Passionwalk door Veenendaal
Goede Vrijdag en Stille Zaterdag 2021
Welkom bij deze Passionwalk! Wat we willen aanbieden is een ervaring waarin door de straten van je eigen woonplaats loopt en met nieuwe ogen om je heen kijkt én met nieuwe ogen naar het intense verhaal van Goede Vrijdag en dat je op die manier het verhaal ook kunt doorleven.
• Opzet van deze teksten: steeds wordt een locatie verbonden met een moment in het lijdensevangelie. We hopen dat het je helpt in het verhaal te stappen en ook tegelijk met andere ogen naar Veenendaal te kijken: wat als het hier gebeurd was, wat als Jezus hier gelopen had? Elke stukje bevat daarom 1. een bijbeltekst 2. iets over de plek én over het lijdensverhaal als overdenking, en 3. een persoonlijke vraag om over na te denken.
• Tip: probeer vooral een uur tot anderhalf uur ruimte te maken voor je eigen stilte, een moment met God, met het evangelie van het kruis voor ogen.
Neem je tijd!
• Routebeschrijving: er is een aparte routebeschrijving zodat je van plek naar plek kunt wandelen. Er zijn 7 locaties gekozen. Als je de volgorde aanhoudt hieronder, loop je ook chronologisch door het verhaal heen.
1. Stadspark - Getsemané
Hij bad: 'Vader, als u het wilt, neem dan deze beker van mij weg. Maar laat niet wat ik wil, maar wat u wilt gebeuren.' Uit de hemel verscheen hem een engel om hem kracht te geven. Hij werd overvallen door
doodsangst, maar bleef bidden; zijn zweet viel in grote druppels als bloed op de grond. - Lucas 22:42-44
Als je aan kwam lopen over het bruggetje vanaf de Prins Clausslaan sta je oog in oog met een groepje bomen. Een groot deel van het park is verder nog wat kaal in deze tijd. Veel gras en ruimte voor mensen. Hoe is dat nu? Wat zie je?
Is dit een plek voor jou om je even met kinderen even te genieten? Wat is de sfeer die het park bij je oproept?
Kun je deze plek voor een moment indenken als een Getsemané? Jezus had een plek net buiten de bebouwde kom waar hij zich kon terugtrekken. Op de avond van Goede Vrijdag doet hij dat ook met zijn leerlingen. De tekst hierboven beschrijft iets van dit intense moment tussen Jezus en zijn Vader. Jezus
verbindt zijn lijden aan God. Midden in zijn doodsangst heeft hij de lijn naar God wijd open. En hij zoekt Gods wil: niet wat ik wil, maar wat u wilt…
Als je kijkt naar wat hier door het jaar heen aan mensen komt in dit stadspark, hoe denk je dat die verbinding met God is voor hen? Ook als het gaat om
worstelen met vragen en angsten?
Vraag: Kijk zelf eens langs de bomengroep omhoog naar boven.
Hoe is jouw verbinding met God in deze tijd van tegenslag,
beperkingen en onzekerheid? Kun jij dat bij God brengen en rust vinden bij de Vader? Wat zeg jij tegen God als echt worstelt met iets?
2. Politiebureau - De gevangenneming
Judas, zijn verrader, kende deze plek ook, want Jezus was er vaak met zijn leerlingen samengekomen. Judas ging ernaartoe, samen met een cohort soldaten en dienaren van de hogepriesters en de Farizeeën. Ze waren gewapend en droegen fakkels en lantaarns. Jezus wist precies wat er met hem zou gebeuren. Hij liep naar hen toe en vroeg: 'Wie zoeken jullie?' Ze antwoordden: 'Jezus uit Nazaret.' 'Ik ben het,' zei Jezus, terwijl Judas, zijn verrader, erbij stond. Toen hij zei: 'Ik ben het,' deinsden ze achteruit en vielen op de grond. Weer vroeg Jezus: 'Wie zoeken jullie?' en weer zeiden ze: 'Jezus uit Nazaret.' 'Ik heb jullie al gezegd: "Ik ben het,"' zei Jezus. 'Als jullie mij zoeken, laat deze mensen dan gaan.' Zo gingen de woorden in vervulling die hij gesproken had: 'Geen van hen die u mij gegeven hebt, heb ik verloren laten gaan.' Daarop trok Simon Petrus het zwaard dat hij bij zich had, haalde uit naar de slaaf van de hogepriester en sloeg hem zijn rechteroor af; Malchus heette die slaaf. Maar Jezus zei tegen Petrus: 'Steek je zwaard in de schede. Zou ik de beker die de Vader mij gegeven heeft niet drinken?'
