Natuur.oriolus 2011-1 Jaaroverzicht 2010

Jaaroverzicht 2010

G

D

Dwerggors Emberiza pusilla. 5 januari 2010. Hasselt (L) (Foto: David Verdonck)

Kramsvogel Turdus pilaris. 6 januari 2006. De Panne (W) (Foto: Rudi Debruyne)

Rode Wouw Milvus milvus adult. 10 april 2010. Oostkantons (Lg) (Foto: Gaston Sallaets) Januari - Dwerggors

Final teek?

Van 4 tot 24 januari kon je op het bedrij- venterrein in Hasselt Noord terecht om een Dwerggors Emberiza pusilla van nabij te bestuderen. De vogel zat vaak in gezelschap van een groepje Rietgorzen E. schoeniclus op een kleine ruigte, waar hij doorgaans foerageerde op Bijvoet Artemisia vulgaris.

Rond 20 januari zat er een teek op zijn keel, die in de dagen daarna aanzienlijk opzwol.

De kans is dan ook groot dat de Dwerggors het loodje legde.

Februari - Kramsvogel Fieldfare Fair

Na de invasie van Kramvogels Turdus pilaris op 30 en 31 januari (meer dan 70.000 vogels), bleef Vlaanderen in de eerste helft van februari bezaaid met Kramsvogels. Tal van boomgaarden werden letterlijk geplun- derd. De grote hoeveelheden sneeuw elders in Europa hadden deze lijsters massaal rich- ting zuidwest gestuwd. Na een lange perio- de met zachte winters hadden we dergelijk scenario al lang niet meer gezien. In het vorige nummer van Natuur.oriolus (76-4:

130-131) kon je meer lezen over deze influx en het fenomeen sneeuwtrek.

Maart Galantste rover

Maart is een klassieke doortrekperiode voor de Rode Wouw Milvus milvus. Deze prachti- ge roofvogel werd dan ook op heel wat tel- posten waargenomen. Maar ook als broed- vogel in Wallonië doet de soort het niet slecht. De Waalse Broedvogelatlas die onder meer op de Belgische Vogeldag werd gepre- senteerd, brengt de verspreiding in beeld.

We leren hieruit dat de soort in de jaren ‘90 een belangrijke comeback maakte. De broedpopulatie wordt er thans geschat op een 150-tal paren, een prachtige vooruit- gang. Toch is men alert voor de dreiging van grootschalige landbouwteelten, die even- eens een grote opmars kennen in de Ardennen en Lotharingen, waar de soort het best vertegenwoordigd is.

Bron: Voskamp P. & S. Van Rijn 2010. Milan Royal, Milvus milvus. pp 176-177 in Jacob J.-P., C. Dehem, A. Burnel, J.-L.

Dambiermont, M. Fasol, T. Kinet, D. van der Elst & J.-Y. Paquet 2010. Atlas des oiseaux nicheurs de Wallonie 2001-2007. Serie

<<Fauna – Flore – Habitats>> nr° 5. Aves et Région wallone, Gembloux. 524 pagina’s.

April Iberisch getjiftjaf is vrolijker

Tussen 2 april en 10 juni werden op vier plaatsen in België langdurig tjiftjaffen waargenomen met kenmerken van de Iberische Tjiftjaf Phylloscopus ibericus, die ondertussen algemeen werd opge- waardeerd tot soort. Daarnaast waren er nog zeven ééndagswaarnemingen.

Minstens enkele van deze reeks vertonen een volledige set positieve kenmerken.

Het BAHC maakt melding van drie aan- vaarde en drie niet onderzochte meldin- gen (www.bahc.be) zodat we mogen aan- nemen dat het aantal Belgische gevallen in 2010 minstens wordt verdubbeld. De vogel van Watermaal-Bosvoorde bij Brussel vertoonde in elk geval mooi de langere handpenprojectie (ca. 1/2de), bleke ondersnavel, gelige wenkbrauws- treep (vooral voor het oog), groenige bovendelen en gelige onderstaartdekve- ren. De zang is uiteraard de meest opval- lende aanwijzing waarmee de soort zijn aanwezigheid verraadt.

