aNdErStaliGE
VrouwEN
Studie
Verslag van een innovatieve ergotherapiestage:
Ergotherapie helpt
Angela was al bekend met Stichting ABC, omdat zij reeds enkele jaren zelf als vrijwilliger een anderstalige vrouw Nederlandse taalles aan huis gaf. Tijdens haar stage wilde ze de Nederlandse les koppelen aan de alledaagse activi- teiten van de lesneemsters (de anderstalige vrouwen die
les ontvangen), met het doel hun zelfredzaamheid en hun maatschappelijke participatie te bevorderen. Tijdens haar stage heeft Angela vooral blijk kunnen geven van beroeps- competenties op het gebied van ondernemend handelen, onderzoek, innovatie van nieuwe werkwijzen middels de community development benadering.
Stichting amsterdams buurvrouwen contact
Stichting ABC is in 2004 opgericht en aangesloten bij het
Landelijk Netwerk Thuislesorganisaties. De stichting heeft een beperkt aantal betaalde krachten (ongeveer 3 fte) waaronder de direc- teur, stadsdeelcoördinatoren en ruim 250 vrijwilligsters. De stichting werkt op basis van het principe van ‘maatjes’, lesgeefsters genoemd, die ieder gekoppeld worden aan een anderstalige vrouw, lesneem- ster genoemd. De vrijwilligsters geven één keer per week Nederlandse taalles aan huis. Daarnaast ondersteunt de stichting de vrouwen bij hun inburgering. Met het geven van de lessen aan huis bereikt Stichting ABC een moeilijke doelgroep: anderstalige, kwetsbare
vrouwen die een geïsoleerd bestaan leiden. Het uiteindelijke doel is om deze vrouwen uit hun isolement te halen. De taal- lessen zijn daarom ook gericht op het vergroten van de zelf- redzaamheid, op empowerment, op het leren spreken van Nederlands en op kennis over de Nederlandse samenleving.1 Vanuit de Wmo gezien sluit Stichting ABC goed aan bij de speerpunten van de Wmo. Bij de Wmo draait het om parti- cipatie van alle burgers in de samenleving, dus ook van de burgers die kwetsbaar zijn en geïsoleerd leven.2
Stel je voor: je bent een anderstalige vrouw die thuis zit en niet naar buiten kan of durft. Je kunt geen of slecht Nederlands spreken. Je mag van je man niet alleen naar buiten en je onderneemt geen- of weinig activiteiten. Je hebt de zorg voor een ziek familielid want dat is in jouw cultuur of religie belangrijk. op dit moment krijg je Nederlandse taalles aan huis van een vrijwilligster van de Stichting amsterdams buurvrouwen contact (abc). is dit een situatie waarin je ergotherapie kunt toe- passen? Egotherapiestudente angela busch ging op zoek naar het antwoord tij- dens haar stage bij Stichting abc.
‘De opleiding ergotherapie vindt het
belangrijk dat ergotherapeuten de brug tussen
‘zorg’ en ‘welzijn’ kunnen slaan.’
Tekst: Angela Busch en Ruth Zinkstok
aanleiding voor deze stage
De opleiding ergotherapie beschikt over voldoende
‘reguliere’ stageplaatsen waarin studenten interventies leren aanbieden aan cliënten die handelingsvragen hebben als gevolg van somatische en/of psychische problemen.
In veel stages ligt het accent op handelen bezien vanuit medisch perspectief, omdat de meeste stageplaatsen in het kader van gezondheidszorg aangeboden
worden. Er zijn echter weinig
stageplaatsen voor studenten ergotherapie waarin het accent ligt op handelen bezien vanuit het perspectief van welzijn. De opleiding ergotherapie van de Hogeschool van Amsterdam vindt het belangrijk dat ergotherapeuten de brug tussen ‘zorg’ en ‘welzijn’ kunnen slaan en dat studenten dus ook stage kunnen lopen in sectoren waarin zij aan de benodigde competenties daarvoor kunnen werken. Dit is niet zo makkelijk omdat ergotherapeuten doorgaans binnen het kader van de zorgorganisaties werken en slechts zelden binnen het kader van welzijnsorganisaties, waardoor er geen praktijkbegeleiding geboden kan worden door een beroepsbeoefenaar. Ook de stage bij Stichting ABC kende dit bezwaar en daar moest dus een goede en aanvaardbare oplossing voor gevonden worden. Een
belangrijke overweging voor deze stage was dat Angela wist dat een aantal lesneemsters niet tevreden waren
over de lessen die gegeven werden. Die vrouwen bleken vaak een lichamelijke- of psychische
beperking te hebben en hun lesgeefsters vonden het (te) moeilijk om bij hun mogelijkheden aan te sluiten. Angela bedacht dat het goed zou zijn om uit
te zoeken hoe het lesgeven aan lesneemsters met een beperking verbeterd zou kunnen worden.
