Zuurstof thuis

Zuurstof thuis

Informatie over de adviserende en begeleidende mogelijkheden van de longverpleegkundige bij het omgaan met zuurstof thuis.

Zuurstof thuis

Informatie over de adviserende en begeleidende mogelijkheden van de longverpleegkundige bij het omgaan met zuurstof thuis.

Zuurstof is van levensbelang. Bewegen, praten, denken: bij alles wat we doen gebruiken we energie, zelfs als we slapen. Ons lichaam maakt energie door voedsel te verbranden en daarvoor is zuurstof nodig. De zuurstof die we inademen, komt via de longen in het bloed en gaat met het bloed naar de plaatsen waar energie nodig is. De longen zorgen er ook voor dat het overtollige koolzuur uit het bloed komt en uiteindelijk wordt uitgeademd. Door adem te halen, krijgen we normaal gesproken voldoende zuurstof binnen. Maar als de longen niet goed functioneren door een ziekte, kan extra zuurstof nodig zijn.

Waarom extra zuurstof thuis?

Of u extra zuurstof nodig hebt, hangt af van de ernst van het zuurstoftekort in uw bloed.

Uw longarts kan dit vaststellen met uitgebreid onderzoek. Klachten die op een

zuurstoftekort kunnen wijzen, zijn kortademigheid, benauwdheid, onrust, moeite om in slaap te komen, hartkloppingen, verwardheid en sufheid. Zuurstoftekort veroorzaakt echter niet altijd kortademigheid en kortademigheid wordt niet altijd minder door extra zuurstof.

De longarts heeft u tijdens de opname in het ziekenhuis extra zuurstof voorgeschreven. Bij

longkanker, longfibrose en ernstige vormen van COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease), ook wel chronische bronchitis en longemfyseem genoemd, is de aanvoer en/of opname van zuurstof via de longen verminderd. Dan kan er een zuurstoftekort ontstaan.

Een langdurig tekort kan leiden tot geestelijke verwarring, hartklachten, nierproblemen en zelfs tot een vroegtijdig overlijden. Extra zuurstof kan deze problemen voorkomen of tegengaan en daarnaast ervoor zorgen dat uw conditie minder snel achteruit gaat. De ervaring is dat veel patiënten merken dat ze met extra zuurstof meer kunnen.

Wat is het doel van het zuurstofgebruik?

Het belangrijkste doel van de zuurstofbehandeling is dat uw levensverwachting toeneemt.

Bovendien kunt u zich wellicht iets beter inspannen en raakt u minder snel vermoeid, waardoor u weer meer kunt doen.

Wat houdt zuurstof thuis in?

Wanneer u extra zuurstof nodig heeft, komt hiervoor een zuurstofapparatuur bij u thuis te staan: de zuurstofbron. Deze brengt zuurstof via een slangetje in uw luchtwegen. Daar vermengt de zuurstof zich met de lucht die u inademt.

Er zijn verschillende soorten zuurstofbronnen (zie verderop). Uw longarts bepaalt of u extra zuurstof nodig heeft, de longverpleegkundige geeft advies voor een bepaalde

zuurstofbron. De longverpleegkundige en de zuurstofleverancier in samenspraak met uw verzekering zijn verantwoordelijk voor de keuze en levering van deze zuurstofbron.

Hoeveel zuurstof heeft u nodig?

Hoeveel extra zuurstof u nodig heeft, hangt af van het zuurstoftekort in uw bloed. De arts schrijft minimaal 16 uur per dag voor. Dit zal grotendeels ’s nachts zijn. Tijdens het slapen ademen we namelijk oppervlakkiger, waardoor er eerder zuurstoftekort ontstaat. Maar het kan zijn dat u 24 uur per dag zuurstof nodig heeft. Voor zuurstofgebruik bij inspanning en in de laatste levensfase gelden andere regels. Het gemiddelde gebruik is één tot twee liter per minuut. Niet alleen te weinig, maar ook te veel zuurstof kan schadelijk zijn. Houdt u zich dus altijd aan het voorschrift van de arts. Als u het zuurstofgebruik voorgeschreven krijgt om te herstellen na een verergering van uw longklachten, dan zal de longarts na een maand of drie beoordelen of u ermee door moet gaan. Als u extra zuurstof nodig heeft, omdat uw conditie geleidelijk achteruit gaat, dan is dit in principe voor altijd.

