Een zekere mate van zekerheid

(1)

Tilburg University

Een zekere mate van zekerheid

Dekker, R.

Published in: Economisch-statistische berichten Publication date: 2012 Document Version

Publisher's PDF, also known as Version of record

Link to publication in Tilburg University Research Portal

Citation for published version (APA):

Dekker, R. (2012). Een zekere mate van zekerheid. Economisch-statistische berichten, 97(4647S), 6-9.

General rights

Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal

Take down policy

(2)

Een zekere

mate van zekerheid

De baan voor het leven bestaat niet meer. Dynamiek en

flexibiliteit zijn de trend. Werkzekerheid lijkt belangrijker

te worden dan baanzekerheid. Toch is werkzekerheid nog

lang geen alternatief voor inkomenszekerheid,

baanzeker-heid of sociale zekerbaanzeker-heid. De werkzekerbaanzeker-heid is de laatste

jaren eerder gedaald dan gestegen. Wil werkzekerheid

daadwerkelijk een alternatief worden voor sociale

zeker-heid dan zal daarin fors moeten worden geïnvesteerd.

M

ensen stellen prijs op zekerheid,

in N ederland misschien nog wel meer dan in andere landen. K enmerkend daarvoor is bij-voorbeeld de hoge verzekerings-graad in dit land. Z ekerheid op de arbeidsmarkt was traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids-relatie op basis van een vast contract voor een overgro-te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a de oliecrisis en de daarop volgende periode van recessie en hoge werkloosheid in de jaren tachtig van de vorige eeuw, zette er een omgekeerde beweging in. Steeds

meer mensen werden op de arbeidsmarkt afh ankelijk van flexibele contracten, vaak slechts van beperkte duur. Steeds minder mensen haalden hun veertigjarig jubileum bij dezelfde werkgever. Samengevat wordt deze ontwikkeling bestempeld als ‘de baan voor het leven is voorbij’.

Toch is in het hier en nu de vaste baan nog steeds een belangrijke institutie op de arbeidsmarkt en heeft, afh ankelijk van de definitie (K östers en H ouwing, 2011), tweederde tot driekwart van de beroepsbevol-king een baan op basis van een contract voor onbepaal-de tijd. In het politieke onbepaal-debat is echter veel aandacht voor de ‘flexibele schil’ en de ‘rand van de arbeids-markt’, waar mensen vrijwel nooit een vaste baan heb-ben – als ze überhaupt al aan betaald werk deelnemen. FL E X IC U R IT Y

Volgend op deze ontwikkeling is werkzekerheid als nieuw concept in het beleidsdebat in N ederland geïn-troduceerd. In 2007 werd het in een grote studie van de WR R (2007) gedefinieerd als “het vertrouwen dat individuen kunnen hebben, gebaseerd op hun erva-ring, dat ze in staat zullen zijn aan het werk te blijven, ofwel in een andere baan bij de huidige werkgever, ofwel in een baan bij een andere werkgever, wanneer dat nodig mocht zijn”. Daarnaast betekent werkzeker-heid eveneens dat mensen die nu (tijdelijk) geen werk hebben ook vertrouwen kunnen hebben dat ze op de arbeidsmarkt zullen terugkeren.

RONALD DEKKER Universitair docent aan de Universiteit van Tilburg I N L E I D I N G %FBVUFVSIFFGUWFSLMBBSEEJUBSUJLFMBMMFFOUFQVCMJDFSFOJO&4#FOOJFUFMEFST an e an w

daarop volgende periode van recessie heid in de jaren tachtig van de vorige en omgekeerde beweging in. Steeds

ben – FL E X Volgen nieuw troduc de W indivi ring, ofwe ofwe dat no heid e hebb arbeid heid, ging SIFFGUWFSLMBBSEEJUBSUJLFMBMMFFOUFQVCMJDFSFOJO&4#FOOJF ensen

en hoge werkloosheid in de jaren tachtig van de vorige te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a

M

in N ederland misschien nog wel meer dan in andere landen. K enmerkend daarvoor is bij voorbeeld de hoge verzekerings-graad in dit land. Z ekerheid op de arbeidsmarkt was traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids relatie op basis van een vast contract voor een overgro te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a

troduceerd. In 2007 werd het in een grote studie van de WR R (2007) gedefinieerd als “het vertrouwen dat individuen kunnen hebben, gebaseerd op hun erva ring, dat ze in staat zullen zijn aan het werk te blijven, wel meer dan in andere landen.

K enmerkend daarvoor is bij voorbeeld de hoge verzekerings graad in dit land. Z ekerheid op de arbeidsmarkt was traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids relatie op basis van een vast contract voor een overgro te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a graad in dit land. Z ekerheid op de arbeidsmarkt was traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids-relatie op basis van een vast contract voor een overgro te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids relatie op basis van een vast contract voor een overgro te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a

wel meer dan in andere landen. K enmerkend daarvoor is bij voorbeeld de hoge verzekerings wel meer dan in andere landen. K enmerkend daarvoor is bij

te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids relatie op basis van een vast contract voor een overgro te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a relatie op basis van een vast contract voor een overgro te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a

wel meer dan in andere landen. K enmerkend daarvoor is bij voorbeeld de hoge verzekerings graad in dit land. Z ekerheid op de arbeidsmarkt was traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na ensen stellen prijs op zekerheid, in N ederland misschien nog in N ederland misschien nog wel meer dan in andere landen. K enmerkend daarvoor is bij voorbeeld de hoge verzekerings graad in dit land. Z ekerheid op de arbeidsmarkt was traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids relatie op basis van een vast contract voor een overgro te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a

in N ederland misschien nog wel meer dan in andere landen. K enmerkend daarvoor is bij-voorbeeld de hoge verzekerings-graad in dit land. Z ekerheid op de arbeidsmarkt was traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids relatie op basis van een vast contract voor een overgro-te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a

en tachtig van de gi

en hoge werkloosheid in de jaren tachtig van de vorige eeuw, zette er een omgekeerde beweging in. Steeds

