VRIJHEID BN
DEMOCRATIE
VRIJDAG 15 OCT. 1948 No. 29
~~u-. . . - . •• w'Tarm•••aa-..~
Eén hoop voor de toekomst
(Pagina
7j
WEEKBLAD \1 A N DE VOLKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATIE
Het nut der openbaarheid
1Vaar aanleiding van het verslag der Algetnene Rekenkamer
Openbaarheid bij de' behandeling der publieke zaak en contrólc op de daden drr regering in het openbaar achten wij van node. De ervaring- heeft geleerd, dat df' behandeling van zaken in
het geheim en in "onder-onsjes" leidt tot mis- bruiken en verlteerde toestanden in het alge- meen. Een goede democratie eist openbaarheid, ja de openbaarheid is één van de pijlers waarop het democratische bestel berust. Dictatoriaal gere- geerde landen kennen de behandeling der publie- ke zaak in het openbaar niet. en het ong·e- controleerde .,beleid" der Duitse instanties in de afgelopen jaren in ons land gevoerd, heeft tot een corruptie geleid, welke zeer ernstig was.
De noodzaak van openbaarheid over gevoerd beleid heeft het parlement ook gebracht tot het houden van een enquête naar de door de Neder- landse regering te Londen gevoerde politiek.
Hiertoe heeft per sé niet wantrouwen aanleiding gegeven. Algemeen werd het als een hoogst on·
bevredigende situatie gevoeld, dat Nederlandse bewindslieden vijf jar·en aan de gang zijn ge- weest zonder dat het rechte el'van werd gewe- ten. ZiJ, die menen, dat het onderzoek der En- quête-commissie wordt gEWouclen met het doel schandalen op te sporen, hebben dan ook de rechte betekenis der enquête niet begrepen.
Kort samengevat zou kunnen worden gezegd:
het parlement en het Nederlandse volk willen weten. wat er is g·eschied; alles wat er gebeurd is, moet aan het licht. Dit !1eeft ook .zijn mach- tig. voordeel mct betrekking tot het vcrtrou'-'.'en, dat de bevolking in haar regeerders moet kun- nen stellen. Ontelbare oncontroleerbare verhalen over hetgeen in Londen zou hebben plaats ge- had. doen de ronde. Zou men moeten geloven wat
daarover wordt verteld, dan zou menig vooraan- staand man te Londen de oorlog niet hebben gevoerd. maar gevierd. Al deze verhalen onder- lnijnen het vertrouwen in de regeerders van des- tijds, van wie sommigen thans in het openbare leven nog een vooraanstaande plaats innemen, en schaden het aanzien der democratie i.n lu~t
algemeen. Zulke verhalen komen niet van de 1nan van de straat alleen, maar ook van anderen.
Dezer dag·en nog lazen wij de jongste brochure van de journalist Lunshof, (]ie ernstige verwijten richt tot de oud-minister Van Reuven Goedhart, thans hoofdredacteur van Het Parool. Zou men de heer Lunshof moeten geloVf·n, clan zou de heer Van Heuven Goedhart van zijn ministeriële po- sitie misbruik hebben gemaakt om de belangen van Het Parool te dienen. Dit is slechts een voorbeeld van al wat er zo wordt gezegd. Welnu, de heer Van Reuven Goedhart is een vooraan- staand man in ons publieke leven - lid van de Eerste Kamer der Staten Generaal - en het moet toch hoogst gewenst worden geacht, dat het Nederlandse volk weet, waar het met hem aan toe is.
De enquête-commis8ie verschaft de mogelijk- heid het juiste licht op deze ]{wcstie te laten schijnen en wij achten zulks van het grootste belang.
* *
Openbaarheid noemen wij el'n van de gTond- pijlers der democratie. Het lijkt of dat in de na- oorlogstijd wel eens wordt vergeten. Daarover uit te weiden is niet ons doel. Slechts moge wor- den gewezen op het wetsontwerp inzake de be- drijfsorganisatie, dat thans bij de Tweede Kamer aanhangig is. Daarin is ook sprake van verorde- nende bevoegdheid voor de bedrijfsorganisaties, maar de totstandkoming· dier verordeningen ge- schiedt g-eheel in het geheim. Daar mag blijkbaar niemand iets vs.n weten. W~i achten dat door en door fout. Ook hierbij zij openbaarheid.
Nu begrijpe men ons wel. De door ons bepleite openbaarheid wil niet zeggen, dat elkeen in le- vende lijve bij de behandeling der publieke zaal' aanwezig moet lmnnen z\jn. Trouwens, zo vat ons volk dat ook niet op. Wanneer men de tri- bunes beziet van onze openbare lichamen, dan zijn E'l' momenten waarop zij uitpuilen - bijvoor- beeld bij de behandeling van de Indonesische ltwestie ---- maar in de grote meerderheid der ge•
vallen is er slechts weinig publiek. OvE-r het al- gemeen slecht~ direet bij het aan de orde zijnde onüenvcrp geïnteresseerden, alsmede belangstel-
lenden, die minder voor het onderwerp komen dan wel uit de overweging, dat zij eens een Ka- mervergadering of vergadering van een gcmeen- teraad bijgewoond willen hebben.
De openbaarheid vatten wij zo op, dat de pers er vrij toegang heeft en ons kan meedelen wat er verhandeld is. De pers is het waarnemings- orgaan, dat voor het grote publiek het bespro- kene opvangt en doorgeeft, al of niet voorzien van commentaar.
• •
*
De pers is op deze wijze van uitermate groot gewicht. Bovendien lmn in de pers naar voren komen wat in het volk leeft. Op deze wijze is de pers oolt een stimulans voor de activiteit van de volksvertegenwoordiging. Een zaak in de pers aan de orde gesteld vindt vanzelf de nodige aandacht in Parlement, Provinciale Staten of Gemeenteraad. Bovendien werkt de pers door haar mogelijkheid van critick activerend. Zowel op de vertegenwoordigende lichamen als op de besturende colleges. De critiek van de pers heeft op deze organen belangrijke invloed.
