Multiculturaliteit & meertaligheid

Multiculturaliteit & meertaligheid

2

Inleiding

Kinderen groeien tegenwoordig op in de diversiteit van een multiculturele maatschappij. In het kinderdagverblijf, op de speelplaats, in de sportvereniging,… Ze komen overal in contact met andere culturen en andere talen.

Waneer we ons openstellen voor andere culturen en diversiteit, zullen we merken dat het opvoedingslandschap zo veel rijker wordt. In het eerste deel van deze brochure gaan we dan ook in op het belang van cultuur en meerdere culturen in de opvoeding. Meerdere culturen binnen de opvoeding, impliceert vaak ook meerdere talen. Hier gaan we het tweede deel van deze brochure op in.

3

1. Multiculturaliteit

Cultuur

Een cultuur heeft te maken met de manier waarop mensen in groep samen leven en denken. Die groep wordt bepaald door gemeenschappelijke gewoontes, regels, voeding, godsdienst, taal, feesten, kunst, regio, …

“De familie van Fatima is islamitisch. Voor hen is de eer van hun dochter enorm van belang. Het contact met mannelijke leeftijdsgenoten wordt, nu Fatima in de puberteit komt, nauwlettend gevolgd.”

“In vele culturen speelt het leven zich voornamelijk af in de openlucht. Wanneer deze mensen in aanraking komen met onze cultuur, is dit vaak een grote aanpassing. We kennen deze gewoonte namelijk niet.”

Iemand kan echter tot meer dan één groep behoren. Zo maakt een kind van Japanse ouders deel uit van de Japanse cultuur, maar wanneer hij ook naar een Belgische school gaat

4 dan bezit hij ook de Belgische cultuur voor een stuk. En misschien is dit kind een liefhebber van hiphopmuziek, dan behoort hij eveneens tot die cultuur. Wie weet is deze jongen ook wel een voetballer en behoort hij op die manier tot de cultuur van jonge voetballers.

Een cultuur wordt doorgegeven van de ene generatie op de andere, maar gedurende de jaren verandert een cultuur omwille van invloeden van buitenaf. Wanneer een cultuur in aanraking komt met een andere cultuur, worden beiden daardoor beïnvloed en zullen ze daardoor wat veranderen. Veel invloeden zijn door de jaren heen gewoon ingebakken in onze cultuur zoals ook onze invloeden zijn ingebakken in andere culturen. Dat is ook het boeiende aan culturen: ze groeien en bewegen de hele tijd en het zijn precies contacten met andere groepen die ze doen groeien.

“In sommige culturen slapen kinderen bij de ouders in bed tot ze naar de lagere school gaan. In België is dit doorgaans niet de gewoonte. Door de jaren heen kan onze gewoonte echter overgenomen worden, doordat deze ouders onze gebruiken meer leren kennen.”

5

“In Marokko of Turkije is men niet gewend om nauw samen te werken met de school van de kinderen. Ouders dragen hun kind over aan de school die hun kinderen verder opvoedt. In ons land worden we gevraagd om een nauw contact met de school te onderhouden, naar oudercontacten te komen,... Op deze manier kan dit een kentering teweeg brengen binnen de Turkse en Marokkaanse cultuur, en zullen deze ouders ook meer betrokkenheid tonen. Binnen onze eigen cultuur heeft dit trouwens ook een evolutie doorgemaakt. Denk maar aan onze eigen ouders, of grootouders… Wanneer zij iets mispeuterden op school, kwam er ’s avonds nog een straf bij. Ouders gaan nu veel meer in dialoog met leerkrachten en de directie. Ze uiten vrijer hun kritieken, commentaren en bezorgdheden.”

Een cultuur is zeer normaal voor zij die tot die cultuur behoren, maar soms zeer vreemd voor buitenstaanders.

Cultuur kan bovendien in sommige situaties wel bepalend zijn, bijvoorbeeld als het gaat om beleefdheidsvormen. In België verwachten we dat iemand ons recht aankijkt wanneer hij ons aanspreekt, terwijl dit in sommige culturen uiterst onbeleefd is.

Ook de plaats en invloed van de (schoon)familie, de verschillen tussen jongens en meisjes en tussen mannen en vrouwen kunnen van invloed zijn op de manier van opvoeden.

