij nodig.

zodat het ook daadwerkelijk bij ons kan binnenkomen, wat U tegen ons wilt zeggen, mensen die leven in de 21^ste eeuw.

Zonder Uw Geest erbij zal het aan ons voorbij gaan, zonder Uw Licht het niet in ons schijnen.

Daarom, stel ons hart en verstand open om te ontvangen,

dat bidden wij U in de naam van onze Heer Jezus Christus, Uw Zoon, Die met U in de eenheid van de heilige Geest,

leeft en regeert in de eeuwen der eeuwen.

Amen.

Schriftlezing 1: Exodus 22: 20- 26

20Vreemdelingen mag je niet uitbuiten of onderdrukken, want jullie zijn zelf vreemdelingen geweest in Egypte. ²¹Weduwen en wezen mag je evenmin uitbuiten. ²²Doe je dat toch en smeken zij mij om hulp, dan zal ik zeker naar hen luisteren: ²³ik zal in woede ontsteken en ieder van jullie doden, en dan zullen jullie eigen vrouwen weduwe worden en jullie kinderen wees.

24Als je geld leent aan iemand van mijn volk die armoede lijdt, gedraag je dan niet als een geldschieter en vraag geen rente van hem. ²⁵Als je iemands mantel als onderpand neemt, moet je die voor zonsondergang aan hem teruggeven, ²⁶want hij heeft niets anders om zich mee toe te dekken. Waarmee moet hij zijn lichaam anders beschermen als hij gaat slapen? Als hij mij om hulp smeekt, zal ik naar hem luisteren, want ik ben een genadige God.

Zingen: Lied 317 ‘Grote God, Gij hebt het zwijgen met Uw eigen, met Uw lieve stem verstoord’

Schriftlezing 2: Matt. 5: 38- 48

38Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: “Een oog voor een oog en een tand voor een tand.” ³⁹En ik zeg jullie je niet te verzetten tegen wie kwaad doet, maar wie je op de rechterwang slaat, ook de linkerwang toe te keren. ⁴⁰Als iemand een proces tegen je wil voeren en je onderkleed van je wil afnemen, sta hem dan ook je bovenkleed af. ⁴¹En als

iemand je dwingt één mijl met hem mee te gaan, loop er dan twee met hem op. ⁴²Geef aan wie iets van je vraagt, en keer je niet af van wie geld van je wil lenen.

43Jullie hebben gehoord dat gezegd werd: “Je moet je naaste liefhebben en je vijand

haten.” ⁴⁴En ik zeg jullie: heb je vijanden lief en bid voor wie jullie vervolgen, ⁴⁵alleen dan zijn jullie werkelijk kinderen van je Vader in de hemel. Hij laat zijn zon immers opgaan over goede en slechte mensen en laat het regenen over rechtvaardigen en onrechtvaardigen. ⁴⁶Is het een verdienste als je liefhebt wie jou liefheeft? Doen de tollenaars niet net zo? ⁴⁷En als jullie alleen je broeders en zusters vriendelijk bejegenen, wat voor uitzonderlijks doe je dan? Doen de heidenen niet net zo? ⁴⁸Wees dus volmaakt, zoals jullie hemelse Vader volmaakt is.

Lied 938 : ‘Christus die U wilt tooien’

Verkondiging.

Gemeente van onze Heer Jezus Christus, beste mensen,

Maarten Luther, de grote Reformater verzuchtte al in zijn tijd: met het Evangelie? Daar kun je de wereld zoals die is geworden niet mee regeren. En dan doelde hij onder andere op het gedeelte van Jezus’ Bergrede die we zojuist hebben gelezen. Waar Hij onder andere zegt: wil je werkelijk kinderen van God de Vader zijn, heb dan je vijanden lief, bied je linkerwang aan als je op de rechter wordt geslagen, en geef ook je bovenkleed als je onderkleed wordt afgenomen.

Dat is nogal wat. De mensen die er toen bij waren zullen hoogstwaarschijnlijk ook hun hoofd hebben geschud. Gedacht hebben, als je zó gaat leven word je binnen de kortste keren toch finaal onder de voet gelopen. Want niet alleen toen, maar ook nu leven immers in een hoogst onveilige wereld. Daar is sinds de Bergrede niet zoveel in veranderd. Een wereld waar vergelding, vijandschap en agressie aan de orde van de dag zijn. In de afgelopen tijd hebben we daar in ons eigen land ook weer genoeg van gezien. Onder het motto van samen zijn we sterk, naar de sterkste moet geluisterd worden, we laten ons niets meer gezeggen door een ander, zelfs niet door de overheid, werd er gereld, geplunderd en gevochten.

