• No results found

‘Is  margarine  ook  boter?’

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "‘Is  margarine  ook  boter?’"

Copied!
39
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

 

‘Is  margarine  ook  boter?’  

 

Onderzoek  naar  verbaal  gedrag  van  de  interviewer  en  respondent  in  

WhatsApp,  CAPI  en  CATI  

 

 

 

 

 

Masterscriptie  Communicatie-­‐en  Informatiewetenschappen  

Master  Communicatiekunde  

Faculteit  der  Letteren  

Rijksuniversiteit  Groningen  

Begeleider:  dr.  Y.P.  Ongena  

Tweede  lezer:  dr.  M.  Huiskes  

 

Steenwijk,  7  augustus  2015  

 

(2)

Samenvatting  

 

Het  verbale  gedrag  van  respondenten  en  interviewers  staat  centraal  in  dit  onderzoek.  Holbrook  et  al.  (2003)   beschrijven  de  verschillen  tussen  face-­‐to-­‐face  en  telefonische  interviews.  Het  eerste  verschil  gaat  in  op  non-­‐ verbale  communicatie.  Non-­‐verbale  communicatie  komt  prominent  voor  bij  face-­‐to-­‐face  interviews,  terwijl  in   Whatsapp   gesprekken   gebruik   gemaakt   kan   worden   van   emoticons.   Emoticons   zijn   visuele   uitingen   in   een   gesprek   waarbij   de   zender   zich   via   deze   manier   uit   hoe   hij   of   zij   zich   voelt.   Bijvoorbeeld,   als   er   een   grap   gemaakt  wordt  dan  kan  de  interviewer  een  combinatie  van  tekens  typen  achter  zijn  grap  (bijvoorbeeld:  ‘:-­‐P’).   Non-­‐verbaal   gedrag   in   CAPI   kan   bijvoorbeeld   via   lichaamshouding,   gezichtsuitdrukkingen   of   via   prosodie   tot   uitdrukking   gebracht.   Het   uiteindelijke   resultaat   is   een   rijkere   bron   aan   non-­‐verbale   informatie   dan   wat   in   WhatsApp  mogelijk  is.  Het  tweede  verschil  is  het  tempo  waarop  de  vragen  gesteld  worden.  Bij  een  face-­‐to-­‐face   interview   wordt   dit   niet   als   problematisch   gezien,   omdat   de   respondent   kan   zien   waar   de   interviewer   mee   bezig  is  (antwoord  noteren).  Bij  WhatsApp-­‐gesprekken  kan  het  tempo  sterk  verschillen.  Het  WhatsApp-­‐gesprek   is  afhankelijk  van  een  beschikbare  internetverbinding,  beschikbaarheid  van  de  respondent  en  de  interviewer,   features  op  de  telefoon,  aanwezigheid  van  autocorrectie,  de  snelheid  van  het  mobiele  toestel  (ouder  toestel   versus   een   nieuw   toestel),   leeftijd   van   de   respondent   en   de   snelheid   van   typen   van   de   respondent   en   de   interviewer.    

 

Beleefdheidsstrategieën   spelen   een   belangrijke   rol   in   survey-­‐interviews.   Niet   alleen   in   dagelijkse   gesprekken   komen  beleefdheidsstrategieën  voor,  maar  ook  in  survey  gesprekken.  In  taalgebruik  willen  mensen  hun  eigen   face  en  de  face  van  een  ander  handhaven.  Deze  regel  is  de  basis  voor  de  beleefdheidstheorie  van  Brown  en   Levinson  (1987).  Face  bestaat  uit  een  positief  en  een  negatief  gedeelte.  Gestandaardiseerde  interviews  zijn  een   negatieve  face  threatening  act,  omdat  de  interviewer  aan  de  respondent  vraagt  om  mee  te  werken.  Ook  de   antwoordmogelijkheden   bedreigen   het   positieve   face   van   de   respondent   als   respondenten   algemene   informatie   geven.   Ook   kan   de   interviewer   het   positieve   face   van   de   respondent   bedreigen   als   er   gevoelige   vragen   worden   gesteld.   Carlo   en   Yoo   (2007)   hebben   beleefdheidsstrategieën   in   computer-­‐mediated   communicatie   tussen   gesprekspartners   onderzocht.   Het   blijkt   dat   respondenten   vaker   negatieve   beleefdheidsstrategieën  toepassen  dan  positieve  beleefdheidsstrategieën.  

 

Het   taalgebruik   in   gewone   en   survey   gesprekken   verschilt.   Uitingen   worden   aangepast   aan   specifieke   ontvangers.   Het   design   waarbij   het   taalgebruik   wordt   aangepast,   heet   recipient   design.   Het   kan   voorkomen   doordat  de  respondent  meer  informatie  geeft  bij  een  vraag  dan  waar  om  gevraagd  wordt.  Als  later  in  de  survey   om  de  informatie  gevraagd  wordt  die  de  respondent  al  genoemd  heeft,  dan  lost  de  interviewer  dit  op  door  een   herformulering   van   de   vraag   uit   te   voeren:   ‘U   heeft   het   al   gezegd,   maar   ik   moet   het   nog   een   keer   vragen’.   Hiermee  geeft  de  interviewer  ook  aan  dat  hij  wel  luistert  naar  de  respondent.    

 

Als   er   herstelsequenties   optreden,   kan   dat   betekenen   dat   de   respondent   de   vraag   niet   begrepen   heeft.   De   respondent  kan  dan  een  impliciet  of  expliciet  verzoek  doen  naar  de  interviewer.  In  het  onderzoek  vormde  het   model  van  Ongena  (2005)  de  basis  voor  twee  ontworpen  modellen.  De  modellen  geven  het  antwoordproces   van   de   respondent   en   de   interviewer   weer   en   gaan   in   op   de   verschillende   verzoeken   die   de   respondent   en   interviewer   kunnen   doen   tijdens   het   survey   interview.   Verbale   handelingen,   zoals   expliciet   of   impliciet   verzoeken  en  overige  uitingen  komen  voor  in  het  model.  

 

De  onderzoeksvraag  van  het  onderzoek  was:  In  hoeverre  verschillen  de  enquêtemethoden  WhatsApp,  CAPI  en  

CATI   in   het   verbale   gedrag   van   de   interviewer   en   de   respondent?   Er   zijn   hypothesen   voor   de   interviewer   en  

respondent  opgesteld  om  de  onderzoeksvraag  te  kunnen  beantwoorden.    

 

Hypothesen  voor  het  gedrag  van  de  interviewer:  

1. De  interviewer  vraagt  vaker  expliciet  om  toelichting  bij  WhatsApp  dan  bij  CAPI  en  CATI.  

Het   kan   voorkomen   dat   de   interviewer   een   antwoord   van   de   respondent   niet   begrijpt   en   daarom   om   een   toelichting   bij   het   antwoord   vraagt.   Uit   de   resultaten   van   het   onderzoek   van   Carlo   en   Yoo   (2007)   blijkt   dat   mensen   online   meer   gebruik   maken   van   negatieve   beleefdheidsstrategieën   en   minder   gebruik   van   positieve   beleefdheidsstrategieën   dan   bij   face-­‐to-­‐face   communicatie.   Daardoor   maakt   de   interviewer   in   WhatsApp-­‐ gesprekken  meer  gebruik  van  expliciete  verzoeken  dan  de  interviewer  in  CAPI-­‐interviews  en  CATI-­‐gesprekken.    

(3)

2. De  interviewer  geeft  vaker  bij  WhatsApp  een  verbale  reactie  dan  bij  CATI  en  CAPI.  

De   interviewer   kan   een   reactie   geven   nadat   de   respondent   antwoord   heeft   gegeven.   Dit   kan   vaker   in   WhatsApp   voorkomen   dan   in   CAPI   of   CATI   gesprekken.   Hiermee   wil   de   interviewer   laten   zien   dat   hij   het   antwoord  van  de  respondent  accepteert.  