6

“De betekenis die aan voedsel wordt gegeven verschilt tussen de Turkse cultuur en de onze bijvoorbeeld. Er bestaan Turkse ouders die proberen hun kind de hele dag te laten eten. Turkse moeders hebben altijd voldoende eten bij. Het eten op vaste tijdstippen, is dan weer iets dat van bij ons komt.”

“In meer zuiderse landen is het de gewoonte dat opvoeden gebeurt met de hele gemeenschap. Niet alleen ouders nemen hun verantwoordelijkheid, maar ook de ruimere familie, dorpsgenoten, buren, … In België staan we grotendeels zelf in voor de opvoeding van onze kinderen.”

Meerdere culturen in de opvoeding

Religie, waarden, levensstijl, normen, het klimaat van het land van herkomst, en andere culturele achtergronden, hebben invloed op de manier van opvoeden. Kinderen groeien op en maken verscheidene ontwikkelingsfasen door, dit is voor elke cultuur gelijk. Hoe de volwassenen hierop zullen reageren is verschillend in diverse culturen. Een cultuur beïnvloedt de opvoeding van je kind doordat je vanuit die cultuur belangrijke waarden en normen wil meegeven aan je kind.

7 Een Italiaanse opvoeding verschilt van een Zuid-Afrikaanse, net als een Indiase anders is dan een Amerikaanse opvoeding.

Naast die verschillen zijn er echter ook gelijkenissen.

Ouders over de hele wereld zitten vaak met dezelfde vragen en zorgen. Het is belangrijk om naast de verschillen ook de gelijkenissen te zien. Zo is er in elke cultuur sprake van een generatieverschil tussen kleinkind en grootouder. Teveel focus op het verschil kan een gesprek tussen verschillende culturen bemoeilijken.

Verschil in cultuur brengt soms spanningen mee. Elke cultuur heeft namelijk andere regels. Wanneer er meerdere culturen aanwezig zijn in de opvoeding, dan is het aan te raden om open te staan voor elkaar en de cultuur van de ander.

Bespreek vooraf goed met je partner welke regels en principes jullie belangrijk vinden, en maak hiermee een combinatie van beide culturen. Alleen via communicatie zal duidelijk worden wat elk zijn/haar verlangen is. Opvattingen over straffen en belonen, gelijkwaardigheid of autoriteit zijn soms een bron van spanning en irritatie tussen ouders van verschillende culturen.

Een gesprek brengt duidelijkheid en kan gelijkheid in de verschillende opvoedingswaarden brengen. Uiteraard zijn er enkele algemene waarden die in elke cultuur tellen zoals

8 respect, eerlijkheid en gehoorzaamheid, maar de invulling van die waarden gebeurt dan weer vanuit de cultuur. Dit maakt ook dat allochtone ouders zich vaak gevangen voelen in een dilemma. Enerzijds willen ze de eigen waarden, normen en cultuur overdragen aan hun kinderen, maar anderzijds wensen ze ook dat hun kinderen zich vrij kunnen bewegen in de andere, heersende cultuur.

Kleine kinderen stellen zich weinig vragen omtrent het anderszijn van iemand. In tegenstelling tot volwassenen, zijn er bij kleine kinderen geen vooroordelen aanwezig waardoor ze zich open stellen voor iedereen. Na enige tijd nemen ze toch veel over van hun ouders en ontdekken op die manier wat als belangrijk wordt geacht. Ze leren welke taal, welke gebruiken, welke normen, … belangrijk zijn en welke niet.

Het kan zijn dat je kind, eens het ouder wordt, zelf de verschillen opmerkt en zich er vragen bij stelt. Als ouder kan je hierover praten met je kind en zo goed mogelijk proberen de vragen van je kind te beantwoorden. Zodra een kind namelijk in de buitenwereld komt, of de televisie of computer aanzet, wordt het bedolven onder prikkels en stimulansen van buitenaf.

Denken we hierbij maar aan trends, mode, meningen, de

9

‘vrijere’ regels horende bij de verschillende leeftijdsgroepen enzovoort.

Belangrijk is om de volgende basisprincipes te hanteren wanneer er meer dan één cultuur betrokken is in de opvoeding.

 Elk kind is uniek: iedereen is verschillend en dat mag ook. Die verschillen zijn een meerwaarde. Doordat iedereen verschilt, is ook iedereen gelijkwaardig.