M

graad in dit land. Z ekerheid op de arbeidsmarkt was traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids

ni tr de in ri of of heid, Z ba ld an e an wer ensen in

M

in N ederland misschien nog

graad in dit land. Z ekerheid op de arbeidsmarkt was traditiegetrouw baanzekerheid. In de opbouwjaren na de Tweede Wereldoorlog was een langdurige arbeids relatie op basis van een vast contract voor een overgro te meerderheid van werkend N ederland de norm. N a

nieuw concept in het beleidsdebat in N ederland geïn troduceerd. In 2007 werd het in een grote studie van de WR R (2007) gedefinieerd als “het vertrouwen dat individuen kunnen hebben, gebaseerd op hun erva ring, dat ze in staat zullen zijn aan het werk te blijven, ofwel in een andere baan bij de huidige werkgever, ofwel in een baan bij een andere werkgever, wanneer de oliecrisis en de daarop volgende periode van recessie

(3)

Werkzekerheid is nauw verwant aan het zo-genaamde flexicurity-concept (Wilthagen, 1998; Wilthagen en Tros, 2004), dat al zes jaar door de Euro-pese C ommissie wordt gehanteerd als het belangrijk-ste beleidsconcept voor arbeidsmarktbeleid in Europa. Flexicurity streeft naar een combinatie van flexibele arbeidsmarkten die tegelijkertijd toch voldoende ze-kerheid bieden. O mdat traditionele baanzeze-kerheid zich slecht verhoudt met een flexibele arbeidsmarkt, is werkzekerheid de belangrijkste vorm van zekerheid in het flexicurity-denken.

Werkgerelateerde zekerheid speelt ook een pro-minente rol in de literatuur rond human development en de daaraan gelieerde human security. Binnen human security is werkgerelateerde zekerheid belangrijk omdat het een bron is van inkomenszekerheid (V N , 1994; N ef, 1999; Buttedahl, 1994). Verder is (betaald) werk een bron van participatie in de maatschappij en sociale netwerken (Leaning en A rie, 2000; N ussbaum, 2000).

Een bijzondere vorm van werkzekerheid is die voor zelfstandig werkenden. De werkzekerheidsdefi-nitie van de International Labour O rganization (ILO , 2001) luidt als volgt: “(...) de duurzame mogelijkheid om aan het werk te blijven, ook al is het niet in de huidige baan. H et is, met andere woorden, de zeker-heid van een institutioneel raamwerk dat voortgaande werkgelegenheid biedt.”

O p basis van deze eerdere operationaliseringen van werkzekerheid kan de volgende definitie van werk-zekerheid worden gehanteerd (kader 1): “De (on) zekerheid over het behouden, vinden en creëren van betaald werk, nu en in de toekomst, gebaseerd op de ontwikkeling van het eigen menselijk kapitaal en goed functionerende (arbeidsmarkt)instituties.”

Met deze definitie wordt de gehele beroepsbevol-king tot ‘doelgroep’ van werkzekerheid. Werkenden willen hun baan behouden, werkzoekenden willen deze vinden, zelfstandigen willen een nieuwe opdracht vin-den en creëren daarmee hun eigen werkzekerheid. H et laatste wordt in toenemende mate geadviseerd aan men-sen die hun baan zijn kwijtgeraakt, met name aan ou-dere werklozen met specifieke kennis en vaardigheden. BA L A N S FL E X IBIL IT E IT E N Z E K E R H E ID

In de context van het Europese beleid is werkzekerheid dus een onderdeel van de flexicurity-agenda, en daar-binnen van de verschillende ‘flexicurity-richtlijnen’. In de aanbevelingen van de EU met betrekking tot flexicurity ligt de belofte besloten dat flexibiliteit en

zekerheid niet noodzakelijk tegenstrijdige doelen zijn, en zelfs dat ze elkaar wederzijds versterken. In verband daarmee wordt gepleit voor “het aanmoedigen van een verschuiving van baanzekerheid naar werkzekerheid”.

In het N ederlandse beleidsdebat wordt niet zo vaak expliciet over flexicurity gesproken, maar is de ba-lans tussen flexibiliteit en zekerheid wel een belangrijk thema bij de bespreking van beleidsvoorstellen voor de arbeidsmarkt. O ok in de politieke en de beleidsdiscus-sie in N ederland wordt nog vaak gesproken over een gewenste ontwikkeling van baanzekerheid naar werk-zekerheid.

