HAONDBlAt) DUTECEVEN DEUR IDE CiEMIENSfMOPvANOllCMMER
. Twiode jaorgang. Mei/juli 1955. Nrs.3 en 4.
.-■? ;■ ' . 1 t ■i i. ■' • • t .
Dit blad verschient vourlopig zes keer in ,'t jaor. Samenstellers, daortoe benuumd deur 't bestuur van de Gemienschop: Joh'.Hurink, Kruasstraote 4, M.Makkinga Azn., Vri 1 j t h o f -9 en G.Steen,Prins Bernhardstraote 15, die de inhold vasts stelt on daor veraïWwourdelijk vcur bint. Overnemnen van de inhold of een deel daorvan word niet toe ’ostaon. Leden van de Ge- nienschop krio't dit blad 'veur niks, andere belangstellenden kriegt 't toe 'eaunden veur een daalder in 't jaor.
Deur unstandigheden is 't Mei-nummer niet uut 'ekommen, vnorumme dit now oen dubbel blad is.
Ma een langdurige ziekte is op: 18 Maart 1955 overleden het oudste lid van onze Gemienschop van 011' Ommer,
de HoogWelGeboren Heer A.M.L.BARON MULERT,
in de ouderdom van 83 Jaar. -rt.
Hij is het eerste lid, dat ons sedert de oprichting-van de Gemienschop ontviel.
Baron-Mulert was een hoogge-acht lid. Door zijn ziekte on ouderdom was hij niet in staat onze vergaderingen te bezoeken,maar; hij leefde in alles mee. Dit kwam ook door zijn grote liefde voor Ommen en door zijn belangstelling in alles wat onze gemeente betrof.
Hij was de laatste telg uit oen oud geslacht.
Behorende tot de Overijsselse Adel heoft difgesl-cht zeer voel voor de welvaart van ons gewost gedaan,.en sedort 1847,toen de vader van Baron Mulert zich hier vestigde-, ook voor Ommen,
Namens de Gemienschop hebben'v-ij Mevrouw Baronesse Mulert van ons mede leven blijk gegeven,en de overledene op 22 Maart 1955 de laatste eer
bewezen. i. .
Zijn nagedachtenis zal bij ons in hoge ere blijven.
• • -o-^.
Op 28 Mei 1955 is te Haarlem overleden onze oud-plaatsgenoot, de heer E VERHARD LUBBERS.
Hij stelde steeds veel belangstelling in zijn geboorteplaats Ommen en in óns blad, waarvoor wij meerdere malon gegevens van hem hebben ont
vangen.
, ‘ Het^ Bestuur.
• •
DE OMMEKBISSING.
■ "Ommen heeft het voorregt,behalven haren kermissen en vele markten,die er jaarlyx gehouden worden,van een
groote markt,die men de Omner Bissing noemt,en die alle 9 jaren op de 2o Dingsdag in de maant July gehouden word.
Deselve duurt maer enen dage. Alle waren, nevens gout en silver incluis, alsook allo Huismans gereetschap is er * te koop en de toevloed van menschen is er zeer groot tot verwondering van een ieder".
Deze woorden, in 1790 geschreven, geven o.i. het karakter van de Ommer Bissing juist weer.
Hier wordt nl. niet gesproken over de daaraan verbonden kermis,maar het zwaartepunt gelogd op do Bissing als marktdag.
Wij moeten in aanmerking nemen,dat de neringdoende stand óp het platte
land in vroeger jaren lang niet zo in hare artikelen gespecialiseerd was als tegenwoordig. In de winkels waren alleen de dingen die men dagelijks nodig had aanwezig, en ook de venters die het platteland afliepen met hun kisten of bennen op do rug, hadden alleen de meest gevraagde kleine snuisterijen bij zich,waaruit do vrouwen voor hun dagelijkse behoeften een keuze konden doen.
Voor belangrijke inkopen, die nodig waren voor gezin en bedrijf was men op de grotere steden aangewezen,maar de afstanden en de reisgelegenheden waren van dien aard.dat men slechts zelden in de gelegenheid kwam de stad te bezoeken.
De grote jaarmarkten,zoals do Ommer Bissing,waren de aangewezen plaatsen om.de ontbrekende voorraden, voor een geheel jaa.r aan te vullen.
"Alle waren,nevens allo Huismans gereetschap was er te koop"
Do boeren kregen de kans hun wagens en^onderdelen hiervan, hun gereed
schappen -óm in'huis en op het land te ..gebruiken, an wat zij nog verder nodig hadden,aan te schaffen en zij konden een keus makeip uit een groto verscheidenheid van artikelen.
Ook .voor do handwerkende "stand was alles aanwezig, mat zij in het bedrijf
nodig had. ’
Voor de vrouwen was er "gout en silver", maar ook de stoffen voor kleding, on wat er zo meer In het gezin te pas kwam.
