De lessen van de stakingen

·'

4e JAARGANG (Nieuwe reeh) No. 3 Maart 1949

Politiek ^{en Cultuur}

Hoofdredacteur; J. Scllalker

Leden van de redactie: F. Baruc.L, L. Gilliéron, C.Lr. Smit,

Red.,Secr.: S. PrtiUI, Roemer Visserstraat 4. Amsterdam. Telefoon 83502 en 86453 Adminlatratle: Uitgeverij PEGASUS. Leidaeatr. 25, A'dam. Tel. 35957. Giro 173127

Prijs per nummer 30 cent

ALonnementen: per jaar f 3.50, per halfjaar f 1.75. Voor België Bfrs 65.-

In discussie

De mensheid wordt volwassen

door

DR. HEWLETT JOHNSON Deken van Canterbury lf16 pag. geheel in linnen I 5.715

met gelovige vrienden helpt dit boek U antwoord geven op de telkens weer ge- stelde vragen over:

Is er godsdienstvrijheid in de S.U.f Hoe is de buitenlandse politiek van de Sovjet-Unief

Wil de Sovjet-Unie oorlog of vredef Hoe is het gezinsleven in de Sovjet-Unief Hoe staat het met het culturele leven van heden f Enz., enz.

Verkrijgbaar bij de Boekhandel en bij:

Uitgeverij Pegasus, Leidsestraat 25, A'dam.-0.

De lessen van de stakingen

De "sociale rust" in Nederland is verstoord. Meer dan 4000 Amsterdamse arbeiders(sters) hebben de strijd voor verhoging van de lonen en verbetering van andere arbeidsvoorwaarden aangebonden. Ook in andere delen van het la.nd zien wij derge- lijke verschijnselen. Zelfs in Gemert - een dorp in ·het R.K.

Brabant - zijn de arbeiders, de 'beloften en het wachten moe, tot staking van de arbeid overgegaan. In de Resolutie van het P.B., die in de aanvang van December 1948 verscheen, wordt o.a. ge:z,egd:

,;In ons land -gevoelt de werkende bevolking de éerste uitwerkin~

van het Marshallplan in de vorm van duurte, stijging der lasten en een beginnende afzetcrisis in de landbouw. Dit heeft reeds tot een opleven van de weerstand der arbeiders geleid".

!De stakingen in de eerste maanden van het nieuwe jaar onder- strepen de zienswijze van de Resolutie en maken de verhoogde weerstand van de arbeiders nog meer zichtbaar. Het is een on- weersprekelijk ieit, dat de huidige stakingen slechts de voor- lopers "Zijn van een reeks van arbeidsconflicten, die stakingen van veel grotere omvang te zien zullen geven.

Meer en meer beginnen de werkers van ons land de gevolgen - van het na-Oorlogse regeringsbeleid aan den lijve te ondervinden.

Meer en meer rijpt het inzicht, dat de loon- en prijspolitiek van de regéring in wezen betekent: lage lonen voor de werkers en hoge winsten voor de kapitalisten. De levenSbehoeften stijgen met de dag en de lasten voor de werkers worden steeds zwaarder.

Deze omstandigheden schrijven de arbeiders dwingend voor hun eisen voor loonsverhoging, enz. te stellen en daarvoor de strijd

aan te binden. -

Hier komt bij, dat de marsroute van de regering-Drees ;bepaald is. Voortz.ett:ng van de koloi:ûale oorlog in Indonesië. Aan de milHarden guldens, die reeds zijn uitgegeven, zullen nieuwe milliarden guldens worden toegevoegd en zullen opnieuw duizen- den Nederlanders en Indonesiërs voor de winstzucht van het koloniale grootkapitaal worden geofferd. Binnen het kader van hèt Marshall-plan is Nederland deelgenoot van de Atlant:sche Unie, die nieuwe enorme militaire uitgaven van Nederland zal eisen.

Al deze uitgaven worden verhaald op het levenspeil van de wer- kende 'bevolking. De regering is dan ook voornemens binnen zeer korte tijd over te gaan tot de algehele afschaffing van de sub- sidies op de meest noodzakelijke levensbehoeften en tot het ver- hogen van de huishuren met minstens 30%. Accijns en verhoging van de omzetbelasting en het invoeren van enige "sociale'' wetten, ¹ waaraan de arbeiders ongeveer f 2.- per week moeten betalen, zullen het uitgavenbudget van de arbeiders in zeer nadelige zin beïnvloeden.

65

."'

hoofd !kunnen bieden. En !hieraan heeft nog wel het één en ander gemankeerd,

De staking van de gemeentelijkie schoonmaaksters in Amster- dam schiep grote moeilijkheden. Hier was niet één !bedrijf, maar waren honderden scholen en gebouwen betrukken bij de staking, waárdoor de Staaksters niet overal konden posten en controleren of er besmet werk werd verricht. Hier was dus steun, vooral van de vrouwen, nodig, Deze werd door de Nede:rlandse Vrouwenbeweging en de Partij vrij behoorlijik gegeven en ook 1bij het inzamelen van de stakingsge~den zijn goede resultaten behaàld, Het reactionnaire College van Burgemeester en W·ethouders organiseerde hier de onderkruiperij, Zij ontzagen zich zelfs niet om kinderen voor d:t smerige werk in te schakelen en er werden padvinders gebrui:lit om 's nachts de scholen en andere gemeen- telijke geibouwen schoon te houden. Het spreekt vanzelf, dat tegenover deze methoden de werksters alléén onvoldoende konden uitrichten. Hier moesten de ouders,. en zeker de, ibewusten onder hen, ingeschakeld worden en in strijd gebracht worden tegen de reactionnaire maatregelen van B. en W. van Amsterdam, die natuurlijk alle steun van de leiders der Uniebonden en een deel der onderwijzers · ontvingen, Hier moesten de ouders ten eerste weigeren, dat hun kinderen voor het schoonhouden der scholen of het aanmaken van kachels gebruikt werden. Zij moesten in de ouder-commissies optreden en trachtten te he- reiken, dat deze tegen het optreden van B. en W. protesteerden.

Kortom, op elke wijze actief meewerken, dat aan de toestand van vervuiling op de scholen een einde kwam, door de recht- vaardige verlangens van de schoonmaaksters in te willigen. Zij moesten actief opkomen voor de gezondheid van hun kinderen,

~He door deze toestand in gevaar gebracht werd. In al deze werkzaamheden moesten de communisten een belangrijk aandeel en het in:tiatief nemen. De Partij moest ook hier de proletarische huJp aan de staaksters in elke vorm organiseren.

