VU Research Portal

Speech recognition in cochlear implant users

Kaandorp, M.W.

2018

document version

Publisher's PDF, also known as Version of record

Link to publication in VU Research Portal

citation for published version (APA)

Kaandorp, M. W. (2018). Speech recognition in cochlear implant users: Outcome measures and the role of

linguistic skills.

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal ? Take down policy

If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.

E-mail address:

vuresearchportal.ub@vu.nl

516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018

Processed on: 2-1-2018 PDF page: 165PDF page: 165PDF page: 165PDF page: 165



SAMENVATTING

$OVPHQVHQHUQVWLJVOHFKWKRUHQGZRUGHQQDKHWRQWZLNNHOHQYDQKXQWDDOSRVWOLQJXDDO HQHHQFRFKOHDLULPSODQWDDW&,RQWYDQJHQNXQQHQ]HVSUDDNYDDNYULMJRHGYHUVWDDQ in een rustige omgeving. De onderlinge verschillen in de vaardigheid om spraak te YHUVWDDQLQVWLOWHHQQRJPHHULQODZDDL]LMQHFKWHUJURRW+HWLVGDDURPEHODQJULMNRPGH onderliggende factoren, die deze grote variatie in het verstaan van spraak verklaren, beter WHEHJULMSHQ'RRUPHHULQ]LFKWLQGH]HIDFWRUHQNDQGHYRRUOLFKWLQJYDQ&,NDQGLGDWHQ YRRUDIJDDQGDDQGHRSHUDWLHZRUGHQYHUEHWHUGHQNDQKHWUHYDOLGDWLHWUDMHFWPHWKHW&, QRJEHWHUZRUGHQDIJHVWHPGRSGHLQGLYLGXHOH&,JHEUXLNHU

,Q GLW SURHIVFKULIW ZRUGHQ DXGLWLHYH WDOLJHFRJQLWLHYH HQ ELRPHGLVFKH IDFWRUHQ RQGHUVFKHLGHQGLHPRJHOLMNYDQLQYORHG]LMQRSKHWYHUVWDDQYDQVSUDDN,QWRHQHPHQGH mate is er aandacht voor de rol van niet-auditieve factoren, zoals werkgeheugencapaciteit HQWDOLJHYDDUGLJKHGHQELMKHWYHUVWDDQYDQVSUDDNRQGHUXLWGDJHQGHRPVWDQGLJKHGHQ +HWDDQWDORQGHU]RHNHQQDDUKHWHරHFWYDQGH]HIDFWRUHQRSKHWYHUVWDDQYDQVSUDDNPHW HHQ&,QHHPWZHOLVZDDUWRHPDDULVQRJVWHHGVEHSHUNW'LWSURHIVFKULIWULFKW]LFKRSGH relaties tussen klinisch toepasbare talige maten en de vaardigheden in het verstaan van VSUDDNPHWHHQ&,2PGDWZRRUGHQGHSULPDLUHGUDJHUVYDQEHWHNHQLV]LMQLQHHQWDDO werden woordherkenning (i.e., lexicale toegang, de toegang tot woorden in het mentale OH[LFRQHQZRRUGHQVFKDWJURRWWHJHEUXLNWDOVPDWHQYRRUWDOLJHYDDUGLJKHGHQ

516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018

Processed on: 2-1-2018 PDF page: 166PDF page: 166PDF page: 166PDF page: 166



YDDUGLJKHGHQ 'H UHVXOWDWHQ WRRQGHQ DDQ GDW GH ',1WHVW YRRU PHHU GHHOQHPHUV DIQHHPEDDUZDVGDQGH6,1WHVW'H',1WHVWKDGHHQKRJHEHWURXZEDDUKHLGHQHHQ NOHLQHPHHWIRXWLQYHUJHOLMNLQJPHWGH6,1WHVW'HXLWNRPVWHQRSGH',1HQ6,1WHVW waren sterk gecorreleerd. Uit deze onderzoeksresultaten bleek dat de tests die momenteel NOLQLVFKZRUGHQJHEUXLNWYRRUKHWPHWHQYDQVSUDDNYHUVWDDQQLHWYRRUDOOH&,JHEUXLNHUV JRHGEUXLNEDDU]LMQ'H',1WHVWZHUGGDDURPLQDOOHRYHULJHVWXGLHVLQGLWSURHIVFKULIW WRHJHYRHJGDDQGHVWDQGDDUGWHVWEDWWHULMGLHWHVWVEHYDWYRRUKHWYHUVWDDQYDQIRQHPHQ LQHHQOHWWHUJUHSLJHZRRUGHQHQYRRUKHWYHUVWDDQYDQ]LQQHQLQUXLV6,1WHVW

