Klimaatadaptatieplan voor estuariene natuur in de Zeeschelde

Klimaatadaptatieplan voor estuariene

natuur in de Zeeschelde

Doelstelling (& outline)

Fase 1: Inventariseer de (mogelijke) effecten van

klimaatsverandering op de natuur

Fase 2: wat is de klimaatgevoeligheid van de Zeeschelde natuur

Fase 3: Inventariseer gerichte ‘maatregelen’

ontwikkelen van een klimaatadaptatieplan voor de

estuariene natuur

Algemeen

Specifiek voor 8 gebieden

Zeespiegel

stijging

Temperatuur

stijging

Neerslagpatroon

wijzigt

Extreme events

fysische effecten

Hoofd effecten:

Zeespiegel

stijging

Temperatuur

stijging

Neerslagpatroon

wijzigt

Extreme events

fysische effecten

Hoofd effecten:

mouth

Belgium

border

Ghent

ETM-zone

Present

biomass

pattern

B

iom

ass

b

en

th

o

s

(g

/m²

)

Salinity

B

iom

ass

b

en

th

o

s

(g

/m²

)

Dike

channel

Hydrodynamics

granulometry

Conceptueel schema verwachtte veranderingen in bodemdierbiomassa

GHW

GLW

SLR

Hoe gevoelig is het

systeem?

Waar en welke

maatregelen nodig?

Zeespiegel

stijging

Temperatuur

stijging

Neerslagpatroon

wijzigt

Extreme events

fysische effecten

Hoofd effecten:

Klimaatbestendigheid estuarium

Kwetsbaarheid van de soorten

en habitats

Adaptatief vermogen estuarien

ecosysteem

Klimaatverandering

Ecosysteemgerichte

klimaatadaptatie

maatregelen

Effectgerichte

klimaatadaptatie

maatregelen

Mitigatie

maatregelen

Monitoring –

Adaptief beheer

Fase 2: Kwetsbaarheidsanalyse

HOE?

•

Algemene kwetsbaarheidsanalyse (GISanalyse)

Landschappelijke integriteit = hoe klimaatgevoelig zijn de

estuariene habitats? Focus op de schorren.

•

Positionering in het Gillson schema (

Trends Ecol. Evol. 28:135

)

Hab

it

at

d

eg

rad

atie

Kwetsbaarheid estuariene habitats

Hab

it

at

d

eg

rad

atie

Kwetsbaarheid estuariene habitats

(relatief) zeer

klimaatgevoelig

(relatief) beperkt

klimaatgevoelig

GHW GLW Brede gradiënten Flauwe helling Lagere stroomsnelheid Minder golfwerking Smalle gradiënten Steile helling Hogere stroomsnelheid Meer golfwerking vaargeul Klein areaal Sterke fragmentatie Veel randeffecten Groot areaal Weinig fragmentatie Minder randeffecten

Y-as:

HD INDEX

X-as : Erosierisico INDEX

Erosie-risico index schorrand/oever

Y-as : Habitat degradatie HD-index

Areaal tov doelstelling (%Distgoal

)

(methodiek Maris et al., 2014)

Vormindex gebieden

(Brys et al., 2005)

Fragmentatie (% dwarsprofielen met schor

minder dan 5m)

Waarde gecategoriseerd tussen 1 en 10

 Positie is relatief op de schaal van de huidige

degradatie

Fragmentatie index

Vorm index

Oppervlakte index

Habitatdegradatie index

Ca

te

go

Hab

it

at

d

eg

rad

atie

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

Saliniteit

Temperatuur

Eutrofiëring via water

Eutrofiëring via lucht

Zuurstofproblematiek

Verzuring van water

Droogte

Refugia

Wetlands in vallei

Samengevat verwacht effect milieudrukken

Gevoelig

Veerkrachtig

Resistent

Vatbaar

GHW GLW Brede gradiënten Flauwe helling Lagere stroomsnelheid Minder golfwerking Smalle gradiënten Steile helling Hogere stroomsnelheid Meer golfwerking vaargeul Klein areaal Sterke fragmentatie Veel randeffecten Groot areaal Weinig fragmentatie Minder randeffecten

Veerkrachtig

GHW GLW vaargeul

Veerkrachtiger

v

Ingrijpende maatregelen

Verbinden

Vergroten

Diversifiëren, gradiënten verflauwen

Hydrodynamische druk reduceren

Reduceer

milieudruk :

Abiotische condities

verbeteren,

extreme events

reduceren

Diversifiëren

Maatregelen in

functie van habitats

Verbeter connectiviteit

Nieuwe gebieden of

stapstenen

Reduceren van

bestaande milieudruk

Verhoog ecosysteem

heterogeniteit

herstelmaatregelen

Verbeter de gradiënten

bufferzones

Ruimte voor rivier

(areaal vergroten)

Natuurlijke processen

toelaten

Oever- en schorbeheer, afgraven

opgehoogde zones, verminderen

baggeractiviteit, verstoringsbronnen

verwijderen, (harde)recreatiedruk

verminderen (speedvaart), ontpolderen,

waterbeheer via sluizen, wisselpolders …

Verondiepen, verbreden,

erosie-sedimentatie toelaten waar mogelijk,

meandering toelaten, nevengeulen,

vloedscharen…

Di

ve

rs

ifiër

e

n

Andere ingrepen

Natuurbeheer,

Translocatie

Wateruitwisseling

verbeteren

Exoten/pathogenen

beheer

Ontpolderen, dijkverleggingen in zones

met weinig habitat, vistrappen,

aantakkingen (sluisbeheer van

valleigebieden,…

Oever- en schorbeheer, translocatie

prioritaire soorten, afvangen exoten bv.

Chinese wolhandkrab, gericht

vegetatiebeheer, vectorbestrijding

(ziektes), …

Reduceer extreme

events

Bovenstrooms debiet

beheer

Extreme waterstanden

bufferen

Luwe pockets voorzien

Inventarisatie klimaatadaptieve

maatregelen 8 sigmagebieden

Specifieke toets van

inrichtingsplannen

Zijn er inrichtingsbijsturingen die

de klimaatrobustheid en

weerstand tov andere

Suggestie voor bijkomend onderzoek

Intensive

management

Intensive

management

increase

heterogenity, reduce

hydrodynamics

-

Definieer een referentietoestand om de effectieve

verandering en impact van maatregelen te kunnen

visualiseren

-

Effecten van gepland sigmaplan

-

Toekomstscenario’s doorrekenen

Besluit

Uitdagingen zijn groot en verandering komt! Er is geen

samenhangend onderzoeksprogramma naar effecten van

klimaatsverandering op de natuurwaarden van het

Schelde-estuarium. Dit is wenselijk om werk van te maken.

Scheldenatuur heeft nood (en zal het in de toekomst nog meer

hebben) aan ecosysteemgerichte maatregelen maar aanvullende

effectgerichte maatregelen zullen nodig zijn

Klimaatsgevoeligheidsanalyse is een interessant instrument om

inzicht te krijgen in de ruimtelijke verschillen en kan helpen bij

het bepalen van de focus maatregelen en de prioritering

Studie is eerste oefening

Dank aan:

Agentschap voor Natuur en Bos

SPARC LIFE

leden van de stuurgroep (Veerle Campens (ANB - projectleider)), Wim Mertens (ANB/INBO),

Elias Verbanck (ANB), Jannie Dhondt (De Vlaamse Waterweg (DVW)), Piet Thys (DVW),

Richard Rozemeijer (Provincie Zeeland, NL), Dick De Jong (gepensioneerd ecoloog

Rijkswaterstaat, NL)