Wanneer w~j dit zo stellen, dan z~in wij ons bewust een ideaal-toestand aan te geven, maar niet de realiteit van de huidig·e dag. Immers, door het gebrek aan papier zijn onze kranten niet in staat haar zeer belangrijke taak in het democratische bestel op een goede wijze uit te voeren. De kranten hebbol gc·en pl'llilt«rnin•ti·
om de nodige aandacht aan de publieke zaak te schenken. Tenminste, de Nederlandse kranten.
Heeft men het geluk eens een buitenlandse krant in handen te krijgen, dan is men daar enige da- gen zoet mee. Onze eigen kranten echter delen het nieuws maar zeer summier mee en aan be- schouwingen komt men veehÎJ niet toe, of in zeer onvoldoende mate. Dit is zeer te betreuren, want op deze manier kan onze pers haar taak niet vervullen, tot f:cho.de voor de democratie. Wij willen dan ook de hoop uitspi·t·lwn, dat onze hui- dige reg-ering- aan deze verkeerde toesta.nd op zo kort mogelij\{e termijn een einde zal maken. Het vorige kabinet is ten deze ernstig te kort gescho- ten. De publieke zaait eist openbare behandeling.
Dit is alleen .mogelijk door een pers, die kan zeggen wat zij op het hart heeft en dus niet ge- fnuikt wordt door g·c:brel' aan papier. Een zaak van de eerstE' orde vraa;;t om oplossing-.
Wij z\jn tot bovenstaande beschouwingen ge- komen naar aanleiding van het verschijnen van het Verslag der Algemene Rekenkamer betref- fende haar werkzaamheden in het jaar 1947. Wij hebben dit staatsstuk doorgewe1·!{t. Niet minder dan 84 bladzijden groot is het. En welk een inte- ressante lectuur! Geluldtig bestaat in ons Rtaats- bcstel de mogelijkheid om verkeerde toestanden aan het licht te brengen. Het is cle beste waar- borg tegen ernstig afglijden. Maar hoc is het te betreuren, dat de pers uit pla.atsgebrel' aan dit rapport zo onvoldoende aandacht kan schenlten, want een krachtige reactie ckr publieke opinie op het gelezene zou dat is onze vaste ovct·- tuiging - het begaan van ïouten door overheidc.- insbmties in korter t~id vcrminderen dan nu het geval zal zijn. V\'\i V.'illen het geheel 11iet te tra- gisch opvatten. \oV\j bcgl'ijpcn, dat een nll-oor- logse periode uiteraard ongewenste toest!>.uden met zich brengt, maar de beste remedie tegen ongewenste toestanden achten wij een zo ruim mogelijke verspreiding van de wetenschap daar- over en deze verspreiding blijft thans beneden het
gewenste minim.um. In één van onze belangrijk- ste dagbladen -- op staatkundig terrein mede leiding gevend -- was minder dan een kolom aan dit 84 bladzijden groot zijnde verslag- gewijd. Wij willen er daarom iets van zeggen. En zullen dan blijven in de taal der Rekenkamer, welke naar haar aard steeds in uiterst g-ereservet~rde termen haar gedachten naar voren brengt.
• *
Wanneer wij spreken over het verslag der Rekenkamer en da:n:uit ook c~if•'l'S naar voren brengen, (.]au ZÜi1 v. èj on:> bewust, dat deze in
vergelijking met de milliarden, die tegenwoordig met onze staatshuishouding zijn gemoeid, gering zijn. Maar wij gaan g·eheel accoord met het oor·
deel van de Rekenkamer zelf (blz. 37 van hasr rapport), die zegt, dat het gTote publiek op der- gelijke "kleinigheden" scherp let "en zich naar aanleiding van deze weinig belangrijke feiten een oordeel vormt over de gehele staatsdienst".
Laten wij nu iets zeggen over die "kleinig- heden". Daar is dan bijvoorbeeld een hoofdamb- tenaar van Sociale Zaken, die bij een wegcon- trole gebruik maakte van een dienstauto, zondl'r dat op de voorruit het voorgeschreven kennwrl'
"dienstauto'' was aangebracht en tenv~jl de tot rijden onbevoegde 16-jarige zoon als chauffeur optrad. De Rekenkamer tekende bij dit geval aan "dat aan deze hoofdambtenaar op Rijkskos·
ten reeds achtereenvolgens 3 auto's waren toe•
gewezen, waarvan één na korte tijd, blijkbaar door ondoelmatig gebruik, weder mol'st worcll'n teruggenomen".
Bij de controle op het Centraal Bureau Vt•r- zorging Oorlogsslachtoffers over 1946 bleek, dat het beheer over het autopark te wensen had over- gelaten. Ten minste 3 tweedehandse auto's voor f 3 à f 4000 per stuk aangekocht, "waren on- danks kostbal'e reparaties reeds na ongeveer een jaar alleen voor sloop geschikt". Acht auto's waren reeds voor sloop verkocht, van de over•
blijvende waT'en 15 (d.i. ongeveer 30 % van h<'t totaal aantal) slecht. HiCl'b\i :r.ij <tJ.ngcl•.'1crnd, dat ten tijde der contröle de minister van binnen- landse zaken reeds bezig was in te grijpen.
Eind 1945 heeft de minister van economische zaken de Rijksbureaux voor handel en nijver- heid gevraagd een verslag te maken over de periode van hun bestaan. De gczamenl\jke tex- tielbureaux gaven hie1·voor f 10.000 uit. "De ambtenaar, die bij deze bureaux dit werl;: V0!'•
1·ichttl' en daaraan ongeveer een jaar arbeid bl'- stcecl lh'dt, vatte het geheel samen in een procfsehriEt, waarop hij de graad van doctor in de han(ldswetcnschappen vnwierf".
