Maatregelenpakket 2009 - 2015 voor de Kaderrichtlijn Water

(1)

Samen werken aan schoon water

Maatregelenpakket 2009 - 2015 voor de Kaderrichtlijn Water

Beheergebied Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier

Auteur

Procesorganisatie Kaderrichtlijn Water HHNK

Registratienummer

07.31489

Datum

1 februari 2008

Versie

3.0

Status

Eindconcept

Afdeling

Beleid & Onderzoek

(2)

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Samen werken aan schoon water

Maatregelenpakket 2009-2015 voor de Kaderrichtlijn Water

Inhoudsopgave

Voorwoord 3

1 Inleiding 4

2 Waar willen we naar toe? 8

3 Wat gaan we daar voor doen? 11

4 Boezemwateren 23

5 West-Friesland 30

6 Laag Holland 35

7 Noord-Kennemerland 43

8 Kop van Noord-Holland en Texel 53

Bijlage A: Onderzoeksmaatregelen waterkwaliteit 2009 – 2015 61

1. Uitvoering voor 2010 61

2. Uitvoering 2010-2012 64

3. Uitvoering 2012-2015 66

(3)

Pagina

3 van 68

Datum

1 februari 2008

Voorwoord

Voor u ligt het nieuwe gebiedsplan 2015 voor de oppervlaktewaterkwaliteit in het beheergebied van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. De aanleiding voor dit gebiedsplan is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Het uitgangspunt van de procesorganisatie Kaderichtlijn Water HHNK is dat de KRW kansen biedt om de kwaliteit van onze leefomgeving te verbeteren. De betrokken overheden en maatschappelijke organisaties hebben hierin allen een rol. Daarom hebben Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, provincie Noord-Holland, alle gemeenten,

Rijkswaterstaat Noord-Holland en belangengroepen in 2007 hun verantwoordelijkheid opgepakt en samen gewerkt aan het opstellen van een maatregelenpakket voor 2015. Dit plan zorgt er voor dat wij kunnen leven in een omgeving met zorgeloos zwemplezier zonder blauwalgen, met een gezonde agrarische bedrijfsvoering, met aandacht voor natuur en de belevingswaarde van water en geeft een extra impuls om de ecologische en chemische kwaliteit van onze watersystemen verder te

verbeteren, zoals ‘Brussel’ van ons verlangt.

De maatregelen om hier toe te komen zijn samengevat in een gebiedsplan 2015 voor het verbeteren van de kwaliteit van het oppervlaktewater. Dit plan omvat het complete pakket aan maatregelen voor alle wateren in het gebied. Van de maatregelen wordt een deel opgegeven aan de Europese Unie in het KRW Stroomgebiedsbeheerplan voor Rijn-Delta en vormt hiermee de

resultaatverplichting voor 2015. De overige maatregelen worden gezien als een regionale

inspanning, die worden verankerd in het regionale beleid. Het is dit totale gebiedsplan dat van ons gebied een schonere en mooiere leefomgeving maakt.

Procesorganisatie Kaderichtlijn Water HHNK

(4)

Pagina

4 van 68

Datum

1 februari 2008

1 Inleiding

Sinds eind 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht. Die moet ervoor zorgen dat in Europa de (ecologische) kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater op orde komt. De KRW geldt voor alle gebieden in Europa. Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier heeft, samen met provincie Noord-Holland, gemeenten, Rijkswaterstaat en belangengroepen, doelen geformuleerd en maatregelen opgesteld voor het verbeteren van de kwaliteit van het oppervlaktewater.

Verbetering van de (ecologische) waterkwaliteit betekent vaak helderder water, meer vis en meer water/oeverplanten. Dit leidt tot gezonder en betrouwbaarder water voor mens en dier. Hierdoor nemen de gebruiksmogelijkheden, belevingswaarde en de recreatieve mogelijkheden in en op het water toe. Omdat het water zich niet houdt aan (gemeente)grenzen en omdat de waterkwaliteit vanuit veel beleidsvelden wordt beïnvloed leidt een gezamenlijke aanpak tot meer winst.

Overheidspartijen dienen conform de landelijke KRW richtlijn in de regio afspraken te maken over waterkwaliteitsdoelstellingen en maatregelen tot – in eerste instantie - 2015. Daarvoor moeten alle overheden in Nederland plannen opstellen. Deze plannen worden per stroomgebied samengevoegd tot een Stroomgebiedsbeheerplan (SGBP). Hierin wordt aan Brussel opgeven welke maatregelen ter verbetering van de waterkwaliteit worden genomen. Brussel controleert alle lidstaten of ieder zijn beloftes ook nakomt en deelt zonodig sancties uit.

De einddatum voor het behalen van de doelstellingen die de KRW vraagt, ligt in 2027. Met dit maatregelenpakket tot 2015 wordt de eerste stap gezet op weg naar schoon water voor het hele gebied. In 2015 zal opnieuw gekeken worden naar een aanvullend maatregelenpakket voor de periode 2015-2022.

De partners in het beheergebied van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) hebben er voor gekozen om verder te kijken dan waar de KRW strikt om vraagt. Daarom zijn alle maatregelen in beeld gebracht die de waterkwaliteit in het gebied ten goede kunnen komen. Alleen de maatregelen die een aantoonbaar effect hebben op de waterkwaliteit in een waterlichaam¹, zullen worden opgegeven worden aan de EU in het Stroomgebiedsbeheerplan voor Rijn-Delta. Voor de overige lokale maatregelen worden onderling afspraken gemaakt. Deze zullen hun plek krijgen in de verschillende waterplannen.

Wat betekent dit voor u?

Tot 2015 zullen de meeste (fysieke) maatregelen door het hoogheemraadschap genomen moeten worden; het gaat daarbij vooral om maatregelen bij inrichting en beheer van het watersysteem.

Gemeenten hoeven weinig extra maatregelen te nemen voor de KRW, bovenop hun bestaande

1De hoofddoelstelling van de KRW geldt voor alle wateren in Europa. Een waterlichaam is de rapportage-eenheid voor de KRW en het niveau waarop doelstellingen en maatregelen gerapporteerd worden naar Brussel. Een waterlichaam is een onderscheiden watermassa van aanzienlijke omvang, zoals (een deel van) een meer, een waterbekken, een stroom, een rivier, een kanaal. Een waterlichaam is echter geen hydrologisch begrensd stuk water en kan ook slechts een deel zijn van een watergang.

(5)

Pagina

5 van 68

Datum

1 februari 2008

beleid (bijvoorbeeld voor de riolering). De uitvoering van die maatregelen kan het

hoogheemraadschap niet doen zonder de hulp van de gemeentebesturen, bijvoorbeeld voor het voeren van de noodzakelijke RO-procedures. Het hoogheemraadschap vraagt daarvoor de medewerking van de gemeenten. De provincie zal gevraagd worden om medefinanciering voor specifieke maatregelen. Dit zal met name spelen bij maatregelen die bijdrage aan de realisatie van de PEHS, of doelen voor een waterparel of Natura 2000 gebied. Ook beheerders van

natuurgebieden zullen voor specifieke maatregelen benaderd worden voor hun steun bij de uitvoering en mogelijk als medefinancier.

Naast dat alle partijen een rol spelen in het uitvoeren van het maatregelenpakket, wordt ook van alle partijen verwacht dat zij hun bestaande waterkwaliteitsbeleid blijven uitvoeren. Continuering van het bestaande waterkwaliteitsbeleid is een voorwaarde om met het maatregelenpakket 2015 een daadwerkelijke verbetering te realiseren.

Hiernaast zullen er voor het gebied verschillende onderzoeken

uitgevoerd moeten worden, om gedurende de periode 2015-2027 aanvullende maatregelen effectief in te kunnen zetten. Op dit moment bestaat er namelijk nog veel

onduidelijkheid over de ecologische effecten van veel maatregelen. Deze onderzoeken zijn de bouwstenen van het beleid voor de waterkwaliteit na 2015 voor al deze overheden. De onderzoeken zijn van belang voor alle betrokken partijen om op een

doeltreffende manier een vervolg te geven aan de ontwikkelingen die op het gebied afkomen. Het belang van de uitkomsten is voor alle overheden hetzelfde, daarom is het voorstel om deze kosten gezamenlijk te dragen. Het hoogheemraadschap vraagt de gemeenten en de provincie om aan deze onderzoeken deel te nemen en de kosten voor deze onderzoeken gelijk te delen over de drie partijen.

Hoe is dit maatregelenpakket tot stand gekomen?