 

Hypothesen  voor  het  gedrag  van  de  respondent:  

3. De  respondent  laat  vaker  bij  CAPI  onzekerheidsmarkeerders,  proffers,  comments,  reports  en  mismatches   zien  dan  bij  WhatsApp  en  CATI.    

De  respondent  in  CAPI-­‐interviews  doet  vaker  een  impliciet  verzoek  richting  de  interviewer  als  hij  geen  expliciet   verzoek  kan  doen.    

4. De  respondent  vraagt  vaker  expliciet  bij  WhatsApp  om  een  toelichting  dan  bij  CAPI  en  CATI.  

De   respondent   kan   ook   expliciet   om   toelichting   vragen   aan   de   interviewer   als   hem   iets   niet   duidelijk   is.   De   respondent  kan  vragen  om  herhaling,  verzoek  tot  toelichting  of  hij  maakt  gebruik  van  een  ‘proffer’.  Een  proffer   is   een   indirecte   vraag   die   de   respondent   stelt   als   hij   een   vraag   niet   begrijpt   en   vraagt   dus   indirect   om   een   toelichting.    

 

Voordat   het   kwantitatieve   onderzoek   begon,   is   een   kwalitatief   onderzoek   uitgevoerd   om   patronen   te   ontdekken  in  de  verschillende  dataverzamelingsmethoden.  De  dataverzamelingsmethoden  die  onderzocht  zijn,   zijn  WhatsApp,  CAPI  en  CATI.  In  het  kwalitatief  vooronderzoek  is  per  mode  gekeken  welke  verbale  uitingen  veel   voorkwamen.  Nadat  dit  gedaan  was,  is  met  een  kleurcoderingssysteem  gekeken  of  de  ene  verbale  uiting  ook  in   de   andere   modes   voorkwam.   De   verbale   uitingen   zijn   voorzien   van   een   code   in   het   programma   Sequence   Viewer.  Door  middel  van  frequentietabellen  is  nagegaan  hoe  vaak  welke  verbale  uiting    in  welke  mode  voor  is   gekomen  voor  zowel  de  interviewer  als  respondent.    

 

Voordat  er  begonnen  kon  worden  met  de  analyse  is  een  betrouwbaarheidsanalyse  uitgevoerd.  Hierbij  werd  de   mate   van   overeenstemming   van   de   codering   gemeten.   Een   tweede   codeur   heeft   random   geselecteerde   sequenties  gekregen  en  ging  deze  coderen.  De  mate  van  overeenstemming  bleek  hoog  te  zijn  voor  WhatsApp-­‐ gesprekken  en  bij  CAPI-­‐interviews  het  laagst,  maar  nog  wel  betrouwbaar  te  noemen.  Dat  kan  komen,  omdat   audio-­‐gesprekken   lastig   te   coderen   is   in   tegenstelling   tot   WhatsApp-­‐gesprekken.   De   mate   van   overeenstemming  van  de  codering  is  voor  zowel  de  interviewer  en  de  respondent    uitgevoerd  en  de  mate  van   overeenstemming  is  betrouwbaar  gebleken.  De  resultaten  van  de  analyse  laten  verschillende  bevindingen  zien.   De   interviewer   doet   vaker   expliciete   verzoeken   in   WhatsApp-­‐gesprekken   dan   bij   CATI-­‐interviews   en   CATI-­‐ gesprekken.   De   respondent   daarentegen   doet   vaker   impliciete   verzoeken   dan   expliciete   verzoeken.   In   CAPI-­‐ interviews  komen  vaker  impliciete  verzoeken  van  de  respondent  voor  dan  in  de  andere  modes.  Hypotheses  1,  2   en  4  kunnen  worden  aangenomen  en  hypothese  3  wordt  verworpen.  

 

Concluderend,  de  onderzoeksresultaten  wijzen  uit  dat  de  interviewer  bij  WhatsApp-­‐gesprekken  vaker  expliciet   om  toelichting  vraagt  dan  bij  CAPI-­‐interviews  en  CATI-­‐gesprekken.  De  interviewer  uit  in  WhatsApp-­‐gesprekken   vaker  een  verbale  reactie  dan  bij  CAPI-­‐interviews  en  CATI-­‐gesprekken.  De  respondent  daarentegen  doet  vaker   impliciete   verzoeken   bij   CATI-­‐gesprekken   dan   bij   CAPI-­‐interviews   en   WhatsApp-­‐gesprekken.   Een   opvallend   verschijnsel  is  dat  de  respondent  bij  WhatsApp-­‐gesprekken  vaker  expliciete  om  toelichting  vraagt  dan  bij  CAPI-­‐ interviews   en   CATI-­‐gesprekken.   De   expliciete   verzoeken   in   WhatsApp-­‐gesprekken   zijn   eenvoudiger   door   de   respondent   te   realiseren,   omdat   zij   niet   in   dezelfde   ruimte   zijn   en   daardoor   eerder   negatieve   beleefdheidsstrategieën  dan  positieve  beleefdheidsstrategieën  te  doen.    

(4)

Voorwoord  

 

Toen  ik  in  september  2014  in  aanraking  kwam  met  het  vak  Vragenlijsten  en  Instructieve  teksten,  dat  gegeven   werd  door  mevrouw  Ongena,  vond  ik  interessanter  dan  ik  bij  aanvang  had  gedacht.  Het  vak  richtte  zich  op  het   ontwikkelen   van   vragenlijsten   waarbij   het   onderste   uit   de   kan   van   de   respondent   werd   gehaald.   In   eerste   instantie   wilde   ik   mezelf   verbeteren   bij   het   maken   van   een   vragenlijst   en   bij   het   schrijven   van   instructieve   teksten.  Ik  vond  het  vak  toch  interessanter  dan  dat.  Ik  wilde  er  meer  over  weten.  Hierdoor  was  de  keuze  voor   een   masterscriptie   onderwerp   al   snel   gemaakt.   Ik   was   vooral   geïnteresseerd   welke   vormen   van   survey   onderzoek  het  beste  was.    

 

Zelf  ben  ik  een  frequente  gebruiker  van  WhatsApp  en  via  mevrouw  Ongena  ben  ik  erachter  gekomen  dat  ook   WhatsApp   gebruikt   is   voor   het   schrijven   van   een   masterscriptie.   Mijn   nieuwsgierigheid   was   gewekt.   In   mijn   scriptie  heb  ik  de  focus  gelegd  op  het  verschil  tussen  CAPI-­‐interviews,  CATI-­‐  en  WhatsApp-­‐gesprekken.  

 

Deze  scriptie  was  niet  tot  stand  gekomen  zonder  de  hulp  van  dr.  Yfke  Ongena.  Het  contact  via  e-­‐mail  en  de   gesprekken  heb  ik  als  zeer  fijn  ervaren.  Ik  kon  altijd  bij  haar  terecht  voor  vragen,  die  zij  vervolgens  zeer  snel  en   adequaat   beantwoordde.   Door   deze   fijne   samenwerking   heb   ik   het   schrijven   van   mijn   scriptie   als   een   leuke   periode  ervaren  waar  ik  met  plezier  op  terug  kijk.  Verder  zou  ik  mijn  vriend  willen  bedanken  voor  zijn  geduld  en   tijd  de  afgelopen  maanden.  

 

Ik   ben   ook   erg   blij   met   de   presentatie   van   mijn   scriptie   op   het   congres   van   het   European   Social   Research   Association  in  IJsland.  Ik  heb  op  Twitter  veel  positieve  reacties  gelezen  over  het  onderwerp  van  mijn  scriptie.    

Tot   slot   betekent   mijn   scriptie   het   einde   van   mijn   studententijd.   Ik   sluit   bijna   8   jaar   studeren   af   met   mijn   scriptie  waar  ik  zeer  trots  op  ben!    