Maar gaat dat wel op, sterk zijn door geweld? Leert de geschiedenis ons niet het

tegenovergestelde? Dat de door Jezus bepleitte totaal andere houding van geweldsafkeer, die blijkbaar in de ogen van veel mensen zwak overkomt, bijzonder effectief kan zijn? Om maar een paar bekende voorbeelden van nog niet zolang geleden te noemen. Zoals Martin Luther King die streed voor gelijkwaardige burgerrechten van de zwarte Amerikaanse bevolking. Dat voor elkaar kreeg door geweldloze vrede- en protestmarsen te organiseren. Iemand die

pertinent weigerde om de wapens op te nemen. Of Mahatma Gandhi, hindoe, maar

geïnspireerd door Jezus’ Bergrede. Een weerloze politicus en staatsman die zich in eenvoud en kwetsbaarheid verzette tegen de Britse overheersing van zijn land India. Die door

geweldloos verzet onafhankelijkheid van dat immense land bereikte. Zijn lijfspreuk was:

Geweldloosheid is de enige vorm van leven die geen angst kent maar slechts eerbied voor God aan de dag legt. Of Nelson Mandela, die eerst een gewapende strijd voerde tegen het apartheidsregime van Zuid Afrika, maar later tot het inzicht kwam dat via de weg van weerloos verzet veel meer te bereiken viel.

Dus wie heeft in de recente menselijke geschiedenis nu echt indruk achtergelaten? Zijn dat de geweldenaars of zogenaamde zwakken die net als de apostel Paulus tot de conclusie kwamen:

in mijn zwakheid ben ik sterk. Anders gezegd: kracht zit in die radicale weg door je weerloos

op te stellen en je niet te laten verleiden tot een vicieuze cirkel van geweld. Want wie zal je nu echt nog een keer op die linkerwang slaan als je die aanbiedt? Zal je tegenstander door dat aanbod niet tot inzicht komen? Breng je bij hem of haar niet veel meer teweeg dan dat je zelf een klap teruggeeft?

Toegegeven, de prijs van een dergelijke houding is groot. Dr. King en Ghandi zijn erom vermoord, zoals ook Paulus uiteindelijk werd terechtgesteld. Mandela werd tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld, maar kwam na 27 jaar vrij. Een hoge prijs wordt daarvoor betaald. Ook God weet dat. Kijk maar naar Zijn Zoon hoe Hij zich aan ons mensen heeft getoond. Nu we ons richting de 40-dagentijd begeven, in aanloop naar de Paasmorgen, zien we dat Jezus vrijwillig de gestalte aanneemt van een dienstknecht. Niet met getrokken zwaard en een groot leger achter zich, maar via de weg van weerloze overmacht. Een weg die leidde tot Zijn kruisiging.

Ogenschijnlijke zwakheid, daarin ligt ook de kracht van het Evangelie. Voor de wereld te dwaas voor woorden, maar zó effectief. Gods goede nieuws waar voor de volle 100%

weerstand wordt geboden aan onrecht, geweld en kwaad dat wordt benoemd, aangewezen en ook mee wordt afgerekend. En wel door getoonde kwetsbaarheid en weerloze overmacht. Een houding die faliekant indruist tegen het recht van de sterkste, en daarom een manier van leven is die verdraaid lastig is om je eigen te maken. Vooral in de hedendaagse samenleving die doordrenkt is met het idee om toch vooral sterk te zijn en er sterk uit te zien. Waar

gepropageerd wordt om toch vooral krachtig voor jezelf op te komen en over van alles en nog wat zelf de controle te houden. Vooral geen zwakheden te laten zien, anders val je al snel buiten de boot en doe je niet meer mee. Door de overval van een onzichtbaar virus weten we inmiddels weer dat die aangeprezen sterkte een illusie is.

Het christelijk geloof gaat zwakheid niet uit de weg. Integendeel, gelovigen zijn mensen die weten wat falen is, die twijfels hebben, tegenslagen en mislukkingen kennen. Die dat ook kunnen erkennen en uit ervaring beamen. Zoals de kerk een gemeenschap is van onvolmaakte en kwetsbare mensen die zich niet laten wijsmaken dat het leven perfect en maakbaar is. Wat overigens niet wil zeggen dat christenen heiligen zijn. Wat evenzo geldt, en ik hoop u

daarmee niet teleur te stellen, voor de voorgangers. Uitgerekend daar waar we zwak zijn, het leven niet in de hand hebben, blijkt dat we in die momenten het meest openstaan voor Gods nabijheid en Zijn genade. Want wanneer mensen door ziekte of tegenslag horizontaal komen te liggen, begint meestal het verticale denken.