In deze staking waren, in tegenstelling met de andere stakingen, de staaksters zeer actief. Hier was dan ook een stakingsleiding, die zeer goed voor haar taak berekend was. Uit dit voorbeeld blijkt- weer, dat zeer veel afhangt van de leiding en dat het ook /bij de andere stakingen mogelijk zou zijn geweest de stakers(sters) meer in het werk te betrekken. Waar het op aan komt is, dat de leiding de nodige bekwaamheid en tact moet bezitten om de stakers, die door het deelnemen aan de staking van hun wil getuigen, in het werk te betrekken. De stakingsleiding van de schoonmaaksters heeft dit, naast de stakingsleiding van de zo bekende H.T.M.-staking in Den Haag, nog weer eens bewezen.

Het resil'ltaat van een staking is ook in grote mate ·afhankelijk_

van het feit, of de arbeiders precies weten, waarvoor de arbeiders (sters) het werk gestaakt heblben, omdat dit de grondslag vormt voor het verkrijgen van hun financiële en morele steun. Dit noodzakelij.k:e ànderdeel van· het voeren van een staking is te

' ^I

veel verwaarloosd. De leugenaciltige voorlichting door de vijan':.

dige pers en radio is onvoldoende weerlegd. Voorlichtingsmateriaal, o.a. manifesten, stakmgskranten, enz. die het juiste beeld van de loon- of andere eisen moest geven, is te weinig door de stakers verspreid. In Amsterdam is dit wel geschied, vooral omdat daar het dagblad "De Waarheid" in een grote oplage verschijnt, of- schoon het ook gaar nog onvoldoende was. In het overige deel van het land is echter te weinig in deze richting gewerkt.

Nu spreekt he't vanzelf, dat de stakers niet over de organisat:e en de middelen beschikken, die hiervoor noodzakelijk zijn. Hier hadden echter de Partij en de E.V.C. veel meer m6eten doen.

Zij hadden door middel van manifesten, 'bedrijfskranten, het beleggen van openbare vergaderingen, waar stakende arbeiders hadden moeten sprekén, enz. de nodige bekendheid aan de sta- kingen moeten geven, waardoor de sympathie van de arbeideTs in hét gehele land veel krachtiger zou zijn geweest. Er is een spreekwoord, dat zegt: onbekend maakt onbemind. De arbeiders willen weten, waarvoor zij hun bijdrage of andere bewijzen van solidariteit geven en daar hebben zij ook recht op.

Onvoldoende wQrdt nog in de Partij begrepen, dat het karak-

*

ter van de stakingen anders is dan in de vóór-oorlogse jaren.

Stonden in de vóór-oorlogse jaren de arbeiders, als het ging om verhoging van de lonen of verhetering van andere arbeidsvoor- waarden, merendeels tegenover de ondernemers, thans is de verhouding grondig gewijzigd. De acties. van vandaag vinden tegenover zich de foxrnatie van ondernemers, regering, leiders van de Uniebonden, enz., kortom, het front van de gehele reactie . . Het optreden van de regering en haar hulptroepen in de laatste

maanden bewijzen dit overduidelijk.

Elke gunstige wijziging in het loon en de andere arbeidsvoor- waarden ls in strijd met de loon- en prijspolitiek van de regering.

De regering streeft naar· verslechtering van de lonen en andere arbeidsvoorwaarden, daarom zal zij trachten elk toegeven aan de rechtvaardige verlangens der arbeiders, hoe gering ook, on- mogelijk te maken. z.elfs indien, zoals reeds verschillende keren gebeurd is, de ondernemer(s) bereid blijkt geheel of gedeeltelijk aan de eisen van de werknemers tegemoet te komen, wordt dit door het optreden van de regering onmogelijk gemaakt. Hierdoor krijgt ~lke staking, hoe onbetekenend deze ook mog·e lijken, een sterk politiek karakter, dat door de arbeiders en zeker door de communisten onderkend dient te worden.

De zwakke zijde van de reactie ligt op het. economische front.

De Resolutie van het P.B. vestigt daar met de meeste klem de aandacht op en zegt o.m::

"De enige weg, om in de huidige toestand de reactie een halt toe te roepen en ingrijpende wijzigingen in de binnenlàndse krachts- verhoudingen te bewerkstelligen, die de vervanging van de com-

binatie Drees-Stikker door een democratische regering mogelijk zullen maken, ligt in het organiseren en aanvoeren van de massa- actie. De hefboom tot het ontplooien van die massa-actie is de strijd voor loonsverhoging van de arbeiders in de bedrijven".

De arbeiders hebhen de ondernemers en de regering dus in hun zwakke zijde· aangetast en dezen verzetten zich met alle hun ten dienste staande middelen. Door intimidatie, het ronselen van onderkru'pers, politietarreur, enz. wordt getracht de stakers(sters).

op de kn eën te krijgen. Door middel van leugenachtige voor- lichting, via radio en pers, waarbij de VARA, ,Het Vrije Volk"

en ,.,Parool'' vooraan gaan, wordt gepoogd de werkende bevolk:ng tegen de stakers op te zetten. In hun angst voor de komende ontwikkeling in ons land en de steeds groeiende kracht van de arbeidersklasse, trachten zij een gesloten front te vormen tegen-

~ over de stakingen. De arbeiders moeten h:er tegenover hun front plaatsen. Hun front van solidariteit va~ de gehele arbeidersklasse en hierin moeten de communisten in elk opzicht vooraan gaan.

Paul de Groot schreef op 29 Januari in ,,iDe Waarheid" o.m.:

"Wat is hier de taak van de partij?

Haar taak is allereerst de stakende arbeiders en arbeidsters met alle krachten te helpen en te steunen.

Onze partij, die over een werkkracht beschikt waar onze tegen- standers telkens weer perplex van staan moet die gehele werk- kracht voor de stakingen mobiliseren. Onze partijgenoten moeten met man en macht op stap met de steunlijsten. Zij moeten de stakers op alle manieren helpen, bij het posten, bij al het werk dat voor de staking nodig is. Zij moeten de stakers voorlichten, hun de toestand waarin wij verkeren, verklaren, hen bewust ma- ken voor het doel van de st:rjJd, hen waarschuwen voor hun ·vijan- den en de campagnes van de vijandelijke pers ontzenuwen".