 Waardering: men moet waarderen wat het kind belangrijk vindt en hoe het kind is.

 Positieve identiteit: een kind moet een positief zelfbeeld en voldoende zelfvertrouwen kunnen ontwikkelen. Dit kan door positieve aandacht te geven aan het kind, het kind te prijzen, aan te moedigen, te belonen,…

 Herkenning: een kind moet zich kunnen herkennen in zijn/haar omgeving. Zo is het aan te raden dat de cultuur van de ouders niet genegeerd wordt door de school.

 Overeenkomsten uitbouwen: in de klas is het goed om de gelijkenissen tussen de kinderen te bemerken, zonder daarbij de verschillen te negeren.

 Diversiteit als normaal beschouwen: wanneer verschillende culturen op een respectvolle en onbevooroordeelde manier

10 beleefd worden, wordt de aanwezigheid van al deze verschillende culturen zeer normaal.

11

2. Meertaligheid

Meerdere talen in de opvoeding

Wanneer er sprake is van verschillende culturen, dan kan het ook zijn dat er meerdere talen gesproken worden binnen één gezin. Dit kan doordat moeder en vader elk uit een ander land(sdeel) afkomstig zijn. Bijvoorbeeld wanneer moeder afkomstig is uit Vlaanderen en vader uit Wallonië, kunnen ze er voor kiezen om elk hun moedertaal te spreken tegen hun kinderen. Een andere mogelijkheid is dat beide ouders allochtonen zijn in een land met een andere taal dan hun eigen moedertaal. Ten slotte kan het ook zijn dat de ouders bewust kiezen om hun kind een andere taal aan te leren, ook al is het van geen van beide ouders de moedertaal.

In al deze gevallen wordt een kind geconfronteerd met verschillende talen. Het kind wordt dus meertalig opgevoed.

Maar wat is meertalig?

Is iemand meertalig wanneer hij/zij meerdere talen zo goed beheerst als zijn/haar moedertaal? Is iemand meertalig omdat hij/zij zich voldoende kan uiten in meer dan één taal? Bij dit

12 laatste zouden we heel wat mensen als meertalig kunnen omschrijven terwijl dit bij de eerste omschrijving niet het geval is. Meertaligheid is een moeilijk te omschrijven begrip. Het is meer van belang om je af te vragen of je kind kan omgaan met meerdere talen, en hoe je dit kan aanpakken.

Wanneer begin ik best met de meertalige opvoeding?

Vooral in de eerste levensjaren zijn de hersens en het gehoor heel goed in staat de verschillende klanken van meerdere talen te onderscheiden. Met het brabbelen, begint uw kind zelf geluiden te produceren. Al snel probeert het zijn stembanden, lippen en tong uit. Daarom spreken kinderen, die een tweede taal op zeer jonge leeftijd leren, vaak zonder accent. Ook voor de ouders is het gemakkelijker zo vroeg mogelijk met de meertalige opvoeding te beginnen: volwassenen die eenmaal begonnen zijn in een bepaalde taal met iemand te praten, vinden het in de regel moeilijk plotseling in een andere taal met die persoon te gaan communiceren. Dat geldt ook voor het praten met kinderen. Ook voor kinderen is het moeilijk te begrijpen waarom de ouders plots van taal wisselen. Hieruit kunnen we concluderen dat wanneer u van plan bent uw

13 kinderen meertalig te gaan opvoeden, u dat best meteen doet van bij het begin.

Elk kind ontwikkelt zich natuurlijk op een andere manier, en zodoende ook de taalontwikkeling. Het is belangrijk om dit in het achterhoofd te houden. Dat kinderen de talen op een bepaald ogenblik door elkaar zullen gebruiken, is een normaal gegeven. Dit is een belangrijke en intensieve leerperiode voor het kind. Naarmate het kind taalvaardiger wordt in beide talen, zal het mengen dan ook weer afnemen.

Hoe wordt je kind meertalig?

Je kind meerdere talen aanleren kan door de talen tegelijkertijd aan te bieden (moeder spreekt bijvoorbeeld Pools en vader Nederlands) of door de tweede taal pas te starten nadat de eerste aangeleerd werd. Dit laatste geval komt bijvoorbeeld voor wanneer een gezin verhuist naar een ander land met een andere taal. Het kind spreekt dan reeds de eerste taal en moet dan verplicht een tweede taal leren. Dit gebeurt dan meestal in het kinderdagverblijf of op school. De eerste taal wordt meestal behouden voor thuis.