Hc·t verRla.g der Rekenimmer geeCt nog vcr- scheiden<' voorbeelden van gC'schiedschrijving over ovcl'lwidsinstanties. Nog één voorbeeld: een bloembollcnboelc Daarover heeft minister Lief- tinek Z\ill ambtgenoot van landbouw, visserij en voedselvoorziening g-eschreven. Minister Licftinck berekende "dat tegenover Hitgaven van roml f 58.000 (begroot was f 50.000) ontvang-sten
~;tomlen ten bedrage van rond f 24.500 (begroot was .f 31.500) en dat van de 1600 exemplare11 nog· men d11n de helft onverkocht was, nadat het bock twee jaren in dl' handel was gewPest."
(Vervolg op pag. :n.
Thorhecke-Herdenking
Op :-l Novembl'J' 19l8 om 20.00 uur in Pulchri Studio, Lange Voorhout 15, te 's-Gra Vl'nhagc.
Ale; r;prekers zullen optreden:
Mr. P. J. OUD, waarnemenel voorzitter onzer partij,
"Thorbecke als staatsman"
Dr. K. H. BOERSEMA, predikant te Lei- den, yan wiens hand binnenkort een boek over Thorbeeke zal verschijnen,
"Thorbecke als idealist''
Prof. Mr. G. DE GROOTH, hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Leiden,
b k " j "
"Thor ec e als pro essor
Laat ons in grote getale op die dag naar Den Haag trekken om de nagedachtenis van deze, voor onze beginselen zo belang- rijke figuur, gezamenlijk te eren.
Noteert dus: 3 November, Den Haa.g - Thorbcckeherdenking.
VRIJHElD EN DEMOCRATIE liS OCTOBEH 1948
( _ _ P __ A_R_L_E_M_E_N_T_A_I_. R_E _ _ F_L_I_T_S_E_N _ _ )
De Ka1ners dommelen niet meer bij B.Z.
Wij zi,in nu geen n0utrale, laJ1g;s öe lijnen ,·an het internaiio-
l<Hic tournooiH~ld staarHle toeschou-
\\'ers meer, met hoogstens enige schuchter tot niting; g·ebJ·achte sym- patlliën of antipathiën, maar wij zijn ,.partU" gewonkn in het spel. \\'ij speJen onz<:: paJ-t_-ï.~ n1ee, n1et alle YoOl'- dclen en aantn·Lkel\jJ.:Ileden, maar onk n-lf::'t <: 1le gevan·n. daaraan vrr-
Dit allces lweft onze I\'cderlamlsc htJ(enlnndse pclitiek op l'en gche0l
<:nder niveau gcbracllt. Het is ook tic oorzaAk, dat onze bewindslieden van Buitenlámlse Zaken geen half ingcdomnwlde Kamet·s meer tegen- oYer zich vinden. ··die het aan enkele specialisten overlaten, een n1ager .,buitenlanüs dc·bat" te voeren, maar ovc1· het Rlg·enwen RÜTk g<'ïnterPs- Sf'crde voJL:.svc:rtegen\VOÖl'dig·ers, die allen ook bun eigen internationale contacten lw blwn. Contacten dool'
\n'derztjclse buitenlandse bezoe1{en, lloor intenuüîonale congressen op :cl!erJei gccbieden en door samenkom- sten in Benelux- en Intet'pal'lrmen- t>oir Unievc1·band.
Een inte>varle.mentaire ontmoe- ting v~m wel zeer bijzondere 'H:-:l·d \Vhs clie, \\·elke \Vij in de laat-
ste <]agen van de ,·odge 1naand heb- ben bel~efd.
!Jet waren de parlcmenta.ire \'er- t,•genwoordig;els van de overzeese gébiedsdelen van het Britse Gemene- best, di(', alnc('JlS in de bijeenkomst van de Empi1·e Parliamentary Asso- ciation tP Londu-1 bijeen t(' Jcc.men, o.a. ooi;: ons lm<d en in het bijzonder onze beidP Kamers der Staten-Gene- raal een bczoelc brachten.
En zo viel dan e>en aantal onzer Eerste en T1n•ede Kamerleden de eer en het genoegen te beurt, hun colloga's van 1\ .. ustra!ië en Nieuw- Zcc·lancl, van Zuid-Afrika zowel als van EirP, Koord-Ierland en het eila.nd l\fan, \'an India en van Paki- stan, van Ct•ylon, :Malta, de Baha- ma- en de BeJ·mmla-eilandE>n en van ]\f·'.Hl'Îtius, t1• ont\·angPn.
·F:n het· b1ed· ;:::clul,kig niet uitslui- toqd bij wat \Tiendelijke woorden tjdens de ontva.'l;.'_·sten aan deze en gE>ne z\jde v;~n het Binnenhof: maal' zij l1ebben in cle sectie-vergaderingen ook kunnE>n kennisnemen van o.nzc inzichten onürer,t de \Vest-Europese Unie. onze J:' n<lbouw-economische
]Jl .. oblc•men en die van de wedeJ'Op-
bouw en van o.ns optreden in de In-
!lisebc kwestie•. Gezamenlijke toch- ten tenslotte ''aar Rotterelam en Amsterdam, nuar Aalsmeer, Alk-
ma~~!' en de Y\'i<Tingermeer hebben hun ool' N'll aanschouwelijk beeld '·'ar: ons \YC'rJ.:en en? Rtreven gegeven.
eovenal c eh teJ' moet het persoon- lUl' contact Fonkn toegejuicht. rlat onze Kame>·Jed.~n tijdens de bE·spre-
ldng·~n c·n on tournée met zovele pa l·lementa1·ië:·s uit alle windstrelren llc!Jben gehad.
Dst vetwijdt de blik, sclwpt toe- nadet·ing tct a~ld<:'ren en leert ons, n:;:;:e r·ig·c"n r»·nh1f'men ook in wijdet•
'l:et·band te zi0n.