Voorwaarden voor zuurstof thuis

Een zuurstofbehandeling is belastend voor u en uw omgeving en financieel ook heel kostbaar. Mede daarom moet u aan enkele voorwaarden voldoen.

Uw longarts constateert dat uw toestand niet beter wordt met alleen ‘gewone’

medicijnen en fysiotherapie en dat het zuurstoftekort al twee of drie maanden aanhoudt.

U bent in staat de zuurstofbehandeling goed uit te voeren en dit gedurende lange tijd

vol te houden. Pas dan hebt u echt baat bij het extra zuurstofgebruik.

U rookt niet. Roken doet namelijk het effect van de zuurstof teniet. Als u rookt, heeft extra zuurstof dus géén zin. U moet echt gestopt zijn met roken, voordat u met extra zuurstof mag beginnen. Bovendien is roken gevaarlijk bij zuurstofgebruik.

U zorgt dat andere mensen absoluut niet roken in uw nabijheid. Hiervoor is het brandgevaar van uw zuurstofgebruik te groot. U mag geen zuurstof gebruiken in de buurt van open vuur zoals een gasfornuis, open haard, kaarsen, waxinelichtjes etc.

Zie verder onder: Brand voorkomen.

Bijwerkingen

Zuurstof heeft geen ernstige bijwerkingen. Wel kunt u last krijgen van:

Een droge neus, vooral als u meer dan vier liter per minuut gebruikt. Met een luchtbevochtiger is dit deels te voorkomen. Tegen irritatie van het neusslijmvlies helpt carbomeer watergel. Dit is zonder recept verkrijgbaar bij de apotheek.

Irritatie van de neus, keel of oren door de neusbril. Er zijn beschermers van schuim voor de oren beschikbaar.

Huidirritatie. Gebruik op de huid alleen crèmes op waterbasis. Crèmes op basis van vetten zouden brandblaren kunnen veroorzaken.

Begeleiding

Voor wie is deze begeleiding?

De begeleiding is voor alle patiënten die thuis zuurstof gaan gebruiken en voor hun familie-/gezinsleden.

Wat houdt deze begeleiding in?

Heeft u vragen over de hoeveelheid zuurstof u moet gebruiken? Of vraagt u zich af of u de zuurstof goed gebruikt? Hoe u naar buiten kunt gaan met de zuurstof? En wanneer u de zuurstof het beste kunt gebruiken? Domme vragen bestaan niet. De longverpleegkundige legt het u in alle rust uit en neemt de tijd om met u te oefenen. Ook kan zij u ondersteunen in het regelen van hulpmiddelen, zoals bijvoorbeeld een bevochtiger. De

longverpleegkundige biedt u ook een luisterend oor voor alle vragen/ problemen die

zuurstof thuis met zich meebrengt. Als u thuis zuurstof krijgt, verandert er nogal wat in uw leven. Goede begeleiding, afgestemd op uw persoonlijke situatie, kan de omgang met zuurstof prettiger maken. De longverpleegkundige zoekt samen met u een weg naar een mogelijke oplossing of wijst u de weg naar instanties, zoals thuiszorg, gemeente of

patiëntenverenigingen. Kortom: u kunt er terecht met de meest uiteenlopende vragen over alles wat met zuurstof te maken heeft.

Wanneer vindt het contact met de longverpleegkundige plaats?

Uw afspraak vindt plaats op het spreekuur bij de longverpleegkundige op de longpoli van Tergooi, locatie Hilversum of Blaricum.