En door de omstandigheid dat. er z.o veel menschen kwamen en dat er dus zo veel vraag was, kwamen er ook hoe langer hoo moer handelaren.
De grote markten kwamen slechts enkele keren in hot jaar voor, maar op de Ommer Bissing was do aanvoer zo groot dat dezo markt oen bijzonderheid was voor do ganse omgeving.
Vanuit Drente en tot ver uit de Graafschap Bentheim kwamen de mensen in groto getale naar Ommen,en wij kunnen gerust aannemen dat de omzot een voor die dagen zeer groot bedrag vormdo.
De Bissing was in die tijd een wat men heden ten dage zou noemen "econo
misch centrum" vbor de gehele omgeving.
Wij kunnen wol aannemen,dat de vermakelijkheden die ook aanwezig waren een attractie te meer vormden on deze markt te bezoeken,maar dezo "vermaken voor jong en oud" kunnen niet de hoofdredenen geweest zijn,waarom men van tot ver in de omtrek\ ‘naar Ommen kwam. Meer nog dan in de hedendaagse tijd had toen ook elke plaats van meer of mindere grotere betekenis zijn jaar
lijkse kermissen,waarop mijn aan zijn behoefte tot ontspanning kon tege
moet komen. Daarom is het wel als. vaststaand aan te nemen;, dat men niet bv.
van ver uit do' Graafschap of vanuit .Drente naar Ommen kwam om het vermaak te zoeken,dat hier in zo ruime mate geboden werd,maar dat de Bissing als gelegenheid om handel te drijven, van het allergrootste belang was.
Er zijn vele mensen, dio de Bissing met deze vermakelijkheden weer in hare oude luister hersteld willen'zien en het toel.aten van enkele van deze gelegenheden is,vanuit hot oogpunt der "historie" bezien,dan ook wel te verdedigen.
Maar het zwaartepunt van deze jaarmarkt, en als zodanig moet het door do Bisschop van Utrecht geschonken voorrecht dan ook worden beschouwd, is de Bissing als handelscentrum.
Dat men ook heden ten dage moor wil doen, om' deze markt weer in belang
rijkheid te doen toenemen, kan dan ook niet anders dan worden toegejuichd.
; Ommen is, we kunnen wel zeggen doof de eeuwen heen, een bérl’angri jke marktplaats geweest, omdat zij zo gunstig gelegen was -in het centrum van do streek.
Dat deze marktenmet de Bissing als hoogtepunt, behouden blijven kan niet anders dan gunstig zijn voor onze stad. in hare ingezetenen.
• i
DE GRAVER!'JEN OP 'N OORD.
wie d,e muuite nerat te kuieren langa de Bollemaote, 'n Legen -oord of 'n Lodderhoit, w ’Örd 'etrëffen deur de grot9 veranderegen die daor in de laatste tied hebt plaats 'evunden.
'n Groten grieper warkt van 's margens vrog t’ót 'saovends late en graf sleuven van meters diepe, 't Uutkommende zaand word an grote bargen op 'estapeld.
In de Vechte lig 'n zandzuuger, die dag in dag uut die sleuven met Vechtenzaand opvult.Over dit witte zand word het zwatte zand,dat now an bargen lig hbn 'ewarkt, en dan is ook. dit grote stuk grond weer klaor veur bouwterrein.
'n Kolk bi'j Makkenga's mëlle is al dichte. Hiermee is weer oen stukkie romantiek,vlak in de buurtevan Ommen verdwenen. Dissen kolk in het vlakke land van 'n Oord,waorin de waterplanten naor hartelust konden gruuien, waorin vrogger de in de mëlle te zagen boomen lagen te "wateren”, en waorin de wieken van de mëlle zich', spiegelden,was een pracht stukkie na
tuur. Hoevolle schilders van name hebt in de loop van de jaoren dio mooie plekkie niet op '.t doek 'ebracht.
De mëlle zelf stiet op zion laatste biene. De wieken bint now weg 'ehaald en zo wërd 'e hoe langer hoe bouwvalliger. De mulder Oldeman, hef de zaak over ’edaon aan iemand van 't jongere geslachte,den nog minder oge zal hebben veur "traditie" en "verleden". Uut geldelijk oogpunt bezien,is de mëlle veur de familie Oldeman niet meer te redden. Zakelijk kan 'tbedrief allenig nog voort wërden 'ezet,wanneer gebruuk wërd 'eraaakt van electri- citeit. Daorveur bint gien wieken neudig en hef de windmëlle dus of 'sdaon.
