1
U i t g a v e n l i j s t nr. 126
~ januari t/m maart 2020 ~
Onze driemaandelijkse uitgavenlijst is gratis voor belangstellenden.
Bij deze editie hoort een bijlage in de vorm van een nieuwsbrief.
Oplage: 100 exemplaren.
Stichting Levende Molens - centrum voor molinologie
Ingeschreven in het stichtingenregister van de K.v.K. te Breda onder nummer 41104691
Mahlerlaan 12 - 4702 KK Roosendaal
ABN-AMRO bank:
IBAN NL16 ABNA 0861888049 BIC ABNANL2A
Telefoon: (0165) - 56.49.30 - vanuit het buitenland kiest u eerst: (0031) daarna de overige cijfers, zonder nul.
Website: www.molencentrum.nl E-mail: info@molencentrum.nl (*) = voorraad beperkt
(**)= voorraad zeer beperkt, telefonisch reserveren aanbevolen
Een bont gezelschap heeft zich verzameld rond een stenen molenromp die we vooralsnog niet kunnen thuisbrengen. De opname werd gemaakt in opdracht van de Nederlandse Heide Mij., maar het jaartal is onbekend en ook naar de reden van deze samen- komst moeten we gissen. Wie kan ons hier meer over vertellen? (Foto: Nationaal Archief)
Filatelie
In 2018 hebben we in samenwerking met Post.NL twee eigen postzegels uitgegeven, zowel gegomd als zelfklevend. Hierop waren verschillende molentypen uit verschillende provincies afgebeeld, namelijk de Akkermolen in Zundert, Noord-Brabant (een standerdmolen) en de Wachter te Zuidlaren in Drenthe (een achtkante stellingmolen).
In 2019 hebben we op de valreep nog twee zegels aan dit rijtje toegevoegd:
a) Een ‘portret’ van molen De Graanhalm in Haamstede, Zeeland. Dit is een ronde stenen stellingmolen die werd gefotografeerd voor het aanbrengen van het nieuwe Ten Have wieksysteem. Deze zegel is verkrijgbaar per stuk of op velletjes van tien stuks (gegomd) alsook zelfklevend op rol. Waarde: 1 (binnenlands gebruik)
Gegomde zegel (postfris, ongestempeld)
• Bestelnummer: 3704. Prijs: € 1,50 per stuk of € 13,95 per velletje van tien stuks.
Zelfklevende zegel (postfris, ongestempeld)
• Bestelnummer: 3705. Prijs: € 1,50 per stuk. Bij afname van 10 zegels: € 13,95.
b) Een internationale zegel waarop de Tweede Broekermolen in Uitgeest (N.H.), een achtkante binnenkruier, opgezeild en in werking is afgebeeld. Deze zegel is alleen gegomd verkrijgbaar (niet zelfklevend) per stuk of op velletjes van vijf stuks. Bij deze zegels is ook een priority-aanduiding gevoegd.
• Bestelnummer: 3706. Prijs: € 2,-- per stuk of € 9,50 per velletje van vijf stuks.