Dat is de taak van onze partijgenoten en van elke klassebe- wuste arbeider. De vijand mobU'seert zijn krachten en wij, de arbeidersklasse, moeten onder leiding van de C.P.N. onze krach- ten mobiliseren. Dat is echter" tijdens de stak:ngen van de afge- lopen maanden, ondanks hd vele goede werk, dat tijdens deze stakingen werd verricht, onvoldoende gebeurd, •

J. BRANDENBURG.

De ideologische strijd tegen de reactie

,,In dit verband valt het op hoe het merendeel van de werken van Mar.r en Engels, Lenin en Stalin een strijdbaa'l', polemisch karakter vertoomden.

Wanneer men deze werken leest: zièt men, dat onze leer zich heeft ontwik- keld in een onophoudelijke strijd, niet alleen tegen de erkende theoretici van de reactie, maar tegen de dragers, bewust of onbewust, van de reaction- naire ideologie in de arbeidersbeweging: proudhonnisten, anarchisten, eco- nomisten, revisionisten, enz:'

(E. Fajon, Cah. du Communisme, Oct. 1948).

Volksdemocratie en Socialisme

D

voor ons. In overeenstemming met het marxistisch-leninistisch standpunt zijn het sowjetstelsel en het stelsel van de volksdemo- crat'e twee vormen van, één en dezelfde macht, de macht, die de arbeidersklasse, verbonden met de werkers van stad en land, u:toefent. De volksdemocratie is een Staat, met behulp waarvan het werkende volk, in de toestand, die ontstond door de over- winning van de Sowjet-Unie en gesteund doo•r de Sowjet-Unie, onder de le:d'ng van de arbeidersklasse van het kapitalisme naar het soc:alisme voortschriJdt. De vorksdemocratie is, wat haar funct'e betreft, een dictatuur van het proletariaat, zonder de sowjet-vormen.

Marx en En.sels wezen er op, dat de Staat het onderdruk- kingsapparaat van de heersende klasse is om de onderdrukte klasse in toom te houden. Dit geldt evengoed voor de democra- tische republiek als voor de monarchie. Terwijl de verraders van het social:sme loochenen, dat ook de burgerlijk-democratische republiek een onderdrukkingsapparaat van de bourgeois'e 's, zei Lenin: "De burgerlijke staatsvormen zijn zeer verschillend, maar in wezen één: Al deze Staten zijn tenslotte op de •een of andere manier dictaturen van de bourgeoisie."

Len·n vond het van het hoogste belang, dat de werkers de d:ctatorische -aard, ook van de meest democratische burgerlijke republiek, duidelijk zagen, en hij schreef indertijd: , Ook de democratische republiek is slechts een apparaat in de handen van cl::! kapitalisten om de arbeidersklasse te onderdr·uikken, en hoe "vrijer" een land is, des te duidelijker komt dit tot uit- drukking. De voorbeelden van Zw:tse:tland in Europa en de Verenigde Staten in Amerika tonen dit aan. Nergens heerst het kapitaal zo cynisch en zonder scrupules als in deze Staten, hoewel ze democratische republieken zijn."

Maar hoe staat de zaak, wanneer 'in een democratische repu- bliek de macht in de handen van het werkende votk komt? Is dat ook een dictatuur? Daarop is maar één antwoord: Ja, onge- twijfeld! "De dictatuur van het proletariaat", zei Stalin 25 jaar geleden, "is precies als elke andere klassed:ctatuur een middel om de tegenstand van de klassevijand te ·onderdrukken. De proletarische Staat is een apparaat ter onderdrukking van de bourgeoisie. Maar er bestaat een wezenlijk ondersche:d tus·sen de •beide vormen Tot nu· toe was elke klassenstaat de dictatuur van de uitbuitende minderheid oVIeor de uitgebuite meerderheid.

De dictatuur van het proletariaat daarentegen ^is een dictatuur van de vroegere uitgebuite meerderhei4 over de uitbuitende minderheid." En toen Lenin sprak over de verscheidenheid van de burgerlijke staatsvormen, voegde hij hieraan toe: "Ook de overgang van het kaP'italisme naar het socialisme zal onder de meest verschillende politieke vormen plaatsvinden, maar hun wezen zal gelijk zijn; De dictatuur van het proletariaat!" De volksdemocratieën, en onder hen de Hongaarse volksdemocratie, kunnen zonder de sowjet-vorm van de proletarische dictatuur het socialisme opbouwen, omdat zij op de arbeid van de grote Sowjet-Unie kunnen steunen.

In een zware en bloedige strijd tegen de \buiten- en ·b:nnen"'- lruldse vijanden van de Sowjet..Unie ·legde de Grote October- revolutie de grondslag voor de eerste socialistische Staat ter wereld. De vijanden van het volk, de kapitalisten en groot- grondbezitters, 1bleven in ihet land, omdat zij ni·et geloofden aan de levensvatbaarheid van het Sowjet-regiem en zij streden open- lijk tegen de Sowjet-macht. Geheel anders is de situatie in de volksdemocratieën. Het bevrijdingsleger van de Sowj'e·t-Unie ver- sloeg niet alleen het Duitse fascisme, maar in de strijd om de overwinning viel ook het staatsapparaat van Hitler's vazallen uit elkaar. De vijanden van het volk vluchtten voor het grootste deel naar het Westen en degenen, die achterbleven, zagen van de openlijke bewapende opstand af, daar zij zich van hun zwakte en de aanwezigheid van het Sowjet-leger bewust waren. Daarom kunnen de volksdemocratische staten verhoudingsgewijze vreed- zaam, zonder bloedige burgeroorlogen, de functie van de prole- tarische dictatuur zonder de -sowjet-vorm uiioefenen.

De strijd om het socialisme en om de vooruitgang is in de volksdemocratieën reeds beslist. Toch zijn nog vele jarèn van arbe1d, van hulp van de kant van de Sowjet-Unie en van samen- werk,ng der volksdemocratieën nodig, om àe gewonnen resul- taten definitief vast te 1eggen. De volksdemocratieën kwamen tot stand met de hulp van de Sowjet-Unie en hun samenwerking versterkt hun krachten. Tegenover het imper:aLsme moeten zij zich op de Sowjet-Unie en vooral op de wederkerige hulpver- lenilg steunen. Wie uit deze gemeenschap treedt, zoals de Joegoslavische leiders, houdt op 'Een volksdemocraat te zijn en valt terug in het kamp van de kapitalisten en de rmperialisten.

