Bijscholing Diabetes mellitus

(1)

Bijscholing Diabetes mellitus

Diabetesverpleegkundige:

Maria van Stijn

LUMC

(2)

Programma

• Fysiologie; typen diabetes

• Behandeling

• Complicaties (korte/lange termijn)

• Zelfcontrole & zelfregulatie

• Injectietechniek, Autoshield

• Voeding (koolhydraten)

• Corticosteroiden

• Uitdagingen

• Casus

1-feb-21 2 Insert > Header & footer

(3)

Prevalentie diabetes mellitus

• Diabetes is de meeste voorkomende chronische ziekte

• Diabetes zorgt voor problemen in het lichaam (complicaties)

• Meer dan 1 miljoen Nederlanders

• Iedere week: 1.000 er bij

• 90% heeft Diabetes type 2

Prognose: In 2030 > 1,2 miljoen Nederland

(4)

Wat is diabetes?

• Stofwisselings ziekte

• Door (verminderde)

afwezigheid van insuline

niet meer in staat om

glucose (voldoende)

te verwerken

(5)

Waar komt de glucose vandaan?

Voeding

Lever

(6)

Waar wordt insuline gemaakt?

• In de Eilandjes van Langerhans verspreid in de alvleesklier (pancreas)

• Alfa en beta cellen

(7)

Typen diabetes

• Diabetes type 1

• Diabetes type 2

• Diabetes gravidarum

• overig: -genetische vormen (bijv. MODY) -steroïd geïnduceerde diabetes

-DMNT-> diabetes na transplantatie

-na pancreas operatie

(8)

Diabetes type 1

Diabetes type 1: auto immuun ziekte

• Insuline producerende cellen zijn “kapot”

• Absoluut insulinetekort >> insuline afhankelijk!

(9)

Behandeling bij diabetes type 1

Insuline

(10)

Diabetes type 2

Diabetes type 2: ongevoelig voor insuline (resistentie)

• Relatief insulinetekort

(11)

Behandeling bij diabetes type 2

Leefstijl

Voeding

• Letten op de koolhydraten Gewicht

• Door gewichtsverlies neemt de insuline resistentie af

Beweging

• Toename van de insuline gevoeligheid

(www. keerdiabetesom.nl)

(12)

Behandeling bij diabetes type 2

Tabletten GLP -1

BMI >30

Insuline

Combinatie GLP1 en

insuline ^BMI>30

(13)

Middel

• Metformine

• Sulfonylereumderivaten

tolbutamide, gliclazide, glimepiride

• Thiazolidinedionen

(pioglitazon)

• DPP-4-remmer

exenatide, sitagliptine, liraglutide

• SGLT remmer

dapagliflozine, canagliflozine

Werking (bijwerking)

• verbetert insuline resistentie (diarree)

• stimuleert insuline afgifte (hypo’s)

• maakt cellen gevoeliger voor insuline (niet bij lever-hartproblemen)

• beinvloeding hormonen die darmen aanmaken in reactie op eten

• werking op nieren, meer uitplassen van suiker, UWI, en schimmelinfecties

1-feb-21 13

Tabletten bij DM2

Insert > Header & footer

(14)

GLP-1 agonist

Werking:

• Nabootsen van lichaamseigen GLP-1

• Glucose afhankelijk

• Verhogen van de insulinesecretie bij hoge bloedsuikers

• Verlagen van de glucagonconcentratie

• Vermindert niet de normale glucagon respons en andere hormonale reacties op een hypoglycemie.

• Vertraagde maaglediging

• Vermindert gevoel van trek en honger.

Bijwerkingen:

• Gastro-intestinale klachten-> misselijkheid

• Acute pancreatitis

(15)

Zwangerschapsdiabetes

• Tijdens de zwangerschap onder invloed van hormonen ongevoelig voor insuline

• Relatief tekort aan insuline

• Vanaf 24 weken

• Behandeling:

- dieet

- indien nodig insuline

(16)

Doel insuline toediening

Insuline afgifte

alvleesklier nabootsen

(17)

Werking insuline

(18)

Insulineprofielen langwerkende insuline

Middellangwerkende insuline:

• Insulatard en Humuline NPH Langwerkend insuline:

• Glargine-> Lantus en Abasaglar

• Detemir-> Levemir

• Tresiba U 100 en U200

• Toujeo (U300)

(19)

Insulineprofielen kortwerkende insuline

Ultrakortwerkend

• Novorapid, Apidra, Humalog en Humalog U200 Maaltijd insuline:

• Direct voor een maaltijd geven

• Geen maaltijd-> geen kortwerkende insuline

• FIASP(Faster insulin aspart)

(20)

Insulineprofielen Mix insuline

Mix kortwerkende insuline en middellangwerkende insuline

• Novomix 30 -> Novorapid en Insulatard NPH

• Humalogmix 25/75-> Humalog en Humuline NPH

Mix kortwerkende insuline en langwerkende insuline

• Ryzodeg-> Novorapid en Tresiba

(21)

Maar wat kies je dan?