,QGHVWXGLHEHVFKUHYHQLQ+RRIGVWXNZHUGKHWHරHFWRQGHU]RFKWYDQWDOLJHYDDUGLJKHGHQ op verschillende maten voor het verstaan van spraak in ruis. De deelnemers aan dit RQGHU]RHN ZDUHQ MRQJYROZDVVHQHQ PHW HHQ QRUPDDO JHKRRU ZDDUGRRU LQWHUDFWLH met auditieve vermogens of biomedische factoren werd beperkt. Talige vaardigheden werden in kaart gebracht met visuele tests voor het meten van lexicale toegang en woordenschatgrootte. Deze tests werden gekozen omdat ze talige vaardigheden meten RSHHQPDQLHUGLHQLHWEHwQYORHGZRUGWGRRUDXGLWLHYHYHUPRJHQVZDWQRRG]DNHOLMNZDV YRRUKHWEHRRJGHJHEUXLNYDQGH]HWHVWVELMSUHRSHUDWLHIRQGHU]RHNELM&,NDQGLGDWHQ ,QGH]HVWXGLHZHUGRRNRQGHU]RFKWZDWKHWHරHFWZDVRSGHXLWNRPVWHQYDQGH6,1 test als de responsen van deelnemers werden gescoord op basis van correct herhaalde sleutelwoorden in plaats van het correct herhalen van de volledige zin.

516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018

Processed on: 2-1-2018 PDF page: 167PDF page: 167PDF page: 167PDF page: 167



die in dit hoofdstuk worden beschreven, toonden aan dat de tests voor lexicale decisie HQGHZRRUGOHHVWDDNJHVFKLNW]LMQYRRUKHWPHWHQYDQGHYDDUGLJKHLGLQOH[LFDOHWRHJDQJ 'DDUQDDVWEHYHVWLJGHQGHUHVXOWDWHQYDQGH]HVWXGLHGDWGHXLWNRPVWHQYDQGH',1WHVW QDXZHOLMNVZRUGHQEHwQYORHGGRRUFRJQLWLHYHRIWDOLJHYDDUGLJKHGHQ,QKRRIGVWXNHQ ZHUGGH',1WHVWGDDURPJHEUXLNWDOVHHQPDDWYRRUKHWYHUVWDDQYDQVSUDDNLQUXLV ZDDUPHHYRRUQDPHOLMNGHLQYORHGYDQDXGLWLHYHIDFWRUHQLQNDDUWZRUGWJHEUDFKW,QGH VWXGLHZHUGRRNDDQJHWRRQGGDWKHWVFRUHQYDQVOHXWHOZRRUGHQELMGH6,1WHVWUHVXOWHHUGH LQHHQG%JXQVWLJHUHVSUDDNLQUXLVGUHPSHO657GDQKHWVFRUHQYDQGHJHKHOH]LQ 'H6,1WHVWZRUGWPHWGH]HVFRULQJVZLM]HYRRUHHQJURWHUDDQWDOOXLVWHUDDUVEUXLNEDDU +RRIGVWXNEHVFKULMIWGHUHVXOWDWHQYDQHHQYHUNHQQHQGHVWXGLHZDDULQGHUHODWLHWXVVHQ talige en cognitieve maten en verschillende maten voor spraakverstaan werd onderzocht ELM&,JHEUXLNHUVGLHSRVWOLQJXDDOGRRIZHUGHQ7DOLJHYDDUGLJKHGHQZHUGHQJHPHWHQ met visuele tests voor lexicale toegang en woordenschatgrootte. Daarnaast werden de XLWNRPVWHQYDQHHQWHVWYRRUZHUNJHKHXJHQFDSDFLWHLW]JQUHDGLQJVSDQWHVWHQHHQ WHVWYRRUKHWKHUNHQQHQYDQYLVXHHODDQJHERGHQJHPDVNHHUGHWHNVWGH7H[W5HFHSWLRQ 7KUHVKROGWHVW757DQDORRJDDQGH6,1WHVWRSJHQRPHQDOVYRRUVSHOOHQGHYDULDEHOHQ Verder werden biomedische en audiologische factoren onderzocht. Er werden geen VLJQLÀFDQWHUHODWLHVJHYRQGHQWXVVHQGHYRRUVSHOOHQGHYDULDEHOHQHQKHWYHUVWDDQYDQ IRQHPHQLQHHQOHWWHUJUHSLJHZRRUGHQLQVWLOWHRIKHWYHUVWDDQYDQFLMIHUVLQUXLV',1 WHVW9RRUYHUGHUHFRUUHODWLHDQDO\VHZHUGHHQDDQYXOOHQGHPDDWEHUHNHQGGLHGHLQYORHG YDQFRJQLWLHYHHQWDOLJHYDDUGLJKHGHQRSKHWYHUVWDDQUHÁHFWHHUWQOKHWYHUVFKLOWXVVHQ GH6,1HQ',1VFRUH657GLර8LWFRUUHODWLHDQDO\VHVEOHHNGDWEHWHUH6,1VFRUHVYHUEDQG

