Tilburg University
Burgers, consumenten, leerlingen, patiënten
Wilthagen, Ton
Published in:
Het Financieele Dagblad
Publication date:
2021
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record
Link to publication in Tilburg University Research Portal
Citation for published version (APA):
Wilthagen, T. (2021). Burgers, consumenten, leerlingen, patiënten: We krijgen allemaal last van het
personeelstekort. Het Financieele Dagblad, 24.
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal
Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
D
e coronacrisis is nog niet voorbij. Ondanks de hoop-volle berichten over de economie zegt het kabinet opnieuw €6 mrd aan steun-maatregelen toe. Het is de vraag of we hiermee een golf van ontslagen en faillissementen voorkomen. Tegelij-kertijd groeit het aantal vacatures sterk en wordt een verdere stijging verwacht.Dit jaar steeg in het eerste kwartaal het aantal vacatures met ongeveer 26.000. Te-genover elke 100 werklozen staan nu 73 vacatures. In het vierde kwartaal van 2020 waren dat er 57. De recordhouder is het tweede kwartaal van 2019, met 93 vacatu-res per honderd werklozen.
In diverse sectoren stijgen de vacatures veel harder dan gemiddeld. Het aantal ICT-vacatures steeg in het eerste kwartaal met 23%. In deze sector is net als in de zorg, het onderwijs en de technische sec-toren zoals de bouw en de installatiebran-che, de vraag naar arbeid tijdens de crisis onverminderd hoog gebleven. Dat geldt ook voor delen van de zakelijke dienstver-lening en zelfs in de horeca worden nu weer mensen gevraagd.
Geen verrassende ontwikkeling, de on-derliggende tendens op de arbeidsmarkt is krapte. De crisis onderdrukte het aantal vacatures, vooral in sectoren die op slot moesten. Onderzoeksinstituut NIDI en het CBS schetsen dat er in 2050 op elke 80-plusser 4 tot 7 mensen van 20 tot 65 jaar zijn. In 2021 zijn dat er 12. Net als voor de pandemie zullen we dus weer fors last krij-gen van schaarste aan arbeidskrachten. Sectoren waar digitalisering tot minder banen leidt, zoals banken en verzekeraars zijn uitzonderingen. Maar daar kan een kwalitatieve mismatch optreden; gebrek aan mensen met de juiste kwalificaties.
STUDIEKEUZE
Nu de groep jongeren naar verhouding afneemt, is hun studiekeuze nog meer van belang. Daarover zijn zorgen. Het aandeel leerlingen dat kiest voor een zogenoemd N-profiel op de havo neemt bijvoorbeeld
verder af, evenals het aandeel leerlingen bètatechniek binnen het vmbo t. Dit heeft een negatief effect op de doorstroom naar het technische beroepsonderwijs (mbo-4/hbo). De kunst is om studiekie-zers op het juiste spoor te zetten. Scholen moeten duidelijker leerroutes uitzetten, bedrijven moeten meer in beeld komen, individuele aandacht is essentieel en ook ouders moeten beter worden betrokken en geïnformeerd.
SCHRIKBARENDE UITSTROOM
Ook al kiezen steeds meer jongeren voor een studie in zorg en welzijn, daar is de race nog niet gelopen. De instroom in de zorgsector gaat gepaard met enorme uit-stroom. Jaarlijks stoppen 150.000 zorgme-dewerkers, zo’n 10% van het personeelsbe-stand. Bij nieuwkomers ligt het percentage vertrekkers op een schrikbarende 40% in de eerste twee jaar.
Onvoldoende instroom, in combinatie met een veel te grote uitstroom: ook het onderwijs kampt ermee. Bekend is dat het niet alleen te maken heeft met beloning. Autonomie, zeggenschap, waardering van vakmanschap, doorgroeimogelijkheden en vrijwaring van bureaucratische verant-woordingssystemen wegen minstens zo zwaar. Voor de deeltijdwerkers is er nog meer nodig: goede en betaalbare kinder-opvang, passende verlofregelingen en een eerlijker verhouding tussen werk en privé. Dat zijn voor de professionals minstens zulke belangrijke voorwaarden om meer uren te gaan werken als er daadwerkelijk financieel op vooruitgaan.
Het terugdringen van krapte op de ar-beidsmarkt zal ook afhangen van zij-in-stroom. Dat kunnen werklozen zijn, ge-pensioneerden, maar ook mensen uit de sector of organisatie zelf. Er is bovendien mobiliteit nodig tussen sectoren waar de werkgelegenheid terugloopt en de bran-ches waar men om mensen zit te springen. Ook om arbeidsmigratie kunnen we niet heen, maar dan moeten migranten ge-lijk en fatsoenge-lijk worden behandeld en beloond.
In al deze gevallen moeten de bestaande vaardigheden en de vereiste vaardighe-den van mensen goed in beeld zijn. Ook moet de overstap worden gefaciliteerd via leer-werktrajecten, het tijdelijk com-penseren van terugval in loon en het bie-den van werkzekerheid in plaats van een flexcontract.
Het nieuwe SER-akkoord dringt hier terecht op aan. Tegelijkertijd moeten we voorkomen dat de uitwerking ervan leidt tot te weinig routes naar werk, wan-neer vaste contracten (nog) niet worden geboden.
Het CBS rapporteerde onlangs dat het zogenoemd onbenut arbeidspotentieel is gestegen tot 1,1 miljoen mensen. Er is dus volop talent aanwezig, dat kan worden doorontwikkeld en benut. Ook de mensen zelf worden daar gelukkiger en gezonder van. Maar in het huidige systeem laten we mensen heel lang op de reservebank van de arbeidsmarkt zitten, zonder dat ze mo-gen meetrainen. Dan kun je niet verwach-ten dat iemand meteen op EK-niveau kan invallen.
ALLEMAAL DE DUPE
Aanhoudende arbeidsmarkkrapte leidt tot méér dan een economische crisis. Be-drijven kunnen niet de gewenste kwaliteit en hoeveelheid producten en diensten leveren. Werkdruk en uitval nemen toe. Omzet, productiviteit en concurrentiever-mogen blijven achter en dat remt zowel de economische groei als de klimaataanpak. Burgers, consumenten, leerlingen en pa-tiënten worden hiervan de dupe. Actie en creativiteit van alle partijen op de arbeids-markt zijn daarom nu nodig.
A R B E I D S M A R K T
Burgers, consumenten, leerlingen, patiënten:
we krijgen allemaal last van het personeelstekort
$
Schaarste aan
personeel zal
fors toenemen
$
Onderwijs en
zorg kampen
met te kleine
instroom en
veel te grote
uitstroom
$
Om tekort op
te lossen is meer
creativiteit
nodig, ook in
uitwerking
SER-akkoord
d
Ton Wilthagen is hoog-leraar Arbeidsmarkt, Tilburg University. Reageer via opinie@fd.nl
We moeten
voorkomen
dat uitwerking
van het
SER-akkoord
leidt tot te
weinig routes
naar werk
ILLUSTRATIE: HEIN DE KORT VOOR HET FINANCIEELE DAGBLAD