3 Serie 14 verdwenen Belgische molens
Deze nieuwe serie heeft een gelimiteerde oplage van 100 stuks en is helemaal gewijd aan de provincie Limburg met vier watermolens en zes windmolens. De kaarten zijn gedrukt op stevig karton. Formaat: 9x14 cm (zwart-wit of sepiabruin). De reeks omvat enkele uiterst zeldzame en mogelijk zelfs unieke opnamen van molens waarvan maar weinig afbeeldingen bekend zijn en is een voortzetting van de jubileumkaarten die al vanaf 2012 worden uitgegeven. De samenstelling is als volgt:
131. ’s-Gravenvoeren – Molen op de Meulenberg, een bovenslagmolen op de Voer die al in 1574 bestond als papiermolen en die in 1755 als graanmolen werd herbouwd. Het rad en het binnenwerk zijn verdwenen rond 1970. Het gebouw werd een woning;
132. Hoeselt – de Motmolen was een onderslag watermolen op de Demer (anno 1385) die in 1966 werd afgebroken;
133. Koersel – Molen Dompas, een ronde stenen grondzeiler uit 1878 die in 1960 werd onttakeld. De overblijvende romp verdween in 2003 uit het dorpsbeeld;
134. Loksbergen – Zeldzame opname van Molen Vandepoel, een standaardkorenmolen die in 1870 werd overgebracht uit Diest. Hij werd in 1950 gesloopt;
135. Lommel – de Lutlommelse Molen was de oudste windmolen van Lommel (anno 1304). Deze staakmolen verkeerde in 1953, toen deze opname werd gemaakt, in vervallen toestand. In 1970 werd hij afgebroken en overgebracht naar Heusden, een vestingstadje in Noord-Brabant. Daar bestaat hij nog altijd;
136. Lummen – fraaie opname van de Dorpsmolen in 1937, twee jaar voordat hij door een brand in de as werd gelegd. Deze standaardmolen dateerde van 1807;
137. Mal bij Tongeren – de Dubbelmolen op de Jeker: een onderslagmolen die al in 1372 wordt vermeld en die vóór 1775 gezelschap kreeg van een molen in Nerem op de andere oever die in 1896 met een turbine werd uitgerust. De molen van Mal is thans een ruïne die op het punt van verdwijnen staat. De molen van Nerem is gerenoveerd tot een B&B;
138. Molenbeersel – zeer zeldzame opname van de voorganger van de nog bestaande stenen Zorgvlietmolen. Deze vorige molen was een houten zestienkant, zoals de molen van Horn in Nederlands Limburg. In 1919 werd hij afgebroken en vervangen door de huidige stenen bovenkruier. De stijlen en bintbalken zijn daarin hergebruikt als vloerbalken;
139. Peer – de Oude Molen was een standaardmolen dichtbij de kerk die in 1840 werd overgebracht uit Nederland. In 1945 viel hij onder de sloophamer. De opname dateert van maart 1917;
140. Zolder – ook deze fraaie opname van de Dorpermolen werd gemaakt tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het betreft een bovenslag graanwatermolen in werking, terwijl enkele Duitse soldaten op de voorgrond poseren.
• Bestelnummer: 3707. Prijs voor de complete serie: € 8,--. Losse kaarten kosten € 1,--.
P R E N T K A A R T E N S E R I E S
(in kleur, tenzij anders vermeld)
Serie Nederlandse molens, uitgegeven door Peter van der Drift
De serie kleurenkaarten die elk jaar wordt uitgegeven door Peter van der Drift, is altijd weer een lust voor het oog. Verschillende fotografen hebben aan de nieuwste reeks (2019) hun medewerking verleend, zoals Harmannus Noot, Willem Jans en Ronald Bakker. Dikwijls gaat het om minder bekende molens waarvan nog weinig of geen prentkaarten bestaan. Onder de vijftien kaarten tellen we drie watermolens. Formaat: A6. Dit zijn de nieuwe aanwinsten:
187. Noordlaren (Gron.) – Achtkante stellingkorenmolen ‘De Korenschoof’ in werking met volle zeilen.
188. Damwâld (Fr.) – Achtkante houten poldermolen met vijzel ‘De Mearmin’ in het openluchtmuseum De Sûkerei. Ook deze molen draait met volle zeilen.
189. Leeuwarden (Fr.) – Achtkante houten poldermolen met vijzel ‘Froskepôllemolen’ in werking met volle zeilen.
190. Easterlittens (Fr.) – Mooie close-up van de opgezeilde spinnenkop ‘Wiewens’, ook wel
‘Alde Swarte’ genoemd. Deze molen is uitgerust met een vijzel.
191. Aldtsjerk (Fr.) – Achtkante houten poldermolen met vijzel ‘De Oudkerker Molen’ in bedrijf met volle zeilen.
192. Wergea (Fr.) – Achtkante houten poldermolen met schroefpomp ‘De Hempenser poldermolen’, opgezeild en in werking.
193. Westergeast (Fr.) – Kleine achtkante houten poldermolen met vijzel ‘Beintema poldermolen’.
194. Nijeveen (Drenthe) – Verdwenen paaltjasker, gebouwd omstreeks 1990. Dit molentje ligt thans opgeslagen in Den Hout (N.Br.) en zal elders een nieuwe plek krijgen.