hielden met een beter werkgeheugen en een kortere duur van gehoorverlies. Betere 657GLරVFRUHVZDUHQJHUHODWHHUGDDQHHQEHWHUZHUNJHKHXJHQHQNRUWHUHUHDFWLHWLMGHQ

ELMGHOH[LFDOHGHFLVLHWHVW'HUHVXOWDWHQYDQGHUHJUHVVLHDQDO\VHVPHWSUHRSHUDWLHYHHQ postoperatieve factoren suggereren dat een kleinere verbale werkgeheugencapaciteit en, in mindere mate, een minder snelle lexicale toegang het verstaan van spraak beperken ELMOXLVWHUDDUVPHWHHQ&,

'HODDWVWHVWXGLHEHVFKUHYHQLQ+RRIGVWXNEHRRJGHPHHULQ]LFKWWHNULMJHQLQGH interactie tussen maten van talige vaardigheden in het auditieve domein en het verstaan YDQVSUDDNLQKHWGDJHOLMNVOHYHQ,QGHVWXGLHVLQKRRIGVWXNHQNZDPQDDUYRUHQ dat de relatie tussen visuele lexicale toegang en het verstaan van spraak in ruis minder GXLGHOLMNZDVELM&,JHEUXLNHUVGDQELMOXLVWHUDDUVPHWHHQQRUPDDOJHKRRU+LHUXLWEOHHN GDWDXGLWLHYHIDFWRUHQKHWYHUVWDDQYDQVSUDDNKHWEHVWYRRUVSHOOHQELM&,JHEUXLNHUVZDW