Het ontwikkelen van maatregelenpakketten voor de KRW raakt vele belangen en doelen. Daarom heeft Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier in overleg met de andere overheden voor een intensieve integrale aanpak gekozen: alle gemeenten binnen het beheergebied, ruim 30

maatschappelijk organisaties, het hoogheemraadschap, Provincie Noord-Holland en Rijkswaterstaat werkten samen aan de ontwikkeling van het maatregelenpakket voor 2015. Door het bundelen van kennis en gezamenlijke verantwoordelijkheid streven deze organisaties naar een echte gezamenlijke verbetering van de waterkwaliteit.

(6)

Pagina

6 van 68

Datum

1 februari 2008

Om van de KRW een werkbaar proces te maken met een transparant en breed gedragen eindproduct is het beheergebied van HHNK opgedeeld in vier regio’s: West-Friesland, Noord-Kennemerland, Laag Holland en Kop van Noord-Holland & Texel. Per deelgebied is een regionale projectorganisatie opgezet bestaande uit bestuursleden van gemeenten, hoogheemraadschap en provincie. Zo zijn lokale aspecten en kansen beter op waarde te beoordelen.

In ieder van deze gebieden hebben ambtenaren van het hoogheemraadschap, gemeenten en provincie samen gewerkt aan de voorbereiding van de plannen. Deze plannen zijn ter besluitvorming voorgelegd aan de stuurgroepen in ieder van deze gebieden. In de stuurgroepen zijn alle

gemeentebesturen via hun wethouder vertegenwoordigd, naast het hoogheemraadschap via een lid van het dagelijks bestuur (dijkgraaf&hoogheemraden) en de provincie via een vertegenwoordiger van de gedeputeerde. Daarnaast is er voor de procesmatige borging en een goede verbinding met het Regionaal Bestuurlijk Overleg Rijn-West (RBO RW), een ‘overkoepelende’ stuurgroep op het niveau van het gehele hoogheemraadschap opgericht. Daarin zitten de bestuurders uit ons gebied in het RBO RW en de voorzitters van de regiostuurgroepen. De verschillende belangenpartijen hebben meegedacht in de klankbordgroepen.

Het doorlopen gebiedsproces in drie stappen:

· in de gebiedsprocessen zijn op basis van een inventarisatie van alle relevante maatregelen (groslijst) reële maatregelen benoemd, met daarbij een beschrijving van de effecten. De maatregelen die een flinke maatschappelijke schade op functies in het gebied hadden en maatregelen met een gering effect op de verbetering van de waterkwaliteit, vielen hierbij af;

· hierna zijn kansrijke maatregelen geselecteerd op basis van beste effecten en kosten;

· vervolgens zijn principebesluiten genomen over de uitvoering van de maatregelen tot 2015. De maatregelen die hierbij afvallen blijven staan voor uitvoering tussen 2015 en 2027.

Doorslaggevend hierbij zijn de consequenties voor bestaande functies, de betaalbaarheid, de winst die te behalen valt door maatregelen te combineren, procedureaspecten en de inpassing in de uitvoeringsplanning van andere beleidsporen zoals WB21 (voorkomen wateroverlast).

De uitkomst van deze drie stappen wordt in dit document samengevat.

Voor waterkwaliteitsproblemen in specifieke gebieden of met bepaalde sectoren zijn aparte themawerkgroepen opgericht. Dit geldt voor de chemische waterkwaliteit in gebieden met gespecialiseerde bollenteelt en rond waterlichamen die zijn gelegen in de duinen.

Hiernaast is extra aandacht besteed aan afstemming met andere beleidssporen zoals zwemwater, Natura 2000, de waterparels en grondwater. In de uitvoering zal ook extra aandacht nodig zijn voor afstemming met beleidssporen zoals ILG, WB21 en stedelijke vernieuwing.

Leeswijzer

Deze notitie bevat twee delen. In dit eerste deel worden doelen, maatregelen en verwachtingen voor het hele gebied geschetst. Het tweede deel is een regionaal deel en bevat een gedetailleerd

overzicht van de maatregelen per waterlichaam.

(7)

Pagina

7 van 68

Datum

1 februari 2008

Voor een uitgebreide onderbouwing van de bepaling van de huidige waterkwaliteit, doelen en geselecteerde maatregelen verwijzen wij de lezer naar het rapport ‘Detailanalyse KRW

Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier - Opstellen pakket van maatregelen voor het 1e SGBP’. Een detailoverzicht van alle partijen die deelgenomen hebben aan het proces zijn te vinden in de rapportage Participatie Gedetailleerde Analyse KRW.

(8)

Pagina

8 van 68

Datum

1 februari 2008

2 Waar willen we naar toe?

Hoe is het met ons water gesteld?

Uit het Karakteriseringsrapport² is gebleken dat de kwaliteit van het oppervlaktewater in de huidige situatie niet op orde is. Het oppervlaktewater is te voedselrijk. Het bevat te veel nutriënten (stikstof en fosfaat). Dit kan leiden tot algenbloei. Eenzijdige plantengroei leidt tevens tot een beperking voor sommige macrofauna en vissen. Ten opzicht van 2004 is een verdere nivellering van het aantal plantensoorten opgetreden. In nagenoeg alle gebieden is landbouw een grote bron voor de aanwezigheid van stikstof en fosfaat. In de droogmakerijen en de (diepere) polders is kwel ook een grote bron voor de voedselrijkdom. Ook de inrichting van het watersysteem en het onderhoud veroorzaken dat de ecologische waterkwaliteit niet voldoet. In het veenweidegebied speelt de veenafbraak een grote rol in de voedselrijkdom van het water.

2 Rapportage volgens artikel 5 van de KRW. Het is een beschrijving van de situatie van het watersysteem en de waterkwaliteit in 2004. Het vormt de basis voor de motivatie voor de verbetering van de waterkwaliteit.

(9)

Pagina

9 van 68

Datum

1 februari 2008

Met de andere partners streeft het hoogheemraadschap naar het bereiken van een goede

ecologische en chemische situatie in de waterlichamen en daarbuiten. Dit betekent helder schoon water, met diversiteit aan planten en dieren, waarin geen vervuilende stoffen voorkomen.

Probleemstoffen (chemie)

In het beheergebied van het hoogheemraadschap komen op verschillende plekken schadelijke

‘probleemstoffen’ voor in het oppervlaktewater. In het gehele gebied worden te hoge gehalten aan koper en PAK’s (teerproducten) geconstateerd. Bestrijdingsmiddelen (gewasbeschermingsmiddelen) komen voor in gebieden met specifieke teelten (zoals bollenteelt, akkerbouw). De vervuiling door koper wordt veroorzaakt door de antifouling van schepen, koperen drinkwaterleidingen in woningen (koper blijft niet in de rioolwaterzuiveringsinstallaties achter), maar ook door de landbouw (koper als toevoeging in veevoedsel).

De concentratie van de volgende giftige stoffen overschrijdt het maximaal toelaatbaar

risiconiveau in meer dan één waterlichaam:

Benzo(g,h,i)perylene, Cadmium, Chloorpyrifos, Diuron, Fluorantheen en Indeno(1,2,3-c,d)pyreen, Carbendazim, Dichloorvos, Koper, MCPA, Zink . De KRW eist dat deze overschrijdingen niet meer voorkomen in 2015. Deze stoffen (vooral

chemische bestrijdingsmiddelen en zware metalen) vergiftigen vissen en andere dieren en planten in het water (ecosystemen), die op hun beurt weer als voedsel dienen voor andere dieren en mensen (vis, schaaldieren). Zij hopen zich op in de voedselketen en daardoor raakt het

natuurlijke evenwicht verstoord. De KRW doelen voor schoon en helder water met een gezonde ecologie zijn in dat geval niet haalbaar.

Nederland heeft besloten op twee manieren de schadelijke stoffen aan te pakken. Op de eerste plaats worden de maatregelen uitgevoerd die in Europees verband zijn afgesproken. Op de tweede plaats vindt de aanpak plaats via het rijksbeleid door de zogenaamde emissiereductie: het

terugdringen van de uitstoot van giftige chemische stoffen. Alleen wanneer specifieke lokale oorzaken leiden tot overschrijding van normen kan aanvullend op de landelijke aanpak sprake zijn van een lokale/regionale aanpak. In het beheergebied van HHNK worden tot 2015 geen aanvullende maatregelen genomen.

Ecologie

Op de schaal die de KRW methode voorschrijft, is de toestand van de huidige ecologische situatie in het gebied matig tot ontoereikend. Dit beeld is gebaseerd op vier ecologische parameters. Dit zijn de zogenaamde KRW-waterkwaliteitselementen: algen of fytoplankton; waterplanten of macrofyten en ongewervelde dieren of macrofauna en vissen. Als naar de afzonderlijke situatie van deze verschillende parameters wordt gekeken, is het beeld optimistischer.