14 Welk model om meerdere talen aan te leren kies je best voor je kind? Het is beter om hier vooraf goed over na te denken, want wanneer je geen duidelijke afspraken maakt, wordt het voor je kind zeer moeilijk om de talen aan te leren. In verschillende taalwetenschappelijke onderzoeken wordt erop gewezen dat het belangrijk is de talen uit elkaar te houden. Het is een voordeel om daarbij heldere afspraken te maken, wie welke taal met het kind spreekt. Zeker als in het leven van alledag drie talen worden gebruikt, zijn duidelijke afspraken over het gebruik van welke taal op welk moment onontkoombaar.

De mogelijkheden zijn:

- één taal per ouder: Dit houdt in dat dezelfde ouder het kind steeds in dezelfde taal aanspreekt. Dit betekent echter niet dat de ouders onderling geen andere taal mogen spreken. De taal die de ouders onderling spreken is voor het kind namelijk niet zo relevant; het reageert veel meer op de taal waarin de ouders het kind rechtstreeks aanspreken en waarin ze antwoord verwachten. Bijvoorbeeld: moeder spreekt Nederlands en vader spreekt Chinees met het kind, onderling spreken de ouders Engels tegen elkaar. Belangrijk is in dit geval dat beide ouders even veel met het kind praten en spelen.

15 - minderheidstaal thuis: het gezin gebruikt een andere taal dan in

de omgeving. Het kind komt in aanraking met de tweede taal via de kinderopvang, school, televisie, boeken,… Op die manier komt de tweede taal binnen in het gezin.

- de eerste zin telt: wanneer een gesprek bijvoorbeeld begint in het Frans, dan wordt het gesprek in dezelfde taal verder gezet.

- één situatie - één taal: dit is een goede aanpak in gezinnen waarbij één van de ouders af en toe voor enkele dagen weg is voor het werk. Dan heb je een taal wanneer papa/mama er is en een taal wanneer hij/zij er niet is. Ook kan je een taal hebben voor in het weekend en één voor in de week. Men kan eveneens bepaalde tijdstippen of plekken voor een eventuele derde taal reserveren. Dit kan gaan om het verhaaltje voor het slapen gaan, de tijd na het avondeten of een andere gelegenheid.

- Wat ook heel goed functioneert is het taaluur: gedurende een bepaalde tijd leest u samen boeken, luistert u naar muziek en kijkt u naar films in de derde taal en praat u natuurlijk in deze taal over dat wat u gezamenlijk gelezen gehoord en gezien hebt. Het is goed om dit taaluur met regelmaat te herhalen, liefst elke dag. Bij kleine kinderen kan het ‘uur’ beter niet langer duren dan 20 minuten. Na het taaluur kunnen de partners weer

16 naar hun gebruikelijke manier van taalscheiding terugkeren, bijvoorbeeld ieder weer de ‘eigen’ taal spreken met het kind.

Bij het kiezen van één van deze methodes is het belangrijk dat je als ouder je goed voelt in de gemeenschappelijke taal met je kind. De meeste kiezen ervoor om in hun moedertaal met hun kind te communiceren omdat dit de taal is waarbij men zich het meest op zijn gemak voelt. Als je zelf de taal van je partner niet begrijpt, is het belangrijk om je af te vragen of je je niet buitengesloten zal voelen. Het is soms moeilijk om ermee om te gaan dat je kind en je partner samen plezier maken in een taal die jij niet begrijpt. Het gebeurt dat men dit te vervelend vindt en daarom stopt met de meertalige opvoeding. Je kan hierover praten met je partner. Vertel dat je er ook bij wil horen. Stel vragen aan je kind en partner om te weten wat ze zojuist gezegd hebben. Leer de andere taal, je kan dit bijvoorbeeld samen met je kind doen via een leerboek. Vertaal voor elkaar, je kan je kind hierbij betrekken want een kind vindt het leuk om te vertalen voor de andere ouder.

Het belangrijkste is echter dat je de meertalige opvoeding van je kind als een grote meerwaarde ziet voor je kind en het niet- begrijpen van de andere taal zolang mogelijk aanvaardt.