Zovolle jaoren zal 't niet meer duuren, of ui'J hebt in Ommen niet iene mëlle meer, 0p 'n Bouwende stiet "de Lelio" ook al mot 'n half stel wieken de mëlle aan do Zwolseweg wërd hoe langer hóe minder gebruukt en blif nog in stand,umdat de directeur van de Landbouwverienege 't jammer zol vinden, dat 'o weg was. In de Besthomernëlle,den daor zoo mooi lig tussen de
dannenbossen,wërd ook al electrisch 'enalen. De olde mëlle stiet d'r nog, maar veur hoe lange ?
Hoe vake hebt w i 'j as old-Omnor al niet probeert wat veur do mëlle van Oldeman te doen. 't Kost te vëlla geld, en voldoende belangstellege is d'r ook niet veur te kriegen.
Van de kante van de "Overijsselse Molens" kan schienbaar veur onze mollen ook niet wat wërdon 'edaon.En niet allenig in Ommen, naar ook veerderop langs de Vechte staot ze stuk veur stuk as bouwvallen.
Toch is de instandholdege van de raëllen langs de Vechte van niet minder groot belang as b.v. de watermollen in Twente. Zie bint in 't landschap niet te missen en as, '„de mëlle van Oldeman, weg is zo'w pas marken hoe 'n groot stuk armer w'J weer bint 'owërden.
-o-
De graafnesine hof zien wark ook 'odaon op de plaatse waor vrogger
eeuwen lang de grote boerderi'je, het arvo "Den Hof" hef 'et'a.on. Van olds een domeingoed van de Bisschop van Utrecht,giet de geschiedenisse van dit huus tët in do 12e. eeuw. Het was een bezittege met 'n eigon rechts
gebied.
Nao do Spaanse tied kwamp het arf an de Provincie Overiessel. 1^ 1665 stënt d'r nog een grote boerderi'je,waor de Bisschop van Munster,
Berend van Galen, zien intrek nam.
In 1801 kwar.p de stad Ommen deur koop in 't bezit van dit goed. De b e woner, 'n Hofmeijer,wërden as naober b i 'j de bewoners van de Bouwstraote
' erekkend,hoewel d'r lange tied over * estreden is,of "Den Hof" b i 'j de stad heurde, of bi ' j 't Carspel van Ommen, o n w e l t ot de boerschop Arrion.
'n Hofmeijer was 'n anzienlijk persoon,die heel wat de zeggen had.
Op de boerderi'je wërden ook de stadsstior 'eholden, die 's zomners 'eweid wërden op de Bollemaoten. Daor kump die olde name dus nog vandan.
Ook de name Hofmeijersweiden is heden ten dage nog bekend.
De gronden buten de standwallen waren vrogger met bonen beplant,de z.g.
Haghon. Hier konden de borgerd wandelingen maken. Het woord "holt" zag, dat ook de Lodderhoit beplant is 'ewes. "Lodder" is 'n old woord veur vriendeliJk,dus 't is niet onverklaorbaar.dat ook hier in olde tieden
'n mooi stukkie natuur hef 'ewes. Of weet iemand 'n andere betekenisso ? De name "n Legen Oord s-prekt, in tegenstellege met de hoger gelegen
"oord" veur zich zelf. Het woord 'Oord" (of " vj&ort", naar niet "Oordt") betekend plaats of plek.
Vour ons as 01de%mmor b i n t d i t a l l e m a o l e zukke welbslWhde p l e k k i e s , w i ' i hebt d ao r a s k i n d e r zo vake ’e s p ö l d , v e a r a l as d e u r ' t hope Vechten w a t e r de l a n d e r i ' j e n b l a n k s t o n d e n , * i ' J h e b t daor 's zommers ' e k u i e r d e n ' s w i n t e r s ' t s c h a a t s e n l o o p e n ' e l c e r d .
i s ' t dan g i e . n worde", da'w ons b i ' J a l d i e v o r a n d e r a g e n maar met m e u it e kont n e e r l e g g e n ?
' t Gebruuk van oonzo sp r a o k e i n ' t openba r e l e e v ' n .
I n oons b l a d van Maart 1955 e f D r s . T.Hoekema van ' t N e d e r s a k s i s c h -
I n s t i t u u t an de U n i v a r s i t e i t van Groningen een b i j d r ag e e l e v e r d o v e r de
w eer de van do N e d e r s a k s i s c h e d i a l e c t e n . „
Twie maond l a t e r kwaamp d ' r een s o o r t g e l i e k gelu ud uu t de Hervormde Ker . D i t b l a d s c h r e e f o v e r " D i a l e c t en Algemeen b e s c h a a f d ’'.
B e i d e s c h r i e v e r s komt t ö t ' i z e l f d e e i n d - o o r d e e l , d a t ' t goed z a l weez'n oonze N e d e r s a k s i s c h e Spraoke i n e e r e t e o l l ' n en ook t e gebruuk n.