Utrechtse traditie ·wordt voortgezet
Ja1·enlang heeft de buitenlandse politiek i.n de Kame1·s weinig belang- stelling get,onden. Slechts enkelen, als wijlen D1·esselhuys, toonden hie1·- voor meer dan een noodzakelijke minimU1n-inte1·esse. De Kamers ka•~
daarvan echter nanwelUks een verwijt worden gemaakt. Zij vormen nu eenmaal een v o l k s veJ•tegenwooJ·diging, waarin dus ook de grotere en mindere interesse van het volk in zijn geheel tot 1Liting komen. Dat was in de tijd, dat ministers van Buitenlandse Zaken talrijke malen van het ene in het andere Kabinet ove1·stapten en de Tmom·ede ieder jaar op het gebied van de buitenlandse politiek weinig mee1· bracht dan de steteotiepe zi-nsnede over de betrekkingen van "de m,eest vriendschappe-- lijke. aard" .. welke met alle andere m.ogendheclen werden onderhouden.
Onze .1arenlange neut1·ale positie, gepaard met een algemeen verlangen, zo ver mogelijk van iecle1·e intenwtionale kwestie verwijderel te blijven, had de belangstelling voo1· de vraagstukken van buitenlandse politiek b~j
de meesten gedoofd en zelfs het ontstaan van de Volkenbond had daat·
niet zo heel veel verandering in kunnen brengen. Ee1·st de tweede wereld- o01·log, waarin wij zelf bet1·okken we1·den, heeft hie1·in een totale omme- keer bewe1·kstelligd. Onze positie te midden van de andere volken is geheel gewijzigd.
Van de buitenlandse, stappen wij weer naar clc binnenlandse politiek over.
De Tweede Kamer is druk bezig met het voorbereidende begrotings- werk in de afdelingen. Dit werk sp1·eekt. vanzelf weinig naar buiten, maar is toch voor een goede gang van zaken van vr·el belang. Het legt, door de wisseling d<•r schriftelijke stul,ken (Vool'lopig Verslag en Me- morie van Antwoord) de juiste grondslag voor het komende opf'n- bare debat, dat op 9 I\'ovember zal beginnen.
kens weC'r hiaten, waardoor de Ka- mer het ene ogenblik niet verder kon en het volgende ogenblik ineens overkropt was met werl,, dat dan in ijltempo en in veel te hmgdurigc vergadermgen moest worden afge- daan. En de begrotingsbehandeling in de Eerste Kamer strekte zich al- üus tot eind April uit.
Deze te bdreurcn gang van zaken was dan ook voor de Kamervoor- zitteJ', mr. Van Sehaik, aanleiding, in de vergadcl'ing van 29 Juli van clit jaar, in zijn gebruikelijk speechje naar aanleiding van zijn herbenoe- ming, openlijk cle wens uit te spre- ken, dat de nieuwe bewindslieden (het was toen nog niet bekend wie dit zouden zijn) erin zouden slagen, niet alleen de Rijksbegroting op de derde Dfnsdacg v~n septembt'!'f' ge- l'€(:(} te }l('bhen, n;aar (h: hc\r,.ri_is:-ltnl\-
ken daarvan ook die dag in het be- zit te brengen van alle leden der Kamer.
Het staat er ondertussen, dank zU ongetwijfeld vooral het ingrijpen van de heer Van Sc:haik, met die begTo- tingsbehancl('ling thans heel wat be- ter voor dan de laatste jaren het ge-
v::tl '~Tas. ·
Dat men zich in het eerste parle- mentaire jaar na de bevrijding niet kon houden aan bepaalde termijnen, is, gezien de buitenwone omstandig- heden, waaronder toen moest \var- den gewerkt, begrijpelijk. Ook het afgelopen jaar echter waren er tel-
Geheel onvoorzien werd de Kamer- voorzitter echter zelf minister en zelfs vice·president van de minister-
~lllllllllllltlllllllllllllllllltllllllllllllllllllllllttlllllllflllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltlllliilliiiiiiiiiiiiiiHIIillllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllll~
I
~;~~~:~:~~~Î::~:::::,,
hedt de Russische gedelegeerde Pavlof de Verenigde Sta-'oo'a~ialc
kw"ti"I
~~ ten, :E:ngeland en Zuid-Afrika er van beschuldigd, dat z~i ~
-- -
.,schandelijke, smerige en unfaire rassendiscriminatie" in practijk brengen.
De Zuidafrikaanse gedC'legeerde Te \'i'ater noc·mde deze betiteling "onfatsoenlijk, onwaardig en hysterisch".
Daarna nam de commissie de volgende resolutie aan (Sovjet-bloc stemde blanco): "Alle mensen zijn vrij geboren, gelijkwaardig en gelijkgerechtigd. Zij zijn toegerust nwt rede en geweten en moeten tegenover elkaar in een geest Yan broederschap handelen."
1>-::o. HOU lwd ·ik - 011poLit.iek e;1 oniactiscl! - toch 2Ó rncw1·
willen klappen voo1· die meneer Pavlof. En willen roepen: ,.Man, ik heb twee maal. dwars door Amerika gereisd, en ik ken Londen zo'n beetje en over die Zuid-Afrikaanse naturellen heb ik ge- noeg gehoo1·d en .ie hebt 11.atwn·lijk volmaakt gelijk."
En not! had ik ncw1· meneer Te 'Vate1· willen J'oepen: ,;Weet
;1e wat onfatsoenLijk: is. Te Water? Aparte spoonDegwagons vom·
zwart en blank! ·weet .ie wat onwaardi.g is, Te Water? Dat een neger niet in één hotel mag u:onen met een blanke. Weet je wat hysterisch is, Tc Water? Da.t negeTs doodgeschoten worden omdat ze van hun stemrecht gebruik maken."
Chut, als ik op die vergadering was geweest... ik zou hele··
maal, met 11olle ::eilen en vliegende wimpel.s Te \Va.ter zijn gegaau.