Deze polikliniek is bereikbaar via de volgende looproute:

locatie Blaricum: entree via de ingang Poliklinieken en volg vervolgens polikliniek Longziekten, nr. 1.

locatie Hilversum: entree via de hoofdingang en volg vervolgens voor de polikliniek Longziekten, nr. 20.

De verdere afspraken worden in overleg met u afgesproken.

Algemene informatie over zuurstof thuis

De zuurstof wordt via een slangetje in de luchtweg gebracht om zich daar te vermengen met de lucht die u inademt. Bij het inlaten van de zuurstof gaat de voorkeur uit voor

toediening via de neus met een neusbril. Deze ‘bril’ hangt over de oren en steekt een stukje in beide neusgaten. Er zijn verschillende typen. Als u problemen heeft met een neusbril, vraag dan aan de zuurstofleverancier een ander type. Verwissel de neusbril zeker elke twee weken, om hard worden en schuren te voorkomen. U krijgt ze van uw zuurstofleverancier.

Als u onvoldoende zuurstof blijkt binnen te krijgen via de neus, is een andere manier van toedienen misschien beter voor u, bijvoorbeeld een zuurstofkapje.

Welke verschillende zuurstof bronnen zijn er?

Er bestaan drie standaard zuurstof bronnen voor thuis. De drie typen met hun specifieke eigenschappen en voor- en nadelen worden hieronder besproken.

1. De vaste concentrator

De vaste zuurstofconcentrator is een elektrisch apparaat dat zuurstof uit de

omgevingslucht haalt. Het is een kastje op wieltjes. De concentrator kan maximaal circa vijf liter zuurstof per minuut leveren. Omdat een concentrator lucht nodig heeft om zuurstof te kunnen produceren, mag deze niet in een afgesloten ruimte staan. Er moet normale, goede ventilatie in de kamer zijn.

Binnenshuis bent u in uw bewegingen enigszins beperkt door de slang waarmee u met de concentrator verbonden bent. Meestal kunt u naar behoefte uit verschillende lengtes kiezen, tot een maximum van twaalf meter.

Voordelen concentrator:

gemakkelijk in gebruik eenvoudig te plaatsen eenmalig thuisbezorgen nooit leeg

Nadelen concentrator:

maakt geluid

belangrijk: goede ventilatie!

elektriciteit nodig (stroomverbruik wordt (deels) vergoed door de zorgverzekeraar) Er is ook een vaste zuurstofconcentrator met een vulstation en navulbare flesjes. Dit apparaat heeft dezelfde kenmerken als een gewone concentrator. Bovendien kunt u er zelf

zuurstofflesjes van ongeveer tweeëneenhalve kilo mee vullen. Dit zorgt voor meer bewegingsvrijheid, zowel in huis als buitenshuis. Het vullen van de flesjes vraagt enige handigheid.

2. De (draagbare) cilinder/zuurstofflessen

Buitenshuis kunt u gebruik maken van draagbare zuurstofflessen. Deze ‘meeneemflessen’

bevatten twee liter zuurstof en wegen minder dan vijf kilo. U kunt een aantal uren met een cilinder doen, afhankelijk van uw gebruik. U kunt de cilinder verrijden op een degelijk boodschappenkarretje of op een rollator. Er bestaan ook speciale draagtassen voor deze flessen. Er zijn ook grotere cilinders voor binnenshuis. Sommige leveranciers leveren een cilinder van tien liter als reserve bij een concentrator, voor als de stroom uitvalt. Deze is wel zwaar, maar staat op een verrijdbare cilinderwagen. U kunt de reservecilinder in een aparte ruimte opslaan.