(22)

Insulinepomp

(23)

Werking insulinepomp

(24)

Doel van de behandeling

Voorkomen van complicaties en verbeteren van

kwaliteit van leven!

(25)

Complicaties: lange termijn

• Langdurig hoge bloedsuikers kunnen bloedvaten en zenuwen beschadigen.

Zoals:

- zenuwschade = neuropathie - ogen = retinopathie

- nieren = nefropathie Hart/bloedvaten

Diabetische voet Maag/darmen

(26)

Hypo: bloedsuiker < 4,0 mmol/l

Oorzaak

• Teveel insuline

• te weinig koolhydraten

• activiteit

Denk ook aan:

• spuitinfiltraten

(27)

Maatregelen bij een hypo

• bloedsuiker controle

• 5 dextro’s of 1/3 flesje AA drink

• bloedsuiker controle na 15 min.

• oorzaak hypo achterhalen

• zonodig insuline aanpassen

• ernstige hypo

• hypo unawareness

(28)

Hyper: bloedsuiker > 12,0 mmol/l

Oorzaak:

• te weinig insuline

• te veel koolhydraten

• ziekte

• stress

• medicatie

(29)

Maatregelen bij hyper

• bloedsuiker controle à 2 uur ( indien mogelijk)

• oorzaak hyper ?? (

zn een extra injectie

)

• veel drinken-> water en bouillon (

verlies zouten

!)

• bij insuline gebruik 2-4-6 regel toepassen

• bloedsuiker daalt niet >>> diabetesteam bellen Aandachtspunten !!!

• niet iedere (incidenteel) verhoogde bloedsuiker behoeft direct correctie met extra insuline.

• structureel verhoogd / trend >>> aanpassen medicatie

Braken= bellen !!

(30)

2-4-6 regel bij insulinegebruik

Iedere 2 uur bloedsuiker meten:

• Bloedsuiker > 15: 4 eenheden kortwerkende insuline

• Bloedsuiker > 20: 6 eenheden kortwerkende insuline

Bij maaltijd is dit: normale dosering + de aangegeven eenheden

extra

(31)

Keto acidose

Ernstige hyper

Oorzaak:

• insuline tekort

>>> glucose kan niet in de cellen

>>> verzuring (keto acidose)

Klachten:

>>> oa misselijk, braken, acetongeur,

kortademigheid

(32)

Zelfcontrole

Waarom?

Hoe?

Wanneer?

Vergoeding?

(33)

Streefwaarden

Glucose

• voor de maaltijd: 4-7mmol/l

• 1,5-2 uur na de maaltijd: 6-9mmol/l HbA1c:

• tot 70 jaar <53mmol/mol

• Vanaf 70 jaar < 64 mmol/mol Time in range

• Tijd binnen doelbereik tussen 4-10 mmol/l ->

hoger dan 70 % binnen doelbereik

(34)

Doel zelfcontrole

Inzicht

krijgen in het beloop van de bloedsuikers in verschillende situaties !!!

(35)

Hoe meet je een bloedsuiker?

• Handen wassen

• Prikpen gereedmaken

• Strip in meter

• Prikken zijkant vinger

• Druppel opzuigen door strip

(36)

Wanneer glucose meten?

Afhankelijk van het insulineschema

• 1 x dd insuline -> nuchter

• 2 x dd insuline-> nuchter en voor het avondeten

• 4 x dd insuline nuchter, voor de lunch, voor het avondeten en voor het slapen gaan.

(37)

Realtime sensor

24 uur glucosemetingen geeft alarmen bij hypo’s en hypers

(38)

Flash glucose monitoring

Bloedsuiker scannen -> geen vingerprik meer nodig

Geeft geen alarmen, maar meet wel 24 uur per dag.

(39)

Vergoeding teststrips

Zonder insuline

• eenmalig 100 teststrips 1-2 x dd insuline

• 100 teststrips per kwartaal

• komt neer op 1 x dd bloedsuiker meten 3- 4 x dd insuline of insulinepomp

• 400 tesstrips per kwartaal

• komt neer op 4 x per dag de bloedsuiker meten RT sensor

• Alleen op indicatie voor 9 maanden als educatiemiddel ( ziekenhuis budget) Flash glucose monitoring

• Vergoeding voor bepaalde indicaties ( basisverzekering)

(40)

Insuline injectie

• Injectieplaatsen

• Bediening pen

• Spuittechniek

• Spuitinfiltraten

• Gebruik veiligheidsnaald

(41)

Injectieplaatsen

• Buik

• Bovenbenen

• (Bovenarmen)

(42)

Bediening pen

(43)

Spuittechniek

Naaldlengte is belangrijk!!

Loodrecht zonder huidplooi injecteren

De naald na toediening 10 seconden laten zitten

(44)

Spuitinfiltraten

• Stijging insuline behoefte

• Bij injectie op andere plaats:

cave hypo’s !!!

Voorkomen:

• Goed wisselen van de injectieplaats!