De volksdemocratieën - de hizondere vorm van de revolu- tionnair·e macht, die na de overwllllling van de Sowjet-Unie en de nederlagen van het fascisme is ontstaan in de geschiedkun- dige verhoud-ngen van deze tijd - zijn het resultaat en de uitdruk- king van de nteuwe krachtsverhoudingen op internationaal gebied.

Sinds het e:nde van de oorlog vindt een verschuJ.ving in deze krachtsverhoudingen plaats, steeds meer ten gunste van het socialisme. De vrijheidsstrijd van de koloniale volken, de op handen zijnde grote overwinning van het Ch:nese vo}k, de successen van de Griekse communisten, de om hun communistische partijen ge-

schaarde arbeidersmassa's van Frankrijk en Italië getuigen hiervan en tegelijkertijd zijn zij nieuwe krachtbronnen voor de internatio- nale proletarische gemeenschap, die de wereld van het· socialisme bouwt, voor de overwinning waarvan zoveel ib1oed en zwe~t ge- vloeid is en waarvan de verwezenlijking de historische opgave van onze generatie is.

MATTHIAS RAKOSI.

De helft van de wereld

Op het ogenblik is het zo goed als zeker, dat de verenigde inspanning van de vooru-itstrevende krachten overal de vrede kunnen bewaren en de oorlog verhinderen, elke maand weer, net zo lang als nodig is om een positie te bereiken, waar een oorlogsdreiging - en de hoop der reactionnairen, dat zij door de oorlog een korte adempauze voor hun amokmakende ec:.;nomir>ën kunnen winnen- kleiner en kleiner zat worden, totdat wij er geen rekening meer mee behoeven te houden.

Om dit in te zien hoeft men alleen maar naar een paar landen in verschil- lende delen van de wereld te kijken.

!China? Wat de vooruitstrevenden reeds enige tijd verwacht hebben, speelt zich nu in bliksemtempo voor onze ogen af.

De door Amerika gesteunde, corrupte reactie legt het af tegenover de harde, zuivere doelmatigheid en eerlijkheid van de arbeiders- en boerenlegers van Noord-China.

Het zal niet lang meer duren tot het Chinese volk- een kwart van de wereld

- overal zijn eigen meester zal zijn. ,

Zonder zich druk te maken over het wapengekletter in het Westen gaan de volken van de Sowjet-Unie door met de opbouw, met het verheffen van hun culturele en materiële levenspeil, en met zichzelf te beveiHgen. B~i hen is er geen hysterie, geen angst, geen Marshalt-hulp - en geen rantsoenering.

Het viJftal Zanden, die direct ten wesien van de Sowjet-Unie liggen, worste- len me{ hun verschillende econom·ische problemen en overwinnen ze - en vele van deze problemen zijn ontzagwekkend van omvang en diepte.

Hun productie neemt toe en tegelijkertijd wordt hun economie op vastere basis gesteld, zodat hun levenspeil stijgt; bij hen is er geen hysterie, geen angst, geen Marshall-hulp- maar een Unks gerichte socialistische econ1mie.

(Deze landen en de U.S.S.R. vormen met China erbij iets minder dan de helft van de wereld).

•

D. N. Pritt (Hd van van de linkse Labour-vleugel in het Britse Parlement) .

/

Lenin over de . oorlog

,,De oorlog is de voo-rtzetting met geweldmiddelen van de politiek, die vóór het uitbreken van die oorlog g.evoerd is geworden door de heersende klassen van de oorlogvoerende landen. De vrede is de voortzetting van dezelfde politiek, waarbij echter de veranderingen in de krachtsverhoudingen tussen de strijdende partijen, die onLtaan zijn als gevolg van de oorlogshandelingen in acht genomen moeten worden.'' (Lenin)

L

"door welke klasse wordt hij gevoerd", "door welke Staat".

Men kan over het karakter va• een oorlog U.:et oordelen, z<mder z:·ch rekenschap te hebben gegeven van de politiek, die tot die oorlog heeft geleid en de polit~ek, die de oorlog nastreeft.

,,Het is nodig de vooroorlogse politiek te bestuderen, de politiek die tot de oorlog heeft geleid. Indien die politiek imperialistisch was, in- dien zij dus de belangen van het kapitaal verdedigde, op roof en uit- buiting van kolQlliën en andere landen gericht was, dan is de oorlog, die uit deze politiek is voortgesproten, een imperialistische oorlog. Was deze politiek echter een politiek van nationale bevrijding, dus een uiting van een massa-beweging tegen de nationale onderdrukking, dan is de daaruit ontstane oorlog een oorlog van nationale bevrijding."

(Lenin)

De inhoud van een politiek, d.w.z. de doeleinden, die deze politiek nastreeft en de belangen van hen, d:e deze politiek uitvoeren, zijn de factoren, die ons in staat stellen het wezen van di:e politiek te beoordelen.

In een maatschappij, die verdeeld is in aan elkaar tegenover- gestelde, vijand.ge klassen, 1kan van één enkele politiek voor het gehele volk geen sprake zijn. Elke klasse heeft haar eigen qelangen en eigen doelstellingen en daarom haar. eigen politiek.

De poLtiek is niets anders dan de uitdrukk"ng van de klasse- verhoudingen. (Dat betekent niet, dat er in bijzondere gevallen geen compromis kan bestaan, ook tussen antagonistische klassen, met het oog op een hoogstaand, gemeenschappelijk doel. Maar dat zijn u:tzonderirigen op de regel.)

Men :kan ~;tiet over een ·politiek oordelen door alleen te letten op de personen, die deze politiek toepassen of verdedigen.

Lenin schreef:

,,Het is niet van belang door w ie een bepaalde politiek direct ver- dedigd wordt. Immers, voor de verdediging van welk beginsel ook zal iedere rijkaard, onder het bestaande, nobele kapitalistische stelsel, te allen tijde een willekeurig aantal advocaten, schrijvers, afgevaar- digden, professoren, geestelijken, etc. kunnen kopen. Wij le~n in een commercieel tijdperk èn de bourgeoisie heeft nie"t. minste scrupules

om ook de eer en het geweten te verhandelen. Bovendilen zijn er veel onnozelen, die, hetzij doordat zij niet' nadenken of uit blinde gewoonte, de in een zekere bm"gerliJKe omgevmg heersend~ v ^,aL~Ll ·en verdedigen. Neen, in de politiek is het niet van overwegende betekenis wie persoonlijk zekere opinies verdedigt. Van belang is wie bij deze opinies betang hebben.

(Lenin) De inhoud, het wezen van de politiek van de staten, de klassen en de partijen wordt ·n:iet zozëer ;bepaald door hun officiële verklaringen, dan wel door hun practische polibek.