(10)

Pagina

10 van 68

Datum

1 februari 2008

· Voor de algen geldt dat er wateren zijn met een goede en matige samenstelling. Een paar waterlichamen scoren slecht.

· Het beeld over de waterplanten is negatiever. De score is voornamelijk slecht en ontoereikend.

Wel is dit beeld gebaseerd op een beperkt aantal bruikbare gegevens.

· Het beeld van de samenstelling van de ongewervelde waterdieren geeft het meest de huidige matige en ontoereikende situatie weer.

· Over de vissen zijn onvoldoende gegevens bekend voor een compleet beeld. In de

boezemwateren is de vispopulatie zodanig, dat sprake is van een goede situatie. Wel is er sprake van een te eenzijdige samenstelling (te veel karperachtigen).

Uit analyses blijkt dat de toestand van de huidige ecologische situatie in het gebied matig tot ontoereikend is. Het maatregelenpakket 2015 richt zich dan ook met name op het nemen van inrichtingsmaatregelen ter verbetering van de ecologische situatie.

Waar willen we naar toe? Wat is onze doelstelling?

We willen een gezond en betrouwbaar

watersysteem, dat voldoende veerkrachtig is om (plaatselijke) verstoringen op te vangen. In KRW termen spreken we dan over een goede (gezonde) situatie. De KRW gaat er van uit dat die situatie in 2015 al wordt gehaald. Er bestaat wel de

mogelijkheid de doelstelling gefaseerd te realiseren, uiterlijk in 2027.

Voor het definiëren van de doelstellingen is gebruik gemaakt van de landelijk uitgewerkte maatlatten. Deze maatlatten zijn nog pril en bevinden zich nog in een landelijk

vaststellingstraject. Er is over deze maatlatten nog te veel discussie om over te gaan tot een juridische status van die doelstellingen. Daarom spreken we nu nog over een ‘eerste beeld’ van een doelstelling. De precieze definitie van die doelstellingen zal naar alle waarschijnlijkheid voor eind 2009 worden ingekleurd.

Na elke periode van zes jaar wordt bekeken of de doelstelling nog haalbaar is. Na twee perioden van 6 jaar, in 2021, is het moment daar om te analyseren of de doelstelling haalbaar is of niet. Als de doelstelling niet haalbaar blijkt, wordt doelverlaging aangevraagd.

(11)

Pagina

11 van 68

Datum

1 februari 2008

3 Wat gaan we daar voor doen?

Wat doen we daar al voor?

Om er voor te zorgen dat de huidige waterkwaliteit gelijk blijft of niet verslechtert (geen achteruitgang) geven de gemeenten uitvoering aan het rioleringsbeleid. Door alle gemeenten in het beheersgebied van het hoogheemraadschap wordt tussen 2009 en 2027 een bedrag van € 318 miljoen uitgegeven aan rioleringsbeleid. Het hoogheemraadschap geeft jaarlijks een bedrag van € 65 miljoen uit aan het zuiveren van afvalwater. Daarnaast investeert het hoogheemraadschap tot 2015 voor € 170 miljoen in betere afvalwaterzuivering, waterbodemsanering en gemeentelijke

waterplannen. Ook industrieën leveren jaarlijks een bijdrage. De tabellen hieronder geven een overzicht van de autonome investeringen door hoogheemraadschap en gemeenten.

Autonome investeringskosten hoogheemraadschap

* 1.000.000 € Autonome investeringskosten tot 2015

Getransporteerd afvalwater 37

Gezuiverd afvalwater 114

Verwerkt slib Pm

Bagger (projecten) 7

Maatregelen waterplannen 12

Totaal 170

Investeringskosten gemeenten

* 1.000.000 € Autonome investeringskosten tot 2015

Rioleringsmaatregelen

(bron: Globale Verkenning) 318

Sinds invoering van de Wet verontreiniging oppervlaktewateren (Wvo) in 1970 zijn de ongezuiverde lozingen aanzienlijk teruggebracht. Werd in 1979 nog maar ca 50% van het geproduceerde

afvalwater gezuiverd, inmiddels is dat ca 95%. Daarbij komt dat het zuiveringsrendement voor het verwijderen van zuurstofbindende stoffen in deze periode is gestegen. De belasting van het watersysteem met zuurstofbindende stoffen is nu nog maar 40% van de belasting in 1970. In het boezemsysteem is het effect hiervan meetbaar. Het zuurstofgehalte van het water ligt op een gelijkmatiger en gemiddeld iets hoger niveau dan in 1970. De lozingen van zware metalen door bedrijven is door de voorgeschreven zuiveringstechnieken bij de bedrijven met ca. 80 tot 90%

teruggebracht. Tevens wordt het bedrijfsafvalwater nu in de riolering geloosd, waardoor de overgebleven vracht metalen met nog eens 50% wordt gereduceerd. De vracht metalen is derhalve met ongeveer een factor 10 gereduceerd.

(12)

Pagina

12 van 68

Datum

1 februari 2008

In het landelijk gebied worden/zijn huizen en bedrijven aangesloten op het riool of krijgen een zelfstandige voorziening (IBA). Het hoogheemraadschap streeft er naar om jaarlijks 15 km natuurvriendelijke oevers aan te leggen. Ook is het regulier beleid van het hoogheemraadschap om bij vervanging/vernieuwing van kunstwerken (stuwen en gemalen en dergelijke) een vispassage aan te leggen. Zo is recent (in 2007) gemaal Schagerkogge met een vispassage opgeleverd en is voor het oppompen van water gekozen voor een vijzel vanwege de visvriendelijkheid.

Wat gaan we extra doen tot 2015?

Om de doelstellingen te gaan halen, worden per regio maatregelen uitgevoerd. Niet alle kansrijke maatregelen zijn in de eerste periode van zes jaar uitvoerbaar of betaalbaar. Er is daarom per regio een keuze gemaakt. De volgende overwegingen hebben aan die keuze ten grondslag gelegen.

· Prioriteit wordt gegeven aan maatregelen in een Natura 2000 gebied of waar een ‘waterparel’

ligt.

· De belangrijkste verbeteringen zijn te verwachten van generieke (beleids)maatregelen. Lokale maatregelen voor terugdringen van de voedselrijkdom van het water worden uitgesteld tot na 2015.

· Prioriteit wordt gegeven aan combinaties van maatregelen waarmee op korte termijn het grootste regionale effect is te bereiken.

· Prioriteit wordt gegeven aan het vispasseerbaar maken van het HHNK gebied voor het Rijnstroomgebied.

· Prioriteit wordt gegeven aan maatregelen waarvoor geen grondaankopen nodig zijn (de uitvoerbaarheid is beter bij eigen grondpositie).

· Prioriteit wordt gegeven aan maatregelen waarvoor beperkte (of overzienbare) procedures doorlopen moeten worden.

· Maatregelen met een lagere kosteneffectiviteit worden uitgesteld tot na 2015.

· Voor maatregelen waarvan het effect nog onzeker of onduidelijk is, is een onderzoeksvoorstel gedaan.

(13)

Pagina

13 van 68

Datum

1 februari 2008

· Maatregelen die onderdeel uitmaken van een meeromvattend plan of beoordelingstraject zijn qua uitvoering geprogrammeerd in de periode na 2015 (onder andere peilveranderingen).

Deze overwegingen hebben geleid tot het totale maatregelenpakket voor de regio. De belangrijkste maatregelen die tot 2015 genomen worden voor het gehele beheergebied zijn hieronder

weergegeven. Een totaal overzicht wordt verder in deze samenvatting gegeven per regio.

De maatregelen die directe betrekking hebben op het waterlichaam zijn resultaatverplichtend. Deze maatregelen wordt aangemeld aan de EU. In de kolom opgaven aan Brussel in de maatregeltabellen van hoofdstul 4 t/m 8 is dan ‘ja’ ingevuld. Er zijn ook maatregelen die niet direct betrekking hebben op het waterlichaam. In onderstaande tabel zijn dat lokaal uit te voeren maatregelen. In de

maatregellijsten van hoofdstuk 4 t/m 8 staat dan een ‘nee’ ingevuld. In de maatregeltabel van hoofdstuk 4 (boezemwater) ontbreekt de Brussels kolom omdat alle maatregelen van de boezem aan de EU worden gemeld.