D i s s e v e r g r o o t i n g van b e l a n g s t e l l e g e v e u r oonze moederspraoke i s n g e l u k k i g v e r s c h i e n s e l en g ie n o v er b o d ig e w ee ld e . Al v o l t a l a n g e i s
wacht met h et k o s t b a r e b e z i t v an oonze s pr ao ke t e v e r d e d i g e n . De l a a t i e d i s ' t e r oen k l e i n e v e r b e t t e r i n r t e z i e n . , _
In A p r i l van d i t j a o r i s ' t e r ond er l e i d i n g van P r o f . D r . K . H e e r o m e , l e i d e r v a n «t bovengenoemde I n s t i t u u t 'n w e te n s c h a p p e le k e b e s p r e k k i n g e
i n "De Vosbargon" i n -Selde ( G r . ) . D ' r w a s , v o l g e n s n b e r i c h t i n de Zwolse k r a a n t e g r o o t e b e l a n g s t e l l e g e , z e l f s uut D u u t s l a n d , B e l g i s , Denemarken en Zweden. Daor i s an dac ht 'e s c h u n k e n an ' t G r o n i n g s , O o r d - F r i e s , D r e n s, T w ent s, Be nth ei ms en A c h te r h o e k s . Het S a l l a n d s e e f d a o r n i e t a p a r t an de
o r d e 'ewes. ,
De h i e r op 'enuurade f e i t ' n t e u n t t w . i e d in g e n d u d e l e k an:
I n de e e r s t e p l a a t s e ' t g r o o t e b e l a n g , d a t met gebruuk en v e r d e d e g e van onze s p r ao k e op ' t s p u l s t i e t en t e n tw ie d e d at d r v e u r a l m S a l l a n P d i t ge bi ed g r o o t ' n a c h t e r s t a n d i s . , ^ . . ha1or,
Daor mut met k r a c h t an 'e w a r k t worden,umme d i s s e a c h t e r s t a n d i n t e h a l e n . Ook i n Ommen mo'w daor onze b e s t e v e u r doen. I n onze gez nnen ®
o l d e mo e de r-s n ra ok e i n e e r e t e worden h e r s t e l d . V e u r a l de of t e k eu r en f e f o van ’ n e e l e b o e l old e n , umme h eu r k i n d e r met a l l e macht H o lla n d s wel on S a k s is n i e t t e w i l l e n l e r e n , d i e n t t e v e r d w i e n ' n . In de
z a k e b l i f d a t t o c h maar een o n g e l e e r d , k u n s t m a t i g gedoe sn remt t de k i n c i n de n e u g e l i j k h e i d z i c h uut t e d r u k k ' n . Maar n i e t a l l e n i g i n de g ez i n n e n , en i n W r i n k r i n g , m a a r ook i n ' t h e l e open bar e l o o v ' n mut onze s p r a o k e
na o r v e u r o n ' o b r a c h w o r d 'n .
” l i l t duur a n d e r e n M ’ J . e e n S a l l a n d e r , ’ n to n e r, nu t , l c h d o r v 8n u u t d r u k k ' n I n z i e n cider, s p r a o k e , en d i e v en b u u t ' n i n ekommen b i n t d i e n t
,+ t e worden b l ' i ' o b r n c h t . d a t onze sp r a o k e g ie n a i n d e r w e e r d i g I e t s i s , ' i n u t ze z ( o h L i n s p a n t . „ z i e n d a o r i n b i ’ J ons aan t e p oe s en . Maar: "s'Ln nds wiozo, s ' L a n d s e e r e " .
I n v er ba n d met ' t v e u r e n s t a o n d ö ° b r e n g e w i ' j t e r k e n n i s yan^onze l e z e r s , d J t op 25 J u n i J l . i n Markelo de o p r i c h t i n g s v o r g a d e r e g e i s ewes van de
" N e d e r s a k s i s c h e S c h r i j v e r s b o n d " , op welke v o r g a d e r e g o dQ j a ° ® l l e va n d i t b l a d , a l s b e l a n g s t e l l e n d e n i n on^ d i a l e c t , w a r e n uu t eneugd.