"In de politiek zijn de mensen altijd de onschuldige s¹ac"t-'lffer.~ go- weest van het bedrog en het zelfbedrog en zij zullen dat blijven zolang zij niet leren om achter alle frazen, verklaringen, morele, religieuze, politieke en maatschappelijke beloften, de belangen van deze of gene klasse te onderscheiden."

(Lenin) De bu:tenlandse- en bi~enlandse politiek van 'bepaalde klassen zijn altijd onverbrekelijk met elkaar verbonden. Naar zijn inhoud is de buitenlandse politiek identiek met de binnenlandse, met dit verschil, dat zij betrekking heeft op andere· staten en volkeren.

De geschiedenis van alle ,Massenmaatschappijen is rijk aan voorbeelden van de onverbrekelijke eenheid tussen binnenlandse- en buitenlandse politiek. De klasse der slavenbezitters in Grieken- land, in Rome en in alle landen der klassieke oudheid voerde een politiek van ongebreidelde wtbuiting van hun slaven in het eigen land. Tegelijkertijd was het. doel van de buitenlandse politiek dier klassen om andere slaven te bezitten en om zwakkere vol- keren te onderwerpen.

Het huidige kapitalistische systeem heeft als basis voor zijn binnenlands·e polit~e:k de uitbuiting van de gehuurde arbeidskracht en als doel van e}k menselijk streven: de w~nst. In zijn buiten- landse politiek lokt dit systeem oorlogen uit om nieuwe gebieden voor zijn ruwe grondstoffen, orii. nieuwe afzetmarkten te ver- werven voor de producten, om koloniën te veroveren en andere volkeren aan zijn macht te onderwerpen.

De binnenlandse· politiek der Sowj-eLUn~e is gebaseerd op de vreedzame arbeid voor de opbou)V van een communistisch-eco- nomisch stelsel, op de afschaffing van de uitbuiting en op de volledige gelijkhe~d der rechten van alle volkeren, die in de Unie verenigd zijn. Tegelijkertijd is de buitenlandse politiek van de Sowj-Et-Unie uitsluitend gericht op de bescherming van het land tegen eventuele buitenlandse agress:e, op het verdedigen van 'de vrede en op het eerbiedigen van -de rechten van alle

volkeren. ·

(Uit "De mar:làstisch-leninistische leer omtrent de oorlog en het leger,"

door kolonel P. Tsjoevitsjow in ,.Politieke Publicaties" Moskou 1947). ·

'·

Trotski en de

Russische arbeidersbeweging

In de afgelopen jaren hebben 'We herhaaldelijk te ~ken ~ehad met de rol, die de trotskisten, zowel bij het: forceren van ontijdige stakin- gen als bij het verhinderen en breken van noodzakelijke stakingen, spelen. Daarnaast hebben we bovendien te maken met een groep in de p, v. d. A., die veel misbaar maakt over de koloniale oorlog, maar die in feite de ontevredenheid opvangt en op een dood spoor leidt.

Ook deze zgn. oppos•itie wordt geleid door trotskisten. Deze verschijn- selen, d-ie aan betekenis zullen winnen naarmate voor het imperialis- me de moeilijkheden zich zullen opstapelen, moeten door ons bestu- deerd worden, willen we de strijd tegen het kapitalisme doeltreffend kunnen voeren.

Om te beginnen zullen wij in dit artikel het trotskisme in Rusland, vóór en na de grote Octoberrevolutie, behandelen.

De vestiging van de- arbeidersmacht in het tsaristische Rus- land en de opbouw van het socialisme in dit land betekende een ' nieuwe en beslissende stap in het concretiseringsproces van de marxistische theorie.

Marx en Engels maakten het socialisme van een fantastisch en tamelijk willekeurig droombeeld tot een wetenschappelijk ge- mot:veerde overtuiging. Onder leiding van Lenin en Stalin werd het socialisme van een wetenschappelijke theorie tot 1een onom- stotelijk feit, tot een tastbare werkelijkheid. Van nu af stond het

• voor de bewuste arbeiders niet alleen vast hoe zij aan de macht moesten komen, maar ook welke weg zij daarna moeten gaan om het socialisme te doen zegevieren en op welke wijze zij de talloze moeilijkheden, die zich daarbij voordoen, moeten over- winnen.

Zolang het socialisme nog nergens werkelijkheid was, kon men er over twisten hoe het moest gebeuren en hoe het er uit zou zien. Nu is het echter een onloochenbaar feit, dat het socialisme in één afzonderlijk, door kapitalistische -staten omr_ngd land op- gebouwd kan worden,....dank zij de, door Lenin ontdekte, onge- lijkmat:ge ontwikkeling ván het imperialisme en de daaruit voortvloeiende tegenstellingen tussen de kapitalistische landen

onderling, ^;o

De theoretische strijd, di·e er na de October-revolutie ontstond over de door Stalin verdedigde en uitgewerkte mogelijkheid van het socialisme in één land, was in feite voor hen, die aan deze mogelijkheid beweerden te twijfe~èn, een terugschrikken voor de enorme offers en inspanningen waarmee dit gepaard zou gaan.

, Gebrek aan vertrouwen in de scheppende krachten van de wer- kende klassen, deden de twijfelaars vluchten in de romantiek van de wereldrevolutie. Een aantal weifelmoedige kleinburgers verloren zi® in het nevelrijk der frazes. Deze elementen werden een willige prooi van eeTZuchtige demagogen als Trotski. Voor hem geldt hetzelfde als wat Marx over BakO'enin zei (de man,

die alles gedaan heeft om de eerste internationale ten gronde te richten):

"Voor Bak01enin was en is de theorie bijzaak, slechts een middel om zich persoonlijk te laten gelden. Ofsèhoon theoretisch een nul, is hij als intrigant in zijn element". ,

Maar het intrigeren in de a:rlb·eidersbeweging heeft, nu zij duizendmaal omvangrijker is geworden, ja, nu zij een wereld- beweging is, veel verder strekkende gevolgen. De levensloop van Trotski laat dit zelf z:en. Reeds vanaf 1903 greep Trotski elke gelegenheid aan om in de oppositie te gaan en reeds was zijn enige principe, dat hij geen enkel principe had, behalve dan om het nooit eens te zijn met Lenin en later met Stalin.