195. Ommen (Ov.) – Achtkante houten stellingkorenmolen ‘De Konijnenbelt’ met volle zeilen.
196. Persingen (Gld.) – Wipkorenmolen ‘De Thornsche Molen’, opgericht in 2015 als opvolger van een molen die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd vernield. Hoewel de herbouw mag worden toegejuicht, is het jammer dat de Gelderse eigenschappen van dit molentype zijn veronachtzaamd. Deze ‘korenwip’ heeft eerder Zuid-Hollandse kenmerken.
197. Wognum (N.-H.) – Kleine wipmolen met centrifugaal- of waaierpomp: de ‘Molen van de Kerkepolder.’
198. Rotterdam-Delfshaven (Z.H.) - Prachtige opname van de hoge stenen stellingmolen
‘De Distilleerketel’ die in 1986 werd herbouwd. De molen staat in de spotlights en is bij nacht gefotografeerd, met vlaggetjes tussen de wiektoppen.
199. Geldrop (N.Br.) – Watergedreven molen met onderslagrad op de Kleine Dommel. De molen maakt deel uit van het Weverijmuseum. Zicht op het gebouw.
200. Geldrop (N.Br.) – Dezelfde molen, maar nu een close-up van het onderslagrad in hout, met een diameter van 7 m.
201. Millen/Nieuwstadt (Limburg) – Watergedreven molen met turbine op de Rode Beek, genaamd de ‘Millenermolen’. Functie: korenmolen en het opwekken van elektriciteit.
Bestelnummer: 3708. Prijs voor de complete serie: € 11,75. Losse kaarten kosten € 1,--.
Serie Westlandse Molens
Deze serie ansichtkaarten, vermeld in de vorige uitgavenlijst, was heel snel uitverkocht. We moeten onze voorraad aanspreken die zich nog bevindt in ons nieuwe onderkomen in Geel.
5
Losse prentkaarten
(in kleur, tenzij anders vermeld)Kilder (Gld.) – Nieuwe kaart van stenen bergmolen ‘Rembrandt’, opgezeild en in werking met volle zeilen in combinatie met Ten Have kleppen. Staande opname. Een foto en eigen uitgave van molenaar Fabian Gerritsen. Dit wordt niet op de kaart vermeld.
• Bestelnummer: 3709. Prijs: € 0,80.
Kilder (Gld.) – Dezelfde molen, maar dan als ‘landscape’ tegen een dreigende wolkenlucht terwijl de molen door de zon wordt beschenen. Uitgave: Fabian Gerritsen.
• Bestelnummer: 3710. Prijs: € 0,80.
Assendelft (N.H.) – De eerste kaart die we hebben uitgegeven van de unieke achtkante houten stellingmolen en hennepklopper ‘De Paauw’, die in 2017 werd herbouwd, was binnen de kortste keren helemaal uitverkocht. Daarom hebben we van deze molen een nieuwe kaart uitgegeven. Het betreft een ander zicht, waarop de molen opnieuw opgezeild in werking is.
Ook deze opname danken we aan Erwin Esselink. Eigen uitgave van onze stichting.
• Bestelnummer: 3711. Prijs: € 0,80.
Zaandam (N.H.) – Verfmolen De Kat met de Nederlandse vlag prominent op de voorgrond.
De molen is in werking gefotografeerd met volle zeilen in twee verschillende kleuren. Uitgave:
B&B ’t Zaanse Koopmanshuis.
• Bestelnummer: 3712. Prijs: € 0,80.
Zaandam (N.H.) – Lattenzaagmolen Het Klaverblad met molenaar Ru Pos op de stelling. De wipmolen die in 2005 gereed kwam, is opgezeild. Uitgave: B&B ’t Zaanse Koopmanshuis.
• Bestelnummer: 3713. Prijs: € 0,80.
Zaandam (N.H.) – Vier molens aan de Zaanse Schans onder een prachtige wolkenlucht.
Rechts vooraan ziet u de achtkante oliemolen De Zoeker, daarachter is de zeskante houtzaagmolen Het Jonge Schaap in bedrijf met volle zeilen en op de achtergrond figureren oliemolen De Bonte Hen en wiphoutzaagmolen Het Klaverblad.
Uitgave: Arnold Voordewind.
• Bestelnummer: 3714. Prijs: € 0,80.
Kinderdijk (Z.H.) – Stenen poldermolen met ophaalbruggetje. Uitgave: Arnold Voordewind.