IN K OM E N SZ E K E R H E ID

De human security-literatuur gaat voor een belangrijk deel over baanzekerheid, werkzekerheid en sociale ze-kerheid als bronnen van inkomenszeze-kerheid (figuur 1). Baanzekerheid en werkzekerheid moeten dan op basis van de definities in kader 1 worden geoperatio-naliseerd en gemeten. G rofweg heeft deze operationa-lisering de volgende vorm: baanzekerheid is de kans op behoud van de huidige baan; werkzekerheid is de kans op het vinden van betaald werk.

Ba a n zekerh eid en in ko m en szekerh eid

De vraag is nu hoe de verschillende bronnen van in-komenszekerheid zich hebben ontwikkeld. Is er inder-daad sprake van een ‘verschuiving’ van baanzekerheid naar werkzekerheid? En zo nee: is er dan een noodzaak om deze verschuiving door middel van beleid actief te stimuleren?

!"#$%$!&'

KADER 1 B a a n ze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '03#'/ !'. 2 $/ $4 !'1 33#'35&'6 !-,#!7 !-8 W e rk ze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / !#9'0$#/ !#'!#':-!;-!#'03#'1 !%335/ '6 !-,9' #2 '!#'$#'/ !'%) !,) 7 &%9'4 !1 3&!!-/ ') < '/ !') #%6 $,,!5$#4 '03#'. !%'!$4 !#'7 !#&!5$=,' ,3< $%335'!#'4 ) !/ '>2 #:%$) #!-!#/ !'(3-1 !$/ &7 3-,%*$#&%$%2 %$!&8

In k o m e n sze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '!#'&%31 $5$%!$%'03#'$#,) 7 !#9'#2 '!#'$#'/ !' %) !,) 7 &%8 S o cia le ze k e rh e id ?#,) 7 !#&+!,!-. !$/ '/ $!'6 ) -/ %') #%5!!#/ '33#'!!#'&) :$35!'2 $%,!-$#4 8 %FBVUFVSIFFGUWFSLMBBSEEJUBSUJLFMBMMFFOUFQVCMJDFSFOJO&4#FOOJFUFMEFST id r-n’. ot en 03# 03# 03# 03#'/ !'. 2 #9'0$#0$#0$#0$#/ !# < '/ !')!')!')!') #%6 3-1 !$/!$/!$/!$/ &7 3

!#'&%3&%3&%3&%31 $5

?#, ?#,) 7 !) 7 !#&+!,!-. !$/ '/ $!'6 )'6 ) -/ %-/ %') #') #%5!%5!%5!!#/ '33 FGUWFSLMBBSEEJUBSUJLFMBMMFFOUFQVCMJDFSFOJO&4#FOOJFUFM ol-n eze in-H et

!"#

"#

?#,) 7 !#&+!,!-. !$/ '/ $!'6 ) -/ %') #%5!!#/ '33#'!!#'&) :$35!'2 $%,!-$#4 8 den en creëren daarmee hun eigen werkzekerheid. H et

-sen die hun baan zijn kwijtgeraakt, met name aan

ou-In de context van het Europese beleid is werkzekerheid

!"#$%$!&'

B a a n ze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '03#'/ !'. 2 $/ $4 !'1 33#'35&'6 !-,#! W e rk ze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / !#9'0$#/ !#'!#':-!;-!#'03#'1 !%33 #2 '!#'$#'/ !'%) !,) 7 &%9'4 !1 3&!!-/ ') < '/ !') #%6 $,,!5$#4 '03#'. !%'!$4 ! ,3< $%335'!#'4 ) !/ '>2 #:%$) #!-!#/ !'(3-1 !$/ &7 3-,%*$#&%$%2 %$!&8 !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '!#'&%31 $5$%!$%'03#'$#,) 7 !#9'#2 %) !,) 7 &%8 !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '03#'/ !'. 2 $/ $4 !'1 33#'35&'6 !-,#! W e rk ze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / !#9'0$#/ !#'!#':-!;-!#'03#'1 !%33 #2 '!#'$#'/ !'%) !,) 7 &%9'4 !1 3&!!-/ ') < '/ !') #%6 $,,!5$#4 '03#'. !%'!$4 ! ,3< $%335'!#'4 ) !/ '>2 #:%$) #!-!#/ !'(3-1 !$/ &7 3-,%*$#&%$%2 %$!&8 In k o m e n sze k e rh e id

!'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '!#'&%31 $5$%!$%'03#'$#,) 7 !#9'#2 %) !,) 7 &%8

%) !,) 7 &%8

#2 '!#'$#'/ !'%) !,) 7 &%9'4 !1 3&!!-/ ') < '/ !') #%6 $,,!5$#4 '03#'. !%'!$4 ! ,3< $%335'!#'4 ) !/ '>2 #:%$) #!-!#/ !'(3-1 !$/ &7 3-,%*$#&%$%2 %$!&8 !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '!#'&%31 $5$%!$%'03#'$#,) 7 !#9'#2 In k o m e n sze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '!#'&%31 $5$%!$%'03#'$#,) 7 !#9'#2 !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '03#'/ !'. 2 $/ $4 !'1 33#'35&'6 !-,#! !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / !#9'0$#/ !#'!#':-!;-!#'03#'1 !%33 !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '03#'/ !'. 2 $/ $4 !'1 33#'35&'6 !-,#! W e rk ze k e rh e id %) !,) 7 &%8