Het is goed in dit verband enige uitspraken ·van Lenin aan te halen over de theoretische capaciteiten en de bedoelingen van Trotski. In October 1911 schrijft Leni:n over Trotski's bedoelingen:

"Na het plenum, in het voorjaar van 1910, bedroog Trotski de arbei- ders op de meest beginselloze en gewetenloze wijze".

(blz. 104, deel IV, Lenin, verz. werken).

en m Februari 1914:.

"Waarom heeft Trotski deze feiten verzwegen? Alleen omdat het voor hem voordelig is op het ontbranden van meningsverschil1en ... te spe- culeren en om de Russische arbeiders in het vraagstuk over het pro- gram te bedriegen". (Deel IV, blz. 299).

en in Mei 1914 oveT zijn th~ret.ische kennis:/

,,Trotski houdt van klinkende en holle frazes, dat is bekend".

(deel IV, blz. 200).

"Het is niet alles goud wat er blinkt. Er is veel glans en lawaai in de frazes van Trotski, maar ze hebben geen inhoud". (deel IV, blz. 203).

"Zo spreekt nl. Trotski, die niet in staat is, over zijn eigen gedachten na te denkien en de einden van zijn frazes aan elkaar te knopen"·

(deel IV, blz. 2~3).

En in Februari 1941 schreef Lenin over de beginselloosheid van Trotski:

en

"Nog nooit, over geen enkel belangrijk vraagstuk van het marxisme, heeft Trotski een vaste mening gehad, altijd krooP hij in dè spleten van deze of gene meningsverschillen en liep hij van de ene zijde naar

de andere over". (deel IV, blz. 299).

"Het is niet mogelijk met Trotski over essentiële kwesties te discus- siëren, want hij houdt er geen eigJen mening op na".

Voor Trotski's opvattingen over de z,g.n, permanente revolutie verwijzen wij naar het boek van- Stalin: ,,De October-revolutie en de tactiek der Russische communisten". De achter ons liggende ontwikkeling heeft deze absurde opvattingen afdoende weerlegd en maakt het onnodig er nQg weer op terug te komen.

Lenin beschouwde Trotski als een typ~sche vertegenwoordiger uit de beginperiode van de Russische arbeidersbeweging, toen de theoretische discussie ten dele nog de plaats innam van de werke- lijke strijd, In 1914 .zei hij over Trotski:

"Zulke typen zijn karakteristieke overblijfselen van de historische formaties van gisteren, toen de massa der Russisèhe arbeiders nog niet in beweging was gekomen".

Laat men nu niet denken, dat Trotski alleen vóór de revolutie door Lenin als partijvijand op de scherpste wijre is bestreden.

Na de revolutre, toen de moeilijke economische opbouw een aan- vang nam, trad Trotski opnieuw openlijk tegen de partij op en in een uitvoerige brochure over de vakvereniging was Lenin genoodzaakt het ondermijnende werk aan de kaak ·te stellen.

Een bijzonder typerend citaat, geschreven op 25-1-1921 over Trotski en zijn aanhangers, die Irazes gebruiken als daden

· dringend vereist worden, is het volgende:

"Juist al de stellingen, de hele platformbrochure van kameraad Trotski, zijn van deze aard, dat zij door hun fouten de opmerkzaamheid en de krachten van de partij afgeleid hebben, van de zakelijke "productie"- arbeid naar lege inhoudsloze woordgevechten". (deel IX, blz. 66)·

Na deze karakteristiek van de figuur van Trotski zuHen we de ontwikkeling van het trotsk:sme na de October-revolutie in de Sowjet-Unie verder uiteenzetten.

Wat echter door het onvolgroeid karakter van de Russische

arbeidersbewegi~ nog geen verstrekkende gevolgen had, kreeg na de vestiging van de Sowjet-macht een direct reactionnair karakter. Aanvankelijk was het trotskisme een politieke stroming van weifelmoedige kleinhurgers. Steeds weer opnieuw echter werden de .,theorieën" en ,,voorspellingen" over de op handen zijnde ineenstorting van de Sowjet-macht door de zegevierende practijk van de socialistische opbouw weerlegd. En zij, die te goeder trouw waren, lieten zich door de onloochenbare feiten overtuigen 'van de mogelijkheid van het socialisme in één land en kee.rden Trotski de rug toe. Trotski wist zicli geen enkele aanhang te verwerven. Ondanks alle propaganda, die hij in de gelegenheid was op ruime schaal te voeren en de pers, waar- van hij een uitgebreid gebruik kon maken, bereikte hij niets.

Het congres (het 13e partijcongres in Mei 1927) veroordeelde éénstemmig het platform van de trotsk\stische oppositie, defi- nieërde de opposit:e "als een kleinburgerlijke afwijking van het marxisme en als een revisie van het leninisme". (Geschieden:s van de K.P.S.U. blz. 357) en in October 1927 verwierp de partij nogmaals de politiek van Trotski met 724.000 tegen 4000 stemmen.

Het ging er echter 'IIrotski niet om of zijn opvattingen juist of onjuist waren, maar om de bevrediging van zijn grenzenloze eer- zucht. 'IIoen op openlijke wijze niets te bereiken viel, door het juiste polit:eke inzicht van het Russische werkende volk, begonnen Trotski en zijn trawanten in het duister te wroeten. Door het saboteren van de ophouiW en aanslagen op de leiders van het Sowjet-volk proheerden ze de Sowjet-macht in moeilijkheden te brengen en een crisis te veroorzaken. Ze wilden herstel van het kapitalisme door het ten val brengen van de Sowjet-macht. Steeds meer resten van de verslagen uitbuitende klassen verzamelden

zich rondom Trotski. Hij werd oe hoop en toeverlaat van tsaris- tische officieren, adellijke landheren, rijke boeren, avonturiers, m sdad gers, enz. Het trotskisme veranderde van karakter Zoals reeds werd opgemerkt, was het aanvankelijk een p~litieke stroming van klein'burgerlijke elementen, die door radicale frazcs de partij van de massa dreigde te isoleren en die zich kenmerkte door een diepe minachting jegens de arbeiders en in de boeren slechts een react onnaire massa konden zien, enz. Het was nu echter geen politieke stroming meer, máar eerr vergaarbak van contra-revolutionnaire elementen. Of, om een citaat van Stalin

aan te halen uit een rede van het jaar 1937:

"Onze partijgenoten hebben niet bemerkt, dat het trotskisme opgehou- den heeft een politieke stroming in de arbeidersklasse te zijn, dat het trotskisme zich uit een politieke stroming in de arbeidersklasse, die het 7-8 jaar geleden was, in een ongeremde en beginselloze bende van saboteurs, diversàllten, spionnen en moordenaars, heeft· verand;)rd, die in opdracht van spionna~e-organen van buitenlandse ·staten handelen".