Ook Dieks van de Onmer K ra an te was aanw ezi g. . . d
Die bond i s op ' e r i c h t d eu r do R e g i o n a le Omroep O o s t , d e n t o c h v e u r de i n de toekomst samen t e s t e l l e n programma' s van de Oost N ed er la n d o
q<-*hrievers gebruuk z a l rautton maken. ,
. t Is gi e n bond van u u t s l u u t e n d l e t t e r k u n d e g e n , a l z a l t wark an e
S5= ~ *.:;rrvr-“=
gevenge " k l a s s i e k p l a t " t e s p r e k k e n , n i e t e c h t e r urn t Ned erl an ds t o v e rgeve ng e ^ « h m w i l t do t w e e t a l i g h e i d ,
V'inS ” 't Tobt" 'tS g r i t b o Ü Z Z l
l i e r
’o l l o n t o o n do p r o d i k a n t u u t O ^ r l Ü T n B o n ^ H a ^ z i c h v e r s t n o b a n r wös t e » k e n d e u r g i o u b u u t s , « rH £= 5S
K o o r d ,e n d , D r e n t s e s c h r i e v e r Hans H e y t i n g u u ^ r g , r .t -- s =5= r,:;™ : ï ï
Tewaterlating van de Mijnenveger „Ommen”
Op 6 April 1955 is bij J & K Smits' Scheeprswerven te Kinderdijk de kust- mijnenveger "OMMEN" te water gelaten, waarbij o.a. de gemeenteraad van Ommen aanwezig was.
Mevr.Van Reeuwijk-Donszelman verrichtte de doopplechtigheid.
In zijn toespraak hoopte de burgemeester, dat door deze doop de belangstel
ling voor onze Marine, symbool van Neerlands' grootheid, in Ommen zou toene
men. Hij hoopte dat de "Ommen",waarvan de letters terug te vinden zijn in de latijnse spreuk: "Omme Maris Magni Expers Naugragio" (vrij vertaald: Rampen noch nederlagen zullen U overwinnen) die inhoud ook werkelijk deelachtig zou worden.
B i 1 j de opening van de spoorlijn Deventer - Ommen, maakte onze olde stads
dichter Spanjers' Dieks 't naovolgende gedicht, da'w vour de aordighoid hier laot volgen:
"Ging men per ^ p o r naar Deventer, Dan was de afstand wel wat ver.
Eerst moest men vijf uur westwaarts gaan Voor men de rechte weg kon slaan.
Doch zie, daar werd een lijn bedacht, Die door Dalmsholte werd gebracht.
Zodat men nu in korten tijd Van Ommen naar het zuiden rijdt".
vervolg van 't veurige blad.
De heer Ta0ke Hoekema,wetenschappenjk assistent van prof.dr.K.H.Heeroma, hoogleeraar in de Nedersaksische taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit te Groningen,sprak ovor 't wark van 't Nedersakasch Instituut, over 't samen
stellen van de taalatlas en het Saksisch woordenboek,
Nao uutvoerige besprekkingen is de "Nedersaksische Schrieversbond" op 'ericht met as veurlopig bestuur:.Herman Korteling (Deventer), G.A.v.d.Lugt (Borculo), L e x Meuris (Hengelo),G.B.Vloedbeld (Almelo), J.Vredenburg (Haaksbergen)
Gerhard Werkman (Deventer) en drs.W.Diemer (Enschede).
Het drukwerk in dit blad is gratis verricht door DRUKKERIJ VELDHUIS (L.J.M,Pillen) alhier.
De foto's die wij opnamen, zijn welwillend afgestaan door genoemde drukke
rij en door de Heimatverein der Grafschaft Bentheim te No rdhorn.
Ons is gevraagd naar de betekenis van het woord Landsmaal in het artikel over de Ne der-Saksische dialacten in het vorig nummer.
Landsmaal ik de naam van de taal in Noorwegen, die naast het verdeenste Riks- taaal is opgekomen uit de oorspronkelijke dialecten.
Voor hen, die meer willen weten over het erve "Den Hof", genoemd in een voorgaand artikel, wordt verwezen naar het boek "De Geschiedenis van Ommen", door G.Steen en W.Veldsink, blz.42-44.
• •
• •
H6e in Ommen in vroeger jaren de brandyeer geregeld was.
Voor een paar honderd jaren waren de meeste huizen die in Ommen stonden hoofdzakelijk van hout opgetrokken met rieten of strooien daken.
Het gevaar voor "brand was dan ook "bijzonder groot. Geen wonder, dat wij
meer dan eens in de geschiedenis van onze stad lezen ven ontettende branden « welke Ommen teisterden. Het boek, bevattende de stads-willekeuren maakt
reeds op het eerste blad melding van een brand die in 1624 in Ommen woedde en alles vernielde. Om elf uur brak de brand uit en na een uur was alles reeds door het vuur verteerd. Vanaf de Heilige, Geest tot aan de Vecht toe brandde alles af en bleef er geen schuur staan. Het geredde was bij elkaar nog geen f .300.- waard. Ook de kerk,waarin tot op die tijd een fraai gewelf was en welks schone interieur haar weerga nergens op het platteland vond,werd niet gespaard.