,3< $%335'!#'4 ) !/ '>2 #:%$) #!-!#/ !'(3-1 !$/ &7 3-,%*$#&%$%2 %$!&8 In k o m e n sze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '!#'&%31 $5$%!$%'03#'$#,) 7 !#9'#2 !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '!#'&%31 $5$%!$%'03#'$#,) 7 !#9'#2 %) !,) 7 &%8 !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '03#'/ !'. 2 $/ $4 !'1 33#'35&'6 !-,#! W e rk ze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / !#9'0$#/ !#'!#':-!;-!#'03#'1 !%33 #2 '!#'$#'/ !'%) !,) 7 &%9'4 !1 3&!!-/ ') < '/ !') #%6 $,,!5$#4 '03#'. !%'!$4 ! ,3< $%335'!#'4 ) !/ '>2 #:%$) #!-!#/ !'(3-1 !$/ &7 3-,%*$#&%$%2 %$!&8

!"#$%$!&'

B a a n ze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '03#'/ !'. 2 $/ $4 !'1 33#'35&'6 !-,#! W e rk ze k e rh e id #2 '!#'$#'/ !'%) !,) 7 &%9'4 !1 3&!!-/ ') < '/ !') #%6 $,,!5$#4 '03#'. !%'!$4 ! In k o m e n sze k e rh e id !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '!#'&%31 $5$%!$%'03#'$#,) 7 !#9'#2 %) !,) 7 &%8 !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '03#'/ !'. 2 $/ $4 !'1 33#'35&'6 !-,#! !'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / !#9'0$#/ !#'!#':-!;-!#'03#'1 !%33 #2 '!#'$#'/ !'%) !,) 7 &%9'4 !1 3&!!-/ ') < '/ !') #%6 $,,!5$#4 '03#'. !%'!$4 ! ,3< $%335'!#'4 ) !/ '>2 #:%$) #!-!#/ !'(3-1 !$/ &7 3-,%*$#&%$%2 %$!&8 In k o m e n sze k e rh e id

!'() #*+!,!-. !$/ ') 0!-'. !%'1 !. ) 2 / '!#'&%31 $5$%!$%'03#'$#,) 7 !#9'#2

) 7 !#&+!,!-. !$/ '/ $!

?#,) 7 !#&+!,!-. !$/ '/ $!'6 ) -/ %') #%5!!#/ '33#'!!#'&) :$35!'2 $%,!-$#4 8 den en creëren daarmee hun eigen werkzekerheid. H et

laatste wordt in toenemende mate geadviseerd aan men sen die hun baan zijn kwijtgeraakt, met name aan ou dere werklozen met specifieke kennis en vaardigheden.

03# 03# 03# #9' < '/ 3-1 !#' id H et en

!"#

den en creëren daarmee hun eigen werkzekerheid. H et laatste wordt in toenemende mate geadviseerd aan men sen die hun baan zijn kwijtgeraakt, met name aan ou

In de context van het Europese beleid is werkzekerheid

!"#$%$!&'

(4)

Paul de Beer stelde al eerder in ESB vast dat het beleid van de afgelopen twintig jaar niet geleid heeft tot een duidelijke verschuiving van baanzekerheid naar werkzekerheid (De Beer, 2011). H ij gebruikte daarbij indicatoren voor het risico om werkloos te worden (baanzekerheid) en de kans om vanuit werkloosheid weer werk te vinden (werkzekerheid). De baanzeker-heidsindicator vertoonde geen dalende trend en de werkzekerheidsindicator geen stijgende trend.

O ok conceptueel is allerminst duidelijk dat een lagere baanzekerheid kan worden gecompenseerd door meer werkzekerheid. Baanzekerheid is een meer concrete, meer individuele bron van inkomenszeker-heid in het hier en nu. Werkzekerinkomenszeker-heid is een meer col-lectieve vorm van zekerheid die deels in de toekomst ligt. Dat maakt het al op individueel niveau lastig de vraag te beantwoorden hoeveel baanzekerheid je zou kunnen uitruilen voor werkzekerheid om toch op het-zelfde niveau van inkomenszekerheid te blijven (Dek-ker, 2008).

Een belangrijke bron van werkzekerheid zou ge-vormd kunnen worden door een effi ciënt systeem van van-werk-naar-werkbegeleiding. In landen als Zweden en O ostenrijk bestaan daarvoor regelingen die gericht zijn op het voorkómen van werkloosheid (Borghouts-van de Pas, 2012). In N ederland ontbreken dergelijke regelingen vooralsnog, al zijn er wel diverse regionale initiatieven en incidentele crisismaatregelen zoals de Mobiliteitscenrra van U WV.

Een voorlopige conclusie moet zijn dat werkze-kerheid en baanzewerkze-kerheid in N ederland niet zonder meer uitruilbaar zijn, noch in theorie noch in de

prak-tijk. Bovendien biedt een arbeidsmarkt met alleen de zekerheid wat betreft het vinden van werk (werkzeker-heid) en geen enkele zekerheid wat betreft het behoud van werk (baanzekerheid), nauwelijks duurzame inko-menszekerheid.