Moord, sa~botage en spionnage waren de wapenen, waarmee het trotskisme in zijn nieuwe gedaante opereerde. Het ten val

• brengen van de Sowjet-macht was hun enige doel. En daar Trotski zag, dat de resterende reactionnaire elementen in de Sowjet-Unie nooit meer in staat zouden zijn om de arbeiders- macht omver te werpen, zag hij naar hulp om in het buitenland en zocht steun bij het Hüler -fascisme. En omgekeerd wens ten de fascisten contact met alle Sowjet-vijandige elementen voor de opbouw van een vijfde colonne in de Sowjet-Unie.

Zo brachten vijandschap jegens de Sowjet-Unie, minachting voor de massa en machtsbegeerte Trotski en zijn bende samen met de fascisten. Een gewapende interventie door de fascisfsche legers, ondersteund door de in het geheim 'opererende trotskistsche terroristen in de Sowjet-Unie zou de arhcidersmacht moeten breken en dit alles omkleed door de fraze van "het dienen van de wereldrevolutie".

W·eliswaar werd Trotski uitgewezen, maar. vanuit het buiten- land zette hij zijn ondermijnend werk voort en bleef in contact met zijn handlangers, die in de Sowjet-Unie het werk voort- zetten. Dat wat voor Trotski een persoonlijke wraakneming was, maakte hem tot leider der contra-revolutie. *)

De processen tegen de landverraders in 1938 maakten tenslotte een eind aan het wroeten v;m de trotskisten. In de loop van de tweede wereldoorlog was de Sowjet-Unie dan ook het enige land, waar de vijand- niet op een vijfde colonne kon steunen.

• G. HARMSEN .

•

*) Voor een uitvoerige documentatie van de misdadige praetijken van het trotskisme leze men het boek van Sayers en Kahn ,,De grote samenzwering".

Theorie voor het praktische werk I

Het bedrijfswerk

E

Juist dit laatste onderscheidt ons van kamerfilosofen en betweters.

Velen hebben hiervan nÎ'ets /begrepen: Zij propageren het marxisme, alsof het één of ander handelsartikel is. Zij hanteren het niet als een leidraad in de klassestrijd en komen, daardoor niet' verder dan huiskamer:-propaganda.

In het leerboek van Leontjew wordt gezegd, dat Marx heeft aangetoond, dat de economie de basis van de sociale ontwilkkeling vormt en dat de klassestrijd de drijfveer van de sociale ont- wikkeling is. Ondanks alle moeite zijn de burgerlijke economen en critici er nimm·er in geslaagd)· de onjuistheid daarvan aan te tonen.

Voor ons gaat het er dus om de klassestrijd op de meest juiste wijze te voeren. Daarbij is kennis van liet marxisme-leninisme onontbeerlijk. Even onontbeerlijk is de 'bereidheid van de arbei- dersklasse om deze strijd te strijden, want alleen de arbeiders- . klasse, als draagster van de komende socialistische maatschappij,

is in staat de kapitalistische maatschappij-structuur te vervangen door een socialistische. De arbeiders kunnen natuurlijk in hun strijd bondgenoten verwerven, zowel onder de kleine boeren, als uit de burgedijke klasse. De eerste voorwaarde is en iblijft ec:hter de strijd, die de arbeiders voeren.

Het was dan ook niet toevallig, dat de werkelijke marxisten zich in de allereerste plaats tot de industrie~arbeiders wendden, om hun de eerste beginselen van de klassestrijd en het toepassen van deze beginselen in de practijk te leren.

De marxisten in Rusland richtten zich vóór alles tot de· arlbeiders van de grote bedrijven. In Petrograd, Moskou en andere steden gngen zij er toe over in de bedrijven arbeidersclubs te vormen, waaruit later de partij-afdelingen groeiden. De Partij was daar- door vanaf de eerste dag stevk in de bedrijven verankerd en zij kon leiding geven aan de klassebotsingen, die ontstonden, Mede daaraan is het te danken, dat de Russische Partij in staat is ge- weest haar historische taak, het aan de macht brengen van de arbeidersklasse, tot stand te ibrengen.

I

Elke strijd is çen stukje klassestrijd, waarin de ar'be1iders moeten leren, dat het maar voorhoed,egevechten zijn en op welke wijze zij de strijd op een hoger plan kunnen voortzetten.

Dit is alleen mogelijk, indien de meest bewuste arbeiders leiding geven, de strijd, die de a:rbeiders in hulll eigen omgevmg, d.w.z.

in het bedrijf, voeren, met hen bespreken en analyseren. Aan de hand van hun grotere kennis van de marxis~he-leninistische

theorie kunnen zij de strijd verklaren en ni:euwe wegen wijzen.

Aan het versterken van het klassebewustzijn, aan de politieke opvoeding van de arbeiders moet stelselmatig worden gewerkt.

Het is niet voldoende, dat de communisten posities bekleden in vakbeweging en bedrijfs-commissÏ!es. Het gaat er om de klasse- strijd op de juiste wijze te voeren en te leiden. Het is zoals Lenin zegt:

"M-et de voorhoede alleen kan men niet overwinnen."

,,Propaganda en agitatie alleen zijn niet voldoende, om de gehele klasse, de brede, door het kapitaal onderdrukte .massa's van werkers en onder- drukten ook werkelijk zulk een standpunt (van revolutionnaire strijd F. R.) te doen innemen. Daartoe hebben deze massa's de eigen politiek ervaring nodig."

Deze eigen politieke ervaring maken de arbeiders in de be- drijven iedere dag mee. Daar ondervinden zij aan den lijye de gehele schijnheilige argumentatie van de ·loonstop-politiek, de onverbloemde ondersteuning, die 1 de leiders van de P.v.d.A. en die van de Uniebonden de ibourgeoisie verlenen. De àrbeiders daartegen in strijd ibrengen betekent, dat de arbe,iders eigen politieke ervaring opdoen.

Dit kan alleen, wanneer de Partij in het bedrijf als eenheid optreedt. De kracht van een keten wordt bepaald door zijn zwakste schak·el. De kwetsbaarste schakel in het kapitalisme is het bedrijf. Het bedrijf rbrengt de proletaren voort, de doodgravers van het kapitalisme.

LIET voortbestaan 'Van de kleinburgerlijke invloeden in de

.11 Pàrtij remt het bedrijfswerk in de practijk.

