• No results found

Communiceren met interculturele groepen

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Communiceren met interculturele groepen"

Copied!
42
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

Open Forumdag Ontmoeting, Expoo

29 april 2015

Patrick Meurs (KULeuven, HU Odisee

Brussel, Eerste Stappen)

(2)

Eerste moeders startten in ES in 2000;

interviewonderzoek met regelmatige tussentijden

‘ons begrijpen in onze wereld van migratie, en voor sommigen ook in onze wereld van armoede lijkt evidenter dan het is… het

vergt tijd en het vergt plaatsen waar we

telkens weer contactpersonen kunnen

terugvinden’

(3)

Er is al wel wat voor ons, maar het belangrijkste is kunnen terug te vallen op iemand, op momenten dat het spannend is

Na al die jaren kan ik nog altijd bij momenten erg in paniek geraken bij de gedachte dat wij en onze kinderen hier vreemd zijn, en dat is een gedachte die nooit helemaal weg is

Door de groepen hier blijft dat gevoel doenbaar en blijven er langere periodes tussenin waarin het

beter gaat

(4)

Begeleiders van ES hebben indruk dat preventie met migratiegezinnen

gelijkaardige thema’s oplevert als bij

autochtone gezinnen, maar dat bepaalde

triggers maken dat preventie met allochtone gezinnen toch kwetsbaarder is en een

‘werkrelatie’ nooit zeker opgebouwd is.

(5)

schaamte

het gevoel uiteindelijk toch een niet echte Vlaming te zijn of ervoor aanzien te worden

trots die ons verhindert hulp te aanvaarden

We willen niet betutteld worden

We worden niet genoeg aangesproken in

wat we kunnen, maar tegelijk geloven we

zelf niet goed wat we kunnen

(6)

‘ik wil maar ik kan niet vooruit; ik kan maar ik wil niet terugvallen… dan zit ik alleen, ergens

tussenin, niemandsland…’

een uitweg? Vergt tijd, luisteren, de tijd vooral om vrede te vinden in ons zelf, tijd en continuïteit,

maar ook aanbod, een duw in de rug

(ruggensteun), nazorg, (safety in the background), actief in beeld blijven, onze kop met rust laten

maar ons niet alleen laten…

(7)

‘Ons laten zijn, niet teveel plannen, want plannen nemen ons over… wel autonomie en waardigheid stimuleren… permanentie in onze wereld van flarden… cirkels van verbondenheid telkens weer kunnen

terugvinden en weten waar je

aanknopingspunten te vinden zijn om weer

verbondenheid te zoeken…(…) en ja, af en

toe wel durven duwen, aanspreken…’

(8)

‘kunnen het gevoel hebben dat we een

bijdrage te leveren hebben aan jullie project

en aan de school en de samenleving… als we

kunnen bijdragen, zullen we ons ook meer

betrokken en bekommerd voelen…’

(9)

“toen we zelf eens mochten vertellen hoe we dat vroeger bij ons deden en toen jullie luisterden (zelfs toen jullie niets verstonden), konden we ons eigen inbrengen en

voelden we nog meer de uitnodiging om er hier iets van te maken. Sindsdien zet ik me in voor ES.”

“ik heb lang gedacht ‘wat is dat hier in dit land en in deze groepen’, maar jullie namen tijd, telkens weer, en sindsdien mis ik dat elke keer als ik er niet ben, want ik ben deel

geworden van deze groepen en van de moeders op school, enz… Vroeger dacht ik niet dat dat ooit kon… Die ervaring wil ik vertellen aan andere migratiegezinnen…”

(10)

Het zijn slechts enkele klemtonen die deze

moeders - die meer dan 10 jaar in contact zijn met ES - aan bod brengen

Ze tonen het grote belang van zeer alert te blijven voor verborgen breuklijnen in het contact, voor het eenvoudige en tevens complexe van loutere