Maar .ia, deze bnrger is een ontzagwekkend slecht politicus.
Wailt wanneer hij meneer Pavlof hartstochtelijk gelijk en meneer Te ·water ·woedend ongelijk zon hebben gegeven, dan zou iedereen immers geroepen hebben .,J'ui!e komm.elnist!"
Nou en dàt wil ik vanzelf niet.
Ik ben gewoon V.V.D.'er. en Nederlander en tegen schande- lijke en smerige mssendiscriminatie. Daawnn is het maar goed clat ik niet op de UNO was. Vv'ant ze zouden z.(jn gescln·okken van de onfatsoenlijke, onwaardige, hyste1·ische lachbui, vlak
i11 't gezicht van äe heer Te Water, door
DEZE BURGER.
ftiltlllllllllllllliliHIIIIIIillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllllllllllllllllllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiUIIIIIII~IIIIIIIIIIIHIIIIIIHIHIIIIIIIIatlillllllllllllllllllllî
raad en het ligt voor de hand, t.lat het voor hem than3 een erezaak was geworden, de door hemzelf 1 zii het dan in een andere functie) uitg•·sprO•
]{en wens nu ool{ in vervulling te doen gaan.
En inderdaad is hij erin geslaagd het zover te !n-ijgen. Op 21 Septcm•
ber, de dag van de opening vnn de nieuwe zitting en de indiening vnn de z.g. Millioenennota waren alle begrotingsstu]{]{en, met de trwli•·h- tende memot·ics, gereed.
Een l1l()j;)ie prestatie, ooi' van de Departementen en hun ambtenaren en een nieuwe stap in de rkhting van herstel \'an normaler verhou- dingen, ook in llet parlementaire leven.
*
·Het b een g<'!lUC');·<..·n, tclli<•.ns weer te lomnen vaststc·llcn, welke reële resultaten het werk van de leden van onze V.V.D.-fracties heeft.
De vorige week konden wij reeds gewag maken van de, als gevolg van de pleidooien van ons Eerste KamPr- lid prof. Molenaar, ingestelde f'Oll1•
missic onder voorzitterschap vnn rlr.
M. J. Prinsen (waarvan prof. Mole- naar zelf als vice-voorzitter deel uitmaakt}, welke tot taak heeft ge- kregen het onderzoek naar de door onze geestverwant geopperde ge- dachte van instelling ener "Kamer van Bezwaren".
De te verwachten benoeming van mr. L. R. J. ridder Van Rappard, thans burgemeester yan Gorinchem, tot burgemeester van Utrecht (als ons blad verschijnt, is deze benoe- ming inmiddels wellicht reeds offi- cieel geschied) herinnert ons aan een gedachtenwisseling, welke ons toen- malige Eerste Kamerlid, de heer Ze- gering Hadders (thans lid van de Tweede Kamer) op 24 Februari van dit jaar bij de behandeling van de begroting van Binnenlandse Za.kPn met minister Vi'itteman had "ver burgemeesters benoemingen.
De heer Zc·gedè1g Hadden; be- pleitte toen, vnJzmnigen voor N'n burgemeestersfunctie óók in aan·
merking te doen komen, wanneer in een gemeente scherpe tegenstellin- gen bestaa,n tussen de grootste raadsfracties of -- anders gezegd - wanneer men het niet eens kon wor- den over de benoeming van een nan- hanger uit een der door die fracties vertegemvaardigde richtingen.
Dit nu was in Utrecht het geval, waarvoor van de zijde der P. v. d. A.
oud-minister Jonkman en van de zijde der K.V.P. oud-minister Fiévez waren gepousseerd en waarover men het wederzijds niet eens kon worden.
Thans is een voor allen aanvaard- baar vrijzinnig man benoemd (hoe- wel geen I i d van de V.V.D.}. zoon van het vroegere Kamerlid, mr. A.
G. A. riddE-r Van Ra.ppard. waar- mede dan tevens voor Utrecht een traditie v.rordt voortgezet.
Wij zijn ervan overtuigd, dat Utrecht in hem een goede burger- vader zal !o·~igen. A.
VRIJHEID E:-i' DE~IOCRATIE
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
WEEKflt_AD VA.N DE VOLKSPARf/J VOOR VRIJHF/l) F;N OtMOCIUdiJ:
Voorzitter Redactie-comm.: Drs. H. A. Korthals.
Redactie-secretaris: Mr. E. Elias
Adres : Victoria Hotel Amsterdam, Kamer 435.
Administratie: Postbus 43, A'foort, tel. 5267 Abonnementsprijs f 1.90 p.l{wartaal, f 7.50 p. jaar.
Losse nummers 15 cent.
Voor het zenden van abonnements- en adverten- tie-gelden: Postgiro no. 245103. ten name van de
Penningméester van de Stichting ,. Vrijheid en Democratie".· te Amersfoort.
Voor advertenties wende men zich tot de adminis- tratie of tot de hoofdvertegenwoordiger: L. Vlug, Geestbrugweg 69 Rijswijk <Z.-HJ.
Zonder bloedvergieten
Wij vermeldden twee weken geleden uit de rede van Marshall in de vergadering van de U.N.O.
betreffende Indonesië: .,Deze kwestie moet zon·
der nieuw bloedvergieten volgens de grote lijnen der ,,Renville"-overeenkomst geregeld worden".
Wij publiceerden toen een bericht over twee verminkingen en een bericht van tien gesneu- velden.
Vorige week publiceerden wij een bericht van zes gesneuvelden.
Deze week vonden w\j in de courant het vol·
gende bericht:
,.De Regering maakt bekend, dat in de a:(ge·
lopen week tot haar leedwezen de volgende ver·
liezen zijn gerapporteerd:
Kon. Landmacht:
Soldaat A. Mulder.
Kon. Ned. Ind. Leger:
Soldaat 2e kl. Mirans.
Zonder bloedvergieten, zei U?
Een figuur
Bij het aftreden van luitenant-admiraal C. E.