@ ) :$3 5!'+!,!-. !$/ '!#'6 !-,+!,!-. !$/

A ndere belangrijke vragen betreffen de verhouding tussen sociale zekerheid en werkzekerheid, en de wijze waarop werkzekerheid optimaal is vorm te geven. Wat wordt er precies verstaan onder werkzekerheid? Voor welke groepen op de arbeidsmarkt is deze zekerheid het hardste nodig, voor ouderen, jongeren, of beide? Verder is er de vraag hoe sociale zekerheid en werkze-kerheid met elkaar samenhangen. Is het mogelijk om een doelgroep die duurzaam en exclusief van sociale zekerheid afh ankelijk is geweest (gehandicapten, ar-beidsongeschikten, langdurig werklozen), inkomens-zekerheid te bieden op basis van betaald werk, en hoe krijgt deze werkzekerheid dan vorm?

En hoe krijgt werkzekerheid beleidsmatig, or-ganisatorisch en juridisch vorm, en op welk niveau: centraal of decentraal? Welke nieuwe vormen van co-ordinatie, over de bestaande bedrijfs- en sectorgrenzen heen, zijn er nodig? V indt er een verschuiving plaats van sociale zekerheid naar werkzekerheid, en neemt de traditionele sociale zekerheid (inkomensvervanging) daarmee in belang af ? Wat wordt dan de verhouding tussen sociale zekerheid en werkzekerheid?

In het N ederlandse beleid van de laatste twintig jaar was het motto in de uitvoering van sociale zeker-heid: ‘Werk boven inkomen’. Dat betekent dat er op uitkeringsgerechtigden steeds meer druk wordt uit-geoefend om werk te accepteren, vaak op straffe van verlies van (een deel van) de uitkering. Daarmee is de inkomenszekerheid van de sociale zekerheid minder geworden. Maar in dezelfde periode is de arbeidsmarkt behoorlijk geflexibiliseerd, hetgeen betekent dat voor deze doelgroep de inkomenszekerheid die kan worden ontleend aan werk ook minder is geworden. Simpel gesteld betekent het dat kwetsbare groepen, die niet of nauwelijks in aanmerking komen voor een vaste baan, de twee overblijvende bronnen van inkomenszeker-heid zien afk alven.

Een andere kwestie is die van de zelfstandigen die hun eigen werkzekerheid organiseren door steeds nieuwe opdrachten te verwerven. Z olang dit succesvol verloopt is er wel enige zorg over de opbouw van pensi-oenvermogen voor de inkomenszekerheid op lange

ter-A !#&!#',2 ##!#'$#,) 7 !#&+!,!-. !$/ '4!#!-!-!#'

/ ) ) -'7 $/ / !5'03#'!!#':) 7 1 $#3%$!'03#'/ -$!'1 -) ##!#

F IG U U R 1

B ron: D ekker en K östers, 2010 IN KO M EN S-

Z EKERH EID

B AAN Z EKERH EID SO C IALE Z EKERH EID W ERKZ EKERH EID

%FBVUFVSIFFGUWFSLMBBSEEJUBSUJLFMBMMFFOUFQVCMJDFSFOJO&4#FOOJFUFMEFST verlie inkome gewo beho deze d ontlee gestel nauw de twe heid z die hu nieuwe verloo oenv F IG U U R 1

B ron: D ekker en K östers, 2010 O M EN RH EID SIFFGUWFSLMBBSEEJUBSUJLFMBMMFFOUFQVCMJDFSFOJO&4#FOOJF

+!,!-. !$/ '4!

4!

#!

$#3%$!'0

KE

B ron: D ekker en K östers, 2010

ontleend aan werk ook minder is geworden. Simpel gesteld betekent het dat kwetsbare groepen, die niet of nauwelijks in aanmerking komen voor een vaste baan, de twee overblijvende bronnen van inkomenszeker

A !#&!#',2 ##!#'$#,) 7 !#&+!,!-. !$/ '4!#!-!-!#'

/ ) ) -'7 $/ / !5'03#'!!#':) 7 1 $#3%$!'03#'/ -$!'1 -) ##!#

F IG U U R 1

N KO M EN S-Z EKERH EID W ERKZ EKERH EID

SO C IALE Z EKERH EID W ERKZ EKERH EID

O C IALE Z EKERH EID

O C IALE Z EKERH EID O C IALE Z EKERH EID

A !#&!#',2 ##!#'$#,) 7 !#&+!,!-. !$/ '4!#!-!-!#'

/ ) ) -'7 $/ / !5'03#'!!#':) 7 1 $#3%$!'03#'/ -$!'1 -) ##!#

N KO M EN S-W ERKZ EKERH EID

O C IALE Z EKERH EID

B ron: D ekker en K öst B ron: D ekker en K östers, 2010

W ERKZ EKERH EID de

on ge na de he F IG U O M EN EID

/ '4!#!

$!'03#

KE deze doelgroep de inkomenszekerheid die kan worden

ontleend aan werk ook minder is geworden. Simpel gesteld betekent het dat kwetsbare groepen, die niet of nauwelijks in aanmerking komen voor een vaste baan, de twee overblijvende bronnen van inkomenszeker heid zien afk alven.