De soldaten met hun tribuun en de Joodse gerechtsdienaars grepen Jezus en boeiden hem. - Johannes 18:2-12
Oog in oog met de sterke arm… Je bent nu aangekomen bij het politiebureau.
Waakzaam en dienstbaar is de slogan. Het gebouw straalt met alle glas iets uit van betrouwbaarheid en transparantie. In Nederland houden we daarvan. Toch is politie niet voor iedereen even vertrouwd. Denk aan mensen in Belarus
bijvoorbeeld waar politie met scherp schiet op demonstranten in de afgelopen weken. Politie kan voor een vluchteling in Nederland ook heel anders beleefd
worden. Dus: voel jij je veilig als jij aan onze politie denkt? Het zijstraatje heet De Sterke Arm. Wat roept dat bij je op?
Als The Passion wordt opgevoerd wordt, speelt de politie met de ME mee bij de gevangenneming van Jezus. Dat doet iets met je, die combinatie. Stel je dat hier even voor, dat Jezus geboeid hier naar binnen geleid wordt. Tegelijk: hoe kijk je naar Jezus als hij hier zou lopen als crimineel die net opgepakt is? Toch is dat wel de situatie die Johannes uitgebreid beschrijft hier in de tekst.
Tempelpolitie en Romeinse militairen. En religieuze leiders.
Tegelijk staat Jezus daar in alle rust en kracht: ik ben het. Hij wil de beker drinken, waar hij net nog zo mee worstelde. Worstelen kan blijkbaar heel dichtbij een krachtig geloof liggen! Jezus’ gebed maakt dat hij hier staat.
Anderen deinzen terug om wie hij is. Laat dat even op je inwerken.
Vraag: Wat doet het met je dat Jezus als crimineel opgepakt werd en verraden vanuit zijn meest intieme kring leerlingen?
3. Raadhuisplein - Pilatus
Maar ze schreeuwden het uit: 'Kruisig hem, kruisig hem!' Voor de derde maal zei hij tegen hen: 'Wat voor kwaad heeft die man dan gedaan? Ik heb niets gevonden waarvoor hij de doodstraf verdient. Dus zal ik hem vrijlaten, nadat ik hem heb laten geselen.' Maar ze bleven luidkeels eisen dat hij gekruisigd zou worden, en met hun geschreeuw wonnen ze het pleit: Pilatus besloot hun eis in te willigen. Hij liet de man gaan die wegens oproer en moord gevangen was gezet en om wiens vrijlating ze hadden gevraagd, en leverde Jezus uit aan hun willekeur. - Lucas 23:21- 25
Je bent aangekomen bij een plek in Veenendaal die 10 jaar geleden een forse metamorfose onderging. De verbouwing van dit plein en het aanzien van het Raadhuis is indrukwekkend. Van een kale parkeerplaats naar een plein met glaswerk, staal en trotse trappen. Het is prachtig en geeft aanzien aan deze plek én aan de gemeenteraad die hier zetelt. Een plek die zo gemaakt is dat je er thuis kunt voelen en mensen normaal hier binnen hun plekje vinden. Maar voor nu is het contrast met de trap belangrijk. Als je omhoog kijkt zie je een trotse gevel oprijzen. En je kunt je zonder heel veel moeite daar bovenaan de trappen Pilatus voorstellen.