Maar dit was de eerste heer niet. Reeds Ir 1517 was Ommen bijna geheel ver
brand. Daarna werd door c or gelegerd krijgsvolk in 1594 een grote brand ge
sticht en ook in latere j:.ven zal men ongetwijfeld,al was het dan ook in min
dere mate,met het vuur te kampen hebben gehad.
In 1743 werd besloten een brandspuit aan +a schaffen,die geleverd werd door de koperslager Jan Steenbergen te .Deventer. Teneinde; da inwoners tot een zo groot mogelijke voorzichtigheid te dwingcn;werden door da Magistraat van Ommen Vuurwagters
(o o kwel genaamd Vuurheeran of Pijper.passerf) aangesteld, die er op moesten toezien dat niemand op onvoorzichtige wijze met vuur om
ging. Het schijnt oat deze gosr door co i- ; natonen vrijwillig werden aan
vaard. In het archief dor gemeente bevindt zich een boekje, dat afzonderlijk bevat het "Reglement endo ordonnantiën ofte ondhevige rechten ende costumen der Stad Ommen,waaraan de Vuurwagters ieder in sijn tijd sig stiptelijk en sonder aansien van personen of iamant te ontsien, -oeten houden".
De voornaamste bepalingen van deze ordcrartie waren de navolgende:
Niemand mocht in de stad Ommen vlas, hennep of andere brandende stoffen het
zij bij nacht cf bij dag bxj vuur of in ovens drogen. In kasten,spinden of dergelijke ruimten mocht geen vuur worden gevonden. Ieder ingezetene-moest voorzien zijn van een ijshaak,16 voeten lang. Tegen de kerkmuur of het stad
huis mocht geen mest of afva'j. ("drek") worden geworpen. De vuurheeren moesten toezien op de navolging ’ rar, het Landrecht, in het bijzonder de resolutie van Ridderschap en Stedeu van 13 Maart 1725 wat betreft het
"setten van drinkgelagen-. Vooral moesten zij zorgen.dat onder de predikatie geen drinkgelagen werden gehouden. Onder drinkgelagen word verstaan, dat
"wanneer de vuurwagters na het gebed onder de Predikatie iemant dirinkende vinden" deze strafbaar is. Dit zou echtor niet golden voor "buijtenluijden, welke tot haar ontnugtering iets consumeren,nog ook niet diegene,welke uijt de kerk komende een montvol nemen, als zij niet zitten en sig tot drin
ken opholden". Na he’ L ''te hoop lui jden", dus nadat voor de kerkdienst geluid was,mochten de klompenmakers riet meer verkopen,totdat de kerkdienst afge
lopen was.
Op Kermis mocht avereen.- ■odurenda de Predikatie gesn koopmanschap worden gedaan. Op naleving van deze maatregelen,hoewel niet tot de brandweer be
horende ,moesten de vuurheeren schijnbaar ook toezien.
De vuurwagters hadden verder ook de zorg voor het ordentelijk onderhouden van de straten en moesten alle jaren tegen de le April nagaan of hieraan wel de hand werd gehouden. Uit deze bepaling spruit hei voorschrift voort van het schoonhouden van straten en pleinen van gras t 0 _i, cc tijd van de
Onmorbiesing,
Niemand mocht in de maanden Mei, Juni, Ju±l on Augustus na des avonds 9 uur en voor zonsopgang op straten, stegen of wegen tabak roken. In geen ge
val mocht dit bij "winderig of vorstig weer, hetsij dat er water of geen water voor de deuren is". Wanneer het stil . . " .’ cor was. mocht, nen buitenshuis roken, mita op plaatsen waar geen eraredende stof lag'en mits
"hebbende een dopjen op sijne pijpenkop".
De schoorstenen werden zo nu en dan door de vuurwagters gevisiteerd op gaten en scheuren. Elk was verplicht zijn schoorsteen elk jaar voor de maand Mei te laten schoonmaken. Bij het geroep van "brand" moest iedsre ingezetene onmiddellijk uit zijn huis lopen en een emmer water en zijn ijshaak menemen.
Die volgens het "reglement" bij de brandspuit behoorde,moest zijn voor
schriften dienaangaande stipt nakomen.
De buren van degene,bij wie de brand was uitgebroken moesten onmiddellijk de daken van de nabij staande huizen beklimmen en nat houden met water, dat huh door anderen zou worden aangereikt.
(Wordt vervolgd)
HOLT DE OLDE "LETTSRDOKE" IM ERE !
Olde v o l k s k u n s t i s w e e r d e v o ll e r a s n i ' j-moodse " m a s s a - a r t i k e l e n " . wi ' j l e e f t i n 'n t i e d . w a o r i n de
mensen hoe l a n g e r hoe meer op
" ’ t moderne" an w i l t .
Hieronder mut ook worden be- greppen de muu rve rs ier in ge n in kamers, kokkens, gangen enz.