(14)

Pagina

14 van 68

Datum

1 februari 2008

Maatregelenpakket 2015 In een waterlichaam

(opgeven aan Brussel)

Lokaal uitvoeren (niet opgeven)

Afvoeren snoeiafval enz. 5.316 m³ 11.376 m³

Realisatie fauna-uittreedplaatsen 45 stuks

Flexibel peilbeheer invoeren 9 peilvakken

Natuurvriendelijke oevers inrichten en onderhouden 67 ha 39 ha

Kunstwerken vispasseerbaar maken 85 stuks 22 stuks

Natuurvriendelijk baggeren 705.000 m³ per cyclus

Watergangen natuurvriendelijk schonen 1300 km 81 km

Duikers vervangen door grotere of ecoduikers 180 m 270 m

Kroos en drijflagen verwijderen 28 ha

Aanpassen voor visstandbeheer 18 locaties + 17 ha

Aanpassen rwzi Wervershoof ja

Beperken gebiedsvreemd water 7 waterlichamen

Kopsloten opheffen 29 stuks

Inrichten bufferstroken, spuitvrije zones, akkerrandenbeheer

7 ha

Duinrellen herstellen 7.000 m

Wat kost dat?

In totaal bedragen de investeringen voor deze maatregelen tot 2015 € 50,6 miljoen. Als dit investeringsbedrag gemiddeld jaarlijks gelijk blijft, dan zal er tot 2027 totaal € 136,8 miljoen geïnvesteerd worden. De totale investeringen vallen in dat geval lager uit dan de globale schatting van € 175 miljoen. Of dit zo blijft zal blijken op basis van de opgedane ervaringen tot 2015. De totale exploitatiekosten tot 2015 bedragen € 53,4 miljoen. Dit bedrag is inclusief € 10,4 miljoen kapitaallasten.

(15)

Pagina

15 van 68

Datum

1 februari 2008

In de onderstaande tabel worden de cijfers op een rij gezet.

Lasten en investeringen van 2009-2015

* 1.000.000 € Lasten

Kapitaal 10,4

Exploitatie 43

Totaal 53,4

Investeringen 50,6

De kosten per regio voor de gehele periode 2009-2015 zien er als volgt uit.

Investeringen, Exploitatiekosten en baten per regio

* 1.000.000 € Investeringskosten tot

2015 Exploitatiekosten tot

2015 (kosten gehele periode)

Boezemwateren 6,7 4,7

West-Friesland 25 13,0

Laag Holland 1,5 23,1

Noord-Kennemerland 3,3 3,7

Kop van Noord-Holland en

Texel 14,1 8,9

Totaal 50,6 53,4

De grootste investeringen vinden plaats in de regio West-Friesland. Dat wordt veroorzaakt door investeringen aan de rwzi in Wervershoof met € 20 miljoen. De laagste investeringen worden gedaan in de regio Laag Holland. Dat is een gevolg van het achterwege laten of uitstellen van de maatregel kwaliteitbagger. Daarnaast zijn in die regio geen aanvullende natuurvriendelijke oevers nodig. Een grote investering in andere regio’s is namelijk het maken van natuurvriendelijke oevers.

De hoogste jaarlijkse exploitatiekosten worden gemaakt voor de regio Laag Holland. Dat wordt veroorzaakt door de post natuurvriendelijk schonen. Dit betreft vooral het maaien en afvoeren van riet en waterplanten, dat meer kosten met zich mee brengt dan regulier onderhoud. West-Friesland heeft aanzienlijke kapitaallasten door de hogere investeringen en daarnaast zorgt de aanvullende zuivering van het effluent rwzi voor een grote kostenpost.

De berekening van de exploitatiekosten tot 2015 is gebaseerd op twee zaken: de sommatie van de jaarlijkse exploitatiekosten en de sommatie van de rente en afschrijving van de investeringen van de maatregelen. Bij deze laatste berekening is er van uitgegaan dat een maatregel in één jaar kan worden uitgevoerd (binnen de genoemde 3 jaarlijkse periode). Dat heeft er toe geleid dat in de beginjaren minder exploitatiekosten worden gemaakt dan in de latere jaren. In de latere jaren spelen de kapitaallasten een duidelijke rol.

(16)

Pagina

16 van 68

Datum

1 februari 2008

De stijgende exploitatiekosten zullen leiden tot een tariefsverhoging van 6 à 7 procent in 2015. Deze tariefsverhoging zal geleidelijk door de jaren doorgevoerd worden op basis van de toenemende jaarlijkse exploitatiekosten.

De totale toename zal op basis van de uiteindelijke exploitatiekosten en de huidige totale belastingheffing uitkomen op 8,7%. Echter uitgaande van positieve ontwikkelingen, zoals een toename van het aantal woningen, wordt de werkelijke lastendruk per inwoner lager en daarmee ook de procentuele lastendruk (6 à 7 procent).

De kosten per organisatie zijn als volgt verdeeld:

* 1.000.000 € Investeringskosten tot 2015

HHNK 103

Gemeenten 8

Provincie NH 26

Totaal 137

De verdeling van kosten is een ruwe schatting en is gebaseerd op de berekening gedaan in de Globale Verkenning en de verdeling van de onderzoekskosten.

Voor de bijdrage van de provincie Noord-Holland in de maatregelen geldt dat deze is gebaseerd op basis van de bestaande subsidieregelingen ILG en het fonds natuur- en landschapbescherming. Veel maatregelen aan waterlichamen betreffen de verandering van de inrichting van de oever. Een groot aantal waterlichamen zijn een ecologische hoofdstructuur en komen daarom in aanmerking voor een subsidie.

De bijdrage die de gemeenten gaan doen betreffen maatregelen in stedelijke gebieden en zijn te vinden in de maatregellijsten van de verschillende regio’s (zie hoofdstuk 5 t/m 8).

Baten

Met de te nemen maatregelen wordt de waterkwaliteit verbeterd. Daarnaast leveren de maatregelen maatschappelijke baten op. Dit zijn baten voor de maatschappij die over het algemeen niet

verzilverd worden. Als voorbeeld kan genoemd worden dat met het natuurvriendelijker inrichten van de waterlopen de recreatieve beleving zal toenemen, er kan meer riet geoogst worden en het woongenot kan mogelijk toenemen. Het aanleggen van vistrappen kan er voor zorgen dat de visoogst toeneemt. Een deel van deze maatschappelijke baten zijn kwantitatief geschat. De totale maatschappelijke baten tot en met 2015 bedragen ongeveer € 26 miljoen. Dit betreft een grove eerste inschatting. Een groot deel van de kosten zullen worden gedragen door het

hoogheemraadschap. Daarnaast zijn er bijdragen van de provincie en gemeenten. De maatschappelijke baten komen echter maar voor een (klein) deel terecht bij deze partijen.

Onderzoeksmaatregelen

Voor mogelijke maatregelen waarbij het nu nog niet mogelijk was de maatregelen op de juiste wijze te definiëren zijn onderzoeksvragen geformuleerd, die in de periode tot 2015 worden opgepakt als onderzoeksmaatregel. Deze onderzoeken geven een beter inzicht in de effectiviteit van maatregelen en zijn daarom noodzakelijk voor het opstellen van de stroomgebiedsbeheerplannen na 2015.

(17)

Pagina

17 van 68

Datum

1 februari 2008

Ook kunnen de uitkomsten van de onderzoeken een agenderende werking hebben richting Rijks- of Europees beleid. Vooral onderzoeken die zich richten op de problematiek rond bestrijdingsmiddelen en nutriënten, maar ook onderzoeken die zich richten op voor de waterkwaliteit noodzakelijke functieverandering zijn hiervoor van belang.

Het gros van de onderzoeken is relevant voor het gehele beheergebied. Er moet nog nader worden bekeken of deze onderzoeken in Rijn-West of zelfs landelijk verband kunnen worden uitgevoerd. In het uitvoeringsprogramma dat in de loop van 2008 gestalte krijgt, worden de

onderzoeksmaatregelen geprogrammeerd.

Deze onderzoeken richten zich onder andere op de volgende onderwerpen: gebruik van

helofytenfilters en defosfateringsinstallaties, kwaliteitsbaggeren, biologisch beheer, aanpassingen aan de waterhuishouding, bestrijdingsmiddelen en nutriënten, beheer openbare ruimte en functieverandering.

De totale geschatte kosten voor deze onderzoeken bedragen € 4 miljoen. Bijlage A geeft een overzicht van de voorgestelde onderzoeksmaatregelen. Het belang van de uitkomsten is voor alle overheden hetzelfde, daarom is het voorstel om deze kosten gezamenlijk op te nemen. Het

hoogheemraadschap vraagt de gemeenten en de provincie om aan deze onderzoeken deel te nemen en de kosten voor deze onderzoeken gelijk te delen over de drie partijen. Voor de gemeenten geldt dat het een simpele verdeling is. Vaak wordt een verdeling naar inwoners gedaan. Daar is van afgezien omdat gemeenten met weinig inwoners vaak gemeenten zijn met veel buitengebied en dito open water. Zodoende hebben ze een vergelijkbaar belang in de onderzoeksmaatregelen als de gemeenten met meer inwoners.