Zo werd Jezus veroordeelt op een dergelijke plek. Vertrouwt in het hartje van de stad waar hij zoveel geweest was al die jaren. En nu staat hij daar voor je, als crimineel met de Romeinse bestuurder die de microfoon pakt en de massa mensen op het plein toespreekt. Als je nu om je heen kijkt is het vanwege de coronamaatregelen zeker niet volgepakt met mensen. Wat zie je wel? En welke herinnering heb jij aan deze plek?
Pilatus heeft z’n handen in onschuld gewassen. Mooi makkelijk. Wel het oordeel vellen, maar niet verantwoordelijk willen zijn. Dat zie je wel vaker. Het
overkwam ook Jezus. Alles wat wij kennen aan menselijke corruptie krijgt hij over zich heen. Niet onbelangrijk: Jezus leed ons onrecht. Alle denkbare onrecht. En alle denkbare veroordeling kwam over hem heen. Alles wat
menselijk is en donker en los van God en recht. Deze plek van bestuur is dan zomaar een plek waar dingen ook immens fout kunnen gaan. Typisch onze samenleving. Typisch dat Jezus ook daarin het hoofd buigt en het meedraagt naar zijn kruis. Want dat is wat mensen roepen: kruisig hem, kruisig hem! Denk je dat even in op deze plek! Mensen wilden ineens massaal Jezus dood hebben.
Van volksheld naar gehate crimineel. Past wel in onze cancelcultuur: mensen hard en massaal veroordelen. Soms op geruchten en zonder grond. Bij Jezus ging het zo. Om Gods oordeel over de dood op zich te nemen. Een mysterie, maar iets ervan kun je proeven als je hier zo staat en dit leest en op je laat inwerken.
Vraag: wat doet oordeel met jou en met anderen? Kun je een moment nadenken aan Gods oordeel dat niet meer voor jou bestemd is, omdat het terecht kwam op Jezus?
Hoe kunnen we zelf tegen een (cancel)cultuur van mensen hard en massaal veroordelen vechten?
4. De Oude Kerk - Petrus
Maar Petrus zei: 'Ik weet niet waar je het over hebt.' En op datzelfde moment, terwijl hij nog sprak, kraaide er een haan. De Heer draaide zich om en keek Petrus aan, en toen herinnerde Petrus zich de woorden van de Heer: 'Nog voor er vannacht een haan heeft gekraaid zul je mij driemaal verloochenen.' Hij ging naar buiten en huilde bitter. - Lucas 22:60-62
In het verhaal gaan we één stapje terug: voordat Jezus bij Pilatus kwam, stond hij voor het Sanhedrin. De religieuze leiding. En uitgerekend daar laat Petrus
Jezus in de steek. Daarmee zoomen we in op de rol van de kerk in dit verhaal.
En daarvoor staan we bij het meest bekende kerkgebouw in Veenendaal: de Oude Kerk.
Toen deze kerk gebouwd werd in 1566, was Calvijn net een paar jaar overleden en juist in dit jaar begon in Nederland de beeldenstorm als gevolg van de
tegenstelling tussen de Reformatie en de Rooms-Katholieke kerk. Deze kerk is mooi wit van buiten en binnen en niet weg te denken van de markt. Wat zijn jouw eigen gevoelens en herinneringen bij dit kerkgebouw of ook de mensen die hier kerkelijk verbonden zijn?
Er is een spannende koppeling tussen de kerk, Petrus en dit moment in het lijdensverhaal. Petrus werd voor de Rooms-Katholieke traditie erg belangrijk en kreeg vorm in de keus voor een Paus. Uitgerekend Petrus liet Jezus in de steek:
‘ik ken die man niet eens’, heeft hij gesnauwd. Bang om zelf ook in de
problemen te komen. En dat na zijn eerdere sterke geloofsuitspraak: ik laat u nooit in de steek!! Op de toren staat een haantje: denk even aan de haan die kraaide die bewuste nacht van Jezus’ gevangenneming en veroordeling.
Nog spannender is als je dit binnen laat komen: ook ‘kerkmensen’ hebben Jezus in de steek gelaten. De kerk van die tijd: het Sanhedrin. Zij haatten Jezus zelfs.
