Follow up Mini-symposium 30 sept.2021 Leefbaarheid en Veiligheid Vragen (met antwoorden) en opmerkingen die via de chat zijn ingebracht 1.Vragen en antwoorden
[v] De Leefbaarometer heeft wat methodologische weeffouten, zoals meenemen van mensen met een migratieachtergrond als negatieve indicator en het niet meetellen van woninginbraken. Hoe zinvol is dit instrument dan om de gebieden waar aandacht voor nodig is?
Op dit moment wordt de Leefbaarometer herijkt. Er is een maatschappelijke toets gedaan op mogelijk stigmatiserende omgevingskenmerken en ongewenste beleidsprikkels in de huidige versie 2.0 van Leefbaarometer. Alle omgevingskenmerken worden daarbij tegen het licht gehouden. In Leefbaarometer versie 3.0 worden onder meer indicatoren als ‘aandeel herkomstgroepen’ en
‘aandeel naar huishoudenssamenstelling’ verwijderd. De Leefbaarometer 3.0 wordt gegroepeerd in 5 dimensies: woningvoorraad, fysieke omgeving, voorzieningen, sociaaleconomische omgeving,
overlast & onveiligheid.
[v] Met wie heeft het Rijk contact binnen een gemeente? Bij middelgrote gemeenten speelt er zoveel, dat het zelfs intern soms moeilijk is om het juiste pad te bewandelen.
Voor de gebiedsgerichte aanpak van leefbaarheid en veiligheid is het van belang dat meerdere bestuurders en beleidsmakers worden betrokken. Om te komen tot een domeinoverstijgende aanpak bij de stapeling van problematieken in een specifiek gebied, kan elk beleidsdomein als startpunt worden genomen (wonen, werk en inkomen, scholing, veiligheid, zorg, etc.). Het is cruciaal dat binnen de gemeente bestuurlijke commitment en ambtelijke slagkracht wordt georganiseerd om – samen met een alliantie van lokale partners – tot resultaten te komen.
[v] Hoe denken jullie over wie de regie van/over een wijkaanpak moet hebben?
Om te komen tot een lokale alliantie voor een integrale domeinoverstijgende gebiedsaanpak is centrale regie binnen en vanuit de gemeente van groot belang. Alleen dan is het mogelijk om – samen met de relevante lokale partners in het gebied – tot interventies te komen, aanvullend op de sectorale aanpak binnen afzonderlijke beleidsdomeinen. Dit vraagt een bestuurlijk vernieuwende werkwijze en organisatie, waarbij het Nationaal Programma Rotterdam-Zuid ter inspiratie kan dienen. Commitment van het college van B&W is nodig, zodat de burgemeester in de lokale alliantie in een gebied de regie kan nemen. Ondersteuning door een klein programmabureau (als verbinder tussen de gemeentelijke directies) is daarbij een succesfactor.
[v] Mens centraal is mooi! Is er een verbinding met de persoonsgerichte aanpak, zoals we die bijvoorbeeld in de Veilig Thuis/Zorg en veiligheidshuizen vinden?
[a] Met de mens centraal bedoelen we dat een gebiedsgerichte aanpak vraagt om een hoge mate van samenwerking met diverse partijen. Het uiteindelijke doel is een betere wijk en buurt met bewoners die zelfredzaam zijn. Daarbij gaat het vooral om het vormen van een alliantie op
gebiedsniveau, van alle relevante partijen in het gebied. Zeker ook bewoners en ondernemers. Deze
alliantie buigt zich over mogelijk oplossingen op het niveau van het gebied, dus niet op het niveau van het huishouden. Hoewel er niet direct een verbinding is met de persoonsgerichte aanpak zoals we die bijvoorbeeld in de Veilig Thuis/Zorg en veiligheidshuizen zien, kan een persoonsgerichte aanpak in specifieke situaties aan de orde zijn.
[v] Waar is de preventieve wijkaanpak in dit verhaal? Focus lijkt nu vooral te liggen op problemen, achterstanden in plaats van het voorkomen daarvan.
De duiding van de noodzaak voor een preventieve wijkaanpak begint bij de gemeente. Het is goed dat hier aandacht voor is bij een gemeente vanuit de ‘ vroeg-signaleringsgedachte’. Voor de burger is de gemeente de eerste overheid. Daar waar gewenst of noodzakelijk kan het Rijk van toegevoegde waarde zijn als bijvoorbeeld ervaren kennispartner. De brede inzet binnen de gebiedsgerichte aanpak richt zich onder meer op de leefvelden wonen, werk en inkomen, scholing, veiligheid en zorg.