       

Steenwijk,  7  augustus  2015  

(5)

Inhoudsopgave  

SAMENVATTING  

2

 

VOORWOORD  

4

 

1.  INLEIDING  

6

 

1.1

 

A

ANLEIDING  VAN  HET  ONDERZOEK

 

6

 

1.2

 

O

PBOUW  SCRIPTIE

 

6

 

2.  LITERATUURONDERZOEK  

7

 

2.1

 

G

ESTANDAARDISEERD  INTERVIEW

 

7

 

2.1.1

 

R

OLLEN  IN  GESTANDAARDISEERDE  INTERVIEWS

 

7  

2.1.2

 

R

ECIPIENT  DESIGN

 

8  

2.2

 

S

OORTEN  DATAVERZAMELINGSMETHODEN

 

8

 

2.2.1

 

V

ERSCHILLEN  TUSSEN  DE  DATAVERZAMELINGSMETHODEN

 

9  

2.2.2

 

F

ACE  EN  BELEEFDHEIDSSTRATEGIEËN

 

10  

2.3

 

I

NTERACTIE

 

11

 

2.3.1

 

S

EQUENTIES

 

11  

2.4

 

A

NTWOORDPROCES

 

13

 

3.  METHODOLOGISCHE  VERANTWOORDING  

18

 

3.1

 

O

PZET

 

18

 

3.1.1

 

C

ODERINGSFASE

 

19  

3.1.2

 

A

NALYSEFASE

 

20  

3.2

 

D

ATA

-­‐

SET

 

22

 

3.3

 

M

EETMETHODE

 

22

 

4.  RESULTATEN  

23

 

4.1

 

B

ETROUWBAARHEID

 

23

 

4.2

 

I

NTERVIEWER

 

23

 

4.3

 

R

ESPONDENT

 

25

 

4.4

 

E

XPLICIETE  EN  IMPLICIETE  VERZOEKEN

 

26

 

5.  CONCLUSIE  EN  DISCUSSIE  

28

 

5.1

 

C

ONCLUSIE

 

28

 

5.2

 

B

EANTWOORDING  ONDERZOEKSVRAAG

 

29

 

5.3

 

D

ISCUSSIE

 

30

 

LITERATUURLIJST  

32

 

BIJLAGE  A  –  KWALITATIEF  VOORONDERZOEK  

34

 

BIJLAGE  B  –  GEBRUIKTE  VRAGENLIJST  

38

 

 

 

(6)

1.  Inleiding  

1.1  Aanleiding  van  het  onderzoek  

‘Wat  is  uw  mening  over  het  huidige  kabinet?’.  De  vraag  uit  de  vorige  zin  is  een  voorbeeldvraag,  die  gesteld  zou  

kunnen  worden  aan  een  individu  bij  onderzoek  naar  politiek  en  samenleving.  Naar  meningen,  opvattingen  en   verwachtingen   van   individuen,   attitudes   en   gebeurtenissen   wordt   onderzoek   gedaan.   Logischerwijs   vragen   onderzoekers   dat   aan   mensen   van   wie   zij   informatie   willen.   Het   ondervragen   van   mensen   is   daarom   een   veelvoorkomende  methode  om  gegevens  te  verzamelen.  De  individuen  bij  wie  data  (meningen,  opvattingen  en   attitudes)  wordt  verzameld,  worden  respondenten  genoemd.  

 

Via   verschillende   vormen   van   vragenlijstenonderzoek   wordt   onderzoek   gedaan.   Face-­‐to-­‐face   en   telefonische   interviews   zijn   bekende   vormen   hiervan.   Tegenwoordig   worden   Computer   Assisted   Personal   Interviewing   gezegd  (CAPI)  en  Computer  Assisted  Telephone  Interviewing  (CATI)  ondersteund  door  middel  van  computers.   De   interviewer   leest   de   vraag   van   het   scherm   en   voert   daarna   de   antwoorden   van   de   respondent   in   op   de   computer   (Dijkstra,   Ongena   en   Loosveldt,   2014,   p.   19).   Via   internet   wordt   tegenwoordig   ook   vragenlijsten   afgenomen.  De  respondent  krijgt  via  zijn  scherm  de  vragen  te  zien  en  kan  antwoorden  door  op  het  vakje  voor   het  antwoord  te    klikken.  Een  groot  voordeel  van  internetvragenlijsten  is  dat  data  sneller  verkregen  worden   dan   bij   CAPI   of   CATI   en   de   kosten   lager   zijn   (Dijkstra   et   al.,   2014,   p.20).   Tegenwoordig   maken   survey   onderzoekers   ook   gebruik   van   een   mobiele   berichtenapp   WhatsApp.   Tot   nu   toe   is   er   niet   veel   bekend   over   verbale  uitingen  van  respondent  en  interviewer  in  survey  onderzoeken  die  via  WhatsApp  gedaan  worden.        

Om   zo   goed   mogelijk   data   te   verzamelen   moet   de   interviewer   eventuele   problemen   bij   de   respondenten   signaleren.   Volgens   Moore   (2004)   kan   de   interviewer   bij   CAPI   sneller   problemen   bij   de   respondenten   signaleren  dan  bij  telefonische  en  WhatsApp  interviews,  omdat  de  respondent  en  interviewer  zich  in  dezelfde   ruimte  bevinden  en  elkaar  kunnen  zien.  Het  verbale  gedrag  van  een  interviewer  en  respondent  in  telefonische   en  persoonlijke  (face-­‐to-­‐face)  interviews  kan  ons  veel  leren  over  de  cognitieve  problemen  waar  respondenten   tegen   aanlopen   bij   het   beantwoorden   van   survey   vragen   (Houtkoop-­‐Steenstra,   2000;   Ongena,   2005).   Tot   nu   toe  is  dit  soort  onderzoek  alleen  op  mondelinge  interviews  toegepast,  maar  in  dit  onderzoek  zal  dit  ook  worden   toegepast  op  de  interactie  binnen  WhatsApp-­‐interviews.    Door  middel  van  vergelijkbare  verbale  uitingen  van   respondent   en   interviewer   in   CAPI,   CATI   en   WhatsApp   kunnen   de   verschillen   tussen   de   verschillende   ondervragingsmethoden  gedetailleerder  in  kaart  worden  gebracht.  

 

De   verbale   uitingen   in   de   verschillende   dataverzamelingsmethoden   staan   centraal   in   het   onderzoek.   De   onderzoeksvraag  luidt  als  volgt:  

In  hoeverre  verschillen  de  enquêtemethoden  WhatsApp,  CAPI  en  CATI  in  het  verbale  gedrag  van  de  interviewer   en  de  respondent?  

 

Door  de  beantwoording  van  deze  vraag  komen  er  nieuwe  inzichten  in  de  verbale  uitingen  van  de  respondent   en   interviewer   in   survey   onderzoek.   Interviewers   kunnen   door   de   beantwoording   van   de   onderzoeksvraag   sneller  problemen  bij  respondenten  herkennen  en  eventueel  oplossen  voor  de  respondent.  Bijvoorbeeld,  door   onzekerheden  bij  de  respondent  weg  te  nemen.  Theoretisch  gezien  kan  dit  onderzoek  verschillen  tussen  CAPI,   CATI  en  WhatsApp  verklaren.  

1.2  Opbouw  scriptie  

Hoofdstuk   twee   bespreekt   het   theoretische   kader   voor   dit   onderzoek.   In   hoofdstuk   drie   wordt   de   onderzoeksmethode   beschreven   en   hoofdstuk   vier   laat   de   resultaten   van   de   analyse   zien.   In   hoofdstuk   vijf   wordt  er  een  conclusie  gegeven  waarin  de  onderzoeksvraag  beantwoordt  wordt  aan  de  hand  van  de  resultaten   en  de  literatuur.  Als  laatste  worden  de  zwakke  punten  van  het  onderzoek  besproken  in  §5.3.  