‘presentie’. Ook het belang van cultuursensitief

werk (invulling van cultuursensitief kan wijzigen

met de specificiteit van de migratiegolven)

(11)

Toekomst = herkomst (Gadamer)

binnen hier hier-en-nu,

waarin te veel allochtone gezinnen vast komen te zitten

Preventie vergt herinnering, viering, het eren van de oorsprong, om hernieuwd en met

zelfwaarde hier-en-nu te integreren en

zichtbaar anders de toekomst tegemoet te

gaan

(12)

Preventiegroepen bieden taalbad aan,

herwaarderen cultuur van herkomst in het licht van toekomst van de kinderen

Bespreken betekenis van meertaligheid en culturele diversiteit in een gezin

Waarderen het verlangen naar verwevenheid met oorsprong

En helpen vorm geven aan stappen naar

integratie

(13)

Men neemt veel mee, maar dat is niet langer vanzelfsprekend

Het moet opnieuw betekenis krijgen

Het vraagt stellingname: wat is mijn

identiteit? Wat zal die van mijn kinderen

zijn? Hoe ga ik met diversiteit in mijn leven

om? In mijn gezin?

(14)

Taal, gezin, opvoeding, man-vrouw relaties, ouder-kind relaties, … zijn dé domeinen bij uitstek waar integratie/verandering

gevoelig ligt;

Boeiende domeinen om in begeleiding, preventie, op school mee te werken

Door verhalen, feesten, samen activiteiten

(delen van gevoelens, bekommernissen,

eten, zorg)

(15)

Verhalen over bekommernissen of moeizame keuzes van ouders vergen

enerzijds praktijkgerichte hulp, anderzijds ruimte om beluisterd, begrepen en

betekenis gegeven te worden

Vandaar de noodzaak aan vroege zorg voor

allochtone ouders en kids, ism crèches en

(kleuter)scholen

(16)

Ouderschap in de migratie: helpen tussen onrealistisch hoge verwachtingen en

bepaalde reële beperkingen

(17)

Aanbod van ‘containment’: allochtone gezinnen dragen en betekenis aanreiken over de complexiteit van

intercultureel opvoeden

Naast daadwerkelijk wegen helpen uitstippelen, mogelijkheden aanduiden, extra aanbod verzorgen

Totaalpakket: opvoedkundig, taalkundig, maar evengoed eigen vorming en scholing van ouders

(gelijkekansenbevordering)

(18)

Eerste stappen = opvoedingsondersteuning,

ontwikkelingsbegeleiding, gezinsempowerment en gelijkekansenbevordering

Het is een methode, flexibel aan te passen aan diverse contexten

Het is empirisch onderbouwd (bij kinderen, hun ouders, hun thuissituatie; op kortere en langere termijn)

(19)

Dynamiek van de migratie

Specifieke kwetsbaarheden van vaders en moeders overheen generaties

Specifieke kwetsbaarheden binnen diverse vormen van migratie

Rekening houden met andersculturele visies op opvoeding(sproblemen) en genezing

Betekenis van andere taal bij kinderen

Migratie is geen aparte thematiek, maar klinkt overal in door

Scholing en taligheid maken het verschil ! Daarop wordt niet beknibbeld ! De verwerking van affectieve dilemma’s is ifv toekomstgerichtheid van het gezin en hun kinderen

(20)

Hieraan werk je in voorschoolse periode (belang van vroege preventie) en vanaf daar verder ism scholen

Een combinatie van affectief gericht werk (moederlijke kant van de begeleiders) én

taakgerichtheid (men vraagt ook wat van ouders !;

en dat vergt vaderlijke kant van de begeleiders)

Er is ruimte voor verwerking én er is werken aan

een project met hen !