17 Het is eveneens noodzakelijk dat je de taal die je met je kind wil spreken goed beheerst. Je kind neemt immers veel over van je. We denken hier bijvoorbeeld aan de vervoegingen van werkwoorden, het uitspreken van woorden, het gebruik van lidwoorden, de klemtoon die je legt,… Het gevaar bestaat hierin dat je je kind de dingen foutief aanleert, als je ze zelf niet voldoende beheerst.

Hou vol, ook wanneer het soms moeilijk of vreemd is. De consequentie en duidelijkheid is enorm van belang. Wanneer moeder bijvoorbeeld steeds Deens tegen het kind spreekt, zal ze dit ook moeten volhouden wanneer er bijvoorbeeld Nederlandstalige gasten zijn. Ze zal in de verleiding komen om het kind op dat ogenblik ook in het Nederlands aan te spreken, omdat de situatie anders is. Toch leert de praktijk ons dat het erg belangrijk is om consequent te zijn.

Tips om de taalontwikkeling te stimuleren

Het is van belang bij meertalige opvoeding de taalontwikkeling te stimuleren. Kinderen leren nu eenmaal beter wanneer ze gestimuleerd worden. U kunt daar zelf een grote rol in spelen.

18 Het is hierbij van belang om voldoende aandacht te schenken aan de taal die door omstandigheden minder aandacht dreigt te krijgen. Gaat het kind bijvoorbeeld naar een Nederlandstalige school dan zal het veel taalprikkels krijgen in het Nederlands, en kan de minderheidstaal extra steun goed gebruiken.

Evenwicht in het aanbod geeft na verloop van tijd de meeste kans op succes.

- Een kind leert niet alleen met het hoofd: Als bewust alle zintuigen worden aangesproken, wordt het leereffect vele malen groter. We onthouden dingen beter, die we met indrukken via de zintuigen met elkaar in verband brengen – met andere woorden dingen die we gezien, gehoord, geroken, geproefd, of gevoeld hebben.

- Het is de moeite waard om vroeg te beginnen: Spreek veel met het kind al vanaf jonge leeftijd. Het kind wordt op die manier de klanken reeds gewoon. Probeer elke dag minstens een half uur met het kind te spreken en te spelen. Spreek het kind aan in eenvoudige zinnen, maar gebruik geen baby-taal. Laat het kind het juiste woord horen. Mix uw talen niet, maar spreek consequent uw taal.

19 - We leren goed wat we beleven en voelen: Taal is overal. Zeg

aan uw kind wat u doet door dit te beschrijven. Maak samen muziek met het kind, zing liedjes, speel vingerspelletjes, vertel kinderrijmpjes,… Vertel de kinderen de namen van de kleuren wanneer u samen schildert. Praat zoveel mogelijk tijdens het spelen.

- We leren goed als we actief meedoen: Speel gezelschapsspelletjes met het kind (Scrabble, Memory,…) in de verschillende talen. Doe woordspelletjes zoals ‘Ik zie, ik zie wat jij niet ziet…’. Lees samen in boekjes, kijk een film, of televisie.

Bespreek daarna wat je gelezen en gezien hebt.

- Betrek anderen bij de taalontwikkeling: Er zijn kinderdagverblijven met meertalige groepen, informeer u hierover. Zoek andere sprekers van de minderheidstaal: een speelgroep, een huishoudhulp, een pianoleraar, een babysit,…

- Bezoek en/of beleef het land van de minderheidstaal: Reis zo veel mogelijk! Dit kan stimuleren doordat kinderen de ervaring krijgen dat daar ‘de andere taal’ de gangbare taal is. Haal een stuk van het andere land naar u toe: door een theaterbezoek, een restaurant, een concert, een evenement,… Zoek contact met mensen die de andere talen spreken: per post, per telefoon, per e-mail,… Praten en/of schrijven met bijvoorbeeld nichten en neven stimuleert de kinderen een taal te leren.

20 - Wij leren met plezier en succes: Prijs uw kind, en hou het leren

voor alle partijen plezierig. Geef uw kind aandacht wanneer het de andere taal probeert te leren. Wanneer kinderen de andere taal kunnen, is het nog steeds van belang dat je hen hiervoor prijst. Bijvoorbeeld: Wat goed dat je zoveel talen kent! Ik ben fier op je.