L. Helfrich als Commandant der Zeestrijd·
krachten willen wij een woord van waardering uitspreken voor het vele, dat deze marine-figuur voor het welzijn van Nederland in het bijzonder in de moeilijke jaren van 1940 tot 1945 voor ons land en volk gedaan heeft. Hij was een markante persoonlijkheid, die voor het belang van de ma- rine op krachtige wijze opkwam. En het belang van de marine is zeer nauw verbonden aan het belang van Nederland. Ons land heeft als zee·
varende natie een zeer groot belang bij het sa- mengaan van marine en koopvaardij en het moet voor admiraal Helfrich een voldoening zijn ge·
weest, dat, nog voor hij aftrad, de grondslagen zijn gelegd voor de stichting van een Zeeverbond.
met de instelling van een Zeecadettencorps, dat dit samengaan van marine en koopvaardij tot , uiting brengt. De functie, welke admiraal Hel- frich in de jaren na de oorlog heeft bekleed, was in een tijd, dat er geen directe oorlogshandelingen plaats hadden, in het bijzonder een representatieve geworden en bij de nieuwe indeling was er niet een bepaalde reden om deze functie naast die van Chef van de Marinestaf en Commandant Zee·
macht te handhaven. Dit gevoegd bij het feit, dat reeds 45 jaren door admiraal Helfrich in marine·
verband dienst was gedaan, zijn naar onze mening de hoofdredenen geweest, welke tot het eervol ontslag op 1 October j.l. aanleiding hebben gege·
ven. En niet het verschil in inzicht ten opzichte van hetgeen er met de Overzeese Gebiedsdelen moest gebeuren. Want admiraal Helfrich heeft ook in vroeger tijden zijn mening ten deze niet onder stoelen of banken gestoken, maar dat heeft hem nooit genoopt tot heengaan.
Nu admiraal Helfrich zich uit het actieve ma·
rine-leven terugtrekt, kan van hem met reden ge·
zegd worden: bene meritus de patria: hij heeft zich jegens het vaderland verdienstelijk gemaakt.
Nog vele jaren van goede rust zijn hem toege- wenst.
Het nut der openbaarheid
(Vervolg van pag. 1J.
Bij de controle op "Herrijzend Nederland'' bleek, dat op de liquidatiebalans een post was vergeten van ruim f 70.000, waardoor het 'na- delige saldo kwam op f 2.476.648,72. Overig-ens waren de boeken sinds Juli 1946 zoek geraakt.
Hierover wordt in het verslag gezegd: .,Op dit betreurenswaardig feit vestigde de Kamer de aandacht van de minister van 0., K. en W. Deze antwoordde, dat h\i het met haar eens was, dat zoiets niet mag- voorkomen, en dat hij daarover zijn ontstemming aan de bevoegde instantie had te kennen geg-even. Een gelukkige omstandigheid was echter, volgens de minister, dat het weg- raken had plaats gehad nadat een accountant de boeken had g·econtroleerd."
* * ..
Het verslag biedt ons stof te over om te pu- bliceren. Wij kunnen er echter niet mee voort·
Verbetering
Er zijn tijden geweest. dat ik niet !!;raag een
" burgemeestet• in mijn huis ontving", Het was met deze woorden, aldus lezen w\j in de N.R.C., da.t Jan van Zutphen op zi.in S:Sst2 ver- jaardag de burgemeester van Hilv<'r·sum begroet·
te. ,.1\'laar", zo voegde deze pionier d·'r nrbeiders·
beweging er· onmiddellijk aan toe. ,.dat is gduk·
kig thans ande1·s en ik vind het prettig. dat u bent gekomen". In deze simpele woorden steekt een belangrijk stuk economische en politieke ge·
schiedenis. l\'IPt voldoening kan worden geconsta·
teerd, dat kapit~<.'ll en arbeid in Nederland op het ogenblik, vergeleken met vroeger, een heel stuk naar elkaar toe zijn gegroeid. Veel onnodige haat, misverstand en wanbegrip zijn inmiddels uit de weg geruimd. Ongetwijfeld staan ook thans beide groepen nog vaak fel tegenover elkaar, doch de mentaliteit waarmede verschillende strijdpunten worden aangevat, is een heel stuk heter gewor- den.
De woorden von Jan \'i'ln Zutphpn z\in als zo- danig dan ook leerzaam en hoopgevend. Hoop- gevend, omdat de historische ontwikkeling be·
wijst, dat het streven, da.t wij voorstaan, het be·
reiken van de synthese tussen kapitaal en arbeid in Nedel'land, redelijke kansen heeft. Dit moge ons sterken in onze overtuiging en ons mede acti·
veren in onze strijd om de zo noodzakelijke samen- werking tussf'n beide groepen, daar waar moge- lijk, tot stand te brengen.
Onderzoek nodig
Omtrent het niet verschijnen van het. dagblad De Telegraaf is reeds heel wat te doen ge- weest. Een van de laatste publicaties die tot voot·
kort onze aandacht in dit verband trok, was de brochure ,.De vlag halfstok" van H. A. Lunshof, hoofdredacteur van De Nederlander.
Thans heeft de heer Lunshof over dit onder- werp een nieuw geschrift het daglicht doen zien onder de titel ,.Als dieven in de nacht". Hierin wordt door de schrijvet' een z.g. ,.Parool-spie!"
onthult, terwijl hij voorts aan enige vooraan- staande Nederlanders dergelijke beschuldigingen uit, dat velen zich hierovet· met ons zullen ver- bazen.
Wij willen verder niet in deze kwestie treden, aangezien wij ons geenszins tot oordelen bevoegd achten. Van belang is echter, dat in het geschrift de reputatie van twee zittende Kamerleden wordt aangetast, zodat wij het dringend gewenst ach·
ten, dat hetgeen de heer Lunshof beweert, door de bevoegde instanties wordt uitgezocht. Na het ver·
schijnen van dit geschrift kan de toestand zeker niet blijven gelijk zij nu is. Er i:; slechts één alter- natiei, of de beschuldigden kunnen zich niet vol- doende verweren, zodat zij uit ons politieke leven dienen te verdwijnen, öf de schrijver is ver bui- ten zijn boekje gegaan in welk geval hij voor deze daad zwaar zal moeten boeten.