Maar toch, stel nu de weg van vreedzaam en geweldloos verzet was gevolgd in de jaren 40- 45 van de vorige eeuw, dan zaten we nu toch zeker nog steeds onder een inktzwarte

overheersing. Op een gegeven moment zal je toch de wapens moeten opnemen wil je niet ten ondergaan. Bovendien, we kennen toch ook de verhalen uit het Oude Testament waar God de Heer zelf in woede ontstak, hele stammen en volken van de aardbodem heeft weggevaagd.

Zoals Farao en zijn leger omkwam in de Rode Zee, en de Amalekieten werden uitgeroeid omdat die het Joodse volk op doortocht in de woestijn iedere keer maar weer van achteren aanvielen. De plek waar ouderen, zieken en kinderen zich ophielden. Maar het recht op zelfverdediging wordt door God ook helemaal niet afgewezen. Daar heeft Jezus het in de Bergrede ook niet over. God laat onrecht, het rauwe kwaad niet onbestraft aan Zich voorbij gaan. Bij Hem lopen barmhartigheid en gerechtigheid hand in hand. De God van Israël is allesbehalve een God die omwille van de lieve vrede alles maar laat gebeuren. Hij ontsteekt in woede wanneer kwetsbare mensen zoals ouderen, kinderen, zieken en vreemdelingen onrecht wordt aangedaan. Dat hebben we vanochtend ook uit het gedeelte van Exodus vernomen,

waar God waarschuwt: buit je weduwen en wezen uit, dan zal ik ieder van jullie doden. Dan zullen jullie eigen vrouwen en kinderen weduwe en wees zijn. Hetzelfde geldt voor

vreemdelingen: buit ze niet uit en verdruk ze niet. Denk maar aan de tijd dat jullie zelf vreemdeling waren in Egypte.

In die lijn beweegt en spreekt ook Jezus in Galilea. Fysiek kwetsbaar en weerloos, maar niet in wat Hij zegt en de mensen mee confronteert. Hij spreekt met gezag, maar is niet gekomen om wat nieuws te vertellen. Om de oude wet aan de kant te schuiven, er wat anders van te maken. Nee, Hij is gekomen om deze te vervullen. Dat is zijn drijfveer bij het uitspreken van de Bergrede. Want Hij heeft toch gewoon gelijk wanneer Hij zegt: is het een verdienste als je liefhebt wie jou liefhebben? Of: als jullie je eigen broeders en zusters vriendelijk bejegenen, wat voor uitzonderlijks doe je dan? Doen de heidenen niet net zo? Het handelt bij God dus om het uitzonderlijk onderscheiden zijn. Om anders te doen dan doorgaans zo verleidelijk,

gemakkelijk en gangbaar is: kwaad met kwaad vergelden, klap op klap uit te delen,

vergelding op vergelding te laten volgen. Meelopen met de meute, zoals je laten meeslepen in opruiing en relgedrag.

Waar Jezus hier op hamert is de altijd actuele en verfrissende betekenis van Gods

oorspronkelijke bedoeling van Zijn leefregels, ook voor ons die leven in de 21^ste eeuw. En telkens zegt Hij: ‘jullie hebben gehoord dat gezegd werd……en Ik zeg jullie’. Daarmee wil Hij niet iets nieuws in het leven roepen maar grijpt Hij terug naar wat zijn Vader

oorspronkelijk heeft bedoeld. Dat is ook nodig, omdat mensen de neiging hebben om mazen in het net van de wet te vinden. Om op inventieve en handige wijze proberen om ergens onderuit te komen, of anders te interpreteren. Zoals er soms met Gods geboden wordt

omgegaan, om die als het ware te vermenselijken naar onze eigen maatstaven. Er een haalbare en acceptabele menukaart voor ons allemaal van te maken. Met een ‘ach’, de soep zal wel niet zo heet worden gegeten als die wordt opgediend.

Jezus bikt de ongewenste korst, die de Joodse traditie door de eeuwen heen erop heeft geplakt, er af. Want zogenaamde wetgeleerden hadden er maar liefst meer dan 600 eigen wetjes en regels om heen gebouwd. Menselijke regels die niet alleen zij moesten navolgen maar ook de gewone man/vrouw in de straten. Een verstikkende en onnodige verzwaring waar mensen onder gebukt gingen. Wetgeleerden hadden van Gods leefregels een karikatuur, een afgod gemaakt. Daarom is wat Jezus hier naar voren brengt ook zo bevrijdend. Er wordt door Hem geen extra ballast aan Gods bedoelingen gehangen, maar haar ontdaan van alle menselijke invloed. In volkomen eenheid met zijn Vader heeft Hij er inderdaad niets aan toe te voegen, laat staan er iets aan te veranderen. Zijn doel is haar alleen maar weer in pure vorm te herstellen.