Daarmee dus juist op de preventieve aanpak van (mogelijke) achterliggende oorzaken van problemen.
[v] De verticale lijn met beleidsmakers is interessant. Maar moet juist op dat niveau ook horizontale afstemming plaatsvinden?
De horizontale afstemming tussen beleidsmakers uit verschillende beleidsdomeinen is zeker van belang. Ook op rijksniveau is die horizontale aanpak nodig. Het meest ideaal zijn vormen van
afstemming met ‘the whole system in the room’, die het mogelijk maken om over de grenzen van de eigen verantwoordelijkheden (en budgetten) heen samen te werken aan de opgaven. Voor meer uitgebreide behandeling van dit vraagstuk zie v.a. pag. 20 in Richting! Over het sturen op perspectief voor wijken | Rapport | Rijksoverheid.nl
[v] Wat zijn handige methodes om gezamenlijk met inwoners / partners de cijfers te duiden?
Hier zijn verschillende (communicatie) middelen voor. Een aantal instrumenten en methoden is te vinden op de WijkWijzer (www.wijkwijzer.org), zoals de handreiking ‘Hoe maak ik een buurtagenda’.
Ook op www.participatiewijzer.nl zijn verschillende methoden te vinden.
[v] Welke rol zie je voor de Rijkoverheid en de provincie bij een integrale wijkenaanpak?
Eind 2019 is het interbestuurlijk programma Leefbaarheid en Veiligheid gestart. De rijksoverheid beproeft sindsdien samen met de 15 gemeenten die het manifest ‘Dicht de kloof’ hebben
geschreven, in 16 stedelijke vernieuwingsgebieden een domeinoverstijgende aanpak van leefbaarheids- en veiligheidsproblemen. Met deze gemeenten, maatschappelijke partners (zoals scholen, politie en woningcorporaties) en bedrijven, is per gebied - onder leiding van
burgemeesters - een publiek-private samenwerkingstafel (Alliantie/Pact) ingericht, die zich hard maakt voor de aanpak van de stapeling van opgaven in het gebied. Op lokaal niveau zit de rijksoverheid als partner structureel aan tafel in de genoemde publiek-private gebiedsallianties.
Vanuit die rol brengen we waar nodig ruimte in wet- en regelgeving in, en kennis en kunde. En waar mogelijk ook additionele middelen. Om die rol van partner lokaal goed in te kunnen vullen, is op nationaal niveau een goede samenwerking tussen departementen nodig en een werkorganisatie die o.a. de kennisdeling, monitoring en evaluatie en voor de coördinatie wet- en regelgeving en ondersteuning van gemeenten coördineert. Het komt er nu op aan dat we doorpakken en onze gezamenlijke focus op de kwetsbare gebieden zetten. Het programma Leefbaarheid en Veiligheid wordt daarom voortgezet, de mate waarin is afhankelijk van de prioriteit die het volgend kabinet daar aan geeft.
[v] Ik hoor noemen dat we wellicht tot een nieuw paradigma moeten komen. Hoe gaan we die ontdekken?
[a] Als we het paradigma beschouwen als een bepaald model voor analyse en interpretatie van waaruit we informatie opnemen en ordenen kunnen we - verwijzend naar de wijkaanpak en de lange traditie van gebiedsgericht werken en wijkvernieuwing - stellen dat het nieuwe paradigma zich in de loop der jaren al heeft gevormd. Zie hiervoor o.a. de geschiedenis in volgelvlucht WijkWijzer - Geschiedenis in vogelvlucht
[v] Hoe meng je je als bewoner precies in dit platform? Taalgebruik lijkt bijvoorbeeld best wel op professionals gericht.
[a] WijkWijzer richt zich op dit moment op mensen die beleid en plannen maken over de wijkaanpak / wijkgericht werken. Denk aan medewerkers van gemeenten, woningcorporaties, scholen,
welzijnsorganisaties, sportorganisaties en de vele netwerken en allianties die al actief zijn in de wijk.
Dit verklaart mede het (vak)taalgebruik op Wijkwijzer. In de redactie van de WijkWijzer neemt ook het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners deel. De LSA kan voor actieve bewoners een goede toegang zijn tot de brede kennis die in het platform aanwezig is. De WijkWijzer is nog volop in ontwikkeling, dus het is zeker mogelijk dat het platform zich meer op bewoners zal gaan richten.