• Elke keer nieuwe insulinenaald gebruiken

• Niet door kleding heen injecteren

(45)

Pennaalden meerdere keren gebruikt

(46)

Voeding bij diabetes

“diabetesdieet” bestaat niet.

dietist: educatie & vaardigheden

Koolhydraten - Zetmeel

- Vruchtensuiker - Melksuiker

- Suiker - Glucose

(47)

Insuline afstemmen op de koolhydraatinname

Met behulp van een koolhydraatratio

Hoeveel gram koolhydraten kun je eten tegen 1 EH insuline?

(48)

48

Koolhydraten in de hoofdrol!

01-02-2021

Waar zit het NIET in?

(49)

49

Koolhydraten in de hoofdrol!

Waar zit het WEL in?

01-02-2021

(50)

Hoeveelheid koolhydraten

1 snee bruinbrood

15 gram 1 beschuit

8 gram 1 krentebol

25 gram 1 glas halfvolle melk

12 gram 1 glas chocolade melk

30 gram 1 schaaltje naturel yoghurt

6 gram

(51)

Hoeveelheid koolhydraten

1 schaaltje vla

20 gram 1 mariakaakje

4 gram 1 gevulde koek

35 gram 1 appel

18 gram 1 banaan

27 gram

(52)

Corticosteroïden

(53)

Wist u dat?

• 4- 36 % van de patiënten, die langdurig corticosteroïden gebruiken, diabetes krijgt ?

¹

• in 24 % van de patiënten die behandelt wordt met hoge dosis glucocorticoid therapie GEEN glucose controles plaatsvinden?

1Gulliford MC et al; Diabetes Care vol 29, number 12, dec 2006

2 Donihi AC et al, Endocr Pract 2006; 12: 358-62

(54)

Corticosteroïden

Dexamethason

Halfwaarde tijd: 36-72 uur

Prednison

T max: 6-9 uur

Halfwaarde tijd: 12-36 uur

Hydrocortison T max: 1 uur

Halfwaarde tijd: 8-12 uur

(55)

(56)

Diabetes en corticostroïden

(57)

Diabetes en corticosteroïden

(58)

Wat te doen?

• ip alle behandelopties mogelijk

• individueel

• insuline? Denk ook aan meter!

(59)

Wanneer behandelen?

• Wat wil je bereiken met glucoseregulatie?

• Leeftijd? ( richtlijn”Kwetsbare oudere”)

• Compliance?

• Klachten?

• Cave: duur en afbouwen van corticosteroiden!

(60)

Diabeteszorg = multidiciplinair

arts dietist

psycholoog

(61)

Zelfmanagement

(62)

Zelfmanagement

Zelf je diabetes regelen

Zonder insuline:

• Voeding

• Gewicht

• Beweging Met insuline

• Koolhydraten tellen

• Bloedsuiker meten

• Insulinedosering bepalen

• Insuline prikken

Eigen doelen

Tevens rekening houden met hoogte van de bloedsuiker, activiteit, ziekte, stress, alcohol enz..

(63)

Zelfmanagement

(64)

Uitdagingen zelfmanagement

• Medisch

• Praktisch

(conflicten persoonlijke- en gezondheids doelen)

• Psychologisch

Een uitdaging/barrière is iets anders dan een

gebrek aan motivatie!

(65)

01-02-2021 65

Hoe verander je gedrag ?

Kurt Lewin (1890-1947) psycholoog geloofde dat wenselijk gedrag in hoge mate word bepaald door twee soorten krachten: drijvende krachten en remmende krachten

als je een verandering wilt in gedrag:

verminderen van de remmende krachten, niet door het vergroten van de drijvende krachten

we moeten ons niet afvragen: hoe krijg ik deze persoon zover?

Maar: waarom doet hij/zij het nu nog niet?

(66)

01-02-2021 66

Gedragsverandering

Lange tijd gedacht dat:

Hulpverlener:

wat kan ik doen om het voor u makkelijker te

maken om …..?

(67)

Rol POH / VPK:

Misvattingen bij patienten wegnemen

“alleen oude mensen krijgen diabetes”

“ik hoef geen medicatie want ik voel mij niet ziek”

“ik heb maar een beetje suikerziekte want ik spuit geen insuline”

(68)

Uitdagingen voor POH / VPK

Psycho sociale problematiek bij diabetes komen vaak aan het licht door:

• (tijdelijk) slechte regulatie

• matige compliance

• sterk negatieve emoties

Problemen:

• acceptatie -> diabetes heb je 24/7

• depressie/somberheid

• stress/energie

• leefstijl (aanpassen eet/beweegpatroon -> “ïk mag dit niet”, “ik moet dat”

• angst prikangst, angst voor hypo, angst voor complicatie

(69)

Uitdagingen voor POH / vpk

Perspectief vanuit patiënt!

Wat wil de patiënt? Wat is haalbaar?

Waar is patiënt bang voor? Zijn er misvattingen / belemmeringen?

Motiveren!

Wat gaat er goed !

Kleine stapjes nemen!

Samen beslissen & samen plannen !

(70)

Uitdagingen voor POH/VPK

Helpen om persoonlijke en gezondheidsdoelen in balans te brengen

(71)

Bijscholing Diabetes mellitus