(21)

ontmoetingsruimte voor maatschappelijk kwetsbare allochtone ouders vergt:

aanknopingspunten (bv. gezamenlijk werkpunt of interesse; bv. kinderen)

Raakvlakken/draagvlakken (houvast dat voldoende tastbaar is, aanbod zichtbaar maken)

Zonder die eerste twee niveau’s komen deze ouders niet naar je ontmoetingsplaats (waar ze dan komen om eraan te

werken en te verdiepen, knooppunten te ontwarren, geschiedenissen te vertellen, langer met je samen te werken aan nieuwe wegen)

(22)

Specifieke opvoedingsvragen ivm migratie en anders culturele achtegrond

Specifieke vragen, risico’s, kwetsbaarheden van allochtone vaders en moeders: nadelige effecten voorkomen (preventing)

Specifieke sterktes ondersteunen

(strengthening)

(23)

Speel- en ontmoetingsruimte voor (groot)ouders en kinderen (espace jeu et rencontre, Françoise Dolto), naast de aanklampende

outreachende werking (bv. schoolpoortwerkers)

In de ontmoetingsruimte: in een ontspannen sfeer (loisir) ontvangen worden (lieu d’accueil) en op verhaal te komen (lieu d’accueil et de parole)

Vroege socialisering, ontwikkelen van pro-sociaal gedrag (voorbereiding op kleuterschool)

Voorkomen van problemen van affectieve afstemming tussen kind en ouders

Bevorderen van goede affectief relationele dynamiek waardoor opvoeding beter gaat

Gericht op ouderschap, kinderontwikkeling en vroege interactie

(24)

Materieel (objecten in de ruimte, opstelling van deze

objecten, ontmoetingsgroep is niet alleen gespreksgroep maar kan ook doe- en kookgroep zijn, etc.). Ter plekke ouders en kinderen bezig zien, brengt de thematieken vanzelf in.

Immaterieel (visies op preventie, genezing, goede

opvoeding, ouder-kind relatie, co-consultaties in diverse hulpsystemen, culturele gewoonte van moeders om smart en vreugde over opvoeding en kinderen te delen,

droomwerk over de toekomst, reëel en imaginair kind, etc.)

Multiculturele team, mannelijke en vrouwelijke begeleiders, moederlijke en vaderlijke

identificatiemogelijkheden, verschillende talen

(25)

Werken met religie in de opvoeding, in de gezinsrelaties, in de partnerrelatie

Werken met de psychodynamiek van de migratie (intergenerationeel perspectief)

Werken met de aard van de migratie (familiaal gedragen projecten van klassieke migranten vs.

individuele projecten van nieuwe migranten)

Moeizaam op twee stoelen zitten (en soms voelen

ertussen te vallen) vs geen stoel meer hebben om

op te zitten (documentloze, illegalen, nieuwere

migraties)

(26)

Praten over (groot)ouderschap,

herverbinden van generaties, samen met beleven van drastische verandering

overheen drie generaties

(27)

Groep als kader en structuur waarbinnen zijzelf thema’s en vragen aanbrengen

Ontmoetingsruimte als draagvlak of structuur in een ongestructureerde wijk (= ons aanbod),

daarbinnen brengen zij hun bekommernis en

vreugde over ouderschap binnen (= hun invulling).

Geen vooraf vastgelegd trainingsprogramma

(28)

Toekomstperspectieven voor kind 2 2

Ontwikkeling van het kind 9 1

Naamgeving aan het kind 15 12

Herkomst en familiegeschiedenis 3 4

Opvoeden en structureren 1 3

Plaats van de vader in opvoeding 8 7

Schoolkeuze 11 8

Taalkeuze 7 9

Migratie 4 5

Leven in kansarmoede of risicowijk 12 14

Partnerrelatie en seksualiteit 5 15

Kinderwensen 6 13

Uitbouw eigen leven 13 10

Medische aspecten van ziekte van kind 14 11

Culturele identiteit ouders en kinderen 10 6

(Linkerkolom geeft de prioriteit aan van een thema, naargelang de frequentie van dat thema tijdens de groepsgesprekken; rechterkolom geeft de prioriteit aan die de ouders toekennen aan de 15 meest frequente thema’s)

(29)