Kortom, door haar vrijwilligerswerk bij Stichting ABC en na 20 weken als student deelgenomen te hebben aan het community development onderwijs,
groeide bij Angela de wens om verband te leggen tussen haar lessen Nederlands en haar kennis van ergotherapie. Haar ideeën daarover legde zij voor aan haar opleiders. Er werd ingestemd met een stage waarbij docent Ruth Zinkstok als haar praktijkbegeleider/
ergotherapeut zou optreden, onder voorwaarde dat Angela door Stichting ABC voldoende gelegenheid geboden
zou worden om aan haar beroepscompetenties te werken.
het lesgeven
Tijdens haar stage heeft Angela, in haar rol van stagiaire ergotherapie, drie lesneemsters
begeleid die allen in complexe omstandig- heden leven. Eén van hen is van Egyp- tische origine en woont meer dan 25
jaar in Nederland, maar heeft in het verleden onvoldoende Nederlandse les gevolgd om zelfredzaam te zijn in onze samenleving. Een paar jaar geleden werd haar man ernstig ziek, waarna hij hulpbehoevend werd en de lesneemster fulltime mantelzorger werd. Het gezin verhuisde met hun kinderen (die in 2010 naar Nederland gekomen zijn) naar een nieuwbouwwijk in Amsterdam naar een rolstoeltoe- gankelijke woning. Daar voelt de lesneemster zich echter niet op haar plek, ook omdat ze daar geen sociaal netwerk heeft. De vrouw had maar één wens: Nederlands leren en zelfredzaam worden! Voor haar betekende dat: zich ‘buiten’
kunnen redden en de dingen doen die bij haar veranderde rollen (mantelzorger) en activiteitenpatronen horen. In het Nederlands communiceren bleek nauwelijks
mogelijk bij deze lesneemster, en daarom koos Angela ervoor om de COPM in aangepaste (beperkte) vorm af te nemen. Op die manier heeft de lesneemster vijf activiteiten/doelen benoemd: 1) het adres kunnen uitspreken en opschrijven; 2) met openbaar vervoer kunnen reizen; 3) formulieren kunnen begrijpen en invullen; 4) de dokter kunnen begrijpen; 5) de juiste schoonmaakmiddelen kunnen uitkiezen in de winkel en op de juiste manier kunnen gebruiken.
Bij het werken aan deze doelen heeft Angela rekening gehouden met ‘de vraag achter de vraag’. Het reizen met het openbaar vervoer kon de lesneemster vrijwel zelfstandig, maar het bleek dat ze niet in staat was om zelfstan- dig te pinnen, haar OV-chipkaart op te laden en aan de buschauffeur/medereizigers te vra- gen wat ze moet doen als er een storing is met de bus. Bij het vierde doel kwam Angela er achter dat de lesneemster niet alleen de dokter, maar ook haar eigen ziektebeelden (diabetes, hoge bloeddruk) en die van haar man niet begreep en wat ze kan doen om zo gezond mogelijk te leven. Health literacy, het beschikken over gezondheidsvaardigheden, is erg belangrijk in het kader van een doel op het gebied van ‘gezond leven’ en is een aspect waar Angela tijdens haar stage dus veel aan- dacht aan heeft geschonken. Health Literacy houdt in dat iemand de mogelijkheid en toe-
gang heeft om verkregen informatie te begrijpen, te evalue- ren en te communiceren om de gezondheid te bevorderen, te onderhouden en te verbeteren in verschillende omgevin- gen en levensfasen.4 Wat betreft het werken aan het laatste doel, het kiezen van de juiste schoonmaakmiddelen, is de lesneemster zich bewust geworden van de verschillen en overeenkomsten tussen schoonmaakmiddelen en welke goede- en goedkope schoonmaakmiddelen ze het best kan kopen, mede in verband met de geringe inkomsten van het gezin. Na twintig weken zijn door gebruik te maken van de COPM in aangepaste vorm en middels verschillende suc- cesvolle interventies alle doelen behaald. De lesneemster is zelfredzaam in de voor haar betekenisvolle activiteiten. Op
Basiscursus Balans-therapie Dunnewolt
Oefentherapie voor een natuurlijke lichaamshouding
Wanneer: 16 en 17 mei 2014 Docenten: Solvejg Dunnewolt, Janneke Slot en Robert Kuizenga Voor meer informatie en aanmelden: www.balans-therapie.nl
Advertentie
dit moment volgt ze de inburgeringscursus bij haar in de buurt en is in staat dit te combineren met de zorg voor haar man. De lesneemster liet weten zeer tevreden te zijn over de les- sen, de activiteiten die ze onder- neemt en over haar zelfontplooiing!