516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018

Processed on: 2-1-2018 PDF page: 168PDF page: 168PDF page: 168PDF page: 168



VXJJHUHHUWGDWHUPRJHOLMNHHQLQWHUDFWLHEHVWDDWWXVVHQGHDXGLWLHYHYHUPRJHQVHQWDOLJH YDDUGLJKHGHQ9RRU&,JHEUXLNHUVLVGHNZDOLWHLWYDQDXGLWLHYHLQSXWYHUPLQGHUGZDWKHW YHUVWDDQYDQVSUDDNQDGHOLJEHwQYORHGWHQZDWYDQLQYORHGNDQ]LMQRSGHOH[LFDOHWRHJDQJ 'HVWXGLHLQ+RRIGVWXNKDGGDDURPDOVGRHORPKHWHරHFWYDQYHUVWRRUGHLQSXWWH onderzoeken op de uitkomsten van een auditieveOH[LFDOHGHFLVLHWHVWQOGHUHDFWLHWLMGHQGH FRUUHFWKHLG%LMGHHOQHPHUVPHWHHQJRHGJHKRRUZHUGGHOH[LFDOHGHFLVLHWHVWDIJHQRPHQ PHWVWLPXOLGLHKHWJHOXLGYDQHHQ&,VLPXOHHUGHQJHSURGXFHHUGYLDUHFRQVWUXFWLHPHW RIUXLVEDQGHQ9RRU&,JHEUXLNHUVZHUGHQGHVWDQGDDUGDXGLWLHYHVWLPXOLJHEUXLNW GLHGRRUKHQZHUGHQZDDUJHQRPHQYLDKHW&,8LWKHWRQGHU]RHNEOHHNGDWYHUVWRRUGH DXGLWLHYHLQSXWYHURRU]DDNWGRRUJHUHFRQVWUXHHUGHVSUDDNRI&,JHEUXLNOHLGGHWRWPHHU IRXWHQHQODQJHUHUHDFWLHWLMGHQELMGHOH[LFDOHGHFLVLHWHVW'HUHDFWLHSDWURQHQELMGH]HWDDN EOHNHQHFKWHUYHUVFKLOOHQGWH]LMQWXVVHQGHJURHSHQ&,JHEUXLNHUVUHDJHHUGHQUHODWLHI WUDDJRSDDQJHERGHQSVHXGRZRRUGHQHQQHLJGHQHUQDDURPHHQVWLPXOXVDOV¶EHVWDDQG· WHFODVVLÀFHUHQ'LWSDWURRQNZDPQLHWYRRULQGHJURHSGHHOQHPHUVPHWHHQQRUPDDO JHKRRUGLHJHUHFRQVWUXHHUGHVSUDDNNUHJHQDDQJHERGHQ&,JHEUXLNHUVOLMNHQGXVJHEUXLN te maken van een andere strategie voor lexicale toegang dan normaal horende luisteraars GLHQDDUJHUHFRQVWUXHHUGHVSUDDNOXLVWHUHQ(HQPRJHOLMNHYHUNODULQJKLHUYRRULVGDW&, JHEUXLNHUVJHZHQG]LMQWHOXLVWHUHQQDDUYHUVWRRUGHVSUDDNVWLPXOL&RUUHODWLHDQDO\VHVPHW PDWHQYRRUKHWVSUDDNYHUVWDDQELM&,JHEUXLNHUVWRRQGHQHHQUHODWLHWXVVHQKHWYHUVWDDQ YDQIRQHPHQLQHHQOHWWHUJUHSLJHZRRUGHQLQVWLOWHHQGHUHDFWLHWLMGHQRSEHVWDDQGH ZRRUGHQELMGHDXGLWLHYHOH[LFDOHGHFLVLHWHVW+HWYHUVWDDQYDQ]LQQHQLQUXLVZDVPHHU JHUHODWHHUGDDQHHQH඼FLsQWHEDODQVWXVVHQGHFRUUHFWKHLGYDQGHUHVSRQVHQHQGH JHPLGGHOGHUHDFWLHWLMG]RZHOELMDDQJHERGHQSVHXGRZRRUGHQDOVJHPLGGHOGRYHUDOOH stimuli. Deze resultaten tonen aan dat het meten van vaardigheden in lexicale decisie, ]RZHOLQGHDXGLWLHYHDOVLQGHYLVXHOHPRGDOLWHLWNDQELMGUDJHQDDQKHWYHUNODUHQYDQGH YDDUGLJKHLGLQKHWYHUVWDDQYDQVSUDDNELM&,JHEUXLNHUV

516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp 516088-L-bw-Kaandorp Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018 Processed on: 2-1-2018

Processed on: 2-1-2018 PDF page: 169PDF page: 169PDF page: 169PDF page: 169



in het spraakverstaan na cochleaire implantatie te volgen. Omdat het verstaan van zinnen LQUXLVRPPHHUWDOLJHHQFRJQLWLHYHYHUZHUNLQJYUDDJWLVGH6,1WHVWEHWHUEUXLNEDDU om het auditief functioneren in alledaagse luistersituaties te evalueren. Als luisteraars RQYROGRHQGHYHUVWDDQRPGHVWDQGDDUG6,1WHVWXLWWHYRHUHQLVKHWVFRUHQYDQGHWHVW RSEDVLVYDQVOHXWHOZRRUGHQHHQDOWHUQDWLHI8LWGHVWXGLHVEOLMNWYHUGHUGDWGHUHODWLH WXVVHQWDOLJHHQFRJQLWLHYHYDDUGLJKHGHQHQKHWYHUVWDDQYDQVSUDDNPHWHHQ&,FRPSOH[ OLMNWHQEHwQYORHGZRUGWGRRUGHDXGLWLHYHYHUPRJHQV9RRU&,JHEUXLNHUVGLH]ZDN]LMQ LQKHWYHUVWDDQYDQVSUDDNLQUXLVOLMNWGHNZDOLWHLWYDQGHLQSXWKHWHරHFWLHYHJHEUXLNYDQ goede talige en cognitieve vaardigheden te beperken. De studieresultaten geven aan dat het in kaart brengen van talige vaardigheden en werkgeheugen in de visuele modaliteit NDQELMGUDJHQDDQKHWYHUEHWHUHQYDQGHYRRUOLFKWLQJYDQ&,NDQGLGDWHQYRRUDIJDDQGDDQ de operatie. Daarnaast kunnen de resultaten van deze tests, in combinatie met auditieve PDWHQYDQOH[LFDOHWRHJDQJJHEUXLNWZRUGHQELMKHWHYDOXHUHQYDQGHYDDUGLJKHGHQYDQ &,JHEUXLNHUVLQKHWYHUVWDDQYDQVSUDDN