Benodigde landelijke maatregelen

Van de volgende generieke maatregelen wordt een positief effect op de chemische waterkwaliteit verwacht:

· Aanpassing landelijk mestbeleid + extra reductie

· Uitbreiding bufferstroken, spuitvrije zones, akkerrandenbeheer

· Verminderen emissies uit bebouwing (duurzaam bouwen)

· Diffuse bronnen saneren consumentenproducten

· Diffuse bronnen saneren scheepvaart

· Beperken bestrijdingsmiddelen landbouw

Deze maatregelen vereisen een aanpassing van bestaande landelijke regelgeving. Met name de aanscherping van de meststoffenregelgeving is essentieel voor het behalen van de ecologische doelen. Als er minder meststoffen in het water komen, dan wordt het effect van onderhouds- en inrichtingsmaatregelen versterkt en kan een (veel) betere ecologische kwaliteit worden gehaald.

Beleidsmaatregelen in het beheergebied

Naast landelijk generiek beleid zijn er ook binnen het beheergebied mogelijkheden om beleid aan te passen of in te zetten om een verbetering van de waterkwaliteit te bewerkstelligen. De volgende beleidsmaatregelen zijn geïdentificeerd:

· Afvoer maaisel (van oevers en uit watergangen e.d.) voor bio-energie

· Koppeling van beheerstaken (o.a. handhaving) van gemeenten en HHNK

(18)

Pagina

18 van 68

Datum

1 februari 2008

· Striktere handhaving van (eigen) beheer- en onderhoudstaken

· Opstellen KRW-doelen als randvoorwaarden aan RO-ontwikkelingen

· Aanpassen baggerplannen provincies, HHNK en gemeenten aan KRW

· Opstellen gemeentelijk actieplannen diffuse bronnen

· Aanpassen en opstellen gemeentelijke beheersplannen onkruidbestrijding

· Gemeentelijke rioleringsmeetplannen KRW-proof maken en rioleringsplannen opstellen.

· Reguleren recreatievaart (omvang, vaarsnelheden, type e.d.) waar deze een beperking vormt voor het behalen van de ecologische doelstellingen van de KRW

· Gedragsveranderingcampagne voor waterrecreanten en burgers

· Bewustwordingscampagne bestrijdingsmiddelen landbouw

· Uitwerken visie op ontwikkeling veenweidegebied op basis van nota veenweidebeleid Personele inzet

In de periode 2008 – 2015 zal extra inzet van diverse gemeentelijke afdelingen voor de KRW noodzakelijk zijn om:

· te voldoen aan de vraag van HHNK/Provincie om uitvoeringsplannen te realiseren (vergunningen -RO-besluiten etc.);

· de KRW te implementeren bij nieuwe plannen, herzieningen van gemeentelijke rioleringsplannen, waterplannen en/of opstellen integraal waterplan na vaststelling gebiedsplan en

waterbeheersplan van provincie;

· gegevens te leveren van en voor onderzoeken.

Een grove schatting is dat de genoemde activiteiten binnen de huidige bezetting van de gemeenten kan worden verricht. In 2008 zal mogelijk extra inzet per gemeente moeten worden gevraagd, dit betreft echter maatwerk. Daarnaast is mogelijk extra inzet nodig bij participatie in

onderzoeksprojecten (deelname werk-/klankbordgroepen).

In 2008 vindt binnen HHNK personele uitbreiding plaats. In 2008 wordt nagegaan of deze uitbreiding voldoende is om de genoemde maatregelen te kunnen realiseren.

Halen we de doelstelling in 2015?

Neen, we halen de doelstelling niet in 2015, wel wordt verwacht dat we stappen in de goede richting zetten. Met alle onzekerheid die er is ten aanzien van de effecten van maatregelen en de monitoring, wordt ingeschat dat op termijn een goede situatie haalbaar is. Uitzondering wordt gemaakt voor de nutriënten en dan met name voor fosfaat. Er zijn sterke twijfels over het halen van deze norm. Door de ontstaansgeschiedenis van het gebied (ontwatering van het veen en inpoldering) de historische mestgift ten tijde van de stimulering van de landbouw, zal de nalevering van fosfaat tot ver na 2027 zorg dragen voor te hoge concentraties in het oppervlaktewater.

(19)

Pagina

19 van 68

Datum

1 februari 2008

Figuur 1: Kwaliteitssituatie 2006 voor nutriënten

De volgende kaart geeft een beeld van de ingeschatte verbetering van de waterkwaliteit in 2015, die kan worden behaald door aanpassing van het beheer en onderhoud in alle wateren.

(20)

Pagina

20 van 68

Datum

1 februari 2008

Figuur 2: Kwaliteitssituatie voor macrofauna (één van de ecologische kwaliteitsparameters) in 2006 (links) en de verwachte situatie in 2015 (rechts).Het beeld voor macrofauna is exemplarisch voor alle

kwaliteitsparameters.

Met het maatregelenpakket 2009-2105 levert het beheersgebied op dit moment een bijdrage om de afwenteling naar Waddenzee, IJsselmeer, Markermeer en Noordzeekanaal te beperken. Voor de Waddenzee is nog geen afwentelingopgave geformuleerd. De instroom van het beheersgebied is onderdeel van 2 % van alle instroom op de Waddenzee. Die wordt als relatief gering aangemerkt.

Wel is afgesproken de stofstromen in de eerste uitvoeringsperiode in beeld te brengen. Dat is ook de afspraak met het IJsselmeer en Markermeer. Ook daar is de bijdrage van onze lozingen op IJsselmeersysteem gering (kleiner dan 2 %). Het Noordzeekanaal heeft wel een afwentelingopgave geformuleerd. Die heeft met name betrekking op de nutriënten. Om die te gaan beperken is een onderzoekvoorstel voor aanvullende zuiveringen door de RWZI’s gedaan.

(21)

Pagina

21 van 68

Datum

1 februari 2008

Hoe gaan we hier mee verder?

Dit document bevat het voorstel van de procesorganisatie voor het maatregelenpakket voor 2015.

De besluitvorming over deze maatregelen gaat vanaf begin 2008 lopen. Hieronder wordt geschetst hoe dit traject er uit ziet.

Vaststelling maatregelenpakket in individueel (ontwerp)besluit bij iedere overheid (2008) Medio 2008 nemen alle overheden de resultaten van de gebiedsprocessen op in hun eigen beleidsplannen. Provincie (Waterhuishoudingsplan) en Hoogheemraadschap (Waterbeheersplan) gaan hun beheersplannen herzien. Gemeenten kunnen volstaan met een afzonderlijk raadsbesluit specifiek gericht op de maatregelen, die zij gaan uitvoeren. De maatregelen die worden opgegeven aan Brussel moeten hier in ieder geval in worden opgenomen. Daarnaast kunnen gemeenten hun Waterplan of hun Gemeentelijk Rioleringsplan herzien en zo de door hen te treffen maatregelen vastleggen.

De stappen van deze fase zijn:

· laatste kwartaal 2007: afstemming resultaten in de stuurgroepen van de 4 gebiedsprocessen en de boezemwateren en bepalen van de onze inbreng in de ‘Adviesnota Schoon Water’ en daarmee de inbreng voor het Stroomgebiedsbeheerplan;

· eerste kwartaal 2008: goedkeuring resultaat gebiedsproces binnen de afzonderlijke overheden en intentie de (eigen) maatregelen in 2008 in eigen besluiten vast te stellen(WBP/Raadsbesluit/

Waterplan etc);

· maart 2008: besluit door Regionaal Bestuurlijk Overleg (RBO) in ‘Adviesnota Schoon Water’;

· tweede en derde kwartaal 2008: individuele ontwerpbesluiten van alle overheden (college van hoofdingelanden van het hoogheemraadschap, gemeenteraden en Provinciale Staten van Noord- Holland).

Eind 2008 hebben alle overheden een ontwerpbesluit, waarin zij hun maatregelen hebben vastgelegd.

Inspraak en afronding met definitief besluit (2009)

In 2009 volgt inspraak en formele vaststelling van de plannen van de afzonderlijke overheden. Deze besluiten vormen ook de basis voor de opgave aan Brussel via het Stroomgebiedsbeheerplan (SGBP).