Enkele hindernissen

Natuurlijk is het niet allemaal rozengeur en maneschijn bij het aanleren van meerdere talen aan je kind. Panikeer niet onmiddellijk wanneer het aanleren van de verschillende talen niet zo vlot verloopt. Bepaalde zaken vind je misschien verontrustend en een teken dat je kind het niet aankan om meerdere talen te leren. Weet echter dat het in het begin moeilijk en wat verwarrend is voor je kind. Je kind zal bij aanvang ook moeite hebben om de talen van elkaar te onderscheiden. Dit gebeurt pas langzamerhand en vraagt dus wat tijd en geduld.

Ook kan de ene taal de andere beïnvloeden. Meestal wordt één van de talen dominant ten aanzien van de andere.

21 Mogelijke struikelblokken bij het aanleren van meerdere talen zijn:

- als je kind niet praat: je kind kan het misschien wel, maar doet het niet. Wacht nog even af, misschien komt het nog wel.

Wanneer je kind geen van beide talen spreekt op het ontwikkelingsniveau dat bij hem past, kan je contact opnemen met de huisarts of logopedist.

- door elkaar halen van de talen: dit is normaal en gaat na een tijdje wel over, zeker wanneer thuis een duidelijk onderscheid gemaakt wordt tussen de verschillende talen. Het kan echter zijn dat wanneer je kind naar school of naar de crèche gaat, er zich opnieuw problemen voordoen. Het is voor de begeleidster in de crèche of de leerkracht niet altijd haalbaar om het kind voldoende te ondersteunen in de meertaligheid. In dat geval is het aan te raden om hierover een gesprek te hebben met de begeleidster of de leerkracht. Sommige kinderen zeggen gedurende een langere tijd een bepaald woord in één taal, een ander woord telkens in een andere taal. Zo gebruiken ze bijvoorbeeld steeds het Franse woord ‘manger’ om eten aan te geven, met wie ze ook spreken.

22

“Milena is Italiaanse. Ze wil graag dat haar dochter Laura - naast het Nederlands - Italiaans leert spreken. Soms loopt dit niet zo vlot en gebruikt Laura de twee talen in één enkele zin.

Zo zegt ze op een bepaald moment tegen Milena: ‘Ik wil a casa gaan’, waarmee ze wil duidelijk maken dat ze naar huis wenst te vertrekken.”

- de grammaticaregels van de ene taal voor de andere gebruiken: we zien dit als taalfouten maar eigenlijk is je kind nog aan het experimenteren met de verschillende talen. Je kind probeert wat uit en zal het onthouden als iemand hem/haar op de fout wijst of hem/haar niet begrijpt. Kinderen leren uit hun fouten, en er is een denkproces nodig dat de nodige tijd vergt.

“Wanneer een Nederlandse zin opgebouwd wordt met een Italiaanse grammatica, dan leidt dit tot fouten op vlak van bijvoorbeeld plaatsing van het werkwoord, gebruik van voorzetsels, al dan niet gebruiken van lidwoorden, …

Italiaans: Domani vado in piscina.

Nederlands: Morgen ik ga in zwembad.”

- als je kind slechts in één taal wil antwoorden: als jullie thuis een andere taal spreken dan de taal van het land, kan het gebeuren dat je kind enkel nog de taal van het land wil spreken. Hiervoor kunnen meerdere redenen zijn, namelijk niet willen opvallen tussen alle andere kinderen of wanneer een kind

23 merkt dat de ouder de taal toch begrijpt en vindt dat het daarom geen moeite meer moet doen om de andere taal te spreken.

“Juan spreekt vlot Spaans met zijn papa. Telkens wanneer vader hem van school komt halen, en hem vraagt hoe zijn dag was, antwoordt Juan in het Nederlands. Hij wil geen Spaans spreken wanneer zijn vriendjes dit horen…”

Als je kind weigert om een taal te spreken, laat dit dan even zo.

Neem het niet persoonlijk op, je kind kiest geen partij tegen jou omdat het jouw taal niet meer wil spreken. Zet je kind zeker niet onder druk. Aanmoedigen om de taal te spreken kan je door:

- zelf je taal te blijven spreken,

- contact met leeftijdsgenoten die ook de taal spreken te stimuleren,

- een verblijf in het land waar jouw taal de gangbare taal is, kan leuk zijn voor je kind,

- je kind te stimuleren via spelletjes, video’s, boeken,…

Kinderen leren ook enorm slecht als ze onder druk worden gezet. Er zijn een aantal zaken die je dan ook best niet doet:

24 - Het kind te vaak corrigeren. Het is beter om de zin correct te

herhalen, en het woord te verbeteren in de zin die je terug geeft.