 

 

 

 

(7)

2.  Literatuuronderzoek  

In   dit   hoofdstuk   worden   verschillende   dataverzamelingsmethoden   voor   vragenlijstonderzoek   en   hun   verschillen   onderling   besproken.   Daarna   wordt   de   relevante   literatuur   voor   het   bestuderen   van   verbale   interacties  besproken.  De  hypothesen  worden  in  paragraaf  2.4  besproken.  

2.1  Gestandaardiseerd  interview  

Als   aan   de   hand   van   vragenlijsten   data   verzameld   wordt   dan   kan   dit   via   vier   verschillende   hoofdvormen.   Dijkstra  et.al,  (2014,  p.19)  spreken  van  ‘modes’.  Zij  onderscheiden  de  schriftelijke,  persoonlijke,  telefonische  en   de   internet-­‐enquête.   Karakteriserend   aan   vragenlijstonderzoek   is   dat   er   gebruik   gemaakt   wordt   van   een   gestandaardiseerde   vragenlijst.   De   gestandaardiseerde   vragenlijst   is   ontworpen   om   data   te   verzamelen,   die   intenties,  acties  en  houdingen  meten  onder  grote  groepen  mensen.  Met  als  gevolg  dat  de  vragen  voor  een  zo   breed  mogelijk  publiek  geformuleerd  worden,  en  het  de  bedoeling  is  dat  de  vragen  op  exact  dezelfde  wijze  aan   alle  respondenten  worden  voorgelegd  (Houtkoop-­‐Steenstra,  2000,  p.  1).    

2.1.1  Rollen  in  gestandaardiseerde  interviews  

Moore   (2004,   p.51)     citeert   Maynard   en   Schaeffer   2002a,   p.5   ‘To   obtain   answers   that   are   amenable   to  

statistical  analysis,  each  interviewer  must  ask  the  “same”  questions  and  collect  answers  in  the  “same”  way.  The   aim  of  standardization  is  to  hold  interviewers’  behavior  constant  so  that  the  variance  in  the  resulting  data  is   attributable  primarily  to  variation  in  the  phenomenon  under  study  rather  than  to  differences  in  the  ways  the   various  interviewers  asked  the  questions’.  Hiermee  bedoelen  Maynard  en  Schaeffer  dat  de  interviewer  de  data  

op  dezelfde  manier  moet  verzamelen.  Het  idee  hier  achter  is  wanneer  het  gedrag  van  de  interviewer  hetzelfde   blijft,   het   verschil in   de   resultaten   dan   toe   te   schrijven   is   aan   de   respondent   in   plaats   van   het   verschil   in   dataverzameling.  Survey  onderzoekers  vergeten  nog  wel  eens  dat  survey  onderzoek  een  conversatie  is  en  dat   elke  conversatie  anders  verloopt.  Elke  vraag  wordt  letterlijk  steeds  op  dezelfde  manier  voorgelezen,  maar  in  de   praktijk   wordt   de   betekenis   van   een   uiting   in   de   context   van   de   conversatie   door   de   recipiënt   vastgelegd.   Hierdoor   verschilt   elk   gesprek,   waardoor   ook   elke   vraag   anders   geïnterpreteerd   kan   worden.   Het   in   verschillende  interviews  stellen  van  dezelfde  vraag  in  dezelfde  betekenis  is  dus  nooit  mogelijk.    

 

Houtkoop-­‐Steenstra  (2000,  p.45-­‐54)  onderscheidt  drie  rollen  voor  de  interviewer:   1. Interviewer  in  productieve  rol;  

o interviewer  als  ‘verwijzer’  naar  de  vragen;   o Interviewer  als  ‘voorlichter’  voor  de  onderzoeker;   o interviewer  als  schrijver  (van  de  vragen).  

2. Interviewers  kunnen  ook  fungeren  als  ‘voorlichter’  voor  respondenten;   3. Interviewer  als  ontvanger  

 

In   de   eerste   rol   die   een   interviewer   aan   kan   nemen,   verwijst   de   interviewer   naar   de   ontwerper   van   de   vragenlijst   bijvoorbeeld   door   ‘Ik   heb   deze   vragen   niet   bedacht’   te   zeggen.   Als   respondenten   om   toelichting   vragen  over  een  vraag  dan  kunnen  interviewers  aangeven  dat  zij  slechts  de  vragen  voorlezen.  Een  andere  rol   die   hieronder   valt   is   dat   de   interviewer   de   voorlichter   voor   de   onderzoeker   is   als   zij   de   vraag   aan   de   respondenten  toelichten  en  uitleggen.  De  interviewer  refereert  naar  de  onderzoeker  als  ‘zij’.  De  laatste  rol  in   de  productieve  rol  die  de  interviewer  kan  aannemen  is  dat  de  interviewer  voor  zichzelf  spreekt  tijdens  survey   onderzoek,  omdat  hij  het  antwoord  van  de  respondent  ontvangt.  

 

Naast  dat  de  interviewer  ook  voor  de  onderzoeker  kan  spreken,  kan  de  interviewer  ook  voor  de  respondent   spreken.   Bijvoorbeeld,   bij   een   opmerking   van   een   respondent   over   een   vraag.   De   interviewer   noteert   de   opmerking  en  geeft  deze  door  aan  de  onderzoeker  van  de  vragenlijst.  

 

De   laatste   rol   binnen   de   interactie   tussen   interviewer   en   respondent   is   de   interviewer   als   ontvanger.   Het   is   mogelijk   dat   tijdens   een   CATI   (zie   paragraaf   2.2)   een   leidinggevende   meeluistert   met   het   gesprek   om   te   controleren   of   de   interviewer   de   vragen   correct   stelt.   De   interviewer   weet   dat   het   kan   gebeuren   dat   een   leidinggevende  meeluistert,  maar  hij  weet  niet  wanneer  dat  gebeurt.  De  interviewer  moet  een  aantal  regels   volgen  om  de  vragenlijst  compleet  te  krijgen.  De  respondent  heeft  die  taak  niet  en  kan  elk  moment  het  survey   onderzoek  stop  zetten.  

(8)

2.1.2  Recipient  design  

Gewone   gesprekken   en   gestandaardiseerde   interviews   verschillen   in   taalgebruik.   In   gewone   gesprekken   worden  de  uitingen  aangepast  aan  specifieke  ontvangers.  Bijvoorbeeld,  twee  vrienden  die  praten  passen  ander   taalgebruik   toe   dan   een   moeder   met   kind   als   gesprekspartner.   Dit   verschil   in   taalgebruik   wordt   ook   wel   ‘recipient   design’   genoemd.   (Houtkoop-­‐Steenstra,   2000,   p.64).   In   vragenlijsten   is   er   een   andere   vorm   van   interactie,   omdat   het   doel   van   de   interviewer   en   respondent   van   elkaar   verschillen.   Een   respondent   geeft   informatie   waarvan   hij   denkt   dat   daarom   gevraagd   wordt   en   een   interviewer   probeert   informatie   te   verzamelen  die  bij  de  gescripte  antwoordmogelijkheden  hoort.    

 

Common  ground  heeft  te  maken  met  alles  wat  we  doen  met  anderen.  In  de  breedste  zin  van  het  woord  tot  de   kleinste  activiteiten  die  we  doen  met  anderen  (Clark,  2000  p.  92).  Commmon  ground  bestaat  uit  de  gedeelde   kennis,   overtuigingen   en   veronderstellingen   van   de   gesprekspartners.   Als   de   gesprekspartners   een   gedeelde   culturele   achtergrond   hebben,   dan   is   een   deel   van   hun   common   ground   gebaseerd   op   specifieke   culturele   activiteiten  of  ‘scripts’  (Schank  en  Abelson,  1977).  Bijvoorbeeld,  als  iemand  wordt  uitgenodigd  voor  een  etentje   dan  neemt  de  genodigde  een  cadeau  mee  voor  de  gastheer  en  dit  cadeau  hoort  ingepakt  te  zijn.  Een  essentieel   deel   van   common   ground   is   dat   men   specifieke   kennis   heeft   over   elkaar,   omstandigheden   en   houdingen.   Verjaardagen,   relaties   (wel   of   niet)   en   opleidingen   bijvoorbeeld.   Om   common   ground   te   creëren   is   het   van   belang  om  interactie  te  bewerkstelligen  (Houtkoop-­‐Steenstra,  2000,  p.65).  Het  essentiële  gedeelte  –  specifieke   kennis  over  elkaar  weten-­‐  kan  ook  in  survey  onderzoeken  voorkomen.    