De fouten van de reformisten, het maken van de Partij tot propaganda-apparaat, zijn ook ,in onze Partij aanwezig.

Met de beste bedoelingen wordt di!kwijls de grootst mogelijke aandacht besteed aan allerlei administratieve beslommeringen, de beste en actiefste partijgenoten ,ingeschakeld in een contrilbutie- wijk, als boekenman of colportageleider. Duizend en één dingen worden gedaan, vaak goed gedaan, maar daMbij wordt vergeten, dat al deze werkzaamheden heel wat befer en sneller uitgevoerd zouden kunnen worden, indien wij er in slagen de bedrijfsarbei- ders in beweging en· in de strijd te brengen. Daardoor krijgen zij een politi!eke opvoeding, de activiteit neemt belangrijk toe en de

grondslag wordt gelegd voor al onze andere werkzaamheden.

Een tweede rem is ongeduld en onvoldoende doorzettingsver- mogen. Tradities van tientallen jaren, opvatt:ngen, die hardnek- kig voortleven, kunnen niet in één dag overwonnen worden.

Ook niet in een week of maand.

Zij, d:e zich met het bedrijfswerk /bezig houden, zullen zich moeten wapenen tegen dat ongeduJd en onverdroten het werk moeten voo·rtzetten. Goede initiatieve~, goede besluiten, dit alles is d.kwijls weer verloren gegaan, omdat de resultaten niet vlug genoeg zichtbaar werden, de weerstand niet snel genoeg kon

worden overwonnen. ·

De Tilburgse textielarbeiders spreken tegenwoordig nog over hun werkgever, als "onze heer". Desondanks gingen zij in 1947 met succes tot staking van de arbeid over. ·

Oude begrippen kunnen nu eenmaal niet de maatschappelijke ontwikkeling tegenhouden. Door stelselmatig te werken kunnen wij d:e ontwikkeling belangrijk verhaasten.

Wil de Partij in Ned·erland haar historische taak vervullen, dan zullen ook de fouten, die bij het bedrijfswerk gemaakt worden, steeds opnieuw een les voor ons moeten zijn en een positieve bijdrage moeten vonnen bij het steeds beter doen functionneren van dit zeer rbelangrijke werk.

FR. REUTER.

De Communistische moraal

"Evenals op het laatste congres van de jeugd zou ik de communisten

!Willen oproepen om zich tot de voorvechters van de moraal te maken.

Er zijn mensen, die denken dat de communisten er geen moraal op na houden, omdat deze geen andere grondslag kan hebben dan het geloof in een rechtvaardige God. Dit is absoluut onjuist.

,,De m.oraal is het veelvoud van regels, die de vrije activiteit van . de mensen leiden. M11ar anze activiteit, de activiteit van de commu-

nisten, is gericht op de vooruitgang van de maatschappij, op de af- schaffing van de uitbuiting van de ene mens door de andere, op het stichten van een broederlijke maatschappij van waarlijk vrije mensen, meesters van de natuur. Daarom is ónze moraal het veelvoud van regels. die onze activiteit leiden in dienst van de schoonste en edelste van alle doeleinden, terwijl ziJ tegelijkertüd de belangen van ons volk en van ans land dient.

,,Ik betoog, dat onze moraal waarlUk superieur is: zij, die zijn voor- schriften gehoorzame'!i, die bereid zijn te sterven voor dit hoge doel, hebben geen behoeftff om te hopen op een beloning in een hiernamaals, dat niet bestaat, en dit is een der schoonste bew'ijzen van een volledige onbaatzuchtigheid."

M. Thorez

(Uit zijn redevoering op het Xe Congres van de C.P.F., 26 Juni 1945) ' •

' •

, Hoe wordt men schrijver?

Deze vraag is mij zo dikwijls en van zoveel verschillende kanten gesteld, dat ik genoodzaakt werd, ze voor mijzelf te he- antwoorden, hoewel het geen vraagstuk was, dat mij bijzonder interesseerde. Ik heb nooit werkelijk verschil gez:en tussen .schrijvers en andere' mensen - behalve wanneer de schrijver er zijn best voor deed, dus zich opvJlllend gedroeg. De vraag: Hoe wordt men mens? heeft mij altijd veel meer geïnteresseerd, daar het mij voorkwam, dat dit de enige juiste weg was. Hoe steviger een schrijver in het algemeen-menselijke verankerd is, hoe meer hij een belichaming van dit algemeen-menselijke is, des te groter is zijn betekenis voor de mensheid.

Het spreekt vànzelf, dat tussen de schrijve•r en de andere men- sen geen onderscheid bestaat in die zin, dat voor hem andere wetten en zeden gelden; hier wordt de schrijver met de gooche- laar, met de kunstenmaker verwisseld. Maar de belangrijkste schrijver is geen goochelaar; het hoogste wat hij vermag te be- reiken is honderd procent mens te zijn.

Wanneer men, om een werkelijke schrijver te wor.den, reeds vanaf zijn vroegste jeugd een duidelijke literaire begaafdheid moet getoond hebben, dan sta ik er niet goed \IOOr. Wel kon ik om zo te zeggen vanaf mijn geboorte zonder sp'elfouten schrijven, maar deze aanleg had ik met al mijn broers en zusters gemeen.

Ik was nooit bizonder schrijflustig, op mijn opsteHen en mijn brieven kreeg ik steeds de ~anmerking: te kort gesteld! Ook later he:b ik mij nooit aan een tafel gezet, louter en alleen u~t drang om te schrijven - te dichten! Stijlexperimenten vond ik niet de moeite waard. Ik was destijds volkomen tevreden als in mijn werk achter de st~jl een vraagteken werd gezet, wanneer men maar toegaf, dat het menselijk in orde was.

Een aangeboren, onoverwinnelijke drang om schrijver te wor- den heb ik nooit gehad; eri ik heb eigenlijk ·nooit van mijn schrijftafel gehouden. Meestal was ik er eerder afkerig van. Als ik daar desondanks toch menig uur heb doorgebracht, dan was dat zeker, omdat ik iets op het hart had en op deze manier de mensen het beste oenaderen kon. V oor krantenpolemieken en openbare d!scussies deugde ik niet erg. Ik was niet slagvaardig:

ik bedacht pas argumten als alles voorbij was. Zo bleef mij niets anders over dan mijn gedachten aan het papier toe te vertrouwen.

MARTIN ANDERSON-NEXO.

("Herinneringen", deel II.)