A !#&!#',2 ##!#'$#,) 7 !#&+!,!-. !$/ '4!#!-!-!#'

/ ) ) -'7 $/ / !5'03#'!!#':) 7 1 $#3%$!'03#'/ -$!'1 -) ##!#

F IG U U R 1

N KO M EN S-Z EKERH EID W ERKZ EKERH EID

Z EKERH EID

(5)

mijn. Erger wordt het wanneer de opdrachtenstroom opdroogt, bijvoorbeeld door de economische crisis of wanneer de zelfstandige ziek of anderszins arbeidson-geschikt wordt. In dat geval kunnen zelfstandigen geen beroep doen op de werknemersverzekeringen WW en (in veel gevallen) WIA en resteert slechts de bijstand. De vraag is of het fair is dat voor mensen die voor eigen rekening en risico in hun onderhoud voorzien, maar vaak hetzelfde werk doen als werknemers, slechts zo’n laag niveau van inkomenszekerheid gegarandeerd is. OP D R A C H T

Werkzekerheid is een belangrijk concept bij het op een meer dynamische manier nadenken over het arbeids-marktbeleid. Maar werkzekerheid is nog lang geen vol-waardig alternatief als bron voor inkomenszekerheid.

Pas de laatste crisisjaren lijkt het niveau van baan-zekerheid substantieel te dalen, maar in de tien tot vijftien jaar daarvoor zijn er eigenlijk nauwelijks aan-wijzingen geweest dat het niveau van baanzekerheid substantieel en structureel dalende was. Dat is opmer-kelijk omdat in het publieke debat rond dit thema meestal voetstoots wordt aangenomen dat baanzeker-heid iets van het verleden is.

Maar baanzekerheid is nog steeds voor zeker twee derde van de werkende beroepsbevolking een reële bron van inkomenszekerheid. De verwachting om-trent baanzekerheid is echter dat deze in de komende jaren verder onder druk komt te staan, zelfs wanneer er economisch herstel optreedt. Er is dus behoefte aan compensatie in de vorm van werkzekerheid en sociale zekerheid, maar het laatste wordt vrij algemeen be-schouwd als een te dure beleidsoptie.

De grootste opdracht ligt in het teweegbrengen van een verschuiving van sociale zekerheid naar werk-zekerheid. De Wet werken naar vermogen lijkt voor-lopig geparkeerd, maar een werkzekerheidsbenadering waarin de doelgroep van deze wet duurzaam een plek vindt op de arbeidsmarkt zou een belangrijke stap voorwaarts zijn, zowel voor de betaalbaarheid van het sociale zekerheidsstelsel als voor de participatie van de doelgroep in de samenleving.

O ok op de reguliere arbeidsmarkt lijkt er wat be-treft werkzekerheid nog een wereld te winnen, aange-zien deze in de afgelopen tien jaar eerder is gedaald dan gestegen. Werkzekerheid is belangrijk in het licht van de huidige crisis, maar zal misschien nog wel belang-rijker zijn wanneer de krapte op de arbeidsmarkt weer toeslaat.

Juist dan is het noodzakelijk om een goed ge-schoolde beroepsbevolking te hebben die mobiel kan en wil zijn tussen bedrijven, sectoren en beroepen. Scholing en het goed functioneren van de makelaars-functie op de arbeidsmarkt zijn daarbij cruciaal.

LIT ERAT U U R

B !!-9'C8'/ !'(DE FF*'G !#') 7 7 !,!!-'$#'. !%'3-1 !$/ &7 3-,%1 !5!$/ 8'E SB 9'HI(JIKF*9'FKE L FKF8 B ) -4 . ) 2 %&M03#'/ !'C 3&9'?8'(DE FD*'Securing job-to-job transitions in the labour m arket: a

com parative study of em ploym ent security system s in E uropean countries8'C -) !>&:. -$>%8'' N $51 2 -4 O'N $51 2 -4 'P #$0!-&$%Q8

B 2 %%!/ 3. 59'C8'(FHHJ*'R $!6 < ) $#%O'%-2 !'7 !3&2 -!&') >'. 2 7 3#'&!:2 -$%Q8 IR D C R eports,

International D evelopm ent R esearch C entre, C anad39'DD(S*9'FL I8'

!,,!-9' T 8' (DE E K*' U5!V$:2 -$%QO' !!#' ,-$%$&:. !' 1 5$,' ) < ' / !' 7 ) 4!5$=,!' 2 $%-2 $5' %2 &&!#' 1 33#+!,!-. !$/ '!#'6 !-,+!,!-. !$/ 8'?#O'W 35!7 9'X 8'03#'(-!/ 8*'Flexicurity: m odernisering

van de arbeidsm arkt vanuit E uropees perspectief – handboek O R Strategie en beleid8' Y < %$!,'J8'X 5< . !#'33#'/ !#'T $=#O'Z 52 6 !-9'ISL I[8

!,,!-9'T 8'!#'\ 8'Z ] &%!-&'(DE FE *'^ ^ C _!-&'$#'` !/ !-53#/ O'/ !'1 33#+!,!-. !$/ '0) ) -1 $=8'

Sociaal-E conom ische Trends9'DE FE (J*9'[L FJ8'

IL O (20 0 1) E m ploym ent security: conceptual and statistical Issues8'a !#b0!O'?#%!-#3M %$) #35'\ 31 ) 2 -'Y >":!8

