Pagina 1 van 7
Open Monumentendag Texel 2018 terugblik
In Europa. Dat was het landelijk thema van Open Monumentendag 2018 . Daarmee sloot Nederland aan bij het Europees jaar van het Cultureel Erfgoed. Ook de programmering op Texel was hierop afgestemd. Traditioneel vindt Open Monumentendag op Texel plaats op de tweede zaterdag in september. Sommige gemeenten in Nederland spreiden hun programma over het gehele weekend. Op Texel drijft Open Monumentendag op vrijwilligers: mensen die hun pand belangeloos open stellen voor publiek, de
bezoekersstroom in goede banen leiden en/of achtergrondinformatie verstrekken. Om hen niet te zwaar te belasten en het Texelse aanbod evenwichtig over de jaren te spreiden, kiest Texel voor continuering van de zaterdag als Open Monumentendag.
OMD Texel 2018 kende meerdere hoogtepunten. Op vier daarvan wordt nader ingegaan:
een presentatie door Duikclub Texel, een lezing door Harry de Graaf bij het
Esperantomonument, een lezing over 18e eeuwse tuinen rond de Hoge Berg (met bijbehorende wandeling) door Nieteke Roeper-Mathijssen en tenslotte een toelichting door Elko Vermeulen en Willem van Duijn bij een te restaureren rijksmonument in Oosterend.
Het bezoekersaantal in 2018 kende geen uitschieter die de landelijke top 20 haalde, zoals in 2017 wel het geval was met een voorbeeldig gerestaureerde boerderij in Den Hoorn.
Desondanks zijn we bijzonder tevreden met de bezoekersaantallen en vooral met de reacties van bezoekers en deelnemers. Daaruit concluderen we dat het draagvlak van Open Monumentendag op Texel groot is.
plattegrond van het Doolhof, rond 1800 bekend als Engelsteen.
Pagina 2 van 7
Uitgangspunten bij de selectie van deelnemende locaties
diversiteit ten aanzien van locatie, aard en ouderdom van het object
diversiteit ten aanzien van deelname in de afgelopen vijf jaar
deelname niet beperken tot gemeentelijke- en rijksmonumenten
focussen op niet-standaard cultuurhistorisch waardevolle objecten, zoals nieuwe en groene monumenten
bekendheid en draagvlak creëren voor onderwaterarcheologie
aandacht vestigen op restauratieproblematiek
clustering van deelnemers binnen loop/fietsafstand
spreiding over Texel – geen grote afstanden tussen de verschillende clusters
de kracht van verhalen inzetten
Enkele beoogde objecten vielen af door externe omstandigheden. Gezien hun hoge attractiewaarde zijn hierover afspraken gemaakt voor volgende jaren.
Bodemvondsten gevonden bij het bouwrijp maken van “De Tuunen” waren te zien in Hotel De Lindeboom, het voormalige Hotel Texel. Ze werden herkend op deze foto.
De hoogtepunten
Duikclub Texel
Amateurduikers van Duikclub Texel, professionals, Museum Kaap Skil, de gemeente Texel, de provincie Noord-Holland en het rijk werken samen in het Provinciale project
Onderwaterarcheologie bij Texel. Dankzij deze pilot beschikt Duikclub Texel sinds kort over moderne sonar. Daarmee worden boven de zeebodem uitstekende wrakken en andere voorwerpen in kaart gebracht. Ter gelegenheid van Open Monumentendag 2018 werd het publiek uitgenodigd dit te beleven. Daarmee wordt meer draagvlak gecreëerd voor
onderwaterarcheologie, de bescherming en het behoud van wrakken en het onderzoek naar de herkomst en het verhaal achter de wrakken. Multi-disciplinair wetenschappelijk
onderzoek levert nieuwe inzichten op in aspecten van de Nederlandse en Texelse
geschiedenis en samenleving. Doordat Museum Kaap Skil participeert in deze samenwerking
Pagina 3 van 7 is cultureel en economisch van groot belang voor Texel. Ondanks de relatief geringe
belangstelling is deelname van de Duikclub draagvlak bevorderend.