Maar ook dus Petrus, Jezus’ eigen leerling die in hem geloofde. Bij Pilatus wordt Jezus politiek veroordeeld, maar hier bij de religieuze leiders en bij Petrus die verderop meekijkt - hier wordt Jezus in de steek gelaten door zijn eigen
volgelingen en door de officiële kerk van die dagen. Hij moest deze weg alleen gaan. Doodeenzaam.
Vraag: Als je aan Jezus denkt als degene die hier uit de kerkdeur getrapt wordt, waarbij zelfs Petrus het ook laat afweten: wat doet dat met je?
Hoe zie jij jezelf als het gaat om Jezus in de steek laten? Hoe troost jou dit gedeelte in het lijdensverhaal?
5. Plaquette met Joodse namen
En heel het volk antwoordde: 'Laat zijn bloed óns dan maar worden aangerekend, en onze kinderen!' Daarop liet Pilatus Barabbas vrij, maar Jezus leverde hij uit om gekruisigd te worden, nadat hij hem eerst nog had laten geselen. - Matteüs 27:25-26
Dit is een heftige plek en een heftige tekst. De tekst is vaak gebruikt voor anti- semitisme. De steen waar je nu voor staat toont de namen van joden die
omgekomen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog. De holocaust is een inktzwarte bladzijde in de geschiedenis van Europa. Ook in Veenendaal zijn joden dus omgekomen. Dat maakt je even heel stil. Als je beseft hoe je door geloof juist verbonden bent met het Jodendom, dan is het nog heftiger als je naar de Shoa kijkt.
Jacob Revius dichtte lang geleden al deze ware woorden:
T’en zijn de Joden niet, Heer Jezu, die u kruisten, noch die verraderlijk u togen voort gericht,
noch die versmadelijk u spogen int gezicht, noch die u knevelden, en stieten u vol puisten, ik bent, o Heer, ik bent die u dit heb gedaan, ik ben den zwaren boom die u had overlaên,
Wie stilgestaan heeft bij De Oude Kerk zojuist, beseft des te meer dat Jezus ook door de kerk verraden werd, zeg maar gewoon: door onszelf. Met alle vezels zijn wij allemaal in dit verhaal aanwezig. En Jezus wed door mensen afgewezen en God wilde dat zo. Dat diepe mysterie is oneindig en niet te vatten. Maar in plaats van mensen aan te wijzen als ‘schuldigen’ komt het lijdensverhaal bij het omgekeerde uit: Jezus droeg die schuld aan het kruis. Hij werd schuldig
namens ons. Wij worden dankzij dit wonder aan het kruis onschuldige mensen in Gods ogen.
Vraag: Hoe is jouw eigen verbondenheid met joden, ook als je ziet dat er nog steeds sprake is van antisemitisme? Wat betekent het voor jou als ‘het bloed van Jezus’ voor jou gegeven is?
6. Achterkerkstraat richting Oude Begraafplaats - Via Dolorosa
Toen Jezus werd weggeleid, hielden de soldaten een zekere Simon van Cyrene aan, die net de stad binnenkwam. Ze legden het kruis op zijn rug en lieten het hem achter Jezus aan dragen. - Lucas 23:26
Via het schelpenpaadje loop je naar de Achterkerkstraat. Een mooie naam voor de Via Dolorosa. Tenslotte is het de route die Jezus door Jeruzalem liep na de dubbele veroordeling van kerk en staat. Via de achteruitgang moet hij maar vertrekken naar een publiek schavot waar mensen ter dood gebracht werden.
In de traditie is die route de Via Dolorosa geworden, de lijdensweg letterlijk op weg naar het kruis.
Deze straat is misschien niet heel bezienswaardig, maar kan je helpen om even jouw eigen ‘Via Dolorosa’ te lopen: mijmerend over wat het lijden van Jezus voor jou betekent en hoe het jouw eigen leven raakt. Met die blik naar het Jezusverhaal kijken maakt dat het veel dichterbij komt.