Z ] &%!-&9'\ 8'!#'W 8'W ) 2 6 $#4 '(DE FF*' !'c !V$1 !5!'&:. $5'L ') 0!-!!#,) 7 &%!#'!#'0!-&:. $5M 5!#'%2 &&!#'d B @ M'!#'P e R M:$=>!-&8'Sociaal-E conom ische Trends9'DE FF(D*9'DfL SS8' \ !3#$#4 9'g8'!#'@ 8'X -$!'(DE E E *' !"#$%&'(!)*+,-%#%.)#"'/0)1%.0)%#&&'&&"'$+%*$%(0$2*(+%

and transition8'C 3< !-'>) -'%. !'P #$%!/ '@ %3%!&'X 4 !#:Q'>) -'?#%!-#3%$) #35' !0!5) < 7 !#%' 3&'< 3-%') >'%. !'=) $#%'N2 53#!'P #$0!-&$%Qhd G T N ?'$#$%$3%$0!') < '6 6 6 8:!-%$8) -4 8 ` !>9'g8'(FHHH*'H um an security and m utual vulnerability: the global political econom y

of developm ent and underdevelopm ent8' Y %%36 3O' ?#%!-#3%$) #35' !0!5) < 7 !#%' T !M &!3-:. 'd !#%-!8

` 2 &&1 32 7 9'A 8d 8'(DE E E *'W om en and hum an developm ent: the capabilities approach. d 37 1 -$/ 4 !O'd 37 1 -$/ 4 !'P #$0!-&$%Q'C -!&&8

R ` '(FHHJ*'H um an developm ent report8'a !#b0!O'P #$%!/ '` 3%$) #&8

e $5%. 34 !#9'N8'(FHHK*'A new paradigm for labour m arket policy reform ?'B !-5$=#O'@ ) :$35' @ :$!#:!'T !&!3-:. 'd !#%!-'B !-5$#8

e $5%. 34 !#9' N8' !#' U8' N-) &' (DE E J*' N . !' :) #:!< %' ) >' ic !V$:2 -$%Q_O' 3' #!6 ' 3< < -) 3:. ' %) ' -!4 2 53%$#4 '!7 < 5) Q7 !#%'3#/ '531 ) 2 -'7 3-,!%&8'Transfer: E uropean R eview of Labour

and R esearch M ay9'FE (D*9'FffL FKf8

e T T (20 0 7) Investeren in w erkzekerheid8'X 7 &%!-/ 37 O'X 7 &%!-/ 37 'P #$0!-&$%Q'C -!&&8 %FBVUFVSIFFGUWFSLMBBSEEJUBSUJLFMBMMFFOUFQVCMJDFSFOJO&4#FOOJFUFMEFST n an ng-eer 3< !-'>) -'%. !'P #$%!/ '@ %3%!&'X 4 ! 3#! 3#! 3#!'P #$0!-&$%Qhd G T N ?' and and

and m utual vuln pm e pm entntnt8' Y %%36 3O m an m an m an m an de &8 &8 !#b !#b !#b !#b0!O la la laboubou :) # :) # :) #:!<:!< 2 -'7 3-7 3-7 3-7 3-,!%,!%&8' e T T

e T T (20(200 7)0 7) n in w erkzekerherherheideid8'X 7 &%

FGUWFSLMBBSEEJUBSUJLFMBMMFFOUFQVCMJDFSFOJO&4#FOOJFUFM rk-rk rk r-ing ek tap and transition8'C 3&'< 3-%') ` !> (20 0 7) Investeren in w erkzekerheid vindt op de arbeidsmarkt zou een belangrijke stap

voorwaarts zijn, zowel voor de betaalbaarheid van het sociale zekerheidsstelsel als voor de participatie van de -zien deze in de afgelopen tien jaar eerder is gedaald dan

8'C 3< !-'>) -'%. !'P #$%!/ '@ %3%!&'X 4 !#:Q'>) -'?#%!-#3%$) #35' !0!5) < 7 !#%' 3&'< 3-%') >'%. !'=) $#%'N2 53#!'P #$0!-&$%Qhd G T N ?'$#$%$3%$0!') < '6 6 6 8:!-%$8) -4 8 ` !>9'g8'(FHHH*'H um an security and m utual vulnerability: the global political econom y of developm ent and underdevelopm ent

&!3-:. 'd !#%-!8

H um an developm ent report8'a !#b0!O'P #$%!/ '` 3%$) #&8 A new paradigm for labour m arket policy reform ?

e $5%. 34 !#9' N8' !#' U8' N-) &' (DE E J*' N . !' :) #:!< %' ) >' ic !V$:2 -$%Q_O' 3' #!6 ' 3< < -) 3:. ' %) ' -!4 2 53%$#4 '!7 < 5) Q7 !#%'3#/ '531 ) 2 -'7 3-,!%&8'

&!3-:. 'd !#%-!8 ` 2 &&1 32 7 9'A 8d 8'(DE E E *'

d 37 1 -$/ 4 !O'd 37 1 -$/ 4 !'P #$0!-&$%Q'C -!&&8 R ` '(FHHJ*'H um an developm ent report e $5%. 34 !#9'N8'(FHHK*'

@ :$!#:!'T !&!3-:. 'd !#%!-'B !-5$#8

-!4 2 53%$#4 '!7 < 5) Q7 !#%'3#/ '531 ) 2 -'7 3-,!%&8' H um an developm ent report