[v] Wat kunnen we uit de geschiedenis leren voor de aandacht voor de wijken van nu?
[a] Hierover zijn verschillende publicaties te raadplegen. Zie één van de meest recente publicaties https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2021/04/19/lessen-voor-een-nieuwe- gebiedsgerichte-aanpak
[v] Wat als je ervan uit zou gaan dat de bewoners de professional zijn?
[a] Bewoners kunnen zeker dezelfde kennis en ervaring hebben als professionals. Zij weten als geen ander wat er in hun buurt of wijk speelt en hebben ideeën over passende oplossingsrichtingen.
Als bewoners de ruimte krijgen en nemen om hun kennis en ervaring te delen met professionals van gemeenten, corporaties, maatschappelijke instellingen etc, kunnen ze in samenspel werken aan oplossingen.
Van belang is dat ieder hierin een passende rol vervult. De overheid blijft eindverantwoordelijk voor publieke taken, ook als bewoners(organisaties) deze taken invullen en/of uitvoeren. Voorbeelden zijn onder meer het runnen van een buurtcentrum, het organiseren van dagbesteding voor kwetsbare bewoners of het op orde brengen van de administratie van buurtbewoners.
[v] Als we straks micro-experimenten gaan uitvoeren, hoe gaan we de micro-effecten "opslaan", monitoren en met elkaar slimmer worden
[a] Er zijn veel micro-experimenten in het kader van wijk/ gebiedsgerichte aanpak in Nederland. De www.wijkwijzer.org heeft tot doel een belangrijke kennisbron en -platform te zijn waarin opgedane kennis rond wijk- en gebiedsgerichte aanpak wordt opgeslagen. De wijkwijzer is een open bron waarbij iedereen die zoekt naar antwoorden op vragen zijn voordeel kan doen.
[v] Zou je niet een inzet voor 10 jaar moeten doen? Dan heb je ook echt tijd om aan vertrouwen onderling te bouwen
[a] Ja, het is noodzakelijk om een langere periode de tijd te nemen voor inzet in kwetsbare wijken en buurten. Bij het nemen van voldoende tijd kan gewerkt worden aan het creëren van betrokkenheid en draagvlak voor alle betrokkenen hetgeen uiteindelijk de effectiviteit ten goede komt.
[v] Hoe kunnen wij deelnemen aan het Leertraject?
[a] dat kan door contact op te nemen met: webredactie@lpb.nl of https://wijkwijzer.org/contact- opnemen
[v] Wat zijn de belangrijkste rollen voor de gemeente bij de wijkaanpak?
[a] de meest voorkomende rollen zijn een besluitvormende, verbindende en een (proces) regie rol [v] De ervaring is dat de onderwerpen veiligheid & leefbaarheid erg verweven zijn met gezondheid.
Toch is dit ondergeschikt in veel van dit soort vraagstukken. De integraliteit is op dit vlak (nog) niet aanwezig. Ligt hier een behoefte bij gemeenten om dit wel te organiseren? Of zijn er gemeenten die dit wel hebben georganiseerd?
[a] De integraliteit in de aanpak van veiligheid, leefbaarheid en gezondheid is op dit moment niet altijd aanwezig. Het meer op grote schaal verbinden van deze onderwerpen is één van uitdagingen van het programma. Er zijn op dit moment wel positieve ontwikkelingen te onderkennen
(“voorlopers”) waarbij de koppeling in de praktijk wordt gemaakt zoals bijv. door het IJslands preventiemodel waarmee een aantal gemeenten/regio aan het experimenteren zijn Trimbos.nl | Het IJslandse preventiemodel
[v] Als we organisch denken, geen legpuzzel maar een ecosysteem, maar wel buurtagenda's gaan maken, leggen we dan niet weer een nieuwe puzzel. Met andere woorden denken we niet te institutioneel?
[a] De kracht van een buurtagenda is dat gemeenten, woningcorporaties en andere partijen weer aan de slag gaan samen met bewoners. Vanuit een gebied als ecosysteem. Het opstellen van een buurtagenda is daarbij praktisch en passend om ervoor te zorgen dat de wensen en behoeften voor de buurt van deze partijen bij elkaar worden gebracht. De agenda wordt dus niet top-down
vormgegeven vanuit de gemeente maar bottom-up vanuit de leef- en woonwereld van de bewoners.