Migratie in shifts, met remigratieplannen:

eerst mannen die nu grootvaders zijn

gemiddeld 10 jaar nadien: vrouwen (grootmoeders)

(gezinscohesie is niet evident in die omstandigheden) tegelijk of nog later: de kinderen (moeders en vaders nu)

(ouder-kind band is niet evident in die omstandigheden) structureel in deze Mediterrane migratie zijn de geïnduceerde

breuklijnen tussen partners en tussen ouders & kinderen (tgo ons perspectief van ‘gezinshereniging’)

(30)

Gemis aan beschikbaarheid van eigen moeder:

De eerste generatie migrantenvrouwen moest ten tijde van eerste ouderschap in herkomstland het alleen redden, ofwel hier in geheel nieuwe situatie aanpassen

Dat ging soms gepaard met zeer nauwe banden ofwel met breuklijnen en gemis aan investering (ging vaak ook goed) De kwetsbaarheid is in meer of mindere mate herkenbaar bij

jonge moeders

(31)

Kinderen ginds tijdens eerste levensjaren, al of

niet met moeder (opvoeding door nicht of zus van moeder of door ver familielid)

Gemis aan moeder van ‘eerste generatie’ blijft in

‘tweede generatie’ verborgen tot ze zelf moeder worden van kind van ‘derde generatie’

Bij nieuwe generatie: geluk, naast onzekerheid,

angst dat het kind niet zal groeien, etc.

(32)

huwen met hier opgegroeide man van allochtone herkomst

leven in bij schoonmoeder (cfr. traditie)

worden moeder op vrij jonge leeftijd, op moment dat ze hier nog geen taal en scholing volgen

missen hun eigen moeder die elders in West- Europa leeft of ginds in herkomstland

(eenzaamheidsproblematiek)

(33)

in literatuur niet zelden als afwezige vaders beschreven; door ons beschouwd als stoere mannen, maar in wezen vrij onzeker en

teruggetrokken wanneer het in het gezin moeilijk wordt

moeite om positie te nemen, zeker wanneer het problemen van kinderen in buitenwereld betreft (bv. school)

afgewisseld met soms zeer streng optreden binnenshuis

herhalen soms probleem van hun vader (eerste generatie) om de kinderen op constructieve wijze in ‘andere’ buitenwereld een weg te tonen

Veel grotere vraag naar steun dan we spontaan denken

Grote belang van preventiewerk met vaders in de migratie

(34)

huwen met hier opgegroeide vrouw van allochtone herkomst

gaan inwonen bij schoonmoeder (inversie van traditie)

worden vader op moment dat ze hier pas

aanpassen, werk zoeken, taal nog moeten leren,

met naast zich een vrouw die deze maatschappij

beter kent en er haar weg vindt

(35)

Vaders hebben symbolische positie van in hun gezin de wet te stellen en wegen te tonen naar de samenleving toe

Allochtone vaders vertegenwoordigen hun gezin op

crisismomenten, maar voelen hun autoriteit afbrokkelen binnenshuis

Ze (alsook hun zonen) missen identificatiefiguren

Risico voor ontsporing van adolescente jongens

Hier is dringend werk aan de winkel, in een preventie die nog vooral rondom moeders werkt

(36)

Economische migratie overheen generaties: ‘ginds’ en

‘hier’, mixed identities, biculturele competenties, mogelijk conflict en creativiteit tussen twee culturele invloeden

Politiek vluchtelingen: ook twee referentiepunten, maar invloed van trauma, geweld, vlucht in het geheim; ook conflict en creativiteit

Transnationale migratie: niet langer een ‘ginds’ en ‘hier’,

illegaliteit, trauma, uitbuiting, veel voorlopige stopplaatsen, veel fundamentelere bestaansonzekerheid

(37)

Klassieke migraties: twee stoelen om op te zitten, tussen te vallen, van op de ene stoel te verlangen naar de ander, in conflict en ongemakkelijk te zitten