Voor ons als Europeanen, waarvan de geschiedenis is doordrenkt met oorlogen en geweld, blijft de Bergrede een lastig gedeelte. Daarom is het ook nodig dat we bij het lezen en horen daarvan even onze Westerse bril afzetten en rekening houden met de context van plaats, tijd en Oosterse cultuur waarin dit is gezegd. Anders is de kans groot dat we op het verkeerde been worden gezet en dit gedeelte maar het liefst maar overslaan, omdat ‘het toch niet

uitvoerbaar is’. Want neem nu de in onze ogen vreselijke maatregel: ‘een oog voor een oog en een tand voor een tand’. Dan moeten we ons wel realiseren dat dit oorspronkelijk is bedoeld om het gangbare geweld van bloed- en eerwraak in de Oosterse cultuur in te dammen. Iets wat toen, maar ook nog vandaag de dag in die cultuur voorkomt. Jezus bedoelt: jullie hebben gehoord ‘een oog voor een oog en een tand voor een tand’. Maar Ik zeg jullie (dat is zoals het door God is bedoeld): doorbreek die spiraal van doorlopende vergelding. Laat je daartoe niet

verleiden en keer je af van het blindelings overnemen van andermans strijdmethode. Ontwijk escalatie. Bied je linkerwang aan om verandering bij de ander te bereiken. Onderscheid je door anders te zijn en te doen. Span je in om op een creatieve manier geweld, vijandigheid en vergelding een halt toe te roepen. Dan zal je merken niet zwak te staan, maar voel je juist je sterkte. Daar gaat het bij Jezus om. Dat bij de eerste klap die je wordt toegediend niet

automatisch reageert met weder-slag. Maar in kwetsbaarheid je andere wang toe te keren, om bij de ander een ommekeer te bereiken. En dat is wat anders dan jezelf niet mogen

verdedigen, je een slappeling bent die alles maar gelaten over zich heen laat komen.

Integendeel, het is de weg die in de wereldgeschiedenis nog steeds de meeste indruk heeft achtergelaten.

De prijs is hoog, dat hebben we gezien. Op z’n minst word je door een dergelijke houding zelf een vreemdeling op aarde, een soort van vluchteling, een asielzoeker. Iemand die zich als een kat in een vreemd pakhuis voelt. Omdat wordt gevraagd, geëist, anders te zijn en anders te doen dan gangbaar in deze wereld is: het recht van de sterkste. Om met woorden van Karel Eykman af te sluiten, schrijver van de kinderbijbel Woord voor Woord:

Geluk heb je als je machteloos bent, want dan ken je de kracht van het verzet.

Amen.

Lied 422: ‘Laat de woorden die we hoorden klinken in het hart’

Dankgebed.

Heer onze God, Kracht uit zwakheid,

U weet, voor ons is het de wereld op zijn kop.

En toch, het is de enige weg naar een menswaardige samenleving.

We danken U voor mensen die die handschoen hebben opgepakt, die tegen een hoge prijs hebben laten zien dat het werkt,

zichtbaar geworden is dat daar toekomst en bevrijding in zit.

Wil ons helpen om met vallen en opstaan iets van die houding uit te kunnen dragen, dat ook in de week die voor ons ligt,

die levenshouding in ons dagelijks leven een vast plekje krijgt, wij dat in Uw naam mogen laten zien,

We bidden U voor allen die momenteel lijden,

in onzekerheid, ziekte, eenzaamheid, armoede en vervolging.

Dat zij in al hun verdriet en machteloosheid Uw nabijheid mogen ervaren.

Wij vragen U: neem ook ons de komende week onder Uw hoede, als leerlingen van Uw Evangelie,

Kwetsbare, zwakke en onvolmaakte mensen die vreugde vinden in het kennen en volgen van U,

en wij bidden het gebed wat U onszelf hebt geleerd:

Onze Vader die in de hemelen zijt, Uw naam worde geheiligd,

Uw Koninkrijk kome,

Uw wil geschiede, gelijk in de hemel alzo ook op aarde, Geef ons heden ons dagelijks brood

En vergeef ons onze schulden, gelijk ook wij vergeven onze schuldenaren En leidt ons niet in verzoeking

Maar verlos ons van de boze

Want van U is het Koninkrijk en de kracht en de heerlijkheid Tot in eeuwigheid, Amen.

Slotlied: 969 ‘In Christus is noch west noch oost’

Heenzending en Zegen.

Laten wij dan de nieuwe week ingaan, In de vrede van de Heer.

De genade van onze Heer Jezus Christus, en de liefde van God,

en de gemeenschap van de heilige Geest, is met jullie allen.

Amen.

Ds. J. Kroeskop Glanerbrug