Mei Ondergewaardeerd bruintje

Zelden staat de Temmincks Strandloper Calidris temminckii in de aandacht. De soort wordt zeer vaak over het hoofd gezien: het bruine verenkleed, het kleine formaat, de gehurkte en schuifelende houding, en de gewoonte om op drogere slikplaten of oevertjes te foerageren maken deze beestjes erg onopvallend. De beste periode om een Temmincks Strandloper aan te treffen is de eerste helft van mei. Beste kenmerken zijn het bruine verenkleed met een witte buikje, een witte oogring, en –in het voorjaar- een variabele hoeveelheid zwart gecen- treerde schouderveren. De gele pootkleur is meestal slechts vanop korte afstand zichtbaar.

Iberische Tjiftjaf Phylloscopus ibericus. 25 april 2010. Zoniënwoud, Brussel (Foto: Axel Smets)

Temmincks Strandloper Calidris temminckii adult zomerkleed. 8 mei 2010. Zoutleeuw (VB) (Foto: Erwin Collaerts)

Juni - Juli Invasieve Inventarisatie

In het weekend van 17 en 18 juli 2010 gingen onze vrijwilligers in meer dan 180 Oost- en West-Vlaamse gebieden op zoek naar ganzen, in het kader van het INTERREG project rond Invasieve zomer- ganzen. In 2011 vindt een tweede telling plaats. Op enkele plaatsen werden reeds maatregelen getroffen om deze exoten- gemeenschap lichtjes in te dijken. De nabije toekomst zal uitwijzen hoe de ver- schillende soorten hierop reageren.

Augustus Groot BV-tje

Niet elk jaar krijgen we de gelegenheid om de Sperwergrasmus Sylvia nisoria waar te nemen. 2010 bleek echter een superjaar voor deze heimelijke doortrek- ker. Midden augustus en begin septem- ber vormen de beste periode om dit gro- tere KBV-tje (Klein Bruin Vogeltje) aan te treffen, maar klassiek zijn het de ring- vangsten die duidelijk te maken dat vele vogels anders ongezien zouden passeren.

Een najaar met –alleen al in waarnemin- gen.be- minstens vijfentwintig exempla- ren is een puike prestatie en een ring- vangst van een albino bij Antwerpen op 3 oktober is wel erg ongewoon. In België werd nog nooit een adulte vogel vastge- steld en dat geldt meteen voor de mees- te West-Europese landen. In de rubriek

‘Opmerkelijk vogelnieuws’ doen we in en volgend nummer deze mini-influx uit de doeken (Faveyts in voorbereiding).

Brandgans Branta leucopsis. 18 mei 2010. Paal-Beringen (L) (Foto: Dieder Plu)

Sperwergrasmus Sylvia nisoria eerste winterkleed. 18 september 2010. Heist (W) (Foto: Johan Buckens)

September

Zand wordt beton – Exit Voorhaven Jarenlang was het een broedhaard van duizenden sterns en meeuwen en een stopplaats voor vele tientuizenden trek- vogels. Koningseider, Woestijnplevier, Bonapartes Strandloper, Blonde Ruiter, Kleine Kokmeeuw, Ringsnavelmeeuw, Forsters Stern, Brilstern, Kleine Kort- teenleeuwerik, Siberische Boompieper, Blauwstaart, Izabeltapuit, drie Kleine Sprinkhaanzangers, Veldrietzanger, vier Kleine Spotvogels, Daurische Klauwier, Witstuitbarmsijs, Bosgors, Wilgengors…

een snelle greep uit bijzondere zeldzaam- heden die ooit pleisterden op deze alles- behalve natuurlijk ogende hotspot… min of meer het einde van een vogelhoofd- stuk dat een kwart eeuw duurde. We dui- men dat het sterneneiland zijn naam waardig blijft in de toekomst.