Voordelen cilinder:

geruisloos Nadelen cilinder:

flessen moeten vaak verwisseld worden, het omzetten van de drukregelaar vraagt enige handigheid

zwaar: vijf kilo

wekelijks tot maandelijks thuisbezorging (verschilt per leverancier)

3. Het vloeibare zuurstofsysteem

Vloeibare zuurstof zit opgeslagen in een moedervat (basistank) van 35 liter. Er hoort een

kleine draagtank bij. Deze moet u steeds bijvullen uit de moedertank. De moedertank weegt vol bijna tachtig kg, de draagtank ongeveer 3,5 kilo. De Arbo-wet staat het verplaatsen van de basistank alleen toe door deze te verrijden op het eigen onderstel.

Daardoor hangt het ook van uw woonsituatie af of vloeibare zuurstof een optie voor u is; in hoogbouw is levering niet altijd mogelijk.

De draagtank is goed voor een aantal uren zuurstof (zo’n acht uur bijvoorbeeld bij een verbruik van twee liter per minuut). Vloeibare zuurstof verdampt. Daarom is het belangrijk dat u kort voor vertrek de draagset vult, anders is de zuurstof al op als u weggaat. U of een huisgenoot moet dit dus zelf kunnen doen. Voor als u langer weggaat, bijvoorbeeld uit logeren, kunt u een moedervat laten bezorgen op uw verblijfadres.

U heeft recht op vloeibare zuurstof als u flink mobiel bent (als u minstens driemaal per week enkele uren van huis bent) en ongeveer twintig cilinders per maand gebruikt.

Eenmaal per jaar vindt controle en onderhoud plaats.

Voordelen vloeibare zuurstof:

gemakkelijk in gebruik

goede bewegingsvrijheid door relatief licht draagvat (drie kilo) met veel zuurstof Nadelen vloeibare zuurstof:

niet overal te plaatsen door het zware moedervat vloeibare zuurstof verdampt spontaan

het draagvat sist en voelt koud aan

kleine kans op bevriezingsletsel bij het vullen van het draagvat (zuurstof is -183 °C) elke week/twee weken thuisbezorging

gebruik vereist enige ervaring met het vullen het draagvat

4. Mobiele zuurstofsystemen

Wie minimaal drie keer per week een paar uur op pad gaat, krijgt in de regel een ‘vaste’ en een ‘mobiele’ voorziening. De mobiele voorziening kan een systeem met vloeibare zuurstof zijn of een oplaadbare mobiele concentrator. Maar ook een vaste zuurstofconcentrator met navulbare flesjes geeft bewegingsvrijheid. U kunt niet zelf uit de verschillende soorten kiezen. Welke u krijgt, hangt af van de volgende factoren:

Het aantal uren dat u op pad gaat.

1.

Het zuurstofgebruik 2.

De huisvesting 3.

De leverancier kiest uit de beschikbare systemen de geschiktste en houdt hierbij rekening met uw wensen en (lichamelijke) mogelijkheden. Ga hierover zo nodig in gesprek met uw behandelaar en de leverancier.

U kunt ook overwegen om zelf een mobiel zuurstofsysteem aan te schaffen via de

leverancier of het Longfonds. De kosten variëren tussen de € 1500 en € 6000. Ga wel van tevoren na of het systeem geschikt voor u is. Meer over de verschillende mobiele systemen leest u op longfonds.nl/zuurstof-en-COPD of op de website van uw leverancier.

Bespaarsysteem Bij draagsets voor vloeibare en gewone zuurstofflessen is een

bespaarsysteem mogelijk. Vrijwel alle mobiele concentratoren en de thuisvulsystemen zijn hiermee uitgerust. Een bespaarsysteem heet ook wel een ‘pulse’ of een ‘on demand’-

systeem. Hierbij komt alleen zuurstof vrij als u inademt. Zonder bespaarsysteem komt er altijd zuurstof uit de slang. Dit noemt men ‘continue afgifte’. Een bespaarsysteem is

zuiniger, maar alleen geschikt voor wie met genoeg kracht via de neus kan inademen. Voor het gebruik van het bespaarsysteem is toestemming van uw longarts nodig.