Bi-culturele competentie naast conflict ervaren over

diverse culturele invloeden, tot momenten van onmogelijke combinatie

Innerlijke conflicten, relationele conflicten, geheime parallelle werelden

(38)

Gezinnen uit elkaar halen om elke ouder zijn/haar geluk te proberen en nadien te herenigen

Meer individuele projecten

Meer ontwrichting, onvoorspelbaarheid, perspectiefloosheid, bestaansonzekerheid, illegaliteit, trauma, gedesorganiseerde

gehechtheid

(39)

SES is de meest bepalende factor van de ontwikkeling, invloed op alle

ontwikkelingsdomeinen

Etnische culturele minderheid is ook significant bepalend, maar in mindere mate en niet op alle ontwikkelingsdomeinen (wel op taal en cognitie)

Geen interactie tussen armoede en etnische status:

kansarmoede heeft niet meer effect op allochtone

dan op autochtone kinderen

(40)

Wie kwetsbaar ontwikkelingsprofiel vertoonde op 8

maanden, is het na deelname in ES meestal niet meer op 36 maanden

Wie tussen 0 en 6 jaar van normaal ontwikkelingsprofiel afglijdt naar kwetsbaar profiel (preventie is geen magisch almachtig redmiddel !) , komt door de preventie slechts in milde en niet in sterke risicoprofielen terecht

Zonder preventie blijven allochtone kinderen die al heel vroeg kwetsbaar blijken, meestal dat risicoprofiel

behoudne

Zonder preventie komen er geleidelijk meer allochtone kinderen in risico-ontwikkelingsprofiel terecht naarmate ze ouder worden

(41)

Met preventie wordt kwetsbare ontwikkeling niet uitgesloten

Kwetsbaarheid blijft beperkt en in de kleuterklas te corrigeren

Het aantal normale profielen ligt in

vergelijkbare omstandigheden hoger in de

preventiegroep dan in de controlegroep

(42)

Programma gericht op ontmoeting en beschikbaarheid

Op de achtergrond weten we waar we naartoe willen:

ouderschap beleven en bespreken in de groep. Daartoe scharnier van de nieuwe generatie (geboorte) gebruiken om terug te kijken in gezinsgeschiedenis, te putten uit

culturele erfenis en deze vernieuwd mee te nemen naar de toekomst

Preventief, kansen optimaliserend vanuit de goede

mogelijkheden die er zijn, maar niet altijd kunnen benut worden (tgo curatieve klemtoon)

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Om kinderen meer zelfvertrouwen te geven dat het nieuwe vaardigheden kan leren kunnen ouders en andere volwassenen het kind vertellen waarom zij er van overtuigd zijn dat het

Het kan niet zo zijn dat de oplossing voor een groot deel op het bordje van de gemeente en daarbij de inwoners van Westland terecht komt.. LPF Westland blijft voorstander

Een aanvraag voor opname op de palliatieve eenheid kan gebeuren via het palliatief support team, jouw behandelend arts of door de hoofdverpleegkundige van een andere

PvdA/GroenLinks Stede Broec is er voorstander van niet alleen in te zetten op categoriale voorzieningen (ouderencomplexen, jongerenwoningen), maar we zijn ook voor het opzetten

An implication of encouraging learning organisaqions is that the SMS will be constantly changing. \Øe know rhat change is che opportuniry For improvernenc, bur we

Dementie en nu zorgen voor de persoon met dementie zorgen voor jezelf Bezorg het ingevulde aanmeldingsformulier aan Kathleen Cami en Myriam De Cuyper Oude Vest

‘Dementie en nu’ richt zich naar de mantelzorger die voor iemand met dementie zorgt.. In de tien bijeenkomsten van ‘Dementie en nu’ worden inzichten, kennis en

Mantelzorgers werden aan de hand van dit programma ondersteund om de zorg voor een persoon met dementie thuis zo lang mogelijk vol te houden.. ALGEMENE DOELSTELLINGEN