A new paradigm for labour m arket policy reform ? @ :$!#:!'T !&!3-:. 'd !#%!-'B !-5$#8

e $5%. 34 !#9' N8' !#' U8' N-) &' (DE E J*' N . !' :) #:!< %' ) >' ic !V$:2 -$%Q_O' 3' #!6 ' 3< < -) 3:. ' %) ' @ :$!#:!'T !&!3-:. 'd !#%!-'B !-5$#8

e $5%. 34 !#9' N8' !#' U8' N-) &' (DE E J*' N . !' :) #:!< %' ) >' ic !V$:2 -$%Q_O' 3' #!6 ' 3< < -) 3:. ' %) ' ` 2 &&1 32 7 9'A 8d 8'(DE E E *'W om en and hum an developm ent: the capabilities approach. d 37 1 -$/ 4 !O'd 37 1 -$/ 4 !'P #$0!-&$%Q'C -!&&8

&!3-:. 'd !#%-!8

-!4 2 53%$#4 '!7 < 5) Q7 !#%'3#/ '531 ) 2 -'7 3-,!%&8' -!4 2 53%$#4 '!7 < 5) Q7 !#%'3#/ '531 ) 2 -'7 3-,!%&8'

A new paradigm for labour m arket policy reform ?

@ :$!#:!'T !&!3-:. 'd !#%!-'B !-5$#8

e $5%. 34 !#9' N8' !#' U8' N-) &' (DE E J*' N . !' :) #:!< %' ) >' ic !V$:2 -$%Q_O' 3' #!6 ' 3< < -) 3:. ' %) ' e $5%. 34 !#9' N8' !#' U8' N-) &' (DE E J*' N . !' :) #:!< %' ) >' ic !V$:2 -$%Q_O' 3' #!6 ' 3< < -) 3:. ' %) ' &!3-:. 'd !#%-!8

` 2 &&1 32 7 9'A 8d 8'(DE E E *'

d 37 1 -$/ 4 !O'd 37 1 -$/ 4 !'P #$0!-&$%Q'C -!&&8

H um an developm ent report

e $5%. 34 !#9'N8'(FHHK*'

3&'< 3-%') >'%. !'=) $#%'N2 53#!'P #$0!-&$%Qhd G T N ?'$#$%$3%$0!') < '6 6 6 8:!-%$8) -4 8 ` !>9'g8'(FHHH*'H um an security and m utual vulnerability: the global political econom y

of developm ent and underdevelopm ent of developm ent and underdevelopm ent

&!3-:. 'd !#%-!8 ` 2 &&1 32 7 9'A 8d 8'(DE E E *'

d 37 1 -$/ 4 !O'd 37 1 -$/ 4 !'P #$0!-&$%Q'C -!&&8 R ` '(FHHJ*'

@ :$!#:!'T !&!3-:. 'd !#%!-'B !-5$#8

of developm ent and underdevelopm ent

H um an developm ent report

e $5%. 34 !#9'N8'(FHHK*'A new paradigm for labour m arket policy reform ? @ :$!#:!'T !&!3-:. 'd !#%!-'B !-5$#8

(20 0 7) n in w

(20 0 7) Investeren in w erkzekerheid vindt op de arbeidsmarkt zou een belangrijke stap

voorwaarts zijn, zowel voor de betaalbaarheid van het sociale zekerheidsstelsel als voor de participatie van de O ok op de reguliere arbeidsmarkt lijkt er wat be treft werkzekerheid nog een wereld te winnen, aange

8'C 3< !-'>) -'%. !'P #$%!/ '@ %3%!&'X 4 !#:Q'>) -'?#%!-#3%$) #35' !0!5) < 7 !#%'3< !3< !-'> 3#! 3#! 3#!'P #'P # and and and m u m u pm e pm entntnt hum an -!&&8 !#b for la :) # 2 -'7 3-be ge n tap he on8'C 3< ! < 3-%') >'% ` !>

vindt op de arbeidsmarkt zou een belangrijke stap voorwaarts zijn, zowel voor de betaalbaarheid van het sociale zekerheidsstelsel als voor de participatie van de O ok op de reguliere arbeidsmarkt lijkt er wat be-treft werkzekerheid nog een wereld te winnen, aange-zien deze in de afgelopen tien jaar eerder is gedaald dan

8'C 3< !-'>) -'%. !'P #$%!/ '@ %3%!&'X 4 !#:Q'>) -'?#%!-#3%$) #35' !0!5) < 7 !#%' 3&'< 3-%') >'%. !'=) $#%'N2 53#!'P #$0!-&$%Qhd G T N ?'$#$%$3%$0!') < '6 6 6 8:!-%$8) -4 8 ` !>9'g8'(FHHH*'H um an security and m utual vulnerability: the global political econom y of developm ent and underdevelopm ent

W om en and hum an developm ent: the capabilities approach. d 37 1 -$/ 4 !O'd 37 1 -$/ 4 !'P #$0!-&$%Q'C -!&&8

8'a !#b0!O'P #$%!/ '` 3%$) #&8 A new paradigm for labour m arket policy reform ?

9'FE (D*9'FffL FKf8

and R esearch M ay

and R esearch M ay9'FE (D*9'FffL FKf8 e T T (20 0 7) Investeren in w erkzekerheid 9'FE (D*9'FffL FKf8 e T T (20 0 7) Investeren in w erkzekerheid and R esearch M ay and R esearch M ay and R esearch M ay and R esearch M ay