“Tanya: ‘Papa, ik heb van oma snoep gekrijgd!’

Papa: ‘Dat is leuk dat je van oma snoep hebt gekregen!’ “ - Kinderen onder druk zetten. Onder dwang leren werkt niet.

Dwang werkt averechts.

- Vraag het kind niet om te demonstreren (‘Zeg eens iets in het…’). Vertalen is een techniek die ver van het kind staat.

- Maak kinderen niet bang. (‘Als je nu nog één fout maakt, dan zwaait er wat!’)

- Op één of andere manier stress koppelen aan meertalige opvoeding.

25

Hulp of informatie nodig?

Solidariteit voor het Gezin – Afdeling Hopon A.&M. Hellinckxstraat 45 – 1083 Ganshoren Tel.: 02/421.79.91 - E-mail: hopon@svhg.be - www.solidariteit.be

Meer lezen?

Voor ouders, opvoeders en hulpverleners

 Hoe kinderen meertalig opgroeien. Elke Burkhardt Montanari. Uitgeverij PlanPlan.

 Leren praten en pratend leren. Uw kind stimuleren in taal- en leervaardigheid. Linda Clark & Catherine Ireland.

 Anders is niet gek. Kennismaking met andere culturen.

Marita De Sterck.

 Bij nader inzien. Mensen uit andere culturen onder ons.

Marita De Sterck. Davidsfonds/Infodok.

26

 ‘Wij’ kent geen kleur. Opvoeden in twee culturen. Elsie Sloot. OudersOnline.

 Peuters interactief met Taal. De Taallijn VVE:Taalstimulering voor jonge kinderen. Judith Stoep en Willy Van Elsäcker.

 Handboek Taalbeleid. Voor mensen die werken met meertalige jonge kinderen. Resi Kompier en Erin Wagenaar. Uitgeverij SWP.

 Lesgeven aan Fatima en Ahmed. Ali Salmi.

 Moedertaalonderwijs bij allochtonen. Johan Leman.

Voor kinderen

 Nijntje en Nina. Dick Bruna

 Kinderen zoals ik. Van noord tot zuid, van oost tot west.

Núria Roca & Rosa Maria Curto

 Een zusje uit een ver land. Geertje Gort en Sandra Klaassen. Kimio uitgeverij.

 Een wereld vol kinderen. Kididoc.

 Patje, de gevlekte panda. Trude Van Waarde.

 Rikki. Guido Van Genechten.

27 Voor jongeren

 Anders is niet gek. Kennismaking met andere culturen.

Marita De Sterck.

 Bij nader inzien. Mensen uit andere culturen onder ons.

Marita De Sterck. Davidsfonds/Infodok.

 Henna op je huid. Dirk Bracke.

 Thuis eten we apentaart. Bettie Elias.

 Erkan. Rob Baetens.

Werkpakketten

 Taaltalent. Taalstimulering van meertalige kinderen.

NIZW.

 Ik ben Bas. Taalstimulering rond de jongen Bas.

 Bas gaat digitaal. CD-rom ter stimulering van de taalontwikkeling.

 Praatplaten van Dagmar Stam.

 De Babbeldoos. Taalstimuleringsprogramma.

 Taal muzikaal. Taalontwikkeling op muzikale wijze stimuleren.

 Beginnende communicatie. Therapieprogramma voor communicatieve functies in de preverbale en vroeg verbale fase.

28 Websites

www.ouders.nl – doorklikken op onderdeel taal – antwoorden op veel voorkomende vragen van ouders over meertalig opvoeden.

www.meertalig.2link.be - verzamelsite over meertaligheid.

www.steunpuntico.be - steunpunt voor intercultureel onderwijs.

intercultureleopvoeding.web-log.nl - recente informatie over opvoeden in meerdere culturen.

www.kindentaal.nl/meertaligheid/ - informatie voor ouders.

Bovenstaande boeken werden gebruikt bij het opmaken van deze brochure en kunnen, net als onze werkpakketten, ontleend worden in onze bibliotheek.

Deze brochure is een realisatie van Solidariteit voor het Gezin.