Van de molens in Kinderdijk bestaan natuurlijk heel veel kaarten, die we lang niet allemaal opnemen in onze uitgavenlijst. Voor dit prachtexemplaar maken we echter een uitzondering.
• Bestelnummer: 3715. Prijs: € 0,80.
Kinderdijk (Z.H.) – Rechts vier houten achtkante poldermolens van de Overwaard. Links een aantal stenen poldermolens van de Nederwaard. Uitgave: Arnold Voordewind.
• Bestelnummer: 3716. Prijs: € 0,80.
Nederzwalm-Hermelgem (O.Vl.) – Eerste kleurenkaart in een serie over de molengemeente Zwalm. De Ter Biestmolen heeft twee inpandige bovenslagwielen. Op de voorgrond zien we het imposante sluiswerk, op de achtergrond het industrieel-archeologische gebouw. Fraai!
• Bestelnummer: 3717. Prijs: € 0,80.
Boeken, brochures en tijdschriften
Molens van de frontstreek - Vernieuwde en uitgebreide heruitgave van het boek uit 1995 door John Verpaalen (Roosendaal, 2019). Een indrukwekkend boek over de molens van de Ieperse regio, met de focus op de vernietiging ervan tijdens de Eerste Wereldoorlog. Voor het eerst wordt de geschiedenis van alle 22 molens die het stadje Ieper heeft gekend vanaf de Belgische onafhankelijkheid tot 1914, gereconstrueerd. Naast Ieper komen ook de gemeenten Heuvelland, Mesen, Langemark-Poelkapelle en Zonnebeke uitvoerig aan bod, samen met hun deelgemeenten. Voorwoord: dr. Paul Bauters. Eigen uitgave van Stichting Levende Molens.
Zie ook het artikel in onze nieuwsbrief. Het boek is ingebonden in een harde kaft. Formaat:
18x24 cm. Aantal pagina’s: 320. Aantal afbeeldingen: 220 waarvan een gedeelte nooit eerder werd gepubliceerd. Een ideaal cadeau om te geven of… om te krijgen!
• Bestelnummer: 3718. Prijs: € 34,95.
Geschiedenis van de Stampmolen op de Beverbeek, de houten korenwindmolen op Preulegem en de Watermolen Bakergem te Ninove en van de Wind- en Watermolen te Neigem door Georges Souffreau (Woubrechtegem, 2019).
Dit boek is voorlopig het laatste in de reeks over de wind- en watermolens in Ninove en zijn deelgemeenten. Waar de Beverbeek in de Dender vloeit, draaide eeuwenlang een oliewatermolen, genaamd de ‘Stampmolen op de Beverbeek’ (voor 1371-1942). Al in 1371 was deze molen eigendom van de heren van Ninove. Later, in de loop van de zestiende eeuw, komt hij in particulier bezit. De auteur volgt de geschiedenis van deze watermolen tot het jaar 1997, jaar van de afbraak.
In 1756 wordt octrooi verleend om in Ninove, buiten de Geraardsbergse poort, een nieuwe houten korenwindmolen op te richten. Uiteindelijk zal deze molen niet zo lang bestaan, want in 1864 wordt hij gesloopt en verkocht.
Tenslotte de bovenslag watermolen van Bakergem (voor 1473-1959). Van de vroegste geschiedenis van deze watermolen heeft de auteur weinig teruggevonden. Het is pas vanaf de zeventiende eeuw dat de molen zijn geheimen prijs geeft. Deze watermolen was bijna steeds in particuliere handen. Het gehucht Bakergem hoorde tot 1977 bij de stad Ninove.
Tegenwoordig is er van deze molen maar weinig tastbaars overgebleven.
Het tweede deel van de studie gaat over een wind- en een watermolen te Neigem.
Na een verkregen octrooi in 1794 wordt te Neigem, op het Kruisveld, een nieuwe houten korenwindmolen gebouwd. De eigenaar bezit tevens de watermolen, maar die kan in de zomer niet werken. De windmolen, die twee steenkoppels bezat, werd al in 1872 gesloopt.
Reeds in 1235 is er sprake van een watermolen te Neigem. Het gebouw bestaat nog altijd, maar de bedrijvigheid is al lang geleden gestopt en het rad is verdwenen. Tegenwoordig is er een bloemmaalderij en dierenwinkel in gevestigd.
