Toegankelijkheid

(1)

Amsterdam University of Applied Sciences

Toegankelijkheid

van Bussel, G.J.

Publication date 2015

Document Version Final published version Published in

IP: Vakblad voor Informatieprofessionals License

Unspecified Link to publication

Citation for published version (APA):

van Bussel, G. J. (2015). Toegankelijkheid. IP: Vakblad voor Informatieprofessionals, (9), 38.

https://informatieprofessional.nl/2015/12/column-toegankelijk/

General rights

It is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), other than for strictly personal, individual use, unless the work is under an open content license (like Creative Commons).

Disclaimer/Complaints regulations

If you believe that digital publication of certain material infringes any of your rights or (privacy) interests, please let the Library know, stating your reasons. In case of a legitimate complaint, the Library will make the material inaccessible and/or remove it from the website. Please contact the library:

https://www.amsterdamuas.com/library/contact/questions, or send a letter to: University Library (Library of the University of Amsterdam and Amsterdam University of Applied Sciences), Secretariat, Singel 425, 1012 WP Amsterdam, The Netherlands. You will be contacted as soon as possible.

Download date:27 Nov 2021

(2)

DAT ZOEKEN WE OP

Audio zoeken

IP bekijkt dit keer niet de zoekfunctionaliteit van één specifieke site, maar verdiept zich in het full-text zoeken in één specifieke soort materiaal: gesproken woord.

Door: Eric Sieverts

het gevonden fragment. Bij aanklikken van gevonden fragmenten start de weerga- ve enkele seconden voordat het zoekwoord wordt uitge- sproken. Je kunt eventueel instellen hoeveel minuten de weergave daarna nog moet doorlopen. Standaard is dat vijf minuten, wat vaak al te lang is.

Voxalead – voxalead.labs. exalead.com/search

Dit is een demo voor de audiofunctionali- teit van Exalead search. Er zit spraakher- kenning in voor negen talen, waaronder Nederlands. Die herkenning werkt aardig goed (al bleek het systeem het gebrabbel van Jan Peter Balkenende al net zo slecht te verstaan als ikzelf). Je kunt dat mooi zien en controleren door het transcript mee te laten lopen bij het afspelen van gevon- den audio- of videofragmenten. Helaas zit er geen nieuwer materiaal in dan uit janu- ari 2014. Maar het is zeker leuk om eens uit te proberen. En dat is natuurlijk net de bedoeling van zo’n demo.

Audiosear.ch – www.audiosear.ch

Ze noemen zich ‘A full text search & recom- mendation API for podcasts and radio’. Er zit alleen Engels materiaal in; een nog steeds groeiende collectie van meer dan 450 podcasts en radioprogramma’s, het meeste via iTunes. Ook hier wordt mooi ge- toond waar de zoekwoorden worden uitge- sproken met daarbij een stukje transcriptie van de tekst; bij het afl uisteren kun je die ook laten meelopen. Deze dienst biedt zelfs een alertfunctie die je erop attendeert als jouw zoektermen in nieuwe uitzendin- gen worden uitgesproken. <

Eric Sieverts, redacteur van IP en freelance docent en adviseur Wie in Google op “audio zoeken” zoekt,

vindt vooral verwijzingen naar systemen die ingesproken tekst omzetten in opdrachten voor een gewoon zoeksysteem. Met de komst van mobiele apparatuur heeft dat een grote vlucht genomen. Daarbij gaat in- spreken veel makkelijker dan iets intoetsen op een pietepeuterig touchscreen. Maar over die toepassing wil ik het niet hebben. Mij gaat het om het omgekeerde. Hoe je via het toetsenbord kunt zoeken in tekst die wordt uitgesproken in audio- en video- bestanden.

De techniek van spraakherkenning is dankzij de eerstgenoemde toepassingen al aardig goed – en niet meer alleen voor En- gels. Omzetten van gesproken woord naar met gewone zoekmachines doorzoekbare tekst is in principe dus al goed mogelijk. Wie een zoekmachine koopt om eigen di- gitale informatie doorzoekbaar te maken, kan daarbij vaak een audiozoekmachine meegeleverd krijgen, om bijvoorbeeld op- genomen telefoongesprekken te kunnen terugvinden op hun inhoud in plaats van op metadata. Maar algemene audio-goog- les voor het web bestaan nog niet. Wat je op het web wel tegenkomt, zijn óf

demo’s van leveranciers van de eerder- genoemde enterprise search-software, óf zoeksystemen voor heel specifi eke col- lecties. Tot deze afl evering werd ik dan ook geïnspireerd door BNR Nieuwsradio die sinds kort zo’n zoekdienst aanbiedt. Van zo’n afgeperkte collectie weet je in elk geval wat erin zit. Bij Voxalead en Audio- sear.ch, voorbeelden van demosystemen die hier aan de orde komen, weet je dat eigenlijk niet. Deze drie diensten hebben wel gemeen dat wat je ermee vindt, in geen geval op dezelfde manier ook met Google te vinden is. Een belangrijke func- tionaliteit van alle drie is, dat ze je met- een naar het fragment brengen waar je zoekwoorden worden uitgesproken, zodat je daarvoor niet een hele uitzending van een uur hoeft af te luisteren.