Wat verder nodig is…

Meestal loopt de zuurstof via een neusbril naar de longen. Dit is een flexibel kunststofslangetje waarbij de uiteinden in de neus zitten.

De zuurstof kan in bijzondere gevallen via een halsslangetje naar de longen lopen.

Hierbij is een klein gaatje in de luchtpijp gemaakt, net onder de adamsappel. Het slangetje is makkelijk te verbergen onder een sjaaltje.

De verlengslang mag tot 15 meter lang zijn en moeten of twee keer per jaar worden vervangen.

Uit de verschillende systemen van de zuurstofleverancier wordt gezocht naar de

combinatie die het beste bij u past. Hierbij speelt mee hoeveel zuurstof u nodig heeft, wat uw woonsituatie is en hoe vaak u op pad wilt. Maak uw wensen kenbaar als u een

zuurstofsysteem heeft waarmee u niet zo goed uit de voeten kunt, dan kunt u een aantal dingen doen. Bespreek uw wensen met de leverancier en/of longarts en

longverpleegkundigen. Zij zullen samen met u bekijken of er een andere oplossing mogelijk is.

Heeft u moeite om uw wensen kenbaar te maken? Neem iemand mee naar het gesprek.

Weet wat er op de markt is. Onderzoek (eventueel samen met iemand) het aanbod van verschillende zuurstofleveranciers op internet. En bekijk het overzicht van

zuurstofsystemen op de website van het Longfonds via: longfonds.nl/zuurstof-en-COPD.

Kies uw zorgverzekeraar zorgvuldig. Bekijk met welke zuurstofleveranciers deze een

contract heeft afgesloten. Afhankelijk van de zorgverzekeraar krijgt u vakantieleveringen in het buitenland gedeeltelijk of grotendeels vergoed. Bedenk: hoe actiever u kunt zijn, hoe beter het is voor uw gezondheid en levensgeluk!

Hoe voorkom ik brand?

Als u binnenshuis extra zuurstof gebruikt, is het zaak dat u de veiligheidsvoorschriften opvolgt. Anders bestaat er gevaar voor brand en (ernstige) brandwonden. Door de

zuurstofbehandeling zit er in de lucht die u uitademt, namelijk meer zuurstof dan normaal in uitademingslucht. Hierdoor wordt de lucht in huis zuurstofrijk. Zuurstof is niet zelf brandbaar, maar kan wel andere materialen zeer heftig laten branden.

Neem daarom uit voorzorg de volgende maatregelen:

Luchtverversing: Ventileer alle ruimtes in huis 24 uur per dag, zeker de kamer waar u verblijft, en lucht alle ruimten een keer per dag door de ramen tegen elkaar open te zetten.

Olie en vet: Voorkom dat er vet, boter, olie of alcohol (drank, crèmes, lotions en dergelijke) aan de apparatuur komt. Olie en vet kunnen door contact met zuivere zuurstof spontaan ontbranden.

Niet roken: Zorg dat andere mensen absoluut niet roken in uw nabijheid of in ruimten waar u lang verblijft, terwijl u extra zuurstof gebruikt. Om dit duidelijk te maken, kunt u op verschillende plekken stickers plakken met de tekst ‘Verboden te roken’, verkrijgbaar via uw zuurstof leverancier.

Open vuur: U mag niet koken op gas en geen waxinelichtjes of kaarsen branden.

Houd minstens drie meter afstand van een open haard of vuurkorf. Blijf liefst uit de buurt van open vuur.

Brandweer: Informeer de plaatselijke brandweer dat u zuurstofcilinders of vloeibare zuurstof in huis krijgt. U moet dit zelf doen; uw arts of de leverancier doen dit niet.

Soms maakt de brandweer bezwaar tegen de plaatsing van vloeibare zuurstof of stelt hier voorwaarden aan. Dit kan het geval zijn bij plaatsing in een flat of

verzorgingshuis.