Het boek telt 240 pagina’s en is rijk geïllustreerd met tekeningen, kaarten en foto’s. Het werk wordt in beperkte oplage en in eigen beheer uitgegeven. Kleurendruk was daardoor niet haalbaar. Maar ook in zwart-wit is deze studie een schatkamer aan historische feiten.
• Bestelnummer: 3719. Prijs: € 20,--. (*)
Wij wensen al onze molenvrienden (m/v)
mooie kerstdagen en een gelukkig en gezond 2020
7
De Meule nr. 103 (3e kwartaal 2019) – orgaan van vereniging ‘De Westbrabantse Molens’. Dit nummer opent met een interessant artikel over de familie Van Gorp en de verdwenen Akkermolen te Alphen (N.Br.) door Hans Geerts. Daarna volgt ‘Oorlogsverhalen Sprundel’ door Petra Peeters- Veraart, waarbij de nog bestaande bergkorenmolen ‘De Hoop’ van de familie Verpaalen centraal staat. Een derde bijdrage werd geschreven door Jesse Bergquist en gaat over de Molen van Aerden te Nispen die weer nieuwe roeden heeft. Een zeldzame fotokaart toont de Sluisweg in Dongen met de romp van de Prinsenmolen die in 1911 is afgebrand en rond 1937 werd afgebroken. De opname moet dateren van vóór 1917.
Het nummer telt 36 pagina’s op A5 formaat en is royaal geïllustreerd. De omslag is in kleur.
• Bestelnummer: 3720. Prijs: € 5,--.
Vlaamse Molens - herfst 2019
In dit nummer vindt u onder meer een artikel over de molens van Peeter Bruegel, de Vlaamse meester die in 1569 stierf en wiens symboliek werd ontsluierd door Paul Bauters. Verder bijdragen over hondenmolens in de actualiteit, een Chinese delegatie op bezoek in Meuleken
’t Dal (Zingem), de getijdenmolen van Rupelmonde, de gewezen Kroontjesmolen in Beveren bij Roeselare, het intrekken van een molenroede bij de Koutermolen in Kortemark in 1965 en nog veel meer. Het nummer dat volledig in kleurendruk is uitgegeven, omvat 40 pagina’s op A4 formaat en telt tientallen afbeeldingen.
• Bestelnummer: 3721. Prijs: € 7,--. Een jaarabonnement (4 nummers) kost € 25,--.
Jaarboek Zaanse Molens 2019 door Ron Couwenhoven
De nieuwe editie van Zaanse Verhalen is een special over papiermolens en papiermakers met heel wat nieuwtjes over de Zaanse windmolenindustrie, een landelijk overzicht van de toestand in de papierindustrie anno 1854 en een lijst met alle Nederlandse witpapiermakers in 1740 (153 stuks). De inhoud vermeldt onder meer de volgende hoofdstukken:
‘De Schoolmeester’ in de 19e en 20ste eeuw, Vijverland en waterzuivering, dagboek van een molenbaas, brand in ‘Het Guiskind’, papiermakerscontract 1733-1902, buitenlandse handel in papier, papiermolens in Krommenie, ‘De Wever’ en ‘De Zwarte Bonsem’, de papiermakerij anno 1854, arbeidsomstandigheden van de papiermakers, strijd om de lompen et cetera.
Om opzoekingen te vergemakkelijken is het boek voorzien van een index op molennamen, bedrijfsnamen en personen. Het jaarboek is ook nu weer ruimschoots geïllustreerd.
• Bestelnummer: 3722. Prijs: € 19,95.
Het molenerf van de Zuid-Hollandse poldermolen. Geschiedenis, beschrijving en tips voor (her)inrichting. Auteurs: Debby Gerritsen, Onno Helleman en Ellen Steendam. Een uitgave van het Erfgoedhuis Zuid-Holland (2019).