Hoe dit ook zij, klaarheid is meer dan dringend gewenst,
Slechte n1.anzeren
,,De Regering werkt een plan uit, waarb\i een prijsverhogende strekking b~i afschaf- fing· of beperking van zekere subsidies zal wor- den opgevangen door loontoeslagen e.d. Het ene zal niet gebeuren zonder het andere. De melk- prijs zal tegen die tijd met een cent per liter worden verlaagd en huurverhogingen zijn niet aan de orde. De subsidievermindering-en zullen zeer geleidelijk worden ing·evoerd."
Dit zei Zaterdag de 'Minister van Sociale Za- ken, Mr. Joekes in de najaarsvergadering van het gewest Zuid-Holland van de Partij van de Arbeid.
Bovenstaand bericht lazen wij in .,Het Vrije Volk". Acht de Nederlandse Minister der Kroon Joekes een Partijvergadering de juiste plaats om dergelijke voor het gehele volk bestemde mecle·
delingen te doen? Behalve constitutioneel on- juist is het ook psychologisch g-evaarlijk. Men zegt te midden van geestverwanten zo licht meer, dan men verantwoorden lmn. Dat heeft Minister Mansholt in Marl,elo wel bewezen.
Wij hadden van een ervaren parlementariër als Mr. Joekes betere verwachtingen. Naar wij hopen, worden wij maar één maal teleurgesteld!
gaan. Slechtr-; enkele voorbeelden nog· daarom.
Een belangwekkende paragraaf vormen de medc•cklingc'n over het beheer van gelden en g·ocd(•ren ingevolge het Besluit Herstel Rechts- verkeer (I<J 100) en het Besluit Vijandel\ik Ver- mogen (E 133 ). "De toestand was aldus, dat van het eigenlijke vermogensbeheer geen ver- antwoording aan de Algemene Rekenkamer, noch aan de wetg-evende macht werd afgelegd". Op 31 December 1947 was nog niet voldaan aan artikel 8 van het Besluit Herstel Rechtsverl{eer·, dat de minister van justitie belast met het regelen van de wijze ,.waarop de Raad voor het Rechtsherstel en zijn afdelingen (als hocdanig ook het Beheersinstituut is aan te merken) hun beheer voeren en dienaangaande rekenschap af- leggen.''
Tenslotte iets over hetgeen wij op blz. 3 van het verslag lazen. De Rekenkamer doet daar mededeling van een steekproef bij het hoofdstuk binnenlandse zaken der rijksbegroting om na te gaan ,.in hoever de bij de wet op de verschillen•
de artikelen toeg-estane bedragen in enigszins belangrijke mate waren overschreden", Welnu,
1:) OCTOBER 194-~
ltlisplaatst 'Vertrozuven?
Naar aanleiding van het hoofdartikel in lwt voorlaatste nummer van ons blnd ontvin·
gen wij vele blijken van insternmino·. Van v2r- schîllende zijden werd ons gevraagd~ wat !'r m~
gaat gebeuren. \VU zoudf'n hierop willen ant·
woorden: \-Vacht nog even af en oefent noo· evea geduld. V\'\i hebben reden aan te neme~1, dat deze zaak zeer spoedig tot een oplossing Z3l lw·
men. Wij beschikken hiPrvoor niet over infor•
maties uit Nederlandse bron. De Regcringsvoor•
lichtingsdienst zwijgt nog steeds in· alle talen.
Wij leiden dit echter af uit hetgeen .,De Nieuws.
gier" te Batavia, het blad, dat met cle kringel\
rondom Dr. van Mook in nauw contact staat schrijft, dat Dr. van Mook nauwelijks zijn hiele~
heeft gelicht, of de groep, die hem coûte que coilte wpg· wil hebben, hervat haar actie. Blijk- baar is l11<'ll in de }{ringen rondom Dr. van Moolt niet overtuigd, dat zijn verblijf in Indië nog lang zal dur('n. Wij herhalen dus: \'.'ij oefenen geduld.
en zeggen met Cicero: Quo usque tandem Cati.
lina, abutere patientia nostra? Hoe lan~· no"' Catilina, zult gij van ons g-eduld misbruilc n~aken":f
Naschrift.
Het bovenstaand<' schreven wij Dinsdagmid·
dag. Heden, Donderdagochtend, bereikt ons het bericht, dat de Luitenant Gouverneur-Generaal zijn ontslag heeft gevraagd en dat deze ontslag- aanvrage door de regeri.ng is aanvaard.
Samenwerking tussen deze regering en Dr.
Van Mook blijltt onmogelijk, hetgeen voor de Reg·ering pleit en ons geschokt VPrtmuwen h<'r·
stelt. Ons geduld is gelukkig nit•t te lang op de proef gesteld.
De v~jftl~en duizend
Hebt g·e wel eens bemerkt, lezer, dat aan bepaalde getallen bepaald<' gedachten ver- bonden zUn ? Zo denkt men bij zeven aan de Heiligen, bij dertien aan het ongeluk en zo gaat het voort met verscheidene getallen. Indien men in Nederland spreekt over .,de honderdduizend", dan weet ieder, dat men het heeft over de hoofd- prijs van de Nederlandse Staatsloter~i· ,
Helaas is het thans zo ver gelmmen, dat men in Nederland ook beg·repen wordt, wanneer men spreekt over .,de vijftien duizend", die door de Republiek verhinderd worden om naar. NedPr·
lands gebied te evacuëren.
