T6. Erfelijkheid en evolutie

(1)

T6. Erfelijkheid en evolutie

B1. Genotypen en fenotypen B2. Chromosomen en genen

B3. Geslachtelijke voortplanting B4. Erfelijkheidsonderzoek

B5. De evolutietheorie

B6. Argumenten voor de evolutietheorie B7. De geschiedenis van het leven op aarde EB. 8 Geslachtschromosomen

EB. 9 Mutaties

EB. 10 Biotechnologie

V1. Het syndroom van Down V2. Voorbeelden van evolutie

V3. Fossielen bekijken en tekenen V4. Leren en werken

V5. Ideeën voor een onderzoek

V6. Werken met de computer

(2)

B1. Genotypen en fenotypen

Chromosomen

De wetten van Mendel

Hoe krijg je nieuw DNA?

Chromosomen van de mens Bouw DNA

(3)

B1. Genotypen en fenotypen

Genotype = erfelijke eigenschap van een kenmerk

(bijv. AABBEE = rode ogen, beige lichaamskleur en lange vleugels)

Fenotype: Uiterlijke verschijningsvorm.

Bijv. bij fruitvliegen de rode ogen (AA), beige lichaamskleur (BB) en lange

vleugels (EE)

(4)

B1. Genotype en fenotype

Genotype = AABBCCEE Fenotype = “Wild-uiterlijk”

Chromosomen De wetten van Mendel

(5)

B1. Genotype en fenotype

Fenotype = Uiterlijke verschijningsvorm

Bijv. bij fruitvliegen de rode ogen.

Genotype = Erfelijke eigenschappen deze van witte ogen.

Fenotype = Genotype x Milieu

Bijv. RR (dit staat voor rode ogen)

R R

Animatie inleiding erfelijkheidsleer

Enkele termen

(6)

B2. Chromosomen en genen.

Chromosomen Bioplek

De werking en bouw van DNA Bioplek

Hoe krijg je meer DNA?

(7)

Blauw

Bruin Wit

Wit GROOT

GROOT

Heterozygoot

Homozygoot recessief

Homozygoot dominant

B2. Chromosomen en genen.

De lichaamscel.

(8)

B3. Geslachtelijke voortplanting

Meïose

Hoe ontstaat een één eïege tweeling Meïose

Mitose

(9)

B3. Geslachtelijke voortplanting

Lichaamscel (voorbeelden) Voortplantingscel (voorbeelden)

Huidcel Bloedcel

Bevruchte eicel Enz.

Ontstaan door:

Mitose = gewone celdeling

Stuifmeelkorrel Zaadcel

Eicel

Ontstaan door:

Meïose = reductiedeling

Verschil lichaamscel en voortplantingscel.

Mitose Bioplek Meiose Bioplek

(10)

B3. Geslachtelijke voortplanting

Mitose = gewone celdeling Meiose = reductiedeling

kopie

46 chromosomen = 23 paren 46 chromosomen = 23 paren

Doel:

1. Groei 2. Herstel

Doel:

1. Maken van

voortplantingscellen Verschil tussen mitose en meiose

Mitose Meïose

(11)

B3. Geslachtelijke voortplanting

Lichaamscel

* 23 paar chromosomen

* 2n chromosomen = diploïde cel

n = soort chromosoom (staafvormig, hoekig enz.)

Van elke soort zijn er twee

* 22 paren lichaamschromosomen 1 paar geslachtchromosomen

♀

♂

XX XY

Cel van mens/dier/plant

(12)

B3. Geslachtelijke voortplanting

Voortplantingscel

* 23 enkele chromosomen

* n chromosomen = haploïde cel

= soort chromosoom (staafvorm/hoekig) Van elk soort is er één

* 22 lichaamschromosomen 1 geslachtchromosoom

♀ _{1 maal X} ♂ 1 maal X of

1 maal Y

Cel van mens/dier/plant

(13)

B3. Geslachtelijke voortplanting

A = • a = •

• • X • •

♀ ♂

• • • •

F1 _• _•

• • • • •

♀ ♂

F2 = F1 x F1

• •

• • • • •

♀ ♂

P1 ♀ • • X • • ♂

• • • •

^{25% 75%}

Fenotype 1 : 3 Genotype

25% 50 % 25%

Fenotype 1 : 2 : 1 Genotype

Kruisingsschema

De wetten van Mendel Bioplek

(14)

B3. Geslachtelijke voortplanting

A = a =

• • X • •

♀ ♂

• • • •

F1 _• _•

• • • • •

♀ ♂

F2 = F1 x F1

• •

• • • • •

♀ ♂

P1 ♀ • • X • • ♂

• • • •

Fenotype Genotype

Hulp bij erfelijkheid en DNA

(15)

B4. Erfelijkheidsonderzoek

Mond Hand

Echoscopie 3D, 17 weken.

De nieuwste ontwikkeling.

Echoscopie 2D, 25 weken.

(16)

B4. Erfelijkheidsonderzoek

= ……….

P F1

Stambomen

(17)

B5. De evolutietheorie

Natuurlijke selectie Berkenspanner Bioplek Charles Darwin

Evolutietheorieën

(18)

B6. Argumenten voor de evolutietheorie

Charles Darwin door Midas Dekker

De vinken van de

Galapagoseilanden vormen het opvallendste bewijs voor de evolutietheorie.

Ze stammen af van eenzelfde voorouder en lijken sterk op elkaar.

De verschillende soorten zijn te onderscheiden aan hun snavels.

De snavelvorm is een aanpassing aan het soort voedsel.

Bovenaan staan twee zaden etende soorten, met grote

sterke snavels. Onderaan staan

insectenetende soorten met

puntige snavels.

(19)

B6. Argumenten voor de evolutietheorie

(20)

B6. Argumenten voor de evolutietheorie

(21)

B6. Argumenten voor de evolutietheorie

(22)

B6. Argumenten voor de evolutietheorie

(23)

B6. Argumenten voor de evolutietheorie

(24)

B7. De geschiedenis van het leven op aarde

Krijt Perm

Jura

Carboon

Tip! DVD. Walking with dinosaurs

Evolutietijdbalk in beeld Onstaan van een fossiel

(25)

B7. De geschiedenis van het leven op aarde

Ontstaan fossielen (engelse animatie)

Ontstaan fossielen op verschilende plaatsen (engelse site)

Fossielen

Hoe ontstaat een één eïege tweeling

(26)

B7. De geschiedenis van het leven op aarde

(27)

B7. De geschiedenis van het leven op aarde

(28)

B7. De geschiedenis van het leven op aarde

(29)

B7. De geschiedenis van het leven op aarde

(30)

EB. 8 Geslachtschromosomen

Mitose Mitose Bioplek

(31)

EB. 8 Geslachtschromosomen

Het geslacht wordt op een verschillende

manier bepaald

bij diverse diersoorten.

XY chromosoom

(32)

EB. 9 Mutaties

Veroudering kent vele aspecten.

Progeriapatiënten komen dicht in de buurt van versnelde normale

veroudering, maar niet in

alle opzichten. Veroudering is voor delende cellen een ander fenomeen dan voor niet-delende cellen.

Progeriapatiënten lijden in

principe onder de veroudering van delende cellen.

Ontstaan van mutaties door UV-straling.

Kanker. De aan en uitknop va een cel Teleblik

(33)

EB. 10 Biotechnologie

Dit is biotechnologie

Biotechnologie houdt zich bezig met de technieken om biologie te gebruiken voor praktische doeleinden en is een heel breed terrein dat zich uitstrekt van

T6. Erfelijkheid en evolutie