Molen en erf maken deel uit van het ambacht van molenaar en het leven op de molen. Het ambacht gaat gepaard met eigen gebruiken en met een daarbij passende inrichting van het erf. Dit geldt in het bijzonder voor het erf van de poldermolen, omdat er – meer dan bij de industriemolen – op of bij de molen werd gewoond. Het molenerf is dan ook voor het dagelijkse leven van de molenaar en zijn gezin illustratief. In de vorige eeuw zijn veel poldermolens verdwenen of buiten gebruik gesteld. Dit betekent dat elementen op en rond het erf, zoals schuren, moestuinen of boomgaarden – veelal niet wettelijk beschermd – zijn verwijderd. Deze uitgave is bedoeld voor moleneigenaren, molenaars en andere vrijwilligers zoals molengidsen en biotoopwachters. Het boekje telt 112 pagina’s en heeft een vierkant formaat (21x21 cm). Het is vlot geschreven en voorzien van talrijke foto’s, deels in kleur.
• Bestelnummer: 3723. Prijs: € 10,00.
Echte foto’s van Oost-Vlaamse windmolens ca. 1960-1970
(vervolg)
We hebben een aantal diapositieven kunnen aankopen van Oost-Vlaamse windmolens en molenrompen die zo’n vijftig à zestig jaar geleden zijn gefotografeerd. Sommige molens zijn intussen verdwenen, andere zijn juist gerestaureerd of verplaatst. In de vorige uitgavenlijst hebben we een eerste selectie aangeboden, deze keer het vervolg.
11. Mullem – Stenen stellingmolen ‘De Bekemolen’ met op de voorgrond de spaarvijver van de bijhorende bovenslag watermolen (niet te zien op deze foto).
12. Nukerke – Ronde stenen grondzeiler ‘Ter Hengst’ in verval en in close-up, voor de restauratie. In 1969 werd een nieuw gevlucht aangebracht, dat in 1972 tijdens een storm werd afgerukt. In 1976 volgde een nieuwe restauratie.
13. Nukerke – Dezelfde molen, maar dan in zijn geheel, in verval vóór 1969.
14. Nukerke – Ronde stenen grondzeiler ‘Ter Kruissens’, een koren- en oliemolen met ajuinekap en kapelvormige dakoversteek. De molen raakte later meer en meer ingebouwd, zodat thans een foto uit deze richting niet meer mogelijk zou zijn.
15. Oosterzele – de ‘Vinkemolen’. Deze standaardmolen waaide omver tijdens een zware storm in november 1983. Deze molen, met een buik tegen de windweeg, ziet er op deze close-up tamelijk vervallen uit. Na de stormramp werd de molen (of wat er nog bruikbaar van was) overgebracht naar Sint-Denijs-Boekel (Zwalm). Daar kwam het tot een ingrijpende restauratie.
16. Poesele – de ‘Poeselemolen’. Van deze standaardmolen boden we vorige keer al een prentkaart aan, maar dit is een andere opname. De molen is in 1963 omgewaaid.
17. Semmerzake – de zeer conische romp van de stenen stellingmolen, kort na de ontmanteling in 1960. De zeldzame, stenen pijlergaanderij is hier goed te zien.
18. Sint-Pauwels – de ‘Roomansmolen’ in verval, zonder gaanderij en met een verdekkerd gevlucht. Deze stenen stellingmolen is de hoogste van de provincie.
19. Vosselare – de romp van Molen Steyaert, kort voor de sloop omstreeks 1960. Deze stenen stellingmolen werd bij de Duitse aftocht in 1918 zwaar beschadigd.
20. Zingem – Standaardmolen ‘Meuleken ’t Dal’ voor de gedeeltelijke restauratie van 1968 en de latere herbouw. Een fraai beeld met het naastgelegen molenaarshuisje.
• Reeks van tien molenfoto’s in de originele kleuren. Houd er a.u.b. rekening mee dat sommige opnamen een lichte kleurzweem kunnen vertonen!
Bestelnummer: 3724. Prijs: € 7,90. Een afzonderlijke foto kost € 1,--.
• Reeks van tien molenfoto’s in zwart-wit.
Bestelnummer: 3725. Prijs: € 7,90. Een afzonderlijke foto kost € 1,--.
• Reeks van tien molenfoto’s in sepiabruine tinten.
Bestelnummer: 3726. Prijs: € 7,90. Een afzonderlijke foto kost € 1,--.
De tarieven van de Nederlandse en Belgische post stijgen per 1 januari 2020 opnieuw.
Toch wordt uw bijdrage in de verzendkosten door ons niet verhoogd!