Oktober - Witkopstaartmees De Wollige Watjes-show

Dit hadden we nog nooit gezien… Op 20 september verscheen de eerste melding van een Witkopstaartmees Aegithalos caudatus caudatus bij Laakdal, op 12 oktober gevolgd door een eerste groepje van vijf in Mol en op 17 oktober door een ringvangst van een groep van elf in Herselt. Vanaf dan brak de invasie los en werden tot het einde van de winter vrij- wel dagelijks Witkopstaartmezen waar- genomen.

Tal van ‘witkoppige Staartmezen’ zorg- den voor verwarring maar groepjes met wollige Witkoppen toonden meestal een zuivere set aan kenmerken. Een volledig overzicht van deze invasie volgt later in Natuur.oriolus in de rubriek ‘Opmerkelijk vogelnieuws’.

Opvallend was dat er plots ook enkele oudere gedocumenteerde gevallen ver- schenen op waarnemingen.be. Eerder waren er geen aanvaarde gevallen van deze ondersoort voor België.

Fitis Phylloscopus trochilus, eerstewinter. 13 september 2008. Voorhaven Zeebrugge (W) (Foto: Patrick Beirens)

Witkopstaartmees Aegithalos caudatus caudatus. 19 november 2010. Nieuwpoort (W) (Foto: Johan Buckens)

De Fitis was tijdens de najaarstrek vaak één van de uitbundig aanwezige zangvogels in de Zeebrugse

voorhaven.

November Finale doodsteek?

Vanaf 27 november 2010 doken de tempe- raturen onder nul en kreeg Vlaanderen te maken met een eerste stevige winterprik, sneeuw, ijzel, het hele gamma… De start van wat alweer een wat pittigere winter zou worden.

Dit moet een aantal soorten parten spe- len... Terwijl Cetti’s Zanger Cettia cetti voor- lopig toch blijkt stand te houden, vooral dan in de echte bolwerken, lijkt het voor Graszanger Cisticola juncidis nu echt wel einde verhaal. Ook ‘klimaatsoort’ Kleine Zilverreiger Egretta garzetta krijgt harde klappen: er worden meerdere dode vogels aangetroffen. Erger nog is het voor een broedvogel die zich de laatste decennia net goed had kunnen herstellen: onze Kerkuil Tyto alba. Enkele dagen zonder voedsel is fataal voor dit witte spookje. De resultaten waren pakkend: op heel wat plaatsen wer- den dode of verzwakte Kerkuilen aangetrof- fen die ten onder gingen aan een koude hongerdood. Tussen 27 november en 30 januari werden minstens 40 winterslacht- offers gemeld die geen 200 gram meer wogen. En dit is vast maar een tipje van de spreekwoordelijke ijsberg…

Nu maar allen duimen dat 2011 een goed muizenjaar wordt.

December

Grote onbekende maakt zich kenbaar De Ruigpootbuizerd Buteo lagopus behoort samen met Glanskop Poecile palustris tot de topsoorten die het meest frequent fou- tief worden gedetermineerd. Op zich is dat geen schande: de variatie binnen Buizerden Buteo buteo wordt zwaar onderschat. De veldgidskenmerken van Ruigpoot zijn bovendien zeer relatief en kunnen –op enkele uitzonderingen na- perfect passen op een bleke Buizerd. Des te meer was de Ruigpootinvasie die we de afgelopen maan- den mochten getuigen, erg welkom. Wie vaak in het veld zit, of wel eens de kust bezoekt, kreeg nu de gelegenheid een dege- lijke ervaring met deze soort op te doen. We koesteren zeker de hoop dat dit zijn sporen zal nalaten op het aantal claims van Ruigpoten in ons invoersysteem. Over de invasie die dit jaar plaatsvond in de Lage Landen volgt een uitgebreide rapportering in een van de volgende nummers van Natuur.oriolus.

Bron: www.natuurfotoalbum.be Tekst: Gerald Driessens gerald.driessens@natuurpunt.be

Kerkuil Tyto alba, winterslachtoffers. 27 december 2010. Boutersem (VB) (Foto: Guido Janzegers)

Ruigpootbuizerd Buteo lagopus juveniel. 25 december 2010. Oostende (W) (Foto: Johan Buckens)