Verzekering: Informeer uw inboedel-/opstalverzekering. De verzekeraar wil op de hoogte zijn van een verhoogd risico. Doorgaans wordt de melding van ‘zuurstof in huis’ voor kennisgeving aangenomen zonder gevolgen voor de premie die u betaalt.

Overige: Volg verder de veiligheidsmaatregelen op die uw zuurstofleverancier aangeeft voor uw situatie.

Wordt alles vergoed?

Thuis

Een zuurstofbehandeling in Nederland wordt altijd vergoed door de zorgverzekeraar vanuit het basispakket. Extra stroomkosten kunt u declareren bij uw verzekering, de

vergoeding verschilt per verzekeraar.

Op vakantie?

In Nederland kan zonder problemen zuurstof geleverd worden op ieder willekeurig adres.

Twee tot vier weken van tevoren overleg met de leverancier en het komt voor elkaar. Ook in het buitenland is zuurstof leverbaar. Het vraagt echter meer voorbereiding en meer kosten. Neem zes weken voor uw vakantie contact op met uw leverancier en zorg voor een recente medische verklaring van uw longarts.

Als u met het vliegtuig reist, moet u tijdens de vlucht meestal ook zuurstof blijven

gebruiken. Overleg dit tijdig met uw longarts, meestal wordt de dosering tijdens het vliegen aangepast door uw longarts. In het vliegtuig is de luchtdruk anders dan op de grond. Vraag geruime tijd van tevoren bij de vliegmaatschappij of dit toegestaan is. Informeer bij uw reisbureau of ze dit voor u kunnen regelen. De kosten voor zuurstoflevering in het

buitenland zijn afhankelijk van de bestemming, de tijdsduur en het zuurstofsysteem. Vraag daarom van tevoren een offerte op bij uw leverancier. Levering kan soms maar voor een beperkt aantal weken en de extra kosten worden niet vergoed in het basispakket. Sommige verzekeraars vergoeden wel een deel van de kosten.

Verzekering

Check in de polis van uw inboedel-en opstalverzekering of het gebruik van zuurstof is gedekt en onder welke voorwaarden. Is het onduidelijk? Vraag het na, dan zit u niet in onzekerheid bij schade. Neemt u op vakantie apparatuur mee die u leent van de

leverancier, meld dit dan bij de reisverzekering en de leverancier.

Wat moet ik doen bij vragen of problemen?

Als u medische vragen of problemen heeft, neem dan altijd contact op met uw longarts of longverpleegkundige.

Heeft u technische vragen of problemen, raadpleeg dan eerst de gebruiksaanwijzing of neem contact op met de leverancier.

Bij het regelen van medische voorzieningen op uw vakantieadres en in geval van nood, helpt Eurocross. www.eurocross.nl of T 071 364 18 77.

Voor een persoonlijk gesprek met een medewerker van de advieslijn van het Longfonds kunt u contact op nemen met T 0900 227 25 96,

advieslijn@longfonds.nl of www.longfonds.nl. Het Longfonds geeft informatie en advies.

Ook zet het Longfonds zich in voor goede (zuurstof)zorg voor mensen met een longziekte.

Vragen?

Heeft u nog vragen, neemt u dan contact op met onderstaande personen.

Iris Huisman en Martine Ritsma Locatie: Hilversum en Blaricum

Aanwezig: Maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag Telefoon Iris: T 088 753 38 15

Telefoon Martine: T 088 753 31 58 Telefoon longpoli: T 088 753 12 10

E-mail: longverpleegkundigen@tergooi.nl

Contact

Corona-afdeling

T 088 753 2193A22: 088 753 2226 Corona-IC unit

T 088 753 12 80

Longfunctie-afdeling T 088 753 16 30

Longgeneeskunde - Polikliniek T 088 753 12 10

Ma t/m vrij 08:00 – 16:30 uur

Longgeneeskunde - Verpleegafdeling T 088 753 21 38

7 dagen per week van 08:00 – 22:00 uur.