Van z el fsp re kk e nd i s ' t de ge
woonte, dat jonge p a a r t i e s b i ' j de b r u i l o f t e wat k r i e g t veur de anstaonde huusholdego van nao- b e r s , verwantschop of kundigheid.
En m e es ta l b i n t h i e r dan b i ' j van d i e p r a c h t i g e s c h i l d e r s t u k k e n , o f- b e el d eg e n van " w a t e r p l a s s e n met wa
te rn im fe n en zwevende jonkvrouwen", of andere p l a t e n met soms nog mooie re v e u r s t e l l e g e n . Dit i s dan in do r e g e l van dat s l e c h t e en (zoedkope massa-wark,waorvan de l i e s t e n en
I ' L f r n0g ^ m'0St0 marde heM- Old01 bosto Oost-Ned©rlandse volkskunst
i n ' t o p v a l t 8 sc*"3 '®ha®l d ’ ° f an de kante 'ehangen, waor ze n i e t zo
dan o o ! ! St0P t ln ka a t a n ° f k i s t e n . ï n a s
n ook nog t g l a s on de H o s t e n « a t b a s c h a d .e d b i n t , d u u r t ' t n i e t zo
^ango moer o f deur toedoen van do moezon en do motten i s a ' r niks moor van ona H n?^ïlóndSPrïkk: ” ’ haeVÏUe ?ndor °”s- ook ondor da b°öronbovolkege b i n t B ! t . ; r , V* " d° e n° S ' « I g e n l e k " l o t t e r d ö k o - v S l ü . e e r d e b i n t . V<>” ° f n° " a I l e l e U s r d ° ka
Wel z e k e r i s ' t , dat ze a ll o m a o l e ' t bewaren wel weerd b i n t .
t e e t T l Z T * l e S e m ° ° r d i Z bi n t d '.r 20 8auw t o e an 'etro kke n zi c h dingen J e v J l V ! w 4 g-eDlen m° 0i v;ord ' evunden' d« smaak van anderen nao t e v o lg e n en dat an t e s c h a f f e n wat de naobers en de bekenden z i c h ook hebt t o e e s t e l t . En dan i s ' t z e k e r . d a t de "o l d e r w e t s e " stukken a s muurverSie-
« L r wiï z i e T " “ ^ ^ aen d° Warkeleke — r d c d- r v a n n i et
• ï ; S “ r t 5 ï é - “ti e hv » o p t0 ’ en° amen “ ' n hClQ W b0 er 9n fa mi li es de d ï ï “ ö to f ^ n i^ t ^ m e lr b J n t J 011813 * * * ' ^ iB ° lde bo*r e n fa m ilie s
Met h o e v ë ll e l i e f d e en hoe n ö r s t i g hebt v e u r j a c r e n t e r u g g a de vrouwen en de machies d i e doke "emaakt, onder wat vour bekrumpen u as tan di gh ede n, b i ' j p e t r o l i e l a m p c of ö l i e - P i t t i e , en met wat veur kosten .'
' t Geld l a g toen n i e t zo l o s in do t a s s e n of h a n d t a s s i e s a s tegenwoordig .'
Uut d i t olde volk sgo ed sp r e k t d i s s e l i e f d e en trouw ons t o e . De f a m i li e b a n d i s ' t e r deur vaste
' e l e g d .
Zowel in onze umgevongo as in de Graofschop Bentheim en in Oberbeiern, worden d i s s e l e t t e r - d'dke v ó l l e 'emaakt en a s geschenk weg 'egeven.
Maar d i t handwark, d i s s e v o l k s k u n s t van onze v e u r o l d e r s , betekende meer.
Men kan uut de l e t t e r d ë k e ook de s c h r i e f w i e z e
,, van huusnamon en de olde veurnamen v a s t e
s t e l l e n , oomnogo doke be vat d a o r b i ' j weerdovolle j a o r t a l l e n , d i e op 'n an- aore wieze n ooi t bekend hadden können worden,
'n Onderwiozer hac i s an de k i n d e r op ' e g e v e n . d a t ze 'n l i e s t e raosten o p s t e l l e n mot de namen van de o l d e r s , g r o o t o l d e r s on o v e r g r o o t o l d e r s .
n Darde deel van de k i n d e r konden d i s s e opgave doen,waorvan 25% v o l l e d i g . Onderdisse kind er naren de meesten van ’ t p l a t t e l a n d o f k o n s t i g . Z i e hadden de gegevens van de l e t t e r d o k e .'
• •
On de "letterd'óka" ataot meestal de familienamen en verschillende jaortal- len, enkele huusdieren en bloemen en dan in 't midden 'n boom met n groo aantal takken, die de "levensboom" of de vruchtbaarheid veurstelt.