 

Het   kan   voorkomen   dat   de   respondent   meer   informatie   geeft   bij   een   vraag   en   dat   de   interviewer   deze   gescripte  vraag  later  in  de  vragenlijst  weer  tegenkomt.  De  interviewer  lost  deze  op  door  een   herformulering   van  de  vraag  uit  te  voeren.  ‘U  heeft  het  al  gezegd,  maar  ik  moet  het  nog  een  keer  vragen’.  De  interviewer  geeft   ook  hiermee  aan  dat  hij  wel  luistert  naar  de  respondent  (Houtkoop-­‐Steenstra,  2000,  p.77).    

2.2  Soorten  dataverzamelingsmethoden  

Zoals  eerder  aangegeven,  zijn  verschillende  soorten  methoden  die  interviewers  kunnen  gebruiken  om  data  te   verzamelen.  In  deze  paragraaf  worden  deze  nader  toegelicht.  

 

Persoonlijke  enquête  

Een  persoonlijke  enquête  wordt  in  de  volksmond  ook  wel  een  ‘face-­‐to-­‐face’  interview  genoemd.  De  interviewer   ontmoet  de  respondent  (vaak)  bij  de  respondent  thuis  en  stelt  hem  een  aantal  vragen.  Persoonlijke  interviews   worden   over   het   algemeen   afgenomen   met   behulp   van   een   min   of   meer   gestructureerde   vragenlijst.   De   interviewer   vult   deze   in   met   de   antwoorden   van   de   respondent.   Tegenwoordig   wordt   er   bij   interviews   ook   gebruik   gemaakt   van   een   laptop.   Hierbij   leest   de   interviewer   de   vragen   voor   vanaf   het   scherm   en   voert   de   antwoorden   in   op   de   computer.   Dit   wordt   CAPI   genoemd   en   de   afkorting   staat   voor   Computer   Assisted  

Personal  Interviewing.    

 

Telefonisch  enquête  

In   een   telefonische   enquête   wordt   de   interviewer   uitsluitend   door   de   computer   ondersteund.   Hierbij   wordt   gesproken  van  CATI:  Computer  Assisted  Telephone  Interviewing.  Als  het  telefoonnummer  ingetoetst  is  en  de   telefoonoproep  beantwoordt  wordt  door  de  ontvanger,  dan  moet  de  interviewer  aan  de  respondent  vragen  of   hij   mee   wil   werken   aan   het   onderzoek.   De   interviewer   leest   de   vragen   voor   vanaf   het   computerscherm   en   registreert   de   antwoorden.   Holbrook,   Green   en   Krosnick   (2003)   laten   zien   wat   de   voordelen   zijn   van   een   telefonische   enquête.     Telefonische   interviews   zijn   veelzijdig,   omdat   deze   manier   van   interviewen   veel   praktische  voordelen  heeft,  met  name  de  lagere  kosten  en  de  mogelijkheid  van  snelle  doorlooptijd.  Door  de   komst  van  Computer  Assisted  Persoonlijke  interviewen  heeft  deze  methode  naar  de  achtergrond  verdreven,   maar  vanwege  de  voordelen  en  populariteit  blijft  deze  methode  gehandhaafd  volgens  Holbrook  et.al,  (2003,  p.   80).   Tegenwoordig   lopen   telefonische   onderzoekers   tegen   steeds   meer   nadelen   op   van   deze   manier   van   interviewen.  Steeds  meer  mensen  hebben  geen  vaste  lijn  en  zijn  daardoor  lastig  te  bereiken.  

 

WhatsApp  enquête  

(9)

WhatsApp  blijft  doorgroeien,  ondanks  soms  negatieve  publiciteit.  Het  blijkt  namelijk  dat  WhatsApp  berichten   onversleuteld  verstuurd.  Daarnaast  schijnt  het  ook  eenvoudig  te  zijn  om  berichten  te  sturen  vanuit  de  naam   van   een   ander   (iPhoned.nl,   2011).   Bernicot,   Volckaert-­‐Legrier,     Goumi   en   Bert-­‐Erboul   (2012)   hebben   boodschappen  in  SMS-­‐berichten  onderzocht.  Zij  vonden  dat  de  boodschappen  verschillen  van    conventionele   verbale   interacties,   omdat   SMS-­‐boodschappen   geen   conventionele   opening-­‐boodschap-­‐slot   bevatten.   Communicatie   via   SMS   is   dus   anders,   omdat   er   geen   conventie   is   voor   het   openen   en   sluiten   van   een   mededeling  bij  de  SMS-­‐boodschappen.  

 

Survey   onderzoeken   waar   WhatsApp   wordt   toegepast   zijn   een   vorm   van   computer-­‐mediated   communicatie.   Computer-­‐mediated  communicatie  (CMC)  wordt  door  Hardaker  (2010)  gedefinieerd  ‘The  communication  that  

occurs  between  humans  via  some  form  of  computer,  such  as  a  desktop,  mobile  phone  or  similar’  (december  

1997:  5;  Ferris  1997;  Herring  2003:  612).  Het  is  communicatie  die  ontstaat  tussen  personen  via  een  vorm  van   computers,   zoals   een   smartphone   of   tablet.   Gebruikers   van   CMC   passen   verschillende   tekens   om   te   communiceren.  Deze  tekens  zijn  onder  andere  emoticons  en  andere  typografische  markeringen  (Vandergriff,   2013).   Doordat   WhatsApp   asynchroon   is,   vindt   er   niet   noodzakelijkerwijs   gelijktijdige   communicatie   plaats   tussen  respondent  en  interviewer.  Door  CMC  kunnen  respondent  en  interviewer  die  zich  niet  gelijktijdig  in  een   ruimte   bevinden   een   aantal   problemen   ondervinden.   Ze   kunnen   niet   gemakkelijk   communiceren   en   non-­‐ verbale  gebaren  niet  makkelijk  interpreteren.  Hierdoor  wordt  de  kans  op  miscommunicatie  vergroot  (Herrig,   2003,  p.  612).  

 

Een  emoticon  –  een  samenstelling  van  ‘emotie’  en  ‘icoon’-­‐  is  een  gelaatsexpressie,  die  gesymboliseerd  wordt   door   middel   van   een   combinatie   van   interpuncties,   letters   en   andere   karakters.   Zowel   de   interviewer   als   respondent   in   WhatsApp-­‐gesprekken   kunnen   gebruik   maken   van   emoticons   om   ook   informatie   over   te   brengen.   Emoticons   lijken   op   gelaatsuitdrukkingen   en   soms   ook   op   gebaren   (Amaghlobeli,   2012,   p.   348).   Bij   WhatsApp   hebben   zowel   de   interviewer   als   de   respondent   de   mogelijkheid   om   gebruik   te   maken   van   emoticons.  Amaghlobeli  (2012)  onderscheidt  drie  typen  emoticons  in  elektronische  communicatie:  

1. Typografische  emoticons:  deze  emoticons  worden  gevormd  door  interpunctie  tekens  en  andere  symbolen   die  op  het  toetsenbord  zit  van  een  computer  of  smartphone.  Bijvoorbeeld,  :-­‐P.  

2. Grafische  emoticons:  zijn  kleine  foto’s  in  Gif-­‐formaat.  Ze  worden  automatisch  gevormd.  Bepaalde  software   zorgt   ervoor   dat   typografische   emoticons   in   grafische   emoticons   wordt   omgezet:   bijvoorbeeld   :-­‐)   wordt   automatische  omgezet  in:  J.  