Esperanto-monument
Harry de Graaf opende en sloot Open Monumentendag 2018 bij het Esperanto-monument in de Kogerstraat in Den Burg met een persoonlijk getint verhaal.1 Daarin verwerkte hij niet alleen zijn herinneringen aan dit bijzondere monument, maar ook aan de bijzondere mensen die dit in de voororlogse jaren tot stand brachten. Het is opvallend dat in een kleine
gemeenschap als Texel de kunsttaal Esperanto relatief zo veel beoefenaren telde. Esperanto is ontwikkeld door Lezjer Zamenhof met als doel de verschillen tussen culturen en volken te overbruggen en daarmee vrede en welvaart te bevorderen. Daarmee sluit dit onderdeel op bijzondere wijze aan bij het landelijk thema van Open monumentendag 2018: In Europa, met als achterliggend doel: bijdragen aan de verbinding tussen verschillende culturen.
Het Esperanto-monument in de Kogerstraat in Den Burg in 1939
Tuinen rond de Hoge Berg
Het thema tunen rond de Hoge Berg heeft evenals de andere uitgelichte onderwerpen een bijzondere relatie met het centrale thema van deze Open monumentendag: het
wandelbosje het Doolhof en de tuinen zijn een exponent van het verlichtingsdenken in de 18e eeuw en de kapitaalkracht als uitvloeisel van internationale handelsactiviteiten. Nieteke Roeper nam het publiek mee tijdens in een boeiend verhaal met wandeling door het
Doolhof, langs de voormalige tuinen van Rozenhout en het Huis aan de Put, de Wezenputten en door de tuin van het voormalige buiten Brakestein.
1 integrale tekst opgenomen in Tijdschrift van de Historische Vereniging Texel – december 2018
Pagina 4 van 7 Restauratie aan de Koetebuurt in Oosterend
Willem van Duijn en Elko Vermeulen van Stichting Dorpsherstel vertelden over de
restauratie van het rijksmonument op de hoek Verlorenkost/Koetebuurt in Oosterend. Ze vertelden over de noodzaak van restauratie, de uitdagingen daarbij en hoe het toeval, in dit geval een nieuwe eigenaar, een bepalende rol kan spelen. Vervolgens komen verschillende vormen van restauratie, die door de tijd heen een dominante rol speelden in Nederland en in dit pand toegepast worden, aan bod. Ten eerste het traditionele keren van verval. Dat was hoog nodig. Door het achterwege blijven van broodnodig onderhoud gecombineerd met het ondeskundig verwijderen van dragende elementen was het pand er slecht aan toe. Een gedeeltelijke reconstructie met traditionele bouwmaterialen, aangevuld met beton is een modernere restauratievorm. In dit geval dient het beton voor een deugdelijke fundering, waarmee het pand straks staat als een huis. Vooruitlopend daarop leidden diverse
verrassende ontdekkingen tot het inzicht dat dit pand door de eeuwen heen steeds aangepast werd aan veranderende eisen. Tenslotte wordt bij de restauratie naar de toekomst gekeken: met nieuwe inzichten en door toepassing van nieuwe materalen, zoals epoxyhars om koppen van vloer- en plafondbalken te consolideren, wordt het pand toekomstbestendig gemaakt. Dit alles volgens het principe om sober en doelmatig te restaureren, waarbij behoud prevaleert boven vernieuwing.
Promotie
Naast berichtgeving in de plaatselijke en regionale pers verscheen op Texel zoals gebruikelijk een Open Monumentenkrant waarin de deelnemende monumenten in tekst en beeld
gepresenteerd werden. Verspreiding daarvan vond plaats via de Texelse Courant. De krant was tevens verkrijgbaar bij de VVV en de met Open Monumentendag opengestelde panden.
Daarnaast werd gebruik gemaakt van landelijke promotiemateriaal, zoals vlaggen.
Criteria om in de OMD-Texel krant gepresenteerd te worden zijn:
1. eenmalige openstelling ter gelegenheid van OMD.
2. Bij musea en andere objecten die regulier toegankelijk zijn voor publiek, zoals eendenkooien, geldt als criterium voor vermelding in de OMD-krant dat tijdens en specifiek voor OMD een extra aanbod van lezingen en/of andere aktiviteiten met een monument-gerelateerd karakter georganiseerd wordt. Immers, de OMD-krant heeft niet als doelstelling om een regulier museumprogramma gratis te promoten, maar dient om het draagvlak voor Texelse monumenten te verbreden en de band daarmee te intensiveren.
