1
Als alles op de schop gaat
Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008
als alles op de schop gaat
Bert Kok Alexandra Jacobs Willy Nijhof Bart Paumen
Monique Verharen (red.)
Een onderwijsbiografie over een integraal veranderingsproces
© 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij B.V.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens be- stand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, het- zij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen.
isbn 978 90 313 5249 4 nur841, 844
Ontwerp omslag en binnenwerk:
Bottenheft, Marijenkampen
Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2
Postbus 246 3990 GA Houten
www.bsl.nl
4
Inhoud Woord vooraf 9
Inleiding 11 1 v e r b r e d i n g 17
Inleiding 19
1 Korte historische schets 19
2 De bestaande opleidingen in een nieuwe (brede) jas? 24 3 Sociaal agoog: een uniek vierde uitstroomprofiel 27 4 Tot slot 30
2 d e p r o j e c t o r g a n i s a t i e 37
Inleiding 39
1 De inrichting van de projectorganisatie 39 2 De instelling van de werkgroepen 42 3 Samenhang creëren 49
4 Tot slot 54 Ter lering 55
3 o n d e r w ij s v i s i e 59
Inleiding 61
1 Synergie omwille van de veiligheid 61 2 Kanttekeningen bij de aanbevelingen 67
3 De constructievoorschriften vanuit de programmastructuur 74
4 o n d e r w ij s o n t w e r p 85
Inleiding 87
1 Ontwerpeisen gesteld aan de programmastructuur en onderwijsontwerp 87 2 De voorgestelde ordening en inrichting van het onderwijs 89
3 Werken met heuristiek 94
6
4 Onderwijsontwerp en onderwijsuitvoering tegen de achtergrond van financiën en normering 98
5 Het resultaat van ons innovatieproces: het curriculum 105 6 Biedt de onderwijsconstructie nu voldoende mogelijkheden
voor ‘vraaggestuurd competentiegericht maatwerk’ (VCM)? 109 Bijlage 113
5 h e t v e r p l a t t e n v a n d e o r g a n i s a t i e 121
Inleiding 123 1 De opdracht 124
2 De werkgroep Organisatiestructuur 125 3 De organisatiestructuur komt in zicht 127 4 En zo ziet het er uiteindelijk uit 131 5 Waar staan we nu: 2008? 135
Ter lering 136
6 f l e x i b i l i s e r i n g 137
Inleiding 139
1 Kantelen om te flexibiliseren 141
2 Vraagsturing en studieloopbaanbegeleiding (programmalijn 1) 142 3 Organisatie van maatwerkonderwijs (programmalijn 5) 148 4 Flexibilisering is meer dan het volgen van minoren en het inrichten
van vrije studieruimte 151 Ter lering 153
7 c u l t u u r 157
Inleiding 159
1 Eerst fuseren en reorganiseren, de cultuur komt vanzelf wel (of toch niet?) 159
2 Over cultuur, perspectieven en dynamiek 161 3 Welnu, waarheen leidt de weg 166
4 De crisis vormt de reden tot optimisme 169 Ter lering 174
8 r e f l e c t i e 179
Inleiding 181
1 We zijn gegaan voor een 8, we hebben gewerkt voor een 10, het resultaat is een 6 181
2 Het klantenperspectief 186 3 Wie is de mooiste in het land? 190
Ter lering 191 Literatuur 199 Over de auteurs 203
9 Woord vooraf
Politici, beleidsmakers, docenten en publiek uiten met regelmaat kritiek in de media omtrent de veelheid en snelheid van veranderingen in het onderwijs. De parlementai- re enquêtecommissie Dijsselbloem vormt met haar rapport nog maar het topje van de ijsberg van alle kritiek in de samenleving. Weliswaar gaat dit rapport over het voortge- zet onderwijs, maar ook het hoger onderwijs en zeker het hoger beroepsonderwijs kan een aantal zaken leren, zowel van de publieke discussie als van de resultaten van de enquêtecommissie. Hierbij denk ik aan het kritisch zijn ten aanzien van de nood- zaak van veranderingen, de zorgvuldigheid van processen en, vooral, de zorgvuldig- heid bij het controleren of gestelde doelen behaald zijn.
Dit boek gaat over een stevige verandering op de werkvloer van een hogere beroepsop- leiding. Over nieuwe methodieken, over nieuwe leerdoelen, over een andere locatie, over een andere organisatie en over een nieuwe stijl van omgaan met elkaar. Met recht een integraal veranderingsproces, met elementen van reorganisatie en organisa- tieontwikkeling. Het gaat over een groep professionals met een nieuwe opdracht, wis- selingen van leiding en ondersteuning door externe adviseurs. Het gaat over situaties uit de praktijk, vergelijkbaar met vele andere plaatsen in het Nederlandse hoger be - roepsonderwijs van de laatste jaren.
De auteurs zijn zelf actoren geweest in het veranderingsproces. Het boek is daarom ook te lezen als een verslag van eigen ervaringen en visies van direct betrokkenen.
Met hun gedetailleerde beschrijvingen hebben de auteurs de valkuilen van de eigen perceptie een tegenwicht geboden. De kritische kanttekeningen die het boek bevat zijn op te vatten als een uitnodiging tot reflectie, te waarderen als uitingen van trans- parantie en een poging om de intersubjectiviteit van de ervaringen te vergroten.
Het is belangrijk dat bij het onderwijs betrokkenen hun opinies kunnen toetsen aan feiten. Dit boek draagt feitenmateriaal aan over voorwaarden, processen en resultaten van complexe veranderingen. Het levert hiermee een interessante bijdrage aan de dis- cussie over effecten van veranderingen op datgene waar het uiteindelijk om te doen is:
de kwaliteit van het onderwijs.
marianne dunnewijk
lid College van Bestuur van Hogeschool Zuyd voorjaar 2008