3. Verbale   emoticons:   deze   emoticons   vertegenwoordigen   de   grafische   of   typografische   emoticons.   Bijvoorbeeld,  ‘happy  smiley’.  Deze  smileys  komen  ook  buiten  de  elektronische  communicatie  voor.  

Emoticons  kunnen  een  verbale  uiting  in  geschreven  communicatie  een  minder  dubbelzinnige  betekenis  geven.   Bijvoorbeeld,   als   een   interviewer   aan   een   respondent   vraagt   om   zijn   antwoord   toe   te   lichten   door   aan   het   einde  van  zijn  vraag  een  smiley  neer  te  zetten  van  dit  verzachtend  werken.  De  verzachtende  werking  kan  nodig   zijn  om  de  respondent  te  laten  antwoorden.  

Voor  het  interviewen  via  WhatsApp  kan  er  gebruik  gemaakt  worden  van  software,  die  de  mogelijkheid  biedt   om  het  mobiele  Androidplatorm  van  Google  op  zowel  Windows  als  Mac  OS  X  systemen  toe  te  passen.  Hierin   kan  WhatsApp  geïnstalleerd  worden  en  kan  er  gebruik  gemaakt  worden  van  een  tijdelijk  telefoonnummer.  De   interviewer  kan  dan  meerdere  respondenten  tegelijkertijd  benaderen  en  door  middel  van  kopiëren  en  plakken   van  de  vragen  en  vervolgens  de  gesprekken  op  te  slaan.  Verweij  (2014)  heeft  in  zijn  masterscriptie  een  poging   gedaan  om  aan  te  kunnen  tonen  of  deze  manier  van  data  verzamelen  werkt.  Uit  zijn  conclusie  blijkt  dat  er  geen   duidelijk  antwoord  is,  omdat  er  geen  significante  resultaten  gevonden  zijn.  

2.2.1  Verschillen  tussen  de  dataverzamelingsmethoden  

(10)

verbale  communicatie  en  bij  WhatsApp  het  minst.  In  face-­‐to-­‐face  interviews  maakt  de  interviewer  gebruik  van   intonatie  om  zijn  bedoeling  weer  te  geven,  dat  gaat  beter  dan  in  geschreven  communicatie.  

 

Het   tempo   waarop   de   vragen   gesteld   worden,   is   een   ander   belangrijk   verschil   tussen   de   enquêtemethoden.   Interviewers  willen  zo  snel  mogelijk  het  interview  afronden.  Daardoor  ligt  er  druk  op  de  interviewers  aan  de   telefoon.  De  stiltes  die  kunnen  vallen,  kunnen  ongemakkelijk  voelen.  Bij  een  face-­‐to-­‐face  interview  wordt  dit   niet  als  problematisch  gezien,  omdat  de  respondent  kan  zien  waar  de  interviewer  mee  bezig  is  (bijvoorbeeld   een  antwoord  noteren).  Ook  bij  de  WhatsApp  interviews  kan  het  tempo  verschillen,  maar  ook  in  het  gelijktijdig   afnemen  van  een  interview.  Het  kan  voorkomen  dat  de  interviewer  en  respondent  niet  gelijktijdig  bezig  zijn   met   het   interview   (asynchroniteit).   Het   interview   is   afhankelijk   van   een     aantal   factoren:   beschikbare   internetverbinding,   beschikbaarheid   van   de   respondent   en   de   interviewer,   features   op   de   telefoon,   aanwezigheid  van  autocorrectie,  leeftijd  van  de  respondent,  de  snelheid  van  het  mobiele  toestel  en  de  snelheid   van  typen  van  de  respondent  en  de  interviewer.  

 

Het   laatste   verschil   tussen   deze   enquêtemethoden   is   multitasking.   Holbrook   et.   al   (2003,   p.   84)   beschrijven   hierbij  dat  de  respondent  tijdens  het  telefonische  interview  meerdere  dingen  tegelijk  kan  doen,  zoals  de  was   opvouwen  en  strijken  zonder  dat  de  interviewer  het  in  de  gaten  heeft.  Bij  WhatsApp  is  dit  door  asynchroniteit   nog  sterker  het  geval.  De  interviewer  weet  niet  wat  de  respondent  (nog  meer)  doet  als  hij  de  vragen  aan  het   beantwoorden  is.  De  respondent  kan  wel  aangeven  waar  hij  op  dat  moment  nog  meer  mee  bezig  is,  maar  deze   keuze  om  het  te  melden  is  aan  de  respondent.  Bij  face-­‐to-­‐face  interviews  is  dit  niet  van  toepassing,  omdat  de   respondent   meteen   zichtbaar   is.   De   sociale   norm   gebiedt   de   respondent   de   vragen   van   de   interviewer   te   beantwoorden  in  plaats  van  opruimen  of  de  was  strijken,  omdat  het  meteen  zichtbaar  is.  Bij  CATI  en  WhatsApp   kan  de  respondent  wel  deze  handelingen  doen,  want  de  interviewer  kan  niet  zien  of  respondent  bezig  is  met   handelingen  naast  het  beantwoorden  van  de  vragen.  

2.2.2  Face  en  beleefdheidsstrategieën  

In   sociale   interacties,   zoals   ook   interviews   laten   mensen   hun   ‘publieke   gezicht’   zien   van   zichzelf.   Goffman   (1967)  refereert  hier  aan  met  ‘face’.    Zowel  spreker  als  luisteraar  behandelen  hun  eigen  ‘face’  met  zorg.  Je  kan   je  eigen  ‘face’  verliezen,  maar  ook  de  ‘face’  van  iemand  anders  bedreigen.  Face  bestaat  uit  een  positief  en  een   negatief   gedeelte.   Positief   face   houdt   in   dat   men   gewaardeerd   wilt   worden   en   erkend   wil   worden   door   anderen.   Dit   kan   bereikt   worden   door   middel   van   complimenten   of   andere   vormen   van   solidariteit.   Een   negatieve  face  is  de  mate  voor  onafhankelijkheid.  Dit  kan  bereikt  worden  door  de  vermijding  van  ‘face  threats’.   Gestandaardiseerde   interviews   zijn   een   negatieve   face   threatening   act,   omdat   de   interviewer   aan   de   respondent  vraagt  om  mee  te  werken.  Ook  kan  de  interviewer  het  positieve  face  van  de  respondent  bedreigen   als  er  gevoelige  vragen  worden  gesteld.    

 

Face  threatening  acts  worden  op  tactvolle  manieren  gedaan.  (Brown  en  Levinson,  1987,  p.  61-­‐71).  Brown  en   Levinson  (1987)  hebben  op  basis  van  deze  twee  typen  faces  de  theorie  verder  ontwikkeld.  De  doorontwikkeling   van  de  theorie  leidde  tot  de  realisatie  van  de    volgende  formule  (Brown  en  Levinson,  1987,  p.  15  en  76-­‐78):  Wx   =  R+D+P,  oftewel  de  zwaarte  van  de  FTA  (Weight)  is  afhankelijk  van  de  volgende  drie  factoren;  de  lasten  van  de   gezichtsbedreigende   taalhandeling   uitgedrukt   in   een   numerieke   waarde   (rate   of   imposition),   sociale   afstand   (distance)   en   macht   (power).   Houtkoop-­‐   Steenstra   (2000,   p.   152)   meldt   dat   als   interviewers   richting   de   respondenten   vriendelijk   reageren,   dat   zulke   reacties   als   ‘face-­‐saving   practices’   gezien   kunnen   worden.   Negatieve   face   threat   kan   ook   gecompenseerd   worden   als   de   interviewer   de   vraag   herformuleerd.   Deze   herformuleringen  kunnen  wel  invloed  hebben  op  de  begrijpelijkheid  van  een  vraag.  Zoals  Tourangeau,  Rips  en   Rasinski  (2000)  ook  beargumenteren,  zijn  beleefdheidsstrategieën  een  belangrijke  reden  voor  de  vertekende   beelden  in  gestandaardiseerde  interviews.  