Zie Platform31 kennis- en netwerkorganisatie voor stad en regio - Handreiking: ‘Hoe maak ik een buurtagenda?’
[v] Maken jullie ook gebruik van de rollen van de NSOB positie van de gemeente?
[a] Ja, de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (nsob.nl) is als hoogwaardig onderwijs- en onderzoeksinstituut met wetenschappelijke kennis over en praktijkervaring met het Nederlandse openbaar bestuur een belangrijke kennis- en informatiebron.
[v] De duiding is interessant: wie doet de duiding?
Het is in eerste instantie aan de gemeente om een duiding te doen van data. Minstens evenzeer van belang zijn de verhalen en informatie van bewoners en wijkprofessionals. Vanuit het programma kunnen we gemeenten op weg helpen naar methoden en instrumenten om te duiden.
2.Opmerkingen, hartenkreten en tips
• Observaties zijn belangrijk met daaraan gekoppeld de vraag aan de buurt hoe zij dit ervaren.
Door open vragen te stellen hoor je vaak nog meer
• Observaties zijn belangrijk, maar maak het niet te gericht. Ga de wijk in en laat je verrassen. Je doet dan sneller nieuwe inzichten op (Design Thinking)
• In mijn gemeente was ik bij burendag in mijn wijk en kreeg toen ik bewoners vertelde dat ik van de gemeente ben de reactie "wat leuk dat de gemeente komt kijken". Dat doet wat hoor! Laten we weer meer betrokken zijn bij de wijk en vooral in gesprek zijn met onze inwoners. Het is leuk, geeft energie!
• Ook heel belangrijk is om zelf als ambtenaar te blijven denken hoe je het ‘zelf’ zou ervaren. Vraag ook eerst je collega’s die in de stad/buurt/dorp wonen wat zij ervan vinden.
• ik vrees dat veel beleidsmakers hun eigen biotoop als maat der dingen zien. Als je geen actieve dialoog organiseert en faciliteert, worden het vaak interventies met de bewoner als object in plaats dat je de bewoners zelf laat creëren.
• Ik zou ook de zorg- en veiligheidshuizen willen toevoegen om van te leren. Als het gaat om ontkokering en het realiseren netwerkregie en integrale samenwerking tussen
woningbouwcorporaties, politie, wijkteams, zorgorganisaties, justitie zijn daar grote stappen gemaakt in de afgelopen vijf jaar.
• De heilige graal van integrale wijkaanpak is hoe je die integraliteit ontwikkelt. Een set van gedeelde afspraken is niet genoeg. Er dient sturing te zijn op basis van een gedeelde visie en routeboek. Denk aan modellen als impact als onderlegger. Hierbij een overzicht van het model collective impact ( toegesneden op gezondheid, maar je kunt het ook in een andere context toepassen Microsoft PowerPoint - Lezing Elst Collective impact GGD gemeenten 23 mei 2019 FIN 2 (ggdgelderlandzuid.nl)
• Betrek veiligheidsregio’s bij het netwerk wijkgericht werken 3.Verwijzingen naar organisaties of publicaties
• Wijkaanpak: van legpuzzel naar eco-systeem (film) https://vimeo.com/572964489/004e9c1140
• Link naar rapport: https://wijkwijzer.org/actueel/onderzoek/perspectief-bieden
• Graag breng ik dit boek onder de aandacht: Als de oplossing het probleem is door Edgar Karssing - Managementboek.nl
• Link naar rapport van Movisie: https://wijkwijzer.org/actueel/onderzoek/de-terugkeer-van-de- samenlevingsopbouw
• Wellicht leuk ter inspiratie: https://riesouwerkerk.nl/actueel/verbinding-vitaliteit-en-veiligheid- 15.html
• Contact met Movisie - r.engbersen@movisie.nl
• Contact met Platform 31 - ali.karatas@platform31.nl
• Dag van de buurt: https://wijkwijzer.org/contact-opnemen
• https://wijkwijzer.org/actueel/onderzoek/abcd-naar-veerkrachtige-gemeenschappen
• Tip: Hoe ga je om met de veranderende wereld in relatie tot inrichten van je omgeving, wijken en buurten. Zie Future City | (future-city.nl)
• Aanmelden voor leergang - https://wijkwijzer.org/actueel/nieuws/schrijf-in-voor-de-leergang- slagvaardige-wijkaanpak-van-orienteren-naar-uitvoeren
• Meer informatie over de impactanalyse van Roosendaal. h.van.de.velde@roosendaal.nl