Jezus strompelt door de straten van Jeruzalem. Een veroordeelde, een schim van wie hij was geweest. Op weg naar zijn laatste plek op aarde: het kruis.
Midden in de dagelijkse werkelijkheid waar iedereen hem kende vindt dus ook die laatste tocht plaats, gewoon midden over straat. Mensen kijken en lopen weer door.
Vraag: Als je het leven ziet als een weg en je kijkt ernaar als een weg die Jezus ook gegaan is - dwars door moeite en verdriet heen - kun je daar hoop uit putten?
Kun je wat met de belofte van Jezus, dat niemand deze weg alleen hoeft te lopen omdat Hij naast je loopt? Wat roept dat bij je op?
Als je zo naar je eigen levensweg kijkt, waar denk je dan aan?
7. De Oude Begraafplaats - Golgotha
Toen wist Jezus dat alles was volbracht, en om de Schrift geheel in
vervulling te laten gaan zei hij: 'Ik heb dorst.' Er stond daar een vat water met azijn; ze staken er een majoraantak met een spons in en brachten die naar zijn mond. Nadat Jezus ervan gedronken had zei hij: 'Het is volbracht.' Hij boog zijn hoofd en gaf de geest. - Johannes 19:28 Je bent net het hoogste punt van Veenendaal gepasseerd (net voor de Beatrixstraat). Golgotha was zo’n hoger gelegen punt waar de ter dood veroordeelden naakt te toon werden gesteld als laatste schandpaal van hun leven. Nu loop je de Oude Begraafplaats op, loop wat rond of zoek een plekje om even te zitten of stil te staan. Deze ruimte is voor nu even ons ‘Golgotha’.
Vlak bij de doden die hier begraven zijn in de periode 1829 tot 1919. Na 1948 werd hier ook niemand meer bijgezet. Maar het blijft een gedenkplaats waar iets is van leven en dood. Hier liggen nog maar zo’n 52 grafstenen, maar de graven van zes- tot zevenduizend mensen zijn nooit geruimd. Dat is de plek waar je nu bent en waar je in gedachten teruggaat naar Golgotha waar Jezus sterft.
Een van de meest indrukwekkende kruiswoorden van Jezus is deze: het is volbracht - Een verklaard atheïst heeft eens gezegd: ‘die 3 woordjes van het
christelijk geloof, die zijn echt de moeite waard: het is volbracht. Daar zit een levensvisie in die zo ingrijpend is. Terwijl de dood om ons heen is, mogen jij en ik leven met die 3 woordjes: het is volbracht. Het is goed. Het is al goed. Het komt niet alleen goed, het is al goed. Niet omdat jij geen last van de
coronacrisis hebt of niet bang bent. Maar omdat er een God is die jou ziet en die zegt: Ik zeg dat het goed is.
Eeuwenlang klinkt de echo over de stad vanaf die ene heuveltop: het is volbracht. Het is goed zo. Het is klaar. Klaar voor een nieuw begin. Kijk eens om je heen. Stel je Veenendaal voor als een plek waar het al goed is. Waar liefde is. Waar hoop huist. Waar mensen elkaar helpen. Waar je met God
verbonden bent. Waar God zich bekommert om jouw leven en dat van anderen.
Een plek van hoop. Breekt er dan niet iets door van een nieuwe wereld, van iets dat groter is dan wat jij en ik nu zien? Golgotha laat je verder kijken dan de waan van de dag. Het kruis is een plek geworden van hoop. Een nieuw begin, want hier is de dood geëindigd met het sterven van Jezus. En hier is een nieuw begin. Want zondag is het Pasen.
Vraag: hoe is dat voor jou om zo bij oude graven van mensen uit Veenendaal te staan en na te denken over Jezus’ dood? Vind je nadenken over je eigen sterfelijkheid confronterend?
Als Jezus hier de dood heeft overwonnen door zijn eigen dood, wat zie jij dan voor je als je nadenkt over Pasen en de komende periode?