 

Daaropvolgend  hebben  Brown  en  Levinson  drie  behoeften  vastgesteld  die  een  persoon  moet  afwegen  om  een   FTA  uit  te  voeren,  te  weten  (Brown  en  Levinson,  1987):    

1.  Behoefte  om  de  inhoud  van  de  FTA  te  communiceren;    

2.  Behoefte  om  urgent  dan  wel  efficiënt  te  zijn  richting  de  gesprekspartner;    

3.  Behoefte  om  te  proberen  het  gezicht  van  de  gesprekspartner  zoveel  mogelijk  te  behouden.      

Daarnaast  hebben  Brown  en  Levinson  (1987)  vier  beleefdheidsstrategieën  ontwikkeld  die  met  FTA’s  aankunnen   en  dus  het  ‘gezicht  te  redden’.    

(11)

1. Bald   On-­‐Record:   De   meest   directe   beleefdheidsstrategie,   omdat   hierin   de   kans   op   gezichtsverlies   minimaal  te  noemen  is  (Voorbeeld:  ‘Leg  de  vraag  uit!’).  

2. Positive  Politeness:  Positieve  beleefdheidsstrategie  is  niet  zo  direct  als  de  Bald  On-­‐Record  strategie.   Door  middel  van  de  strategie  probeert  men  het  positieve  gezicht  te  verbeteren  (Voorbeeld:  ‘Zou  u  mij   de  vraag  kunnen  uitleggen?’).  

3. Negative   Politeness:   Ook   deze   strategie   is   weer   iets   minder   direct   dan   de   voorgaande   strategie.   Hiermee   wordt   geprobeerd   om   te   voorkomen   dat   men   een   negatief   gezicht   krijgt   (Voorbeeld:   ‘Die   vraag  is  niet  zo  duidelijk’).  

4. Off-­‐Record   indirect   strategy:   Deze   laatste   strategie   is   zeer   indirect   en   zorgt   dat   de   spreker   niet   aansprakelijk   kan   worden   gehouden   voor   eventuele   gezichtsbedreigingen,   maar   het   eigen   gezicht   wordt  hierbij  vergeten  waardoor  er  een  kans  is  op  gezichtsverlies  van  de  spreker  zelf  (Voorbeeld:  ‘Ik   kan  die  vraag  niet  makkelijk  beantwoorden.’).  

 

In   afbeelding   1   is   schematisch   de   vier   strategieën   wanneer   de   beleefdheidstheorieën   toegepast   kunnen   worden:  

 

Afbeelding  1:  FTA  strategieën  uit  Brown  en  Levinson  (1987,  p.60)    

Beleefdheid   is   belangrijk   in   onderzoek   naar   computer-­‐mediated   communicatie.   Het   kan   uitdagen   om   beleefdheid  te  creëren  in  interacties  in  een  online  chatroom  (Carlo  en  Yoo,  2007,  p.199).  Uit  het  onderzoek  van   Carlo  en  Yoo  (2007)  blijkt  dat  mensen  anders  communiceren  in  verschillende  media  en  er  is  een  dynamische   interactie  tussen  drie  consistente  aspecten  van  taal.  Het  eerste  aspect  is  dat  taal  logisch  moet  zijn.  Het  tweede   aspect   is   het   taalgebruik   van   de   gesprekspartners   en   het   derde   en   laatste   aspect   is   praktisch.   De   praktische   manier  van  leven  waarin  gesprekspartners  deelnemen.  Hierin  spelen  positieve  beleefdheidsstrategieën  een  rol.   Uit   de   resultaten   blijkt   dat   mensen   online   meer   gebruik   maken   van   negatieve   beleefdheidsstrategieën   en   minder  gebruik  van  positieve  beleefdheidsstrategieën  dan  bij  face-­‐to-­‐face  communicatie  (Carlo  en  Yoo,  2007).  

2.3  Interactie  

In   dit   onderzoek   wordt   door   middel   van   een   kwantitatieve   analyse   de   interactie   in   survey   interviews   onderzocht.   Interactie   is   zichtbaar   in   conversatie-­‐analyse.   Sacks,   Schegloff   en   Jefferson   (1974,   p.   696)   geven   hierbij   een   passende   definitie:   ‘talking   in   interviews,   meetings,   debates   ,   ceremonies   and   conversation   as   speech  exchange  systems’.  Zij  geven  de  suggestie  dat  een  conversatie  beschouwd  moet  worden  als  de  basis   voor  ‘speech-­‐exchange  systems’.  In  deze  paragraaf  worden  onder  andere  sequenties  besproken,  sequenties  in   survey  interviews  en  de  rollen  van  interviewers  en  respondenten  in  survey  interviews.  

2.3.1  Sequenties  

(12)

een   bepaald   type   eerste   paardeel   te   doen,   zet   de   spreker   een   vervolg   met   een   passend   tweede   paardeel   bovenaan  op  de  interactionele  agenda  (de  vraag-­‐antwoordsequentie  is  bijvoorbeeld  als  een  aangrenzend  paar   gestructureerd).’   Hiermee   wordt   bijvoorbeeld   de   vraag-­‐antwoordsequentie   in   afbeelding   2   bedoeld.   Deze   vraag-­‐antwoordsequentie   is   een   aangrenzend   paar.   De   interviewer   stelt   de   vraag   voor   en   de   respondent   reageert  met  een  passend  antwoord.  

         

Afbeelding  2:    Voorbeeld  vraag-­‐antwoordsequentie  uit  European  Social  Survey  (2012)    

Juist  de  afwijkingen  van  deze  ideale  sequentie,  die  alleen  uit  een  aangrenzend  paar  van  vraag  en  een  antwoord   bestaat,  leveren  interessante  informatie  op  over  de  problemen  die  kunnen  bestaan  in  interviews.  Zo  kan  het   bijvoorbeeld  voorkomen  dat  de  respondent  de  interviewer  onderbreekt.  In  afbeelding  3  wordt  de  interviewer   onderbroken   doordat   de   respondent   al   reageert.   De   interviewer   verifieert   het   antwoord   van   de   respondent   nog  een  keer  en  de  respondent  zegt  nog  een  keer  het  antwoord  die  hij  al  eerder  gaf.  De  interviewer  kan  de   respondent   niet   negeren   en   dit   soort   respondentinterrupties   zijn   vaak   de   reden   waarom   de   interviewer   de   vraag  aanpast  (Houtkoop-­‐Steenstra  2000:  hoofdstuk  5).  

 

Houtkoop-­‐Steenstra   (2000,   p.17)   bespreekt   de   interactie   tussen   respondent   en   interviewer   en   hoe   deze   tot   stand  komt.  De  interactie  kan  als  volgt  worden  gecategoriseerd:  

-­‐ Beurt  1:  interviewer  stelt  een  vraag   -­‐ Beurt  2:  respondent  beantwoordt  de  vraag  

-­‐ Beurt  3:  interviewer  accepteert  het  antwoord:  bijvoorbeeld,  De  interviewer  laat  merken  door  ‘oke’  of   ‘prima’  dat  hij  het  antwoord  van  de  respondent  gehoord  heeft.    

 

Beurt  3  wordt  ook  wel  een  derde  positieafsluiter  genoemd.  Derde  positieafsluiters  kunnen  heel  eenvoudig  zijn,   zoals   ‘oh’,   ‘oke’   en   ‘ja’.   Deze   worden   ook   wel   minimale   response   tokens   genoemd.   In   gestandaardiseerde   interviews  komen  ook  derde  positieafsluiters  voor.  ‘Oh’  en  ‘oke’  zijn  gevoelig  van  aard  van  de  sequentie  die   ermee  afgesloten  wordt.  ‘Oh’  wordt  in  deze  positie  vaak  gebruikt  als  afsluiting  van  informatie  voor  sequenties   die  informatie  leveren  (Mazeland,  2008,  p.136).    