onderzoek naar de wensen en behoeften van lesgeefsters
Zoals eerder beschreven wilde Angela in samenwerking met de Stichting ABC onderzoek doen naar de wensen en behoeften van lesgeefsters ten aan-
zien van het lesgeven aan lesneemsters met een (lichame- lijke en/of psychische en/of verstandelijke) beperking. De onderzoeksvraag luidde als volgt: Welke wensen/behoef- ten hebben lesgeefsters op het gebied van lesgeven aan lesneemsters met somatische en/of psychische problema- tiek? Gedurende haar stage heeft Angela veel contact gehad met stadsdeelcoördinatoren van de stichting. De stads- deelcoördinatoren hebben verschillende taken. Ze onder- houden contacten met andere organisaties of instanties in de betreffende stadsdelen waarin zij werken. Ze voeren een intakegesprek met lesneemsters, waarbij de stadsdeelcoördi- nator bij de lesneemster thuis haar situatie in kaart brengt (niveau, leerbehoeften, situatie thuis, etcetera). Vervolgens
zorgen ze voor een koppeling met een lesgeefster en vindt een kennismakingsgesprek met de stadsdeelcoördinator, lesneemster en lesgeefster plaats. Gedurende dit gesprek wordt een leerplan vastgesteld die past in het betreffende traject wat de lesneemster volgt. Tevens biedt de stadsdeel- coördinator lesmateriaal aan. Na elke tien weken vindt een evaluatie plaats met de lesgeefster en lesneemster en wordt de voortgang besproken. Om antwoord op de onderzoeks- vraag te krijgen heeft Angela gesprekken gevoerd met stads- deelcoördinatoren van ABC en heeft zij interviews gehouden
met lesgeefsters die les gaven aan vrouwen met een fysieke en/of psy- chische beperking. Vervolgens zijn
de stappen van kwalitatief onderzoek doorlopen, de resulta- ten geanalyseerd en conclusies getrokken die op hun beurt besproken zijn met de stichting. Het bleek dat de lesgeefs- ters vooral behoefte hebben aan een werkwijze waarmee zij samen met hun lesneemsters doelen kunnen opstellen en
beter bij hun mogelijkheden kunnen aansluiten. Wat naar voren kwam, was dat zij sommige lesneemsters als onge- motiveerd ervaren en dat zij graag aan meer gemotiveerde lesneemsters willen lesgeven. Na het bespreken van de con- clusies is in overleg met Stichting ABC gekozen om de work- shop ‘Scoren met doelen’ op te zetten en om met behulp daarvan lesgeefsters uit te rusten met voldoende kennis en vaardigheden ten aanzien van het opstellen van doelen samen met hun lesneemsters. De workshop wordt gegeven in het kader van de ABC Academie die verdiepingscursus-
‘De vrouw had maar één wens: Nederlands leren
en zelfredzaam worden!’
sen verzorgt voor de lesgeefsters. Voor de workshop is een speciale methodiek ontwikkeld waarmee doelen geïnventa- riseerd en geprioriteerd kunnen worden. De doelen kunnen op elk gewenst moment geëvalueerd worden met behulp
van een daarvoor ontwikkeld instrument. Voor het geven van de workshop is een docenthandleiding geschreven die te gebruiken is door de medewerkers van de stichting die de workshop vermoedelijk twee keer per jaar zullen aanbieden.
Ervaringen lesneemsters
Bij de evaluatiegesprekken die om de tien weken plaatsvin- den hebben de lesneemsters laten weten dat ze zeer tevre- den waren over de Nederlandse taalles aan huis in combina- tie met betekenisvolle activiteiten. Alle lesneemsters vonden het fijn dat er tijd genomen werd om te praten over hun leven en wat ze hebben meegemaakt. Hierbij komen ver- schillende ziektebeelden aan bod, maar ook discriminatie en politieke omstandigheden waar hun thuisland in verkeert.
conclusie
Niet eerder is het voorgekomen dat Nederlandse taalles aan huis gecombineerd met een ergotherapeutische metho- diek is aangeboden. Dit is dus een nieuwe dimensie in het ergotherapeutische spectrum die wellicht nog verder uitge- bouwd en op effectiviteit onderzocht zou kunnen worden.