BNR Nieuwsradio – audiozoeken.bnr.nl

Zelf noemen ze het nog een bèta-versie, maar het werkt eigenlijk al verbazend goed. Je kunt zoekwoorden Booleaans combineren, met AND, OR, NOT en haak- jes en je kunt ook trunceren. Dat combi- neren werkt dan binnen de tekst van een hele uitzending van vaak meer dan twee of drie uur, waarin een veelheid aan on- derwerpen de revue passeert.

In het zoekresultaat zie je welke frag- menten in welke uitzendingen zijn gevon- den. Bij elk fragment zie je welk van je zoekwoorden erin voorkomt. Bovendien wordt een aantal andere woorden ge- toond die in de buurt van dat zoekwoord werden uitgesproken. Dat helpt aardig bij het inschatten van de relevantie van

09 / 2015 | IP | vakblad voor informatieprofessionals - 39 + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

het gevonden fragment. + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +

39_42_praktisch.indd 39 07-12-2015 09:53

38 - IP | vakblad voor informatieprofessionals | 09 / 2015

x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x xx x x x x x x x x xx x x x x x x x x x x xx xx xx

worden, gevoeld, gehoord, gero- ken en/of geproefd, ongeacht handicaps van de gebruikers. De gebruiker heeft mogelijkheden om die informatie te ‘lezen’ en te ge- bruiken, mits ‘assistive technolo- gies’ beschikbaar zijn om gebrui- kers te laten zien, voelen, horen, ruiken of proeven.

Vindbaarheid, beschikbaarheid en toegankelijkheid zijn nutteloos als de informatie niet wordt begrepen. De vierde voorwaarde is begrijpelijkheid. Als het gesteld is in een taal die de gebrui- ker niet beheerst (Chinees?), of in moei- lijk jargon (‘legalese’?), of in een moei- lijk leesbaar schrift (‘paleografi e’?), of...

Iets begrijpen vergt hulpmiddelen (ver- taalsoftware en dergelijke), maar vooral kennis en vaardigheden bij de gebruiker.

‘Information literacy’, dus.

De vijfde voorwaarde van toegankelijk- heid is contextualiteit. De gebruiker moet kunnen achterhalen in welke con- text de informatie ontstaan en beheerd is, zodat de betrouwbaarheid van die informatie bepaald kan worden. Het kun- nen interpreteren van de contextualiteit geeft de gebruiker de mogelijkheid de omstandigheden waarin de informatie ontstaan, bewerkt, gebruikt en beheerd is te reconstrueren en de oorspronke- lijke informatiewaarde te bepalen. Deze vijfde voorwaarde is het meest complex, omdat context slechts beperkt kan wor- den vastgelegd in metadata. Gebruikers van informatie zijn afhankelijk van de beschrijvende capaciteiten van de oor- spronkelijke gebruikers en beheerders.

In de meeste organisaties gaat het al fout met de vindbaarheid.

Anders kostte het zoeken naar informa- tie niet zo veel tijd… <

‘De gebruiker moet kunnen achterhalen in welke context de informatie ontstaan en beheerd is’

Toegankelijk

Volgens McKinsey besteedde iede- re werknemer in 2013 gemiddeld 9,5 uur per week aan het zoeken en verzamelen van informatie, on- geacht de informatietechnologie die wordt gebruikt. Op iedere vijf personeelsleden is er dus één die alleen bezig is met zoeken naar in- formatie. Het wijst op de grootste uitdaging van de ‘information age’: het toegankelijk houden van een steeds gro- tere hoeveelheid informatie.

Dat is ingewikkeld. Vooral omdat toe- gankelijkheid moet worden gerealiseerd ongeacht vorm, plaats, taal, technologie, handicap of capaciteiten.

Vijf voorwaarden moeten worden inge- vuld.

Allereerst is er de (informatie-infrastruc- turele) voorwaarde van vindbaarheid.

Waar is de informatie? Op welke webpa- ge staat het, in welke map of database

‘zit’ het? Welke (analoge of digitale) re- pository bevat de informatie? Hoe is het ontsloten? Welke zoekmachine is het meest geschikt?

Als een gebruiker weet waar de gezochte informatie is, komt de tweede voorwaar- de in het spel: beschikbaarheid. Weten waar de informatie is, wil nog niet zeg- gen dat die informatie ook beschikbaar is. Pay-walls of handicaps kunnen de beschikbaarheid verhinderen, er kunnen embargo’s, wetten of vertrouwelijkheden zijn, de technologie is niet (meer) aan- wezig om de media te lezen waarop de informatie is vastgelegd.

Is de informatie vindbaar en beschik- baar, dan kan de derde voorwaarde ge- realiseerd worden: toegankelijkheid. Dit betekent dat de informatie gezien kan

Geert-Jan van Bussel

COLUMN

Geert-Jan van Bussel is ondernemer en lector Digital Archiving & Compliance bij de Hogeschool van Amsterdam

38_ColumnGeertJan.indd 38 07-12-2015 10:04