Omdat het SGBP eind 2009 in Brussel moet liggen, moet ook de besluitvorming van alle individuele overheden dan zijn afgerond. De stappen van deze laatste fase zijn:

· 22 december 2008: ter inzage legging van SGBP + de individuele besluiten van alle betrokken overheden, waaronder de raadsbesluiten. Het SGBP moet een half jaar ter inzage liggen. De andere besluiten hebben een eigen veelal kortere periode. Streven is alle plannen zoveel mogelijk tegelijkertijd ter inzage te leggen;

· najaar 2009: definitieve besluitvorming met verwerking van inspraakreacties;

· eind 2009: Stroomgebiedsbeheerplan naar Brussel.

Uitvoering van de maatregelen

De meeste (fysieke) maatregelen zullen door het hoogheemraadschap genomen worden. Het hoogheemraadschap zal in 2008 al starten met de procedure van de voorbereiding van de maatregelen. Zodoende wordt het mogelijk om in 2010 al met de uitvoering van complexere

(22)

Pagina

22 van 68

Datum

1 februari 2008

maatregelen te beginnen. Het gaat daarbij vooral om maatregelen voor de verandering van het beheer en onderhoud, de (her)inrichting van oevers van watergangen. Maatregelen die minder voorbereiden vragen worden vanaf 2009 opgepakt.

Gemeenten hoeven weinig extra maatregelen te nemen voor de KRW, bovenop hun bestaande beleid (bijvoorbeeld voor de riolering). Voor de uitvoering van het maatregelenpakket voor 2015 heeft het hoogheemraadschap wél de steun nodig van de gemeentebesturen, bijvoorbeeld voor het voeren van de noodzakelijke RO-procedures. Het hoogheemraadschap vraagt daarvoor de

medewerking van de gemeenten.

De samenwerking in het afgelopen jaar heeft een samenbindend effect: in het belang van de

inwoners voelen alle overheden zich verantwoordelijk voor de realisering van het maatregelenpakket, ook al ligt de uitvoering grotendeels bij één van hen. Zij willen deze meerwaarde uit de samenwerking dan ook zeker vasthouden. De KRW organisatiestructuur zal daarom in een meer beperkte opzet behouden worden voor de uitvoering van het KRW programma en andere watertaken, zoals ruimte voor water, de stedelijke wateropgave en (samenwerking) in de afvalwaterketen. Hierbij wordt ook goed gekeken naar andere doelstellingen en mogelijkheden; onder meer koppeling met

Inrichting Landelijk Gebied (ILG). Bestuurlijk willen alle overheden hier de vinger aan de pols houden en voor de uitvoering zal het hoogheemraadschap het bestaande programmabureau inschakelen.

In het uitvoeringstraject wordt verwacht dat:

· op basis van het ‘geen achteruitgang principe’ alle partijen zullen proberen te voorkomen dat de uitvoering, de inrichting en het beheer binnen de ruimtelijke ontwikkeling van het gebied leiden tot achteruitgang van de waterkwaliteit, of tot nadelige beïnvloeding van de waterkwaliteit binnen bestaande functies. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met langetermijneffecten zoals bodemdaling en kwel;

· alle partijen ook uitvoering blijven geven aan bestaand beleid. Zonder continuering van het bestaande beleid zijn doelstellingen niet haalbaar;

· initiatiefnemers van de gebiedstransformatie (i.c. provincie en gemeenten) de KRW

doelstellingen bij de planvorming en inrichting van nieuwe functiegebieden ondersteunen, naast de bestaande beleidsuitgangspunten voor ondermeer riolering en waterbeheer;

· alle partijen zich committeren om de in het SGBP opgenomen maatregelen te realiseren voor 2015;

· alle partijen aandacht hebben voor een effectieve koppeling van de uitvoering aan andere trajecten zoals WB21, de stedelijke wateropgave en stedelijke vernieuwing.

De provincie zoekt met het oog op de te bereiken waterkwaliteitsdoelen actief naar mogelijkheden om de flexibele en slagvaardige inzet van ILG gelden en medefinanciering van maatregelen door het Rijk te bevorderen. Zij zullen daartoe water als drager voor de subsidiegelden toevoegen.

(23)

Pagina

23 van 68

Datum

1 februari 2008

4 Boezemwateren

Karakterschets problematiek

Het boezemsysteem is het grootste water aan- en afvoersysteem binnen het beheersgebied van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Naast de aan- en afvoerfunctie zijn er ook andere functies en belangen van toepassing, zoals scheepvaartfunctie, zwemwaterfunctie, de Provinciaal Ecologische Hoofdstructuur (PEHS) en viswaterfunctie. Het boezemsysteem bestaat uit 3 boezems:

de Schermerboezem, de Verenigde Raakmaats- en Niedorperkogge Boezem (VRNK-boezem) en de Amstelmeerboezem. Alle waterlichamen zijn deel van deze boezems en elk heeft zijn eigen

kenmerken en problematiek.

De Schermerboezem is het grootste boezemstelsel van Hollands Noorderkwartier en heeft diverse functies. De afvoer van overtollig water uit de polders wordt via de boezem getransporteerd naar het Noordzeekanaal, de Waddenzee en in mindere mate naar het Markermeer. De aanvoer van water uit het Markermeer naar de polders gebeurt via de boezem. Scheepvaart vindt plaats in onder andere het Noordhollands Kanaal. In het Alkmaardermeer bevindt zich een zwemwaterlocatie. De

Schermerboezem heeft een vast streefpeil NAP-0,50 meter. De Schermerboezem is over het algemeen zoet. In het noordelijkste deel nabij het gemaal De Helsdeur is het water brakker door de invloed van water uit de Waddenzee. De waterkwaliteit wordt voornamelijk bepaald door de aanvoer van Markermeerwater en de afvoer van polderwater op de boezem. Het doorzicht wordt bepaald door het relatief grote aandeel aan zwevend stof, waardoor het doorzicht beperkt is. De polders zorgen voor de grootste aanvoer van voedselrijk water, daarna zijn rwzi’s de grootste bron van het voedselrijke water. In de zomerperiode kunnen delen van de Schermerboezem periodiek voor een groter deel bestaan uit effluentwater (water met daarin aanwezige vervuiling uit de zuivering). In stedelijk gebied (onder andere Alkmaar en Den Helder) met

gemengde rioleringstelsels lozen overstorten op de Schermerboezem. In verband met de intensieve scheepvaart, zijn een aantal kanalen beperkt natuurvriendelijk ingericht. De oevers zijn daar voorzien van een beschoeiing om oevererosie en verondieping te voorkomen. In meer geïsoleerde delen van de boezem komen oeverbegroeiing en (beperkt) ondergedoken waterplanten voor. Deze vormen paaiplaatsen voor vissen.

De VRNK-boezem is een boezem met een relatief goede waterkwaliteit. De invloed vanuit stedelijk gebied is hier beperkt. Het grondgebruik in omringende polders is voornamelijk agrarisch. Mede door uitspoeling van meststoffen vormt de afvoer van de poldergemalen naar de boezem een grote bijdrage aan voedselrijk water. In de zomerperiode wordt vanuit de Schermerboezem water

ingelaten naar de VRNK-boezem ten behoeve van de watervraag in de polders. Streefpeil van de VRNK is NAP-0,60 meter. Het inlaatwater uit de Schermerboezem levert slechts een beperkte bijdrage aan de voedselrijkdom. De oevers in deze boezem zijn niet overal optimaal en natuurvriendelijk ingericht. Binnen de VRNK zijn twee officiële zwemwaterlocaties.

De Amstelmeerboezem bestaat uit enkele kanalen (waterdelen) en het Amstelmeer. De Amstelmeer- boezem is zwak brak, en voert het overtollige water voornamelijk af naar de Waddenzee.

Wateraanvoer vindt plaats vanuit het IJsselmeer en via een gemaal vanuit de VRNK-boezem.

(24)

Pagina

24 van 68

Datum

1 februari 2008

Streefpeil VRNK NAP-0,40 meter. Afvoer van het overtollige water vindt zoveel mogelijk plaats onder vrij verval via de spuisluis. Vanwege de toename van het waterbezwaar en het handhaven van de veiligheid in deze boezem zijn voor de spuikokers al voorstuwers gerealiseerd. Een aantal gebieden, waaronder Wieringen en delen van de Wieringermeerpolder, worden voorzien van water vanuit de Amstelmeerboezem. Het landgebruik is voornamelijk agrarisch. De inrichting van de oevers van de Amstelmeerboezem is over het algemeen natuurvriendelijk. Momenteel worden enkele projecten uitgevoerd om de oeverinrichting en natuurontwikkeling verder te verbeteren. Vismigratie tussen de boezem en de Waddenzee en naar andere boezemdelen is beperkt. In de Amstelmeerboezem vindt zowel beroepsmatig als recreatief scheepvaart plaats.