Een organisatie zonder monument-gerelateerd toegevoegd aanbod, eiste desondanks om van deze gratis promotiemogelijkheid gebruik te maken, een andere verlangde dat hun niet monument-gerelateerde programma opgenomen werd. Beide verzoeken werden niet gehonoreerd. Ondanks het verholen compliment (blijkbaar wordt het wervend effect van de Open monumentenkrant gewaardeerd), beschouwen we deze druk als onkies en ongewenst.
Actie wordt ondernomen om dit in de toekomst te voorkomen.
Pagina 5 van 7 Op verzoek van de beheerder van de vuurtoren werd de vuurtoren in verband met
capaciteitsproblemen niet opgenomen in de OMD-krant Texel. Daarmee werd geprobeerd lange wachttijden bij de vuurtoren te voorkomen. Vanuit de vuurtoren is veel inspanning verricht om tijdens OMD een bijzondere attractie (toegang tot de lichten) te organiseren.
Dat waarderen we bijzonder!
De Zilversmidsboet aan de Hoornderweg is geïntegreerd in de bedrijfsvoering van het Zilt proefbedrijf en trok veel en belangstellend publiek.
Waardering door deelnemers en publiek
Diverse deelnemers willen graag jaarlijks deelnemen en vol trots hun pand presenteren. Een deel van het publiek rekent daar ook op. Anderen laten zich graag verrassen door
onbekende, al dan niet verborgen parels. Daarom wordt gestreefd naar een evenwichtige programmering met een combinatie van traditie en vernieuwing, zodat bewondering en verwondering ruimschoots aan bod kunnen komen. Om te voorzien in een veel gehoord commentaar dat deelnemers niet bij andere deelnemers kunnen kijken, werd Nieteke Roeper bereid gevonden haar verhaal over de tuinen rond de Hoge Berg voor de vrijwilligers van Open Monumentendag op een andere datum te herhalen. Dit werd bijzonder
gewaardeerd.
Pagina 6 van 7
Organisatie
Evenals in beide voorgaande jaren verzocht de Gemeente Texel aan Stichting Dorpsherstel om de organisatie van Open Monumentendag 2018 te verzorgen. Namens Stichting
Dorpsherstel Texel werd de dag georganiseerd door Wilma Eelman (Dorpsherstel), Erna Hin (VVV) en Juul Swarthoff. De suggesties van en het meedenken door Gea van Essen
(Gemeente Texel) werden bijzonder gewaardeerd!
De Groninger boerderij Hunsingo aan de Postweg in Eierland werd in 2018 gedeeltelijk gerestaureerd. Onder de belangstellenden waren enkele nakomelingen van de voormalige eerste eigenaar, met interessante informatie over de situatie kort na de bouw.
Bezoekersaantallen
tuinen bij de Hoge berg – lezingen door Nieteke Roeper-Mathijssen 80
Esperantomonument - lezingen door Harry de Graaf 60
Pastorie De Waal 150
Museum Waelstee l 235
Hunsingo gerestaureerde Oldambtster boerderij meer publiek dan verwacht Eilandgalerij polderschoolmuseum met speciaal OMD—programma 150
Kaap Skil ] 879
Pagina 7 van 7 Traanroeier ]
Duikclub Texel – samenwerkingsproject onderwaterarcheologie 50 Ruyterstraat 130 Texelse stolpboerderij en archeologische vondsten paar honderd Schans - excursie en toelichting op archeologische vondsten vanuit Kaap Skil ?
De Waddel iets minder bezoekers dan de 400-500 van 2017
Boeren op de Hoge berg – lezing door Jan Willem Bakker belangstellend publiek
Oudheidkamer 279
Hotel Texel – met het gerestaureerd kamerschot afkomstig uit Brakestein en archeologische
vondsten uit de Tuunen, 250
Het Hofje in de Weverstraat in Den Burg2 200
Maartenskerk Oosterend 600
restauratie rijskmonument Koetebuurt/ verlorenkost Oosterend3 35
PKN kerk Den Hoorn 175
Walvisvaardershuisje - tweede woning met museumfunctie4 150 Zilversmidsboet - geïntegreerd in de bedrijfsvoering van een pionierbedrijf 100
Tot verrassing en blijdschap van het publiek werd tijdens de wandeling/lezing over voormalige tuinen rond de Hoge Berg ook een kijkje genomen in de tuin van Brakestein.
2 niet inpandig toegankelijk
3 niet inpandig toegankelijk
4 slechts enkele uren geopend