De beelden bint d'r in z.g. kruusstekken op an «ebracht.
In de Graofschap word weer bi'j lessen in handenarbeid deur leeraars en leeraressen, die wat veur disse dingen vuult, an de k m d e r onderricht egeven in 't maken van letterdöke. 't Kon wel goed wezen.dat ook hier meer andacht an 't maken van dit olde volksgoed worden 'eschunken,waordeur de doke die d'r nog bint ook nog meer zorgvuldig word bewaard.
*t Valt op,dat de oplde döke (sommigen bint meer dan 100 jaor oldj.de kleuren nog zo helder bint. De bloemen hebt nog dezelfde mooie kleuren en letters en ciefers bint nog altied even dudelek.
Hedendaagse met de hand of de mesiene S m aakte warkstukken kont ®ooier, regelmaotiger en goedkoper we'en, toch is dat nie« de ec e o e o
't Hedendaagse geslachte mut weer leren verstaon.dat die olde letterdöke 'nereplaatse toekomt in 't huus. Belangstellege in 't olde handwark,, in familiezin en historie mut weer worden opgewekt, opcau wat van disse v l kunst in onze umgevenge nog over is, zo volle meugelek o en
- o -
A'j weet, dat olde letterdöke word verkof of w e g ’ edaon, geef daor dan bericht van an de Oldheidkamer Ommen .
't SCHAOPESCHEPSN»,
'«i'i hebt al meerdere maolen wat verteld over !t leven op 't platteland in vroggere jaoren, zoas dat deur Meester Wandacheer van Ni jebrugge toen is op 'etekend.
M qap keer wat over 't schapescheren.
In die jaoren (umstreeks 1880) worden d'r deur de slechte tieden en de goed
kope wolpriezen ook al niet zo volle wark meer van 'emaakt
veur, maar toch was 'n dag van 't schaopescheren 'n feestdag veur jong en old.
Al vrog in 'n margen gongen de scheerder, gewaopend met de schaopeschere op weg naor de boerderi'je waor de dieren van de warme jasse mosten worden ver-
^De^'schaopen waren al in 't schot bi'j mekare 'edreven en veur de grote deuren lagen wagenplanken op tonnen en balies. Hierop kwamen de schaopen dan
V Ü S * n o g vrog, de flesse gonk al gedurig rond, want 'n pierenverschrik- kertie was goed urn de scherpe lucht van de wolle te verdneven.
In ’n veurmiddag kwamen ook de vrouwen en kinder opdagen, en as t middag was gunk alles um de taofel zitten veur ’t etten van de n e s t e b r i j met suker.
Wantod'r worden op 'erekkend.dat tegen 'n middag 't scheren of elopen mos WDeebóerinne veul dan 'n stien van 't harte,as zo mog heuren dat de bri'1 j goed was. Zie had ook zo haar beste 'edaon en n heien tied ataon rore ■ want as de bri'j an 'ebrand was,gunk haar goeie name as kokster deur de hele
^Maar*3now'mog ze ook mee urn-de wolle weg te brengen, 'n Kort middagslöopie - want dit waren zo oP die tied van 'n dag gewoon - , en dan worden d e ^ o l l e in 'n schoon beddelaken 'epakt en op de wagen 'eladen. Pe " s p m n e w o e , was de wolle veur eigen gebruuk, was d ’r al uut 'eholden,
't Peerd d'r veur en dan op de stad an, waor de wollekoopman woonde.
Meestal gunk de scheeper ook mee. , ,H„n+ hie
De wollekoopman was in de regel heel veurkommend en vnendelek, want hie had ook 'n winkel. En as now de wolle 'eweugen en t gewichte in t boe P
'eschreven was, worden d'r niet veerder over 'epraot, maar
f l ° lle ,Ve ~
rekkend met die van 't veurige jaor. En daormee was dan de zaak of elope De wollekoopman tracteerde nog goed, want van de winst op^de wolle en op de winkelgoederen die 'hele jaor deur waren 'ekocht,deden m vandage op 'n borrel kieken, en de vrouwe kreeg nog »n komme koffie met n goeie boterham toe. B i ’j 't naor huns gaon hadden de beer en alen vrouwe dan n o g n druk ge
pp_
sprak ever 't al of niet meevallen van de prees van do «olie van t veurige jaor en over de winkelrekkenge, den ook al niet meeveux.
Want: "'t L’op zo gauw op.'"
d a f h ï j de verbouwing van het Kasteel korde in 1709,toen de ê e w e l v e ^ i n ^ e kelder van het oude gebouw werden uitgehouwen,in een der a o-
drie g e Z m Ï e n derden gevonden, «aarvan er twee elkander omarmd hielden,ter.
wijl de de&de enige schreden verder lag ? A