Afwateringseenheid/

Waterlichaam

Gemeente

Schermerboezem-Noord Den Helder, Zijpe, Anna Paulowna, Schagen, Langedijk, Harenkarspel, Alkmaar, Heerhugowaard, Bergen, Heiloo, Castricum, Schermer

Schermerboezem-Zuid Beemster, Koggenland, Graft-De Rijp, Zeevang, Edam – Volendam, Waterland, Purmerend, Wormerland, Zaanstad Waterdelen Amstelmeerboezem Wieringen, Wieringermeer, Anna Paulowna

Amstelmeer Wieringen, Wieringermeer, Anna Paulowna Alkmaardermeer Uitgeest, Castricum, Graft-De Rijp

VRNK-boezem Niedorp, Harenkarspel, Opmeer, Koggenland, Heerhugowaard

Maatregelenpakket 2015

Het voorkeursscenario is bepaald op basis van vier criteria:

· kosten efficiëntie;

· uitvoeringstermijn;

· draagvlak en

· synergie.

De beheermaatregelen zijn maatregelen met een hoge kostenefficiency en zijn op relatief korte termijn uit te voeren. Van de overgebleven maatregelen zijn voornamelijk inrichtingsmaatregelen;

hiervan wordt verwacht dat ze het meeste bijdragen aan het bereiken van de ecologische doelen voor de boezems.

· Een aantal boezemlanden wordt natuurvriendelijker ingericht.

· Voor een betere visstand in het beheersgebied is het noodzakelijk dat de gemalen en sluizen tussen buitenwater en boezem geen barrière vormen; het vispasseerbaar maken van gemalen en sluizen staat daarom vervolgens op de lijst.

· Het natuurvriendelijk inrichten van oevers met fauna-uittreedplaatsen is in een aantal kanalen zonder meer realiseerbaar, maar in een aantal kanalen is er waarschijnlijk in verband met de veiligheid (in verband met water aan- en afvoer) niet genoeg ruimte. Tot 2015 is een aantal natuurvriendelijke oevers op de maatregelenlijst opgenomen die soms in verband met de PEHS belangrijk zijn. In de periode tot 2015 zal het effect van alle maatregelen en zeker die van de

(25)

Pagina

25 van 68

Datum

1 februari 2008

natuurvriendelijke oevers moeten worden gemonitord zodat voor de periode na 2015 een goede overweging kan worden gemaakt voor eventueel meer natuurvriendelijke oevers.

De overige maatregelen zijn in het voorkeursscenario na 2015 ingedeeld. Van deze maatregelen wordt zeker een effect verwacht, maar zijn door de scoringscriteria lager op de lijst komen te staan.

Afhankelijk van de resultaten voor 2015 kan beter worden overwogen welke maatregelen dan een goede kostenefficiency zullen behalen.

Hieronder vindt u het totale pakket maatregelen tot 2015. De totale kosten en baten van dit pakket zijn samengevat in onderstaande tabel weergegeven. In de exploitatiekosten zijn ook de

kapitaallasten meegenomen.

* € 1.000.000 Investeringskosten tot

2015

Totaal Boezemwateren 6,7 4,7

(26)

Pagina

26 van 68

Datum

1 februari 2008

Waterlichaam Maatregel

Aantal Eenheid Investerings kosten Eernmalige exploitatie Exploitatie kosten (jaarlijks) initiële kostendrager / initiatiefnemer

realisatie -termijn

voor 2010 2010- 2012 2012-

2015 kansrijkheid subsidies Gehele boezem Reguleren scheepvaart (omvang, vaarsnelheden,

type e.d.)

50.000 HHNK tot 2010 0

Gehele boezem Toezicht op uitvoering bestaand bagger en maaibeleid, afstemmen met visrechthebbenden

50.000 10.000 HHNK tot 2010 0

Gehele boezem Handhaven WVO 50.000 HHNK tot 2010 0

Amstelmeerboez em

Optimaliseren huidig beheer (vasthouden eigen water, stopzetten voormalen)

1 0 0 HHNK tot 2010 o

Amstelmeer Optimaliseren huidig beheer (vasthouden eigen water, stopzetten voormalen)

1 per wl 0 HHNK tot 2010 o

Schermerboezem N

Visstandbeheer 1 /ha 5.000 HHNK tot 2010 o

Amstelmeerboez em

Schermerboezem Z

VRNK Visstandbeheer 2,5 /ha 12.500 HHNK tot 2010 o

Schermerboezem Z

Visstandbeheer 0,5 /ha 2.500 HHNK tot 2010 o

Schermerboezem Z

Beheer kunstwerken aanpassen t.b.v. vispassage 1 /kunst werk

100.000 HHNK tot 2010 +

(27)

Pagina

27 van 68

Datum

1 februari 2008

realisatie -termijn

voor 2010 2010- 2012 2012-

2015 kansrijkheid subsidies Schermerboezem

Z

Kunstwerken vispasseerbaar maken 4 /kunst werk

400.000 HHNK 2010- 2015

+

VRNK Kunstwerken vispasseerbaar maken 3 /kunst

werk

300.000 HHNK 2010- 2015

o

Gehele Boezem Optimaliseren beheermethode 50.000 HHNK tot 2010 o

Schermerboezem Z

Inrichten boezemlanden 31500 /m2 157.500 12.600 HHNK 2010-

2015

+

Schermerboezem N

Inrichten boezemlanden 50000 /m2 250.000 20.000 HHNK 2010-

2015

+

VRNK Verplaatsen van de inlaat 1 /st 30.000 2.400 HHNK 2010-

2015

o

Schermerboezem Z

Visbeheer 10 /st 250.000 20.000 HHNK 2010-

2015

+

Amstelmeer- boezem

750.000 60.000 HHNK 2010- 2015

+

Schermerboezem N

250.000 20.000 HHNK 2010- 2015

++

Amstelmeer- boezem

300.000 24.000 HHNK 2010- 2015

+

Schermerboezem Kunstwerken vispasseerbaar maken 4 /kunst 400.000 32.000 HHNK 2010- +

(28)

Pagina

28 van 68

Datum

1 februari 2008

realisatie -termijn

voor 2010 2010- 2012 2012-

2015 kansrijkheid subsidies

N werk 2015

Schermerboezem Z

100.000 8.000 HHNK 2010-

2015

+

Alkmaardermeer Kunstwerken vispasseerbaar maken 4 /kunst werk

400.000 32.000 HHNK 2010- 2015

+

VRNK Kunstwerken vispasseerbaar maken 5 /kunst

werk

500.000 40.000 HHNK 2010- 2015

+

Schermerboezem Z

800.000 64.000 HHNK 2010- 2015

+

Schermerboezem N

Inrichting en onderhouden van natuurvriendelijke oevers

0,24 /ha 24.000 1.920 HHNK 2010-

2015

+

Schermerboezem N

0,55 /ha 55.000 4.400 HHNK 2010-

2015

+

Schermerboezem N

0,8 /ha 80.000 6.400 HHNK 2010-

2015

+

Schermerboezem N

2,1 /ha 210.000 16.800 HHNK 2010-

2015

+

Schermerboezem Z

3 /ha 300.000 24.000 HHNK 2010-

2015

+

Schermerboezem Inrichting en onderhouden van 6,6 /ha 660.000 52.800 HHNK 2010- +

(29)

Pagina

29 van 68

Datum

1 februari 2008

realisatie -termijn

voor 2010 2010- 2012 2012-

2015 kansrijkheid subsidies

Z natuurvriendelijke oevers 2015

Schermerboezem Z

5,1 /ha 510.000 40.800 HHNK 2010-

2015

+

Schermerboezem Z

5,6 /ha 560.000 44.800 HHNK 2010-

2015

+

Schermerboezem N

Fauna uittreedplaatsen 20 /st 40.000 3.200 HHNK 2010-

2015

o

Schermerboezem Z

Fauna uittreedplaatsen 25 /st 50.000 4.000 HHNK 2010-

2015

o

Totaal tot 2015 6.676.500 1.384.120 155.000

(30)

Pagina

30 van 68

Datum

1 februari 2008

5 West-Friesland

Karakterschets en problematiek

De regio West-Friesland is een oud polderlandschap met vanouds veel lintbebouwing. Het gebied bestaat grotendeels uit zavelhoudende kleigronden. In het gebied komen enkele kreekruggen voor die samen met een aantal droogmakerijen het landschap enig reliëf geven. Het huidige

cultuurlandschap en de waterhuishoudkundige infrastructuur zijn vooral gevormd door de vele ruilverkavelingen in de afgelopen decennia. Het reliëf en de verschillende droogleggingeisen ten behoeve van het landgebruik zorgen voor een groot aantal peilvakken. Via een hoogwatersysteem wordt IJsselmeerwater ingelaten om via een afzonderlijk systeem weer te worden uitgeslagen. De invloed van het IJsselmeerwater op lokale waterkwaliteit is dan ook groot. In het gebied bevinden zich geen waterparels of Natura 2000 gebieden. Wel zijn er enkele zwemwaterlocaties en lopen er verbindingszones van de PEHS door het gebied.