 

 

Afbeelding  3:  Voorbeeld  onderbreking  interviewer  uit  Maynard  en  Schaeffer  (2005,  p.11)  

 

Het   kan   bijvoorbeeld   ook   voorkomen   dat   de   respondent   niet   gelijk   antwoord   geeft   op   de   vraag   van   de   interviewer,  zie  afbeelding  4.  De  respondent  geeft  in  regel  2  niet  meteen  antwoord  op  de  vraag.  De  interviewer   stelt   een   vraag   waar   een   ja/nee-­‐antwoord   op   hoort   te   komen.   Het   antwoordalternatief   komt   niet   voor.   De   respondent  vertelt  daarentegen  wat  hij  wel  heeft  in  plaats  van  het  antwoordalternatief.  In  regel  5  reageert  de   interviewer  ‘Okay  so  that  would  qualify  as  your  own  business?’.  De  interviewer  gebruikt  een  sturende  vraag  om   een  antwoord  te  krijgen  en  de  respondent  legt  zich  daarbij  neer  in  regel  6.  De  respondent  reageert  door  een   afgedekte  manier  door  ‘I  guess  so’  te  zeggen  en  komt  onzeker  over.  De  interviewer  erkent  wel  het  antwoord,   want  hij  gaat  in  regel  9  verder  naar  de  volgende  vraag.    

I: Heb je iemand met wie u intieme en persoonlijke kwesties kunt bespreken?

(13)

 

Afbeelding  4:  Voorbeeld  van  niet  direct  antwoord  geven  uit  Maynard  en  Schaeffer  (2005,  p.12-­‐13)  

2.4  Antwoordproces    

Uit   de   problemen   die   in   interacties   optreden   blijkt   dat   respondenten   soms   moeite   hebben   met   het   beantwoorden   van   vragen.   De   taak   van   respondenten   bij   het   beantwoorden   van   vragen   is   ook   redelijk   complex.  Tourangeau  et.al  (2000,  p.  8)  onderscheiden  vier  stappen,  die  een  respondent  moet  nemen  om  een   vraag  te  kunnen  beantwoorden.  Als  eerste  het  begrijpen  van  de  vraag.  De  respondent  moet  de  vraag  begrijpen,   dat   wil   zeggen,   hij   moet   een   idee   krijgen   welke   informatie   er   precies   van   hem   verlangd   wordt   te   geven.   De   tweede  stap  is  ophalen  van  de  informatie  uit  het  geheugen.  Bij  de  derde  stap  moet  de  respondent  een  oordeel  

vormen  en  als  laatste  moet  de  respondent  het  antwoord  formuleren.  Bij  de  laatste  stap  kan  het  de  respondent  

helpen  dat  er  antwoordalternatieven  zijn.      

Er  kunnen  ook  problemen  optreden  bij  deze  stappen.  Respondenten  kunnen  onzeker  zijn  over  de  interpretatie   van  de  vraag,  belangrijke  informatie  vergeten,  verkeerde  conclusies  trekken  op  basis  van  de  informatie  die  zij   ophalen  vanuit  het  geheugen  of  hun  antwoord  verkeerd  indelen  bij  de  antwoordalternatieven.  Een  belangrijk   onderscheid  is  de  manier  waarop  respondenten  met  begripsproblemen  om  kunnen  gaan.  Zij  kunnen  expliciet   om  toelichting  vragen  ‘Wat  bedoelt  u  met  die  vraag?’,  maar  respondenten  kunnen  ook  impliciet  om  toelichting   vragen.  Moore  en  Maynard  (2002)  concluderen  op  grond  van  analyse  van  survey  interacties  dat  interviewers   anders  reageren  op  een  indirecte  vraag  (‘Is  margarine  ook  boter?’)  dan  wanneer  de  respondent  expliciet  vraagt   om   een   toelichting.   De   respondent   kan   op   verschillende   manieren   reageren   op   de   vraag   door   bijvoorbeeld   onzekerheid  te  laten  zien  (‘Uh?’),  een  opmerking  te  plaatsen  over  de  vraag  of  een  verkeerd  antwoord  op  de   vraag   te   geven.   De   interviewer   heeft   verschillende   opties   om   problemen   bij   de   respondent   op   te   lossen,   namelijk  de  vraag  herhalen,  een  ‘WIMTY’,  een  expliciete  toelichting  geven  bij  de  vraag,  de  proffer  bevestigen  of   het  antwoord  van  de  respondent  interpreteren.  WIMTY  is  de  afkorting  van  ‘What  ever  it  means  to  you’.  Deze   reactie  wordt  door  de  interviewer  gegeven  als  de  respondent  een  antwoord  van  de  interviewer  probeert  los  te   krijgen   over   het   antwoord.   Een   proffer   is   een   suggestie   die   de   interviewer   aan   de   respondent   doet   als   de   respondent   een   probleem   heeft.   Expliciet   vragen   om   toelichting   van   respondenten   komt   zelden   voor   in   vragenlijsten.    

 

Herstel  en  toelichting    

Herstel   een   belangrijk   analyseconcept   is   in   de   conversatie-­‐analyse   (Mazeland,   2003).   Zelfherstel   op   initiatief   van   de   gesprekspartner   is   voor   dit   onderzoek   van   belang.   Het   moment   waarop   de   gesprekspartners   herstel   kunnen   realiseren,   is   de   volgende   beurt.   Zowel   de   interviewer   als   de   respondent   werken   beide   mee   tot   de   concretisering   van   herstel.   Dit   soort   herstel   lijkt   op   een   aangrenzend   paar,   omdat   het   eerste   paardeel   het   herstel  aan  de  orde  brengt  en  in  het  tweede  paardeel  wordt  er  een  poging  tot  herstel  gedaan.    

 

Mazeland  (2008,  p.  156-­‐157)  bespreekt  de  next-­‐turn  repair  initiation  (NTRI).  Dit  zijn  aanleidingen  van  de   gesprekspartners  die  aangeven  dat  zij  iets  niet  begrepen  hebben.  Mazeland  (2008)  onderscheidt  vier  typen  van   NTRI’s:  

1. Probleemsignalerende  anderinitiëringen:  dit  zijn  ongespecificeerde  uitingen  van  gesprekspartners,   zoals  ‘he’  of  ‘wat?’;  

2. Herstelaanleiding  lokaliserende  anderinitiëringen:  hierin  worden  gedeeltelijke  herhalingen  geuit,   bijvoorbeeld  gedeeltelijke  herhaling  plus  een  vraagwoord;  

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

De allround vakman gww leest, begrijpt en interpreteert de tekening en opdracht bij het precies en accuraat stellen van banden en kolken, het plaatsen van straatpotten en putranden

Omschrijving De verkoopspecialist detailhandel doet voorstellen voor de verzorging van de presentaties, de verkoopruimte en -omgeving aan zijn leidinggevende om de verkoop

Hij kiest de juiste materialen en gereedschappen voor de werkzaamheden, is bekend met de neveneffecten, beperkingen en mogelijkheden hiervan zodat de zorgvragers materialen

Omschrijving De ondernemer zorgbedrijf dier voert de noodzakelijke administratieve handelingen uit die nodig zijn voor het starten van een onderneming en bepaalt of hij

De Utina weidepomp werd zowel door het melkvee als door het jongvee gebruikt.. De dieren waren aan het drinken uit een

Het gebruik van het woord „evaluatie" kan in kringen van landbouwvoorlichters allerlei reacties teweegbrengen. Er zijn er, die niet weten wat met dit vreemde, moeiüjk

Om recirculeren van water verder te ontwikkelen is een goede beheersing nodig van bodemgebonden schimmels zoals Phytophtora cactorum, anders wil de praktijk hierin niet

Voorbeelden van intensieve maatregelen voor gezinnen met oudere kinderen met zware problematiek zijn Multi Systeem Therapie vi , een programma voor jongeren met