TvZ | Tijdschrift voor Verpleegkundigen - 2010 nr. 7/8 | 55
Bijwerkingen van geneesmiddelen dienen ge- meld te worden bij het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb. Ze worden daar geregistreerd en beoordeeld door daartoe opgeleide artsen en apothekers.
Deze zogenoemde geneesmiddelenbewaking gebeurt zowel landelijk als wereldwijd. Daar- toe werkt Lareb nauw samen met het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
Doel van deze geneesmiddelenbewaking is eventuele bijwerkingen tijdig op het spoor te komen, zodat daar rekening mee gehouden kan worden bij het gebruik van het genees- middel. Door ervaringen te delen kan schade bij andere patiënten voorkomen worden.
Melden door verpleegkundigen
Vanouds melden artsen bijwerkingen van geneesmiddelen. In Nederland is er een lange traditie dat ook apothekers bijwerkingen melden. Sinds 2003 kunnen ook patiënten bij Lareb melden en dat gebeurt veelvuldig.
De komende tijd zal Lareb speciaal aandacht besteden aan verpleegkundigen als melder van bijwerkingen. Verpleegkundigen zijn door hun nauwe contact met de patiënt immers in een ideale positie om bijwerkingen op te merken.
Tijdens opname en verblijf in het ziekenhuis komen de meeste ernstige bijwerkingen aan het licht. Dat is niet verbazingwekkend, want juist patiënten met ernstige ziektebeelden worden opgenomen.
Praktijkgids
In 2009 is door Lareb de praktijkgids ‘Om- gaan met bijwerkingen’ aangeboden aan de voorzitters van de artsenorganisatie KNMG en de apothekersorganisatie KNMP. Dit is ge- beurd in het kader van de campagne ‘Melden moet’. Doel van deze campagne was het aan- tal meldingen van bijwerkingen uit ziekenhui-
zen te verhogen. De praktijkgids is ook voor gespecialiseerde verpleegkundigen gratis be- schikbaar (mail naar: info@lareb.nl).
In de gids wordt kort verteld hoe in de dage- lijkse praktijk om te gaan met bijwerkingen van geneesmiddelen. Alles kan gemeld wor- den wat de melder de moeite waard vindt, ook al is de relatie met het geneesmiddel onzeker.
Wat het Lareb in elk geval vraagt te melden is:
• alle bijwerkingen van nieuwe geneesmidde- len (tot twee jaar na introductie);
• ernstige bijwerkingen, dat wil zeggen wan- neer sprake is van ziekenhuisopname, aan- geboren afwijkingen, blijvende arbeidsonge- schiktheid of invaliditeit, een
levensbedreigende situatie of overlijden;
• onbekende, niet in de bijsluiter genoemde bijwerkingen;
• bijwerkingen bij kinderen of ouderen;
• interacties met andere geneesmiddelen;
• bijwerkingen van vaccins, zelfzorgmedicatie en alternatieve middelen.
Melden kan gemakkelijk en snel via www.lareb.nl of vanuit het elektronisch Farmacotherapeutisch Kompas (www.fk.cvz.nl) Melden op papier kan ook. Het Farmacothe- rapeutisch Kompas bevat een formulier dat daarvoor gebruikt kan worden.
Een verpleegkundige kan altijd zelfstandig een bijwerking melden, maar over het algemeen is het wenselijk ook de behandelend arts over de mogelijke bijwerking te informeren.
Risicobeheersing
Het primaire doel van een meldingssysteem is het vinden van signalen: als een brandwacht kijken of er rook is en zo nauwkeurig mogelijk beoordelen of er vuur is en waar dit zich be- vindt. Het College ter Beoordeling van Ge- neesmiddelen (CBG) beoordeelt of er vol- doende argumenten zijn om van een brand te spreken en zo nodig maatregelen te nemen.
Binnengekomen meldingen worden in eerste instantie beoordeeld door een van de artsen of apothekers van Lareb. Zij kijken naar de waarschijnlijkheid van de relatie (causaliteits- beoordeling). Daarbij worden literatuurgege- vens, eerdere meldingen bij Lareb en het werkingsmechanisme van het geneesmiddel betrokken. In een wekelijks overleg van be- oordelaar en wetenschappelijke staf worden alle meldingen doorgenomen en wordt beslist of verdere aandacht nodig is. Lareb geeft de melding anoniem door aan het CBG, de Wereldgezondheidsorganisatie WHO en bij ernstige bijwerkingen ook aan de fabrikant van het geneesmiddel.
Degenen die een bijwerking melden ontvan- gen daarover altijd bericht van Lareb.
De Lareb databank bevat nu ruim 100.000 meldingen. Nederland doet internationaal goed mee in het bewaken van de veiligheid van geneesmiddelen. Dit is alleen mogelijk dankzij oplettende artsen, apothekers en, naar wij hopen, verpleegkundigen. ■
Nawoord
Prof. dr. Kees van Grootheest is directeur van het Neder- lands Bijwerkingen Centrum Lareb en hoogleraar genees- middelenbewaking in Groningen.
Drs. Gisela Steenvoorden is projectmedewerker bij het Nederlands Bijwerkingen Centrum Lareb.
Zie voor meer informatie www.lareb.nl en www.tvzdirect.nl/TvZ
Er zijn gelukkig veel goede geneesmiddelen waarvan de werkzaamheid en veiligheid voorafgaand aan de registratie uitgebreid onderzocht zijn.
Als deze medicijnen op grote schaal worden toegepast komen echter soms zeldzame of ernstige bijwerkingen naar voren. Niet alleen artsen en apothekers maar ook verpleegkundigen kunnen deze bijwerkingen signaleren en melden.
Bijwerkingen melden bij Lareb!
| Kees van Grootheest & Gisela Steenvoorden
24721-8_TvZ 070810.indd 55
24721-8_TvZ 070810.indd 55 06-09-2010 16:49:5806-09-2010 16:49:58