De vroeg·ere Ministers Beel en Jonkman heb·
ben zich bij hPrhaling tot J,, Ll. Gouvcnwur·
Generaal gewend om nadere inlichtingen. De heer van 1-[ook, de door sommigen zo bewierook·
te Lt. Gouverneur-Generaal, zweeg.
Op 3 September deelde Minister Sassen in de, Eerste Kamer mede op 9 en 26 Augustus uit- gebreide inlichtlng<'n gevraagd t<' hebben. De heer van Mook zwijgt.
Generaal Spoor heeft aan het Acti<'comité del' Vrouwen medegedeeld, dat de in Indië beschilc- bare gegevens bewijs opleveren, dat zeker een vijftien duizendtal personen door de Republidc verh1nderd worden om naar N<'cl<>rlands gebied te evacuëren.
Volgens een bericht, dat het A.N.P. van be- trouwbare zijde vernam en dat op 9 October in de pers gepubliceerd werd, acht de Nederlandse Regering het noodzakelijk voor de hervatting van nieuwe besprekingen met de Republiek, wel·
ke zij gaarne op de kortst mogelijke termijn zou willen openen, dat aan de toenemende bestands- schendingen en infiltraties van de Republiek uit naar de de<'lstaten eerst een einde wordt g·e·
maakt.
Met leedwezen missen wij in dit bericht, da.t de Nederland se Regering het noodzakelijk acht voor de hervatting van nieuwe bespreking·en met de Republiek, dat ,.de vijftien duizend", die door de Republiek verhinderd worden naar Neder•
lands gebied te evacuëren en zich dus onvrij·
willig in de Republiek bevinden, eerst op Neder·
lands gebied zullen moeten zijn teruggekeerd.
Ook hierin moge d<'ze R<'gering zich van df."
vorige onderscheiden!
voor e<'n a.anta l posten, waarvoor bij de wet was toegestaan 2·1 millioen gulden, was crediet ge·
opend tot een bedrag van ruiln 60 millioen.
Bovendien, zonder dat aan het voorschrift de Rekenl{amer ,,onverwUld nwdedeling" daarvan te doen, was voldaan.
* * *
Bij het lezen van het vorenstaande beseff.;
men, dat wij leven in een na-oorlogse periode, waarin vel<' moeilijke en onvoorziene situaties voorkomen en nog veel fouts moet worden ge- liquideerd. Men bedenke ook, dat tegenover het gesignaleerde zeer veel staat, dat te loven valt en waarvan geen melding wordt gemaakt.
De kracht der democratie is de openbaarheid.
Want in het openbaar maken zit de OOl'Zaal{ van de verbetering. Overal dreigen misstanden. In een dictatuur komen ze niet aan het licht, woe·
keren ze in het duister voort, totdat het staats·
gebouw rot is en in elkaar stort. De democratie kan het foute uitsnijden, want door de open- baarheid wordt men gewaarschuwd. Men zorg·e dan ook, dat aan de openbaarhPicl niPts manltere!
K.
VRIJHEID EN DEl\IOCRA TIE
=
=
~~----
= K N D E R D IJ K
- - - · · - - - --- ---
~300jacû
....
· FABRICEREN WIJ VERVEN VOOR BOUWVAKKEN EN INDUSTRIE
~~~~·&~
ZAANDAM - OPGERICHT 1643
Wijie lltllll'f111rtler1
IJ/firen p11r1111f
Îll 'I "'•" tl•l
",qll11nllels·
poliliek
IIIJIJFSIIIIII
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!IIIIIIIIIIIIIM!IIIII!IIIIIIilllllllllll 1111111111111111!11111111111111111111111111111111111111111111111
L. Stnit & Zoon
lUNDERDIH\
Baggern,atenaat Zeesleepboten Passagiersschepen Machirzes
!11otoren 1\ et els
lillllll!lillllillllliiiii!IUitiiiiHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIilllllllllllllll!lllllltHIIIUIIIH
-""
N.V. Nederlandsche Caoutchouc-en Gutta- Pereha!abriek
v.h. Bakker & Zn.
11idderkerk
• Te eh nische rubberart iJ, er en
UIIIIHIIIIIIIIIIImiiiiHIIIIîiiiiiiiiiiHIIIIIiiïilfiiliTH-1 -
•
S. J(Giiroea
HOFJUWELIER;
5 GRAVENHAGE l' HOOGSTRAAT 2.3 fELEFOON ll 17.57
GESCHENKEN IN ALLE PRIJZEN
11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
N.V.
Machinefabriek
IJZER- STAAL- EN METAALGIETERIJ
v.h. BAKKER & Co.
RIDDERKERK
•
11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
PO iJlPEN
wo1· -Scheepvaart
en industrie
f?aadpfeeg OIIZC
teclznisc!te die11st l\lachincfabriek
15 OCTOBEJt 1948
llllllllllllllllllllllllllllllllllll\lllllllllll\lilllllll\11111
TEXTIEL
~~ ~
TRADE MARK
N.V.
RIGTERSBLEEK
voorheen
G. J. Van Heek & Zonen
ENSCHEDE
KATOENEN EN KUNST-
•
ZIJDEN WEEFSELS
1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
Gedenkraam van
Gebrandschilderd GLAS IN LOOD
voor Uw kantoor of woning.
Vraagt vrijblijvend schets en prijsopgave
Glaszaak
Koster N. Jl.
Binnen Damsterdiep 13 Groningen
i!Jjllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!§
l·sotNES I
I Di~:e~:~o;en I
I ~,h~; ~~~:~~::::::: I
te Bolnes
f.illllllllllllllliiilllllllllllilllillliilillillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll~
Machinefabriek en scheepswerf
van
P. SMIT Jr. N.Y.
R 0 TT ER 0 A ~I
lllll!lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!llll!ll!llilll!lillllil!llllllllllllllllllllllllllllllll
Scheepswerven en Machinefabriek
-~ ------~---
BOLNES
(..., _ _ _ ~_· _ _ _ · _en_~_e_fJ,a~Ud,ie, ___ · _ _ _ )