Het geven van Nederlandse taalles aan huis en ergotherapie zijn, zo is gebleken uit de ervaringen van Angela, uitstekend en heel zinvol te combineren. En een dergelijke combinatie van invalshoeken sluit bovendien aan bij de huidige doelen van de Wmo, maar natuurlijk ook bij de doelen van ergothe- rapie, zeker waar het handelingsvragen van burgers in een Reactie van Angela Busch (stagiaire):
“Dit is een stageplaats en een doelgroep waar mijn hart ligt. Vanuit de opleiding is er weinig aandacht voor diversiteit en voor ‘sociale doelen’ met ergotherapie. Goede stages zoals mijn stage bij Stichting ABC waarin ik met ergotherapeutische middelen maatschappelijke participatie heb kun- nen bevorderen, zijn schaars. Met deze stage heb ik een weg gevonden die ik graag wil inslaan, maar waar zeker ook de nodige barrières liggen.”
Reactie van Ruth Zinkstok (externe praktijkbegeleider):
“Angela heeft prachtig materiaal ontwikkeld dat een duidelijke aanvul- ling is op de regulier gevolgde werkwijze van de vrijwilligsters en is in staat gebleken Stichting ABC uit te rusten met een innovatief ergothera- peutisch instrument met behulp waarvan lesgeefsters met bevredigender resultaat invulling kunnen geven aan hun contact met hun lesneemsters.”
Reactie van Magda van der Wees (praktijkbegeleider vanuit Stichting ABC):
“Wij hebben zelf een methode om doelgericht te werken, maar Angela gaat nog een hele stap verder. Ze kijkt met de door haar ontwikkelde methode nog specifieker naar wat een lesneemster wil leren, welke doelen hij of zij wil bereiken en bepaalt samen met de lesneemster de prioriteiten.”
achterstandssituatie betreft. De lessen van Angela hebben veel positieve gevolgen voor de maatschappelijke participa- tie van de lesneemsters: één lesneemster is doorgestroomd naar de inburgeringscursus en een andere lesneemster start met een cursus voor vrijwilligerswerk. Ook het onderzoek dat Angela heeft gedaan onder de lesgeefsters is succesvol geweest en inmiddels denkt Stichting ABC na over volgende stages of projecten voor studenten ergotherapie van de Hogeschool van Amsterdam. Als in de toekomst een derge- lijke gecombineerde en beproefde interventie door ergothe- rapeuten aangeboden zou worden aan anderstalige vrouwen met een beperking in het kader van eerstelijnszorg, dan is een vergoeding van tien uur ergotherapie per jaar door de zorgverzekeraar echt een barrière. Het werken met deze doelgroep vergt veel tijd vanwege de noodzaak een goede vertrouwensband op te bouwen. Vraag is dus in welk kader de interventie aangeboden kan worden en vanuit welke con- text de bekostiging ervan plaats zou kunnen vinden. In ieder geval is tijdens deze stage gebleken dat vrijwilligers van de Stichting ABC met ergotherapeutische ondersteuning beter geëquipeerd zijn om succesvol aan vrouwen met lichame- lijke- of psychische problemen les te geven. En wellicht zouden meer ergotherapeuten hun expertise aan dergelijke doelgroepen ter beschikking kunnen stellen, bij voorbeeld op projectbasis en met subsidie van de gemeente/Wmo.
contact
Als u vragen heeft naar aanleiding van dit artikel kunt u contact
opnemen met een van de auteurs. Angela Busch via angela.
busch@hva.nl of Ruth Zinkstok via r.m.zinkstok@hva.nl.
Referenties:
1. Amsterdams Buurvrouwen Contact (2013). Over ABC. Ver- kregen op 07-02-2013 van: https://www.abcamsterdam.org/
over-abc.
2. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2006 3. Le Granse, M., Hartingsveldt, M. van, Kinébanian, A.
(2012). Grondslagen van de ergotherapie. Amsterdam: Reed Business.
4. Levasseur, M., Carrier, A. (2012). Integration health literacy into occupational therapy: Findings from a scoping review.
Scandinavian Journal of Occupational Therapy, 19, p. 305- 314.
5. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2013).
Staatsblad nummer 351. Verkregen op 07-02-2013 van:
http://www.invoeringwmo.nl/bibliotheek/staatsblad-num- mer-351.
6. De Rijksoverheid (2013). Inhoud basispakket zorgverze- kering 2013. Verkregen op 08-02-2013 van: http://www.
rijksoverheid.nl/onderwerpen/zorgverzekering/vraag-en-ant- woord/wat-zit-er-in-het-basispakket-van-de-zorgverzekering.
html.
De toegang tot meer mogelijkheden, meer vrijheid, meer regie!
De nieuwste generati e omgevingsbesturing, één tablet voor bediening van alle functi es.
Meer weten?
Wij maken graag een afspraak met u voor een demonstrati e.
tel: 026-3529292 www.rtdiserve.nl
Advertentie