Voor West-Friesland vormt de inrichting het grootste probleem voor de ecologie. Weinig waterwegen zijn natuurvriendelijk ingericht. Daarnaast zijn er problemen met trofie en

bestrijdingsmiddelen. Beheer- en inrichtingmaatregelen lijken het meest effectief te zijn om de ecologie te verbeteren. Daarnaast zijn maatregelen van belang die gericht zijn op het terugdringen van voedingsstoffen en bestrijdingsmiddelen. In West-Friesland is ervoor gekozen om de drie als grootst ervaren knelpunten als eerste op te lossen.

1. De rwzi in Wervershoof loost in het IJsselmeer. Dit uitlaatpunt ligt naast de inlaat voor de drinkwatervoorziening en deze locatie heeft een zwemwaterfunctie. Om deze functies te kunnen behouden is extra zuivering nodig.

2. De effluentlozing van de rwzi naar de polder. Het gaat om een gebied van 1000 hectare dat vooral zomers last heeft van een hoge chloorconcentratie in het polderwater. Ook hier is extra zuivering gewenst, omdat het polderwater door de agrariërs op het land wordt gebruikt.

3. Het water in natuur en recreatiegebied de Weelen staat te laag door bagger. De functies natuur en recreatie hebben een impuls nodig door eenmalig kwaliteitsbaggeren toe te passen.

Na het oplossen van de drie grootste knelpunten, heeft de regionale stuurgroep West-Friesland ervoor gekozen om vervolgens per waterlichaam een combinatie van maatregelen uit te voeren.

Door te kiezen voor de inzet van een pakket van maatregelen, krijgt de waterkwaliteit in dat waterlichaam een maximale impuls. Omdat er binnen de KRW ruimte is voor differentiatie in waterkwaliteit, is ervoor gekozen om eerst de grootste en belangrijkste waterlichamen aan te pakken. Deze waterlichamen hebben ook functies als recreatiegebied of zwemwaterfunctie.

In de regio West-Friesland zijn 7 KRW waterlichamen. Ieder waterlichaam is vernoemd naar de polder waar het verbinding mee heeft. In onderstaande tabel staan de West-Friese waterlichamen, daarbij is aangegeven welke gemeenten binnen het beïnvloedingsgebied van dat waterlichaam vallen.

(31)

Pagina

31 van 68

Datum

1 februari 2008

Afwateringseenheid / Waterlichaam Gemeente

Polder Vier Noorderkoggen laag-peil Medemblik, Opmeer Polder Vier Noorderkoggen hoog-peil Wervershoof

Polder Grootslag Enkhuizen, Stede Broec, Drechterland

Polder Drieban Drechterland

Oosterpolder Hoorn

Polder Westerkogge Hoorn, Koggenland

Polder Ursem Koggenland

Maatregelenpakket voor de waterkwaliteit 2015

Bij het opstellen van het maatregelenpakket voor de waterkwaliteit 2015 is een aantal aannamen gedaan. Vooral beheer- en inrichtingmaatregelen dragen bij aan de ecologische kwaliteit van het watersysteem. Voor alle maatregelen geldt dat er is uitgegaan dat bestaande afspraken en

verplichtingen worden nagekomen, zoals voor de lozing van regen- en afvalwater (basisinspanning) en de inrichting van het stedelijke water (waterplannen) en bestaande onderhoudsverplichtingen (baggeren) om niet vanuit een achterstand de uitvoering van KRW-maatregelen aan te pakken. Bij het opstellen van het maatregelenpakket voor West-Friesland is prioriteit gegeven aan het oplossen van de drie grootste knelpunten in de regio. Vervolgens zijn maatregelen geselecteerd op basis van kosteneffectiviteit van de maatregel, synergie en draagvlak. Dit zijn de maatregelen die vanaf polder Grootslag staan genoemd in het overzicht hieronder. Het overzicht geeft het totale pakket

maatregelen tot 2015 aan.

Het bestuur in West-Friesland hecht veel waarde aan zichtbare en effectieve verbetering van de omgevingskwaliteit. In het gebiedsplan tot 2015 staan de aantoonbare resultaten centraal: de burger moet begrijpen waarom de waterkwaliteit belangrijk is. De korte termijn kansen voor de

kwaliteitsverbering van het water, ligt vooral in drie waterlichamen; Vier Noorderkoggen Laag, Vier Noorderkoggen Hoog en Grootslag. Daarom is ook gekozen om een pakket van maatregelen op deze waterlichamen in te zetten, zodat er echt een impuls wordt gegeven. Er is dus bewust niet gekozen om een aantal maatregelen in alle waterlichamen in te zetten. Omdat voor de Kaderrichtlijn binnen een gebied gedifferentieerd mag worden naar waterkwaliteit, heeft de regio West-Friesland bewust gekozen om de kansrijke gebieden eerst aan te pakken en na 2015 de waterkwaliteit in de overige waterlichamen te verbeteren. Van de overige waterlichamen zijn de Oosterpolder en polder Ursem zo klein, dat de kosteneffectiviteit te zijner tijd nader bepaald moet worden. Het bestuur in West-Friesland wil de beleid- en onderzoeksvragen via de huidige regionale en waar mogelijk via bovenregionale werkgroepen laten plaatsvinden.

(32)

Pagina

32 van 68

Datum

1 februari 2008

Hieronder vindt u het totale pakket maatregelen tot 2015. De totale kosten en baten van dit pakket zijn samengevat in onderstaande tabel weergegeven. In de exploitatiekosten zijn ook de

kapitaallasten meegenomen.

* € 1.000.000 Investeringskosten tot

2015 (kosten gehele periode)

Totaal West-Friesland 25 13,0

(33)

Pagina

33 van 68

Datum

1 februari 2008

Water-

lichaam Maatregelen 2015

Aantal Eenheid investeringskosten Exploitatiekosten éénmalig Exploitatiekosten jaarlijks terugkerend initiële kostendrager / initiatiefnemer mogelijke medekostendragers realisati e- termijn

voor 2010 2010- 2012 2012-

2015 Opgeven aan Brussel? kansrijkheid subsidies Noorder

Koggen Laag

Aanvullende zuivering effluent rwzi (o.a.N,P tot MTR)

_ _ 9.884.937 1.400.628 0 0 2015 ja

Noorder

Koggen Laag Verandering desinfectieringsmethode

effluent rwzi Wervershoof _ _ 3.000.000 0 2015 ja

Noorder Koggen Laag

Aanleggen eflluentlozingspijp effluent rwzi op IJsselmeer inclusief voldoen aan MTR

_ _ 8.500.000 0 0 2015 ja

Grootslag Kwaliteitsbaggeren t.b.v. KRW-doelen waar dat niet onder bestaand beleid valt.

150.000 m3 1.500.000 HHNK

/SBB

0 2015 ja

Grootslag Kunstwerken vispasseerbaar maken 4 st 400.000 32.000 HHNK Rijk 2015 ja rijk

Grootslag Opheffen kopsloten 10 st 100.000 8.000 SBB

HHN K

2015 ja

Grootslag Natuurvriendelijk schonen watergangen 13.200 m 66.000 HHNK 0 2015 ja

Noorder Koggen Hoog

Kunstwerken vispasseerbaar maken 3 st 300.000 24.000 HHNK rijk 2015 ja rijk

Noorder Koggen Hoog

11 ha 2.790.000 223.200 HHNK gem.

/ Prov.

2015 ja ge m

(34)

Pagina

34 van 68

Datum

30 november 2007

Water-

lichaam Maatregelen 2015

Aantal Eenheid investeringskosten Exploitatiekosten éénmalig Exploitatiekosten jaarlijks terugkerend initiële kostendrager / initiatiefnemer mogelijke medekostendragers realisati e- termijn

voor 2010 2010- 2012 2012-

2015 Opgeven aan Brussel? kansrijkheid subsidies Noorder

Koggen Hoog

Natuurvriendelijk schonen watergangen 197.000 m 98.500 HHNK 0 2015 ja

Totaal tot 2015 24.974